3e Jaargaas:,
No. 851.
Goede woningen.
BUITENLAND.
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHI|NT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f 1 -50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels t 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Op welke geestdriftige wijze bezongen
jen bezingen onze Hollandsche 'dichters
fret geluk van den huiselijken haard, opge
smukt door de liefdevolle zorgen van een
goede huisvrouw, om den man na zwoe
genden dagarbeid?s avonds verpaozing en
lafleiding te bieden.
Deze poëtische taal bekoort ons ge-
jnoed en doet de jongeren reikhalzend
verlangen naar zulk een zonnige omge
ving, ontvankelijk als een jeugdige ziel is
ivoor droombeelden van geluk en schoon-
freid.
Maar helaas schenkt het Werkelijke le
ven die rozen niet, welke de dichters !ons
te bewonderen voorstellen. En wie zich
«door hun idealisme heeft laten meeslee-
<pen, ontwaart al te spoedig wellicht dat
fret leven heel iets anders is dan rozengeur
jen maneschijn.
Wanneer wij die dichterlijke vervoe
ringen over de gezelligheid van 't eigen
jhuis lezen, bekruipt ons onwillekeurig het
gevoel, dat al te veel -de werkelijkheid
over het hoofd is gezien, en dat in meer-
tierlei opzicht 's dichters ontboezemin
gen niet kloppen met 's levens verloop.
Op één punt willen wij vandaag deaan-
jdacht vestigen, nl. op de dagelijksche
.verblijfplaats van den mensch, op zijn wo
ning.
Zonder ons eenige moeite te getroos
ten, van kinds af hebben (wij het reeds
hooren zeggen weten wij, dat een groot
'deel van de woningen der arbeidersklasse
aan behoorlijke eischen voor een men
sch elijke verblijfplaats niet voldoen.
In smalle stegen gebouwd, veel te klein
Zelfs voor middelmatige gezinnen, zon
der voldoende licht- en luchttoevoer en
onhygiënisch ingericht bezitten vele dier
'arbeiderswoningen geen der eigenschap
pen, die ,een vaardige huisvrouw weet
te benutten om met eenvoudige middelen
fret huis op te sieren en 'het te maken tot
ten prettig en frisch verblijf voor het ge-
Zin.
Geen wonder, dat het gevoel voor het
schoone wordt gedood in menschen, die
in een sombere ongezellige omgeving zijn
opgegroeid, en dat de lust ontbreekt om
Sets te doen in een kamer, «waaraan-vol
gens de typische uitdrukking tooch geen
eer te behalen valt.
Woningverbetering in de groote ste
den achten wij dan ook een gewichtig so
ciaal belang en wij juichen toe, dat hoe
langer hoe méér in deze richting wordt
gearbeid.
Leiden blijft daarbij niet achter. Nau
welijks is het bouwblok LevendaalGee-
TegraChtvan de Vereeniging tot bevorde
ring van den bouw van werkmanswo
ningen voltooid, en 'heeft men in
'de stad en in haar wijden omtrek
geprezen hoe de oude krotten ver
dwenen om plaats te maken voor doel-
imatige, vriendelijke woningen, of een
nieuw plan werd opgemaakt dat een niet
minder onoogelijk stadsgedeelte zal me-
tamorphoseeren tot een gewilde arbei
dersbuurt. Wij bedoelen het bekende plan
'ParadijssteegBouwekvuwesteeg.
Naast de activiteit van het bestuur der
vereeniging, die tot dit alles het'initiatief
nam, dient dankbaar erkend te worden de
'krachtige medewerking van het gemeen
tebestuur, zonder wie uitvoering der plan
nen niet mogelijk is.
Immers de Woningwet kent aan ge-
tebesturen uitgebreide bevoegdheden toe.
tVoor de onteigening van de benoodigde
perceelen zal geen afzonderlijke onteige
ningswet noodig 'zijn, doch wordt alleen
leen besluit van den gemeenteraad gevor
derd onder koninklijke bekrachtiging. Van
meer gewicht js nog 'tgeld dat het Rijk
op gemakkelijke voorwaarden aan de ge-
meenteiouriieert, teneinde het aan de be
trokken vereeniging te verstrekken.
Zoo zal in de naaste toekomst een
tweede belangrijke woningverbetering tot
Stand komen.
Doch hiermede jis de eindpaal volstrekt
niet bereikt. i.
Niet slechts toch op woning ve r b e t e
ring moet het oog gericht zijn, maar
look op den aanbouw van nieuwe jvo-
ningen.
*t Is ons bekend, dat in het plaatselijk
Icomité der Kath. §qc. Actie meermalen
richting van een bouwvereeniging. Wij
zouden wenschen, dat spoed achter den
arbeid werd gezet en dat een nieuwe
bouwvereeniging haar arbeidsveld zocht
in den aanbouw van nieuwe woningen,
die voor de toenemende arbeidersbevol
king dringend noodig zijn.
Zoo van de stad komen wij van zelf
op het platteland, waar ook klachten ver
nomen worden over woningtoestanden
en waar ook geroepen wordt om meer
dere arbeiderswoningen. Uit de laatste
raadsvergadering van Voorhout drong we
der zoo'n stem tot ons door.
In allen ernst zouden wij de belang
hebbenden in overweging willen geven
slaat zelf de handen aan den ploeg.
De oprichting van een bouwvereeniging
is geen heksentoer. Vele bouwvereni
gingen bestaan ten plattenlande en wat
in Ridderkerk, Steenwijk, Groiotebroek, 't
Bildt, enz., mogelijk is, kan ook evengoed
in Voorhout, Warmond en elke andere
gemeente tot stand komen.
Eenig kapitaal moet een bouwveree
niging bijeenbrengen; de hoegrootheid
hangt geheel af van de inzichten van Ihet
gemeentebestuur. Sommigen hebben zich
reeds met 3 pet. van het benoodigd bouw-
kapitaaltevreden gesteld; andere verlang
den een hooger bedrag. Voorhout, dat
zelf een doctorswoning liet bouwen, -zal
wel geen hooge som als grondkapitaal
verlangen.
Bestaat er voldoende deelname in het
plaatsen van aandeelen, dan worden de
plannen ontworpen, en de exploitatie-re
kening opgemaakt. De gemeente verschaft
op aanvrage tegen zeer matige rente fret
ontbrekend kapitaal, dat zij op haar beurt
van het Rijk ter leen ontvangt, izoodat zij
een rol als borg vervult. Het risico !van
de gemeente is zeer gering, omdat haar
ingrijpende bevoegaheden zijn toegekend
ter controleering van de bouwvereeni
ging.
Bovendien passen gemeente en Rijk, mits
er voldoende redenen voor bestaan het te
kort op de exploitatie-rekening onder ze
kere voorwaarden bij.
Ziehier in korte trekken aangegeven,
hoe goede en goedkoope arbeiderswo
ningen te krijgen ten plattenlande en in
de steden. Te weinig wordt van de gun
stige bepalingen der Woningwet gepro
fiteerd; men blijft te veel bij de sloffen
neerzitten en schijnt óf niet overtuigd van
het nut eener goed ingerichte woning 'óf
mist de kracht en het zelfvertrouwen om
de zaak aan te pakken en tot een goed
einde te brengen. Misschien is het onbe
kend-zijn met de gunstige bepalingen
schuld van fret gebrek aan durf, dat in
dit opzicht bestaat
Nu echter het streven naar betere volks
huisvesting krachtiger wordt, nu meer en
meer wordt ingezien hoe een eenvoudig
doch vriendelijk tehuis grootere levens
vreugde schept, nu het besef doordringt,
dat een hygiënische woning de gezond
heid bevordert en ziekten voorkomt, nu
door de Woningwet mogelijk blijkt voor
grootere gezinnen ruimere woningen tot
billijken prijs op te richten, hetgeen de
zedelijkheid bevordert, nu vertrouwen
wij, dat het niet zal blijven bij (het uiten
van wenschen, maar dat door daden zal
worden medegewerkt om overai voor den
arbeidenden stand goede woningen op te
richten.
geleidelijk ingekrompen; de feestuitvoe-
ringen op Zpndag zijn beperkt en voortdu
rend wordt propaganda gemaakt onder de
leden om de Zjondagsrust van anderen zoo
veel mogelijk te bevorderen.
Waar aldus de zaken staan, mist een
neutrale vereeniging het recht den R. K.
Volksbond te kapittelen.
Indien de R. K. Volksbond op "den in
geslagen weg doorgaat en met woord !en
voorbeeld blijft ijveren voor Zondagsrust,
zal hij, steunend op de uitspraken van
Pausen Bisschoppen, meer practischen ar
beid verrichten dan een neutrale 'confec-
tiebediendenbond, Idie in een wrevelige
bui een ongemotiveerde motie aanneemt.
Want de R. K. Vo.ksbond is een orga
nisatie op principieelen grondslag, in
tegenstelling met dè confectiebedienden-
vereeniging, waarin beginselen achter het
mom van neutraliteit moeten worden
weggedoezeld.
Wat minder bedilzucht over andere bon
den zou den Qonfectjebedienden niet mis
staan i 1
V* De nooit volprezen vrij
handel.
De „N. Rott. Ct." van gisteravond be
steedt een paar kolom om de f e i t e n, me
degedeeld in het verslag omtrent Handel
en Nijverheid over 1911, weg te praten.
Dat moet het blad natuurlijk doen uit
hoofde van zijn vrijhandelbeginsel.
Jammer genoeg staan in hetzelfde num
mer andere /mededeeiingen, die evenzeer
een aanklacht zijn tegen ons liberaal tvrij-
handelsysteem.
Wij zuilen vnaar terloops wijzen, dat de
Kamer van Koophandel te Culemborg in
haar jaarverslag jméidtV wegens buiten-
landsche concurrentie ging de omzet der
klompenmakerijen niet vooruit.
Meer teekenend is hetgeen de Kamer
van Koophandel te Winterswijk mede
deelt
„Aan kqlkbranden wordt daar weinig
meer gedaan, doordat aan gene zijdijder
grens, nabij Südlohn, een kalkbranderij
is opgericht, waar de kalk gedolven wordt,
in een ringoven gebrand en daarna per
spoor of per as naar Winterswijk wordt
vervoerd; blijkbaar kan deze kalk goed-
kooper worden geleverd."
Onze eenzijdige vrije invoer heeft deze
industrie van Winterswijk naar Duitsch-
land verplaatst
Toch houden Ide liberalen hardnekkig
vast aan hun door de praktijk veroor
deelde theorieën.
O, nooit volprezen vrijhandel van de
liberale partij!
*f* Zondagsrust.
In een gisteravond gehouden vergade
ring der Leidsche afu. van den Ned. Bond
van Coufectiebedienden is een motie te
gen den Ned. R. K. Volksbond vaangeno
men omdat hij de Zondagsrust zou tegen
werken.
Elders in ons blad vindt men het verslag
dezer vergadering.
Wij hebben onze oogen uitgewreven
toen wij het lazen.
Een neutrale vereeniging gaat den
Kai'ioïieken Volksbond en zijn adviseurs
de les voorschrijven over de behartiging
der Zondagsrust.
Neutrale mensohen, die amper weten
wat een encycliek, is, en voor fret mee-
rendeel nooit ide Rerum Novarum lazen,
matigen zich een Oordeel aan, of Katholie
ke Volksbonders den pauselijken zend
brief naleVen.
Dat gaat toch te vèr.
De R. K- Volksbond heeft gedurende
zijn bestaan niet slechts geijverd vofor
Zondagsrust, maar pok voor Zondags
heiliging.
tiet aantel vergaderingen op Z-ond.ag js.
algemeen overzicht.
Algemeen wordt geacht dat ihet nieuwe
Turksche kabinet
slechts een overgangsministerie zal zijn.
De correspondent van de „Daily Chro-
nicel" te Konstantinop ~1 voorspelt, dat
het nieuwe kabinet weldra zal vallen,
omdat het besluiteloos en wankelmoe
dig is, terwijl het milataire verbond !ai-
lerboudsc optreedt. Er dreigt een staats
greep, tenzij de regeering onverwijld het
parlement ontbindt, maar Kamer-ontbin
ding en nieuwe verkiezingen zouden een,
nieuwe overwinning voor liet Comité
Eenheid en Vooruitgang beteekenen.
De „Daily Telegraph" verneemt uit
Belgrado, dat 15,000 Albaniers uit Prisj-
tina naar Mitrowatza optrekken. De op
standelingen verwachten nog 1-0,000 man
versterking uit Goema en bereiden een
aanval op Uskub voor.
Wat de ontbinding der kamer aangaat
zegt de correspondent van de „Lokal
Anz." uit goede bron te hebben verno
men, dat het kabinet er niet aan denkt
de Kamer een program voo-r te leggen,
noch de Kamer te ontbinden, inaar wil
het de Kamer voorloopig verdagen. In
voortdurend beslister vorm duikt het ge
rucht op, dat Moektar pasja en Kiamil
pasja spoedig hun posten zullen ruilen.
Moektar pasja zou dan voorzitter van
den staatsraad en Kiamil pasja grootvi
zier worden.
Naar de Konstantiiiopeische corres
pondent van de „Frankfurter Zeitung"
meldt, houdt men in Konstantinopel
thans ernstig rekening met de mogelijk
heid van een aftreden van den sultan.
De zaak schijnt er met den dag ge
compliceerder op te worden.
Door de staking
te Londen is de nood daar steeds hooger
gestegen. Be markies TiilJjbardifle,
unionistisch Parlementslid, en Wedg
wood Benn, zijn liberale collega, vra
gen in de bladen om geld voor de ge-
breklijdende gezinnen. Er is ten min
ste 1000 pSt. per dag noodig om in het
allernoodigste te voorzien. Gisteren is
op school de vacantie begonnen en daar
mede houdt de gemeentelijke voeding
van behoeftige kinderen op. Dat ver
meerdert de ellende.
Over het al of niet voortzetten der
staking zal Zondag, te Londen beslist
worden. Op ide vergadering zullen Wil
son, Mann en Gosling verslag doen van,
hun veldtocjht in de andere'havenplaatsen
om de staking te Londen door een sta
king óver het gansdhe land te doen steu
nen. Groot is de uitslag daarvan nog niet
geweest. Zelfs de vergadering van boot
werkers te Huil heeft een solidarite'its-
staking alleen toegezegd voor het geval
andere Engelschelhavens meedoen. Daar
op is weinig kans nadat de jongste po
ging tot leen nationale staking gefaald
heeft.
De vergadering van Zondag, zal daar
om trachten een besluit te nemen.
De moeilijkheden in fret moederland
schijnen een wijze les te worden voor
de koloniën. 'Althans in het Australische
parlement werd gister een wetsvoorstel
ingediend om zooveel mogelijk dén vre
de tusschen arbeiders en werkgevers te
verzekeren, een
anti-stakingswet
In het wetsontwerp wordt bepaald, dat
er speciale „boards" zullen worden op
gericht. Een der leden van fret indus
trieel e hof kan telkens, in geval van een
dreigende oneenigheid bemiddelend op
treden óf 'n verplichte conferentie bij
eenroepen.
Zoo een vereeniging zich niet aan een
bepaling van het wetsvoorstel houdt,
wanneer dit eenmaal wet geworden is,
zal zij veroordeeld worden tot een boete
van 6000 gulden, een patroon tot een
boete van 3000 gulden en een werknemer
tot een boete van 120 gulden.
Iedereen, die anderen aanzet tot of
medewerkt tot de afkondiging van een
uitsluiting zal gestraft worden met een
boete van 12000 gulden en iedereen,
die deelneemt aan of zijn medewerking
verleent tot een staking, zal gestraft
worden met een boete van 600 gulden.
Stakingen en uitsluitingen zijn onwet
tig, zoolang een gedwongen conferentie
nog niet vruchteloos is gebleken en
vooraleer niet een termijn van veertien
dagen is opgegeven aan een betreffen-
den griffier, die dan een geheime istem-
ming laat houden door patroons en
werknemers. Alleen wanneer door deze
stemming een definitief besluit is ge
nomen omtrent uitsluiting of staking,
kunnen deze worden doorgevoerd.
In Brussel is de indruk gewekt door
den schandelijken
aanslag op den priester
den eerw. heer Fleuret, buitengewoon
groot. Vooral het feit, dat de bandiet,
zooals hij voor den rechter onomwon
den verklaarde, gehandeld heeft onder
den invloed van de opruiende taal door
de volksmenners in den laatsten tijd in
de kamer en in meetings en bijeenkom
sten uitgekraamd, vergroot nog den in
druk van het gebeurde, zooals het aan
den aanslag zelf een heel bijzonder ka
rakter geeft.
De aangevallen priester leefde gister
avond nog, maar zijn toestand werd
zeer gevaarlijk geacht, gisteravond on
derging hij nog een operatie, waarbij
bleek, dat door het slagersmes een rib
doorgesneden, een andere rib gekwetst
en een long gescheurd was.
Omtrent den aanslag zelf meldt een
andere lezing nog het volgende.
De geestelijke liep om half tien in
het Park zijn brevier te bidden. Een ke
rel, die door zijn verdacht voorkomen,
de aandacht getrokken had van den agent
Detaye, die in civiel met twee familie
leden in het Park wandelde, volgde den
priester. De kerel naderde den geeste
lijke en wilde met hem over politiek
spreken. De geestelijke antwoordde niet
waarop de dader begon te roepep„Le
ve de revolutie. Leve het algemeen stem
recht. De priesters zijn allen „canail
le," die van kant moeten gemaakt wor
den."
Daarop verhaastten de agent Detaye
en zijn twee familieleden den stap, doch
»eer zij den priester genaderd waren, had
de aanrander dezen bij den schouder
gegrepep, hem met geweld $e.n mes
in den rug gestoken, ondêr het schou
derblad. Verscheidene getuigen hoorden
Beijl toen nog roepen: „Ik ben socialist,
dat vuil pastoorsras moet uitgeroeid
worden."
De man zal natuurlijk in de liberale
en socialistische b'aden wel voor ontoe»-
rekenbaar verklaard worden en men zal
zoo alle moeiten er voor doen hem een
voudig op zij te schuiven. Misschien
brengt intusschen het nadere onderzoek
nog interessanter dinger.
Het is echter voorzeker treurig te ver
nemen dat deze lage aanslag niet alleen
staat. In enkele dagen tijds hebben er
een viertal plaats gehad. Wij signalee-
ren er nog een paar van.
De Z.Eerw. heer Meeus, pastoor Te
Tombeek, zijnen brevier lezend, werd
gisterennamiddag op den steenweg van
deze gemeente naar Overeijssche door
een wielrijder aangerand, op dén grond
geworpen en ongenadig mishandeld.
Dan sprong de dader terug op zijn fiets
en vluchtte. De pastoor werd door "toe
gesnelde werklieden naar zijn woning
geleid en de gendarmerie stelde een
onderzoek in.
Ook in Oostende is verleden Zondag
een priester, die in die stad langs de
Vlaanderensiraat den Zeedijk verliet,
aangerand door een persoon, die hem
een vuistslag in het aangezicht gaf.
Eenige weken geleden randde een even
laffe kerel te Leuven een zuster aan, die
de nachtwaak frad gedaan bij een ster
vende."
De „O. v. A." vraagt, ofimen hier soms
met een ordewoord te doen heeft.
Voor de zocveelste maal komt de
kwestie der
Zusters-zïeken verpleegsters.
in Frankrijk aan de erde. Dé radicale
kam er afgevaardigde voor fret departement
der Beneden-Seiue, dr. Peyroux, heeft aan
den minister van binnenlandsche zaken
een brief gezonden, waarin hij aankon
digt, dat (hij na de heropening der Kar
mers de volgende voor den minister
minder aangename 'interpellatie zal hou
den. Hij zal hem n.l. ondervragen „over
het» wegzenden van het vrouwelijk per
soneel, dat tot toegelaten congregaties
behoort, uit ide particuliere klinieken."
Deze wegzending iacht de afgevaar
digde, zooals hij in het vervolg van zijn
schrijven zegt, «te meer onverklaarbaar,
daar de minister er het bevel toe geeft,
ondanks de uitdrukkelijke wenschen, die
de parlementaire groep van geneesheeren
en de nationale vereeniging van genees
kundigen in naam der mensch Lievend
heid hem hebben kenbaar gemaakt.
En dit bevel is des te /minder te ben
grijpen, meent dr. Peyroux, daar het
vooral de geneesheeren uit de provincie
(en hun zieken) treft, wien het onmoge
lijk zal zijn leeken-ziekenverpleegsters te
vinden om .de zusters te vervangen, die
door den minister worden verjaagd.
Zullen de oogen eindelijk opengaan?,
GEMENGD.
In den toestand van den Japan-
schen keizer is weer een vererge-
ring gekomen. Gistermorgen was de toe
stand heel slecht. De pols was 100.
De kroonprins is met zijn drie noigl
jeugdige zonen te Tokio aangekomen.
Alle leden van het keizerlijk huis hebben
zich naar de hoofdstad begeven en ook
de ministers waren in het paleis bijeen.
Tegen den middag werd een bulletin uit
gegeven, meldend, dat de toestand weer
iets beter was.
De „Echo de Paris" fnejdt, dat aan
boord van den Franschen Kruiser
„Mirabeau" door kortsluiting brand
is ontstaan. De commandant Het onmid
dellijk de kruitkamers onder water zet
ten, waardoor een ontploffing voorko
men werd.
Te Mindszent in het comitaat Cson-
grad (Hongarije) is eên geval van cho
lera en een verdaclu ziektegeval, waar
van men vermoedt, dat het eveneens cho
lera is, voorgekomen.
Het bacteriologisch onderzoek
heeft bij den tweeden machinist van de
Amphitrite in de haven van Triest bui
len pestbacillen doen ontdekken.
De Amphitrite is den 19 Juni van Mer-
sina vertrokken, en den 4 Juli te Triëst
aangekomen, na onderweg verscheiden;
havens, waaronder Port Said Alexan-
drië, te hebben aangedaan.
In het Iersche graafschap Wexford
heeft ziGh ziekte onder de aard
appelen vertoond. Zij verspreidt zicti
snel. M^n weet, dat aardappelen een