De Erfgenaam van hertog Jean.
BUITENLAND.
3e Jaargang,
No. 884.
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
t 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
3
September
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere r.egelmeer 10 cent.
De kiesrechtoptocht.
In den Haagschen Gemeenteraad gin'g
(Dinsdag eenig nieuw1 licht op over de
burgemeesteflijke weigering om op den
'pranjem-Diinsdag een roodeln optocht te
houden. De heer v. Karnebeek zeide toch,
(ha zijn bekend standpunt te hebben toe
gelicht:
„Verleden jaar heb ik reeds aan de
heeren Vliegen en Van Kuijkhof doen
blijken, dat ik: in geval men een ander
jaar wederom op den onderwerp el ijken
dag zou willen betoogen, anders tegen
over de zaak zou komen te staan. In het
■hoffelijk onderhoud, dat ik den 22stdn
Augustus j.l. niet de heeren Vliegen en
Van Kuijkhof mocht hebben, heeift de
heer Vliegen dat dan ook erkend.
„Ter vermijding van misverstand idn
jmet het oog op de commentaren, waar
toe mijne houiding heeft aanleiding ge-
geven, voeg ik hieraan nog toe, dat dit
jaar evenmin als verleden jaar iemand,
',Wie ook, eenigen invloed heeft geoefend
jof heeft trachten te oefenen op mijne!
zienswijze, en dat ik dit jaar evenmin als
/verleden jaar bij de beoordeeling van
deze aangelegenheid mijn opvatting van
Andere consideratiën höb afhankelijk' ge
maakt."
Alzoo de burgemeester heeft eenvou
dig zijn eigen weg bewandeld, terwijl
de socialisten mef hun gewonen eigen
waan het conflict hebben gezocht, de
(te verwachten weigering beschouwend
als een politiek fortuintje.
.Wij hebben te dezer plaatse reeds een
maal betoogd, dat de burgemeester ster
ker zou hebben gestaan, indien hiji, zoo
wel verleden jaar als nUj den op
tocht eenvoudig verboden had, omdat
tnaar thans zelf des heeren Roodhuizen's
Vaderlander gevoelt twee optoch
ten op één dag te veel zijn voor de taak
'der politie. Alle politieke bijmengiselen
waren dan vermeden behoudens na
tuurlijk de socialistische verdachtmakin
gen, welke men echter kan laten voor
wat ze zijn.
Op een en ander gaan we thans niet
iwedcr in, nog slechts constateerend, dat
de Haagsche burgervader in ieder geval
zijn eigen standpunt consequent heeft
gehandhaafd.
Natuurlijk heeft de Haagsche Raad,
pp initiatief van Ter Laan, die zijn mond
iniet mocht houden, lustig over het ge
val gedebatteerd, eindigend met d<? ver
werping van twee moties, waarvan de
/eene het beleid van den burg.eime|ester
afkeurde, de ande're het goedkeurde, zoo
dat per slot van rekening de Vroedschap
(feitelijk geen uitspraak deed.
Dit merkwaardig stemmenverloop
ging resp. met 21 tegen 10 en met
(19 tegen' 11 stemmen sproot voor
een deel hieruit voort, dat meerdere le
den de eene motie al evein onaannemelijk
achtten als de andere, omdat de burge
meester in politiezaken den Raad geen
verantwoording schuldig is, maar een
maal de zaak aan de orde gebracht zijn
de, ware wat duidelijker uitspraak toch
wel gewenscht geweest.
FEUILLETON.
Wat belangrijk is.
In Munohen is dezer dagen een con
gres 'gehouden van vrijdenkers. In dezen
tijd van congressen niets bijzonders. Ook
het daar gesprokene is niet van verras
sende 'nieuwheid of frappante actualiteit,
tenzij men het als jets bijzonders be
schouwt, dat officieel is vastgesteld, dat
een vrijdenker, die denkt, dat de op
dogma's berustende godsdienst eenige
waarde 'heeft, den naam van vrijdenker
niet meer verdient. Men mag „vrij"
„denken", d.w.z. schots en scheef, maar
moet als dogma aannemen, dat een dog
matisch geloof een dwaasheid is. Voor
menschen die denken, en geen „vrijden
ker"' zijn is de logica van zulk een
besluit niet fce achterhalen.
De vrijzinnige pers vond dat congres
zoo merkwaardig, dat ze er vrijwel uit
voerige verslagen van gaf, met name de
„Nieuwe Rotterd. Courant". Dat viel ons
te meer op, daar ,het deftige orgaan de
Katholieke Sociale Week te JBreda.»...
doodzwijgt Een vr.ijzinnige en breede op
vatting, die de meeste vrijzinnige organen
schijnen te deelen. Wij zien hieruit, wat
ze 'belangrijk vinden en wat niet. Wat
'legen den godsdienst is moet bekend
gemaakt worden, is belangrijk, wat een
pleidooi is voor den godsdienst moet
verzwegen worden, is niet belangrijk
voor de vrijzinnigheid.
NAAR HET FRANSCfcl.
36)
En nóch zette ik mijn tocht voort, nu
(bezeten door de waanzinnige vasthou
dendheid om het doel te bereiken, welke
toeneemt met de moeilijkheden; met te
grooter woede naar het succes strevend,
naar gelang het mij meer moeite kostte,
zoozeer door de hitte van den strijd ver
voerd, dat ik al lang begrip van tijd,
van vermoeienis, van lijden, verloren had.
Eerst halverwege mij neerzettend om
:adem te scheppen, werd ik den erbarme-
lijken toestand van mijn persoon en van
mïjn toilet gewaar, en tegelijkertijd merk-
iite ik op, dat het plotseling buiitenge-
'woon koud werd, dat de dag afnam met
i,verbazingwekkende snelheid en dat mijn
|ihorloge half vijf aanwees. Zoo laat! Was
ihet niet dwaas van me, dat ik aldus den
lijd had iaten voorbijgaan, zonder er
pp te letten? Ik zou nu eerst te Somme-
rive terug kunnen zijn als het donker
.was. Waarom had ik daaraan niet vroe
ger gedacht? Onmiddellijk sprong ik op
ï>m den terugweg aan te nenien. Het ,kon
ALGEMEEN OVERZICHT.
Na den Katholiekendag te Aken is
onder de-JCatholielt»»jon h«e1 rViwrcoL-
land een beweging gaande ,om de zoo
gehate
Jezuieten-wet
opgeheven ite 'krijgen. Dit nu heeft weer
verzet uitgelokt van socialistische,
liberale en liberaal-prot-estantsohe zijde.
Naar aanleiding van hetgeen ,de laatste
weken in de liberale en socialistische pers
over de Jezuieten geschreven is, heeft
pater Herman Nix S. J. aan de redac
ties der niet-katholieke bladen een stuk
doen toekomen, waarin hij vraagt om
bewijzen voor de voortdurend uitge
sproken en herhaalde bewering, dat het
toelaten der Jezuieten in Jiet Duitsche
Rijk den „godsdienstvrede" zou versto
ren.
Hij wijst er op, dat de Evangelische
Bond die dezen vrede werkelijk en op
zettelijk' stoort, gerust mag voortwerken,
terwijl er geen enkele reden is om aan
te nemen dat de Jezuieten als rust
verstoorders zouden optreden.
Doen ze dat in Engeland, in Nederland
in Denemarken, in Amerika?
Hebben ze het voor 1S72 te Aken, Keu
len, Koblenz, enz. gedaan?
En waarin, vraagt de jnzender ten
slotte met alle recht, bestaat het ver
schil in werkzaamheid tusschen de So
ciëteit en' datgene wat liet Episcopaat,
wat de andere Orden, wat alle priesters
doen?
De vragen zijn zeer rechtmatig, maar
me nu maar weinig schelen of ik mijn
onderneming onvoleind moest laten.
Evenwel, voordat ik mij verwijderde,
hief ik 'thoofd op om nog eens den af
stand He meten naar den top, welken
ik niet had kunnen bereiken. Tot injjn
groote verbazing zag ik niets meer. De
rots, die zooeven nog tegen den helde
ren hemel haar zonderlingen vorm scherp
had afgeteekend was verdwenen in 'n
dichte wolk, een soort van witten roölc,
en die mist zakte af, zweefde maar wef-
nige nieters boven mijn hoofd, wikkelde
alles om mij heen in 'een ondoorzichtigen
sluier, terwijl een plotseling opstekende
rukwind mijn hoed medevoerde.
't Is opmerkelijk, hoe de minste uit
wendige omstandigheid op onze zenuwen
werkt, onze visie omschept, in één se
conde den ganschen loop van onze ge
dachten verandert. Die wandeling, een
oogenblikje als een aardig uitstapje be
schouwd, kwam me eensklaps als een
vreeselijke onderneming voor, en slechts
één gedachte beheerschte me: heengaan,
zoo snel mogelijk' afdalen. Maar in strijd
met hetgeen mijn ervaring me tot nu toe
had geleerd, bleek de daling Veel lastiger
nog dan de beklimming. Ik kende de
gevaren van den weg. Ik dacht aan den
afgrond, zooeven aan mijn voeten ge
zien. En de mist werd voortdurend erger
de winter en de nacht daalden van
de liberale pers zal er zich wel weer af
maken met een zeer diepzinnig zwijgen.
De stemming in.
Bulgarije
ten opzichte van Turkije wordt er geens
zins beter op.
Het Kabinet en zijn onmiddellijke aan
hangers ,en verder -een paar sociaail-de-
mocraten uitgezonderd, eiischt het gan-
sche volk' den onmiddellijken oorlqg met
Turkije.
Wanneer het ,£en mogendheden niet
mooht gelukken, aldus de correspondent,
van de „Daily Mail", te bewerken, dat
Macedonië zelfregeeringonder welken
vorm ook, Verwerft, dan zal de Bulgaar-
sche legeering tot de overtuiging moeten
komen, dat een oorlog met Turkije
onvermijdelijk is.
Een eigen regeering voor Macedonië
és de eenige oplossing der kwestie.
Of de gToote mogendheden moeten
daartoe besluiten, of Bulgarije zal zich
genoodzaakt zien het zelf te doen.
Turkije schijnt zich in deze moeilijke
omstandigheden zooveel mogelijlk vrien
den te willen maken. De regeering heeft
nl. aan de
Albaneesche hoofden
laten weten, dat, behoudens enkele wij
zigingen, hun eischen zijn ingewilligd.
Men herinnert zich dat het Turksch-
Montenegrijnsche conflict in en rondom
Berana
afgespeeld is. Ook ten opzichte van de
bewoners van Berana heeft Turkije zich
zeer welwillend betoond.
De christen-rebellen, die op het aan-
stoken van Montenegrin en tot den op-
"Siïmu w a11iiv_i" hébbeiï Djavid
Pasha om vergiffenis gevraagd en hem
tevens orn verlof verzocht hun wapens
te mogen behouden, daar ook de Alba-
neezen geweren in hun bezit mogen heb
ben.
De opstandeliingejn hebben ook' ge
vraagd, dat hun kerk, die reeds '6 eeu
wen oud was, en de huizen, die bij de
jongste operaties werden vernield, wéér
zullen worden opgebouwd.
De Porte, die zich, met het oog op
de omstandigheid, dat de rebellen op
het aanstoken van Montenegrijnen had
den gehanc'eld, clement wilde betoenen,
besloot'h et bovengenoemde verzoek in te
willigen.
Zoodat cus de kerk en de vernielde
huizen op ftaatskosten zullen worden her
bouwd, terwijl de bevolking zoo lang
haar wapens zal magen behouden als
de Albaneteen de hunne, maar zoodra
deze laatst; worden opgeroepen om hun
hun geween in te leveren, zullen ook
de inwon a's van Berana dit moeten
doen.
Onder dezelfde voorwaarde is ook'
aan de clristelijke bevolking van alle
Europeescle provincies het verzoek om
hun wapeien te behouden ingewilligd.
Op het Jong-Turksche congres is de
wensch uigesproken, dat de regeering
bij de
vrdesonderhandelingen
zal blijven vasthouden aan de handhaving
den berg leer om mij te grijpen, te om
hullen methun ijskoude schaduw. Ik kon
er bijna net meer doorheen zien, bijge
volg ook <e afstanden niet meer bereke-
rekenen. )e angst knelde mijn hart als
in een sc.roef, verlamde mijn bewegin
gen, deedne bij eiken stap ophouden, en
ik hield iie staande met een duizeling
wekkend jevoel van vallen, van neertui-
ling en vrplettering.
Dat durde zoo twee of drie uren,
waarna i' me eindelijk weer aan "den
voet van de rots bevond en mij gered
achtte. Invergelijking bij hetgeen ik daar
had verriht, leek me het 'doorloopen van
het boscl kinderspel.
Mijn ilisie was van korten duur. De
duisternkwas volkomen, toen ik de eer
ste boomn van het bosch had bereikt,
en de do-rtocht, betrekkelijk licht eenige
uren gelden, werd nu nagenoeg on-
mogelijk.Ik liep langzaam vooruit, het
terrein btastend met mijn stok, alvorens
een stap te wagen, desniettemin elk
oogenblilstruikelend over een boofnwor-
tel, gescra'md door een doornstruik,
stappendin diepe plassen, genoodzaakt,
onophorielijk te kli'mmen [en te dalen.
Den wee des morgens dpor "w
herkende ik hëeWmaaTmet meei, dai
maakte nij ongerust. Maar -rs £">oter
bezorgdAeid wekte in nu' het
seizoen jverfelj* pn^rde ^de.
van de Ottomaansche souvereiniteit over
Tripolis en Barka.
Het blijft in
Marokko
maar een geharrewar tussdien de mo
gendheden. Een telegram aan verschil
lende bladen meldt, 'dat een Fransch
beschermeling, de sjeik Lartoer, toen hij
een dief in hechtenis wilde nemen, door
de partijgangers van den Spaanschen be
schermeling Erroeigi, wien de Spaansch-
Marokkaansche politie hulp verleende,
aangevallen is. De Spanjaarden overschre
den de grens van de betwiste en verbo
den zone. Lartoer were! gewond, een
van zijn neven werd gedood, zijn have
geroofd ,en zijn huis in brand gestoken.
Aan 'de „Kölnische Zeltung" wordt uit
Parijs gemeld: Hier verluidt, dat deFran-
sche regeering af heeft r?zïen van de in
voering van een tol-controle in het bin
nenland van Marokko tusschen de Fran-
sche en Spaansche machtssfeer, waarte
gen .Duiitschland verzet hadaangeteekend.
Volgens een ambtelijke mededeeling
heeft de commissie, aan welke minister
Miillerand 'had opgedragen de kwestie
van de soldij der Fransche troepen in
Marokko te overwegen, besloten, dat van
1 September af alle in Marokko dienen
de soldaten dubbele soldij zullen ont
vangen.
De kosten voor het bezettingsleger zul
len door deze maatregelen met 6 milli-
oen ifrs. per jaar stijgen.
'Het socialistische weekblad „La Guer
re Sociale" weet een heele geschiede
nis te vertellen van
politie-corruptie
in Frankrijk. Een detective moet de be
kentenis hebben gedaan, dat hij op be
vel van hooge polrtie-autoriteiten wa
pens heeft verkocht aan "Fransche roya
listen.
Daar het genoemde blad nu juist niet
tot de gezaghebbende bladen behoeft ge
rekend te worden, zal aan het bericht
richt wel niet veel waarde zijn te hech
ten.
De Fransche pers slaat over het bezoek
van den
Duitschen Keizer
in Zwtitserland ten naastebij denzelfden
toon aan als de Duitschepers ten tijde van
het bezoek van onze Koningin en haar
gemaal te Parijs en Versailles; zuurzoet.
Zij waarschuwt Zwitserland vooral te
gen een oeconomische overheersching
door Duitschland.
De president van Zwitserland heeft
echter aan een correspondent van de
„Matin" een verklaring afgelegd, waar
van het slot luidde:
„Ik herhaal u, dat de Keizer ons een
persoonlijk bezoek brengt Onze oecono
mische ontwikkeling is onafhankelijk van
onze vriendschappelijke betrekkingen met
onze Duitsche, Fransche of Italiaansche
buren."
GEMENGD.
Dezer dagen heeft het voor het
eerst sinds jaren weer eens in dien
„•zomer" gesneeuwd op de bergen
van Schwarzwald en Vogesen. Er is heel
.Weinig vertrouwd met die plotselinge
temperatuurswisselingen der bergstre
ken, kon ik niet gelooven, dat zulk een
donkere, ijskoude avond gevolgd was op
dien zonnigen dag. Tusschen dat schitte
rend vertrek en mijn armzaligen terug
keer scheen me toe een eeuwigheid te
liggen. Bovendien, wijl de aandoeningen
die anderen den eetlust benemen, altijd
den mijnen hadden verdubbeld, voelde
mijn maag, door het uur van het diner
geprikkeld, geweldigen honger. Ik voelde
mij overmeesterd door een domme ge
voeligheid bij de gedachte, dat, behalve
ik, allen te Soinmerive aan de familietafel
waren gezeten, en dat moeder Crustaud
zich ongerust maakte over mijn uitblijven.
O, wat zou moeder Crustaud welge
zegd hebben als ze wist, dat ik buiten
was, zonder hoed, in de duisternis en in
zulk weer":
Tot nu toe had ik, met de streelende
illusie van onafhankelijkheid, altijd een
onzichtbare bescherming om mij gevoeld,
een steun, welken ik, zoo noodig, kon in
roepen, evenals kleine kin-deren, die men
laat loop en al an een leiband.
Voor de eerste maal vart mijn leven
ondervond"ik, dat ik werkelijk alleen was
overgeleverd aan mijn eigen
slechts in het beziL ""T, "Tt?" persoonlij
ke hulpmiddelen on} mU uiL«de verlegen
heid tf en ik gevoelde me noch
wat gevallen en de temperatuur is ge
daald tot het vriespunt. j
Het mond1- en klauw!Zele'p
breidt zich in Engeland en Ierland voort
durend uit. De Ieren zijn verstoord, om*
dat Engeland en Schotland voor hutf
vee gesloten is.
Niet als iets buitengewoons, maar
als herinnering hoe 'zwaar 'de tol is, die
d e z e e van het zeevarende volk eischt,
vermelden jwij hier, dat in Augustus ken*
nis is gegeven van het vergaan van 64
Britsche schepen, 50 zeil- en 14 stoom*
schepen. Bij het vergaan van de zeil
schepen zijn 20 menschen omgekomen^
en van de stoomschepen 32, dus 52 in
het geheel.
--c Maandag was het in het Australi
sche Gemeenebest een feestdag, waar
op ook op straat bloemen voor een
liefdadig doel werden verkocht. Tq
Melbourne bracht die verkoop 800 pst
op, een kleine f 10.000.
Een oud lid van het Parlement van
Victoria iheeft 100.000 p. st voor lief
dadige [instellingen nagelaten.
Roosevelt heeft nu toegegeven dat
hij voor zijn verkiezingsfonds in
1904 een bedrag van 10.000 pst. had ge-
noten van wijlen H. H. Rogers, den'
bekenden groot-financier en trustmag
naat.
Men weet, dat enkele groote sche
pen, die tusschen Europa en Amerika
varen, een drukkerij meevoeren, die da
gelijks een nieuwsblad voor de pa»-
sagiers uitgeven. Maar wij wisten niet,
zegt de N. Rott. Crt., dat het soms bla
den zijn, die tegen een blad van den vas
ten wal op kunnen. Op de laatste reis
van de Lusitania van New-York naar
Engeland verscheen eiken ochtend de
Cunard Daily Bulletin in een nummer
van 16 bladzijden folio. Daarin vindt
men een hoofdartikel, een geïllustreerde
feuilleton, tooneelrecensiën en dan na
tuurlijk draadlooze telegrammen over al
wat er in de wereld voorvalt, beurs en
marktberichten uit Europa en Amerika,
en een menigte advertenties. Menschen
die althans een tijd in het jaar van de
krant verlost willen zijn, moeten bepaald
niet met de Cunard reizén.
Uit New-York wordt aan de „Lo-
kal Anzeiger" gemeld, dat, daar er geen
overeenkomst getroffen kan worden in
de loongeschillen en de voortdu
rende twisten tusschen de blanke en de
negerarbeiders, gisteren 2000 dokwerkers
te Galveston (Texas) het werk hebben
neergelegd.
Uit Posen wordt gemeld, dat in
de nabjjheid van Lissa dertien personen
overleden zouden zijn tengevolge van
het gebruik van vergiftige !i a m-
p i g n o n s.
De „Ki.eler Neueste Nachrichten"'
meldt, dat thans reeds do regeeringen
van zes bondstaten, waaronder een Zuid-
Duitsche, den Bondsraad hebben ver
zocht de wet tot bescherming van
arbeidswilligen te verscherpen.
In het kamp van Oerkeny (Hon
garije) werden drie artilleristen, die een
militairen vlieger oplieten, door de
zoo sterk, noch zoo behendig, als ik
meende te zijn. Het denkbeeld, dat ik
hoegenaamd geen hulp onder mijn be
reik had, geen spoor van menschen,
eli zelfs niet van dierenleven om mij heen
had, maakte op mij een ontmoedigenden
indruk. Geen vogeltje tjilpte in de boo-
men, geen 'insect gonsde, geen geit of
schaap blaatte in de verte.
die.groote stilte van de vlakte in
den nacht, dat zwijgen, hetwelk de duis
ternis en de eenzaamheid nog intenser
schijnt te maken, dat majestueus, plechtig
grafachtig zweeft over de slapende aarde,
de schier onzichtbare schaduwbeelden der
voorwerpen en waardoor men meent te
hooren vage geluiden, zonderlinge geruch
ten, nooit bij dag vernomen.
ik gaf me over aan mijn lot, zooals Lie
den die in het water vallen en niet zwem
men kunnen, en sidderend tot in mijn
gebeente, wachtte ik af, wat met mij ge
beuren zou. Ik' sloot mijn oogen vast
dicht, uit Vrees van iets verschrikkelijks
te zullen zien een wel overbodige voor
zorg, want geen sterrelicht, geen enkel
straaltje van de maan drong door de
dichte duisternis, welke mij omgaf. Sliep
ik? Was ik bezwijmd? Ik weet het niet
(Wordt vervolgd.)