3e Jaargang,
No. 798.
Sfe fozicbdie ©ou^omt
Bureau OUDE SINGEL 54. LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
01T BLAD VERSCH1INT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
tn het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Vrijdag
24
Mei
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
y Van kwaad tot erger.
Van kwaad tot erger is de leus, waar
mede het anti-tariefwetcomité de men-
schen tegen het tarief-ontwerp van Mi
nister Kolkman wil opzetten. Van kwaad
tot erger't is een mooie bekentenis.
De tegenwoordige tariefregeling, die
let wel door een liberale regeering is
ingevoerd, wordt dus bestempeld tot
k w a a d, en door de Christelijke regee-
iring worden we tot erger gebracht.
[Waarom heeft dan toch zoo'n liberale
regeering iets kwaads ingevoerd? Dat
ïn de tegenwoordige regeling iets kwaads
is, willen ook wij niet ontkennen; de
opbrengsten zijn deels te slecht verdeeld
over de verschillende artikelen, deels te
laag, waardoor wij in de weinig begee-
renswaardige positie zijn gekomen, dat
,we noch in een protectionistisch land,
noch in een land van absolute vrijhandel
.wonen.
Van kwaad tot erger. Zoo is het ook
gegaan in Duitschland b.v. Sedert
daar het beschermend tarief in werking
trad, werd het aantal paardenkrachten In
de fabrieken zes maal grooter, en breidde
zich de industrieën naar verhouding uit.
De verdiensten van menigen Duitschen
arbeider zijn verdubbeld en meer dan
verdubbeld in minder dan 30 jaren, d. i.
sedert de invoering van het beschermend
tarief. Zoo is het ook gegaan in Amerika
jb.v., het land met het zeer hooge be
schermend tarief. Bij honderdduizenden
•en bij millioenen vinden daar de arbeiders
werk, die voor een groot deel komen uit
het land der vrijheid, Oroot-Brittannië
Daar is het door de invoering van het
tarief gegaan van kwaad tot erger
Zoo moge het ook bij ons geschieden.
V Speciale vertegenwoordigers?
Ter vergadering van den Bond van R.
K. Kjesvercenigingen was aanhangig de
ze motie, ingediend door Maastricht:
De Centrale vergadering spreekt het
vertrouwen uit, dat daar, waar zulks
zonder ernstig bezwaar kan geschie
den, bij het vervullen van opengevallen
Kath. Kamerzetels, door de betrokken
kiesvereenigingen rekening zal wor
den gehouden met de wenschelijkheid
om ook in de Katholieke Kamerfractie
den arbeidenden stand een ruimere
vertegenwoordiging te gunnen."
Deze motie werd na discussie inge
trokken, wijl zoo zeide de vertegen
woordiger van Maastricht, het begin
sel, waarvan zij uitging, door de verga
dering als juist was erkend.
Er was dan ook natuurlijk niets tegen,
wanneer een ontwikkeld arbeider zitting
zou krijgen op een opengevallen R. K.
'Kamerzetel, vooral niet, wanneer hij
zou bi ijken een flinke kracht te zijn,
wiens optreden, ook aan de overzijde,
blijvende belangstelling zou vinden.
De motie heeft ons evenwel aan het
boekhouden gebracht:
We noteerden als volksvertegenwoor
digers
le. een arbeider.
Maar dan dient er ook een patroon
gekozen te worden, waarbij we wel in
*t oog moeten houden, dat de midden
stand eigen belangen op den voorgrond
jpleegt -te plaatsen, weshalve we niet
jpverdrijven met deze onderscheiding:
2e. een middenstandspatroon
3e. een vertegenwoordiger van het
groot-kapitaal.
We zouden op de vierde plaats nog
Kun nen stellen een der duizenden kleine
jwinkeliers, maar we nemen aan, dat de
middenstander genoeg breedheid van
blik bezit om ook hun belangen voor te
staan.
Is echter één arbeider wel genoeg?
kWat weet een landman van een stede
ling, wat een metselaar van een kantoor
bediende Zonder overdrijving kunnen
We dus wel boeken
4e. een boer, waarbij we willen aan-
Jnemen, dat deze ook voor zijn knechts
^al spreken
*5e. een kantoor- of winkelbediende;
Zou het nu echter billijk zijn, om over
5te slaan:
6e. een ambtenaar.
Nu herinnere men zich, dat onlangs
jjSverd gepleit voor een onderwijzersspe-
fcialiteit, wat ons dadelijk al voert tot:
7e. een onderwijzer, van wien we ho-
•feeu» dat hoofden en jtfa.sseoji.derrichters
gelijkelijk met hem genoegen zullen ne
men wat te bezien staat.
Ook een medische specialiteit is vaak
verlangd, zoodat we noteeren:
8e. een dokter;
waarnaast we dan wel kunnen voegen
9e. een advocaat;
10e. een financieele specialiteit,
11e. een landbouwspecialiteit
12e. een koloniale specialiteit;
13e. specialiteiten in landsverdediging.
.We stoppen nu maar, want waarlijk:
als we eenmaal beginnen aan speciale
belangen, speciale vertegenwoordigers te
schenken, dan weten we wel waar we
beginnen, doch niet waar we eindigen.
Er zijn zooveel geledingen in de sa
menleving, dat alle categoriën toch niet
te bevredigen vallen wat ook geens
zins noodig is noch worden zal, indien
we eenvoudig vasthouden aan dezen stel
regel, dat ^ve voor de volksvertegen
woordiging louter moeten omzien naar
knappe, onpartijdige algemeen ontwik
kelde mannen. Met dezen regel te stel
len sluiten we niemand uit, want onder
alle standen kan men personen vinden,
welke aan die algemeene voorwaarden
in behoorlijke mate voldoen, terwijl de
speciale belangen geenszins in 't ge
drang komen, want er wordt tegenwoor
dig op allerlei gebied door meerderlei
bonden enz. waarlijk voorlichting genoeg
verstrekt, waarmede de R. K. Kamer
club haar voordeel wel zal weten te
doen ter behartiging der niet speciaal
vertegenwoordigde belangen.
Hard tegen hard.
Het Pruisische Huis van Afgevaardig
den heeft zijn toestemming gegeven tot
het vervolgen der afgevaardigden Bor-
chardt en Leinert, wegens huisvrede
breuk en verzet tegen de openbare macht
(de bekende parlementaire relletjes
waarbij Borchardt zich niet verkoos te
storen aan tot-de-orde-roepingen) en van
den verantwoordelijken Vorwarts-redac-
teur, wegens beleediging van het parle
ment.
Uitstekend. Als de heeren socialisten
zich verheven achten boven reglementen
van orde en wetten van fatsoen, dan
moeten zij maar ondervindenwie niet
hooren wil, moet voelen. En 't is te ho
pen, dat zij 't gevoelig zullen kunnen voe
len, opdat hun medelevenmakers en me-
deschetteraars zich noodgedwongen aan
hen zullen moeten spiegelen. De gang
der parlementaire werkzaamheden en de
goede toon in de pers kunnen daar
slechts baat bij vinden.
We bepleiten hier geen uitzonderings
maatregel, want op ieder, die handelt als
Borchardt, Leinert of die Vorwarts-
man, zouden we gelijke vervolging toe
gepast willen zien.
Wel bepleit de Berlijnsche briefschrij
ver van het H b 1. een uitzondering, waar
hij zich, naar aanleiding van het nu te
verwachten proces, als volgt uitlaat:
„Dan beleeft de wereld het niet-
verk'wikkelijke schouwspel, dat de ge-
heele geschiedenis opnieuw in den
breede gereleveerd wordt, dat de so
cialistische advocaten van de socialis
tische beklaagden geen blad voor den
mond nemen, en de rechtzaal maken
tot een tribune voor de algemeene so
cialistische propaganda."
Nu nog mooier
Men zou dus de roode agitators in
parlement en pers maar lijdelijk aan
den gang moeten laten uit vrees, dat zij
anders voor de rechtbank een nog groo
teren mond zullen opzetten?
Dat ware een leelijke premie op de
brutaliteit, welke door Borchardt c.s. gre
tig zou worden geëxploiteerd.
Neen, geen vrees s.v.p. voor ro-ode
druktemakers welke vrees trouwens
ook volmaakt overbodig is als men maar
niet tot vervolging overgaat zonder deug
delijke gronden. Heeft men deze, laat
„de wereld" dan maar gerust toezien en
luisteren.
Uit de Leidsche Vroedschap.
Geen profeet wordt in zijn eigen land
geëerd. De waarheid van dit spreek
woord ondervond gisteren ook een der le
den van onze Vroedschap, die als bouw
kundige specialiteit door zijn partij in den
Raad werd gebracht. En nu 't op pii^Je
en paaltje komt, laten zijn partijgenooten
hem in den steek; ja, stelt mr. Fokker,
die anders altijd met den .wethouder yau
Fabricage aan 't herriën is, de autoriteit
van den heer Korevaar bove n dien van
zijn vriend Botermans, dochzonder
ling genoegtoont wethouder Kore
vaar bij de stemming door den heer Boter
mans bekeerd te zijn
Wat kan een zaak toch een raar ver
loop hebben, zelfs 'n heele simpele zaak-
als het verkoopen van een stukje grond,
dat regenten van het Sionshofje noodig
hebben om enkele woningen te verbete
ren.
B. en W. wilden voor dien grond f7.50
per vierk. M. bedingen en zulks tegen het
advies van de Comm. van Fabricage in,
die, ook omdat het een instelling van
liefdadigheid geldt, adviseerde den prijs
op f 5 te stellen.
De moeilijkheid zat 'm nu in de be
paling van de waarde van den grond.
Want met wethouder van der Lip zijn wij
het eens, dat de gemeente niet beneden
„marktwaarde** moet verkoopen, om
dat een liefdadigheidsinstelling de koop
ster is.
Maar daarom behoeft de gemeente nog
niet den hoogsten prijs te vragen. Er was
alleszins reden om billijk te zijn, zoowel
om de financiede draagkracht van de
koopster als om het doel, waarvoor de
koop werd gesloten.
Daarom was de redeneering van wet
houder Korevaar. dat de gemeente ook
duur moet koopen, falikant. In het feit,
dat men zelf wordt overvraagd, kan men
toch nooit «en verontschuldiging vinden
om anderen te overvragen. Evenmin sneed
de opmerking van den voorzitter hout, dat
er wel principieele bezwaren konden be
staan tegen afstand van openbaren weg
Zoo dit het géval \vare geweest had men
niets moeten verkoopen, maar niet in een
hooge koopsom een argument vinden om
tegenstanders over te halen.
De Raad had zich uitsluitend af te vra
gen, wat de grond waard is. Als de heer
Botermans nu verzekert, dat bij publieke
verkooping 'f3 a f 4 per vierk. M. wordt
betaald en dat de panden in die buurt
slechts als pakhuizen dienst doen, was een
voorstel-Vergouwen om den koopprijs op
f 5 te verlagen volkomen gegrond. Het
Drincipe, dat B. en W. op den voorgrond
hadden gesteld, kwam bij dit voorstel
volstrekt niet in gedrang.
Bij stemming verloor de heer Vergou
wen echter het pleit met 14 tegen 13
stemmen. Merkwaardig genoeg stemde
o.a. wethouder Korevaar vóór, doch lieten
alle overige vrijz.-democratische raads
leden den heer Botermans alleen staan.
Hun animositeit tegen een instelling van
Christelijk philantropischen aard, was
waarschijnlijk sterker dan hun geloof in
de autoriteit van hun deskundigen partij
genoot.
Voor den heer Botermans, verlaten
door zijn vrienden, zal het intusschen wel
aangenaam geweest zijn te ervaren, dat
anderen waarde aan zijn woorden hech
ten, als deze redelijk gemotiveerd worden.
Veel meer valt er van deze raadsver
gadering niet te zeggen. Den heer Bijle-
veld, volontair ten archieve, werd een be
zoldiging toegekend, terwijl B. en W. hem
den titel van adjunct-archivaris zullen
verleenen, een en ander ter erkenning
van zijn verdiensten. Uit dit besluit zal
echter niet volgen, dat de rang van ad
junct-archivaris wordt ingesteld, waarvoor
de heer Sijtsma bevreesd was. De Nieuwe
Beestenmarkt krijgt een nieuw jnarktkan-
toortje, dat de heer Sijtsma voor f3000
wel wat duur vond, maar daar de op
merker niet kon zeggen waarom "het duur
is, liep het debat dood.
Bij de ingekomen stukken was een ver
zoek van den Alg. Ned. Ambtenaarsbond
om aan de inwonende ambtenaren
van de gestichten Endegeest-Voorgeest-
Rhijngeest bij verlof het volle loon uit te
betalen. Ofschoon dit verzoek, als zijnde
van algemeenen aard en zonder onder
zoek van locale toestanden ingediend,
voor kennisgeving werd aangenomen was
het ons toch aangenaam te vernemen, dat
de Commissie van Beheer, die hierover
heeft te beslissen, aandacht aan deze zaak
zal schenken. Er is in billijkheid iets voor
te zeggen, dat ambtenaren, die loon in
geld en in voeding ontvangen, bij verlof
een bedrag ontvangen als compensatie
voor de gedorven voeding.
BUITENLAND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Er is nu ook een Turksche lezing
gekomea v&n de overgave van het
garnizoen op Rhodos
die wel eenigszins de groote waarde
van de prachtige Italiaansche overwin
ning verkleint. Hierin toch wordt ge
zegd, dat de Italiaansche troepen tien
maal sterker waren dan de Turksche
en bovendien 24 stuks veld- en bergge-
schut hadden, terwijl de Turken slechts
over twee stukken berggeschut beschik
ten. Majoor Abdullah zag onder die om
standigheden in, dat verzet onmogelijk
was en nam de overgave aan op voor
waarde van behoud van militaire eer
en behoud van sabel voor de officieren.
Het aantal Turksche troepen bedroeg
slechts 870 soldaten, 80 reservisten, en
66 rustbewaarders. Het aantal gevange
nen bedraagt slechts 700, de overgave
had plaat-s nadat 30 percent der man
nen gedood was. Zulk een wanhopige
tegenstand zegt het, rapport, is zeldzaam
in de geschiedenis en dit gevecht eert
het Turksche leger. Een guerillakrijg
was door de omstandigheden onmoge
lijk.
Sinds onheugelijke tijden heerscht in
de Oostenrijksche-Hongaarsche Kamers
de grofste obstructie zich uitend in dik
wijls herhaalde roerige tooneelen en mi-
nisterieele crisissen. Vooral de militai
re voorstellen en de noodzakelijk ge
achte kiesrechthervormingen zijn in de
laatste tijden steenen des aanstoots ge-
wleest. Geen wonder dat die onrust op
het volk is overgeslagen, die zich wilde
uiten in een stakingsbetooging voor al
gemeen kiesrecht op gister. Deze sta
king heeft tot ernstige
onlusten iu Boedapest
geleid. Tal van botsingen zijn voorge
komen, waarbij vele menschen gewond
en zelfs twee gedood werden. Het Berl.
Tagebl. geeft er het volgende verhaal
van.
„Reeds Donderdagmorgen vroeg biedt
de stad een buitengewoon tooneel. Uit
de voorsteden trokken de arbeiders in
massa's naar het parlementsgebouw, om
bijtijds de straten bij dit gebouw te be
zetten. De politie wilde hen op verschil
lende punten tegenhouden, waardoor on
geregeldheden plaats hadden, waarbij er
bloed vloeide. Het parlementsgebouw
werd lang voor de eerste arbeidersmas
sa's aangewandeld kwamen, door een
sterk politiecordon bezet. Alleen zij, die
legimitatiekaarten vertoonden, werden
doorgelaten. Tot ernstige ongeregeldhe
den kwam het in de voorsteden.
Stakende arbeiders hielden de werk
willigen tegen om hun den toegang tot
de werkplaatsen te verhinderen. In de
Waitzenerstrasse kwam het tot een ern
stig treffen tusschen politie en stakers,
die zich verborgen hielden in een in aan
bouw zijnd huis en de voorbijtrekkende
politie wierpen met steenen en ander
bouwmateriaal. De politie vuurde twee
salvo's af, waarbij 1 arbeider gedood
en 9 gewond werden. De politie kreeg
daarna versterking. Een ander treffen
had plaats op de Margarethenbrug, waar
ongeveer 1000 arbeiders naar het parle
mentsgebouw wilden trekken. De poli
tie trachte de manifestanten terug te
dringen. Daar haar dit niet gelukte, werd
een uitval gedaan en de menigte op deze
wijze uiteengejaagd. Ook hierbij vielen
vele gewonden. Tot een bloedig treffen
kwam het op het Vrijheidsplein, waar de
menigte de vrachtwagens tegen hield. Bij
het schoonvegen van dit plein, wat 'tof
driemaal toe geschieden moest, zijn ve
len gewond. De electrische tramwagen
waarvan het personeel zich niet bij de
staking had aangesloten, werden door de
stakers bestormd. Hierbij werden de rui
ten ingeworpen. Een aantal passagiers
liep wonden op. Vele electrische motor
wagens werden vernield. Op èen hoek
van een straat werd een tramwagen om
geworpen en een barricade opgericht. In
vele straten wierpen de stakers alle rui
ten in. Overal moesten de winkeliers
de uithangborden wegnemen om deze
te redden voor de woedende menigte.
Tegen 11 uur kwamen 3000 betoogers
uit Nieuw-Pest. Er ontstond een gere
geld straatgevecht. Tegen half twaalf
werd het oproer steeds ernstiger. Alles
wat de menigte in handen kreeg, werd
vernield. De huzaren, die het Vrijheids
plein tot driemaal toe moesten schoon
vegen, werden gebombardeerd met stee
nen, hamers en stokken. Tot 11 uur
hadden de stations voor eerste hulp bij
ongelukken 120 gewonden verbonden.
Tienduizend soldaten waren in de stra
ten. Het geheele garnizoen van Boeda
pest is gemobiliseerd. Om 12 uur tracht
ten een aantal arbeiders met geweld zich!
toegang te verschaffen tot het parle
ment. De politie hield hen tegen. Een
agent werd door een kogel in het hart
getroffen en viel onmiddellijk dood neer.
De menigte trachtte voort te dringen, „ed
is geen wet", en „leve de revolutie", roe
pende.
De leiders der sociaal-democraten!
schijnen hun invloed op de menigte ver
loren te hebben.
In de afgevaardigden-kringen wordt
verteld, dat de minister-president Lukacz,-
na een bespreking met Tisza en Andrassl
verklaringen zal afleggen over de kies
rechtkwestie, waardoor misschien de ar
beiders tevreden zullen worden en nor
male toestanden kunnen terugkeeren ia,
het parlement.
Gisteravond laat, ondanks dat de ge
heele stad in duisternis gehuld was,
doordat de oproerlingen alle straatlan
taarns vernield hebben, was het iets rus
tiger geworden. De militairen hebben al
le hoofdstraten en openbare pleinen be
zet. De politie zoekt naar de leiders
der socialisten en heeft reeds eenigew
hunner gevangen genomen.
De minister-president Lukacz zal waar
schijnlijk naar Ween en gaan om den kei
zer persoonlijk inlichtingen te geven
over de gebeurtenissen van heden.
De opwinding in de stad bleef zeer
groot, men vreesde voor nieuwe gevech
ten op den laten avond.
In tegenwoordigheid van den Duit
schen keizer is van den Vulcanwerf ta
Hamburg te water gelaten
het grootste schip
ter wereld, de „Imperator", die nu de
plaats gaat innemen van de zoo jammer
lijk vergane Titanic. Het nieuwe schip
dat voor de Hamburg-Amerikalijn is ge
bouwd, meet 50.000 registertonnen. Het
is 268 meter lang, 29.9 M. breed en 19.5
diep van kiel tot het bovendek geme
ten. Zonder machines ketels en lading
beloopt het gewicht van het schip een.
34 millioen kilogram. Het maximum ge
tal passagiers zal 4100 kunnen bedragen
de bemanning bedraagt 1100 koppen.
De „Olympic", op het oogenblik het
grootste schip der wereld, meet 45.000
ton; de „Titanic'* meette, zooals men zich
misschien nog herinneren zal, 46.382 ton,
zoodat de „Imperator" dit schip, eens
de trots van de White Star Line, vrij
aanzienlijk overtreft.
Natuurlijk zal het nieuwe schip met de
grootste luxe worden uitgerust. Het schip
telt elf, om het zoo te noemen, verdie
pingen, die met ongekende weelde zullen
worden ingericht: wintertuin, bloem win
kels, turnhal, zwembassins, bibliotheek,
kinderspeelplaats, Ritz-carton, restaurant,
in één woord alles wat de verfijnde smaak
van de groote geldmenschen, die hun
apartementen op het schip zullen huren,
kan voldoen.
GEMENGD.
De correspondent der Temps te Fez
seinde gisteren
De opwinding in het gebied rond
Fez, neemt zulke afmetingen aan, dat
ernstige militaire maatregelen onvermij
delijk zullen zijn. Ongelukkigerwijze moe
ten wij onze troepen verbrokkelen,
daar zoowel in het Zuiden als in het
Noorden en Westen de vijand zich ver
zamelt.
Indien er onder deze omstandigheden
niet onmiddellijk versterking gevraagd
en gezonden worden, zal men in een.
zeer moeilijke positie komen.
Uit Constantinopel wordt d.d. 22
Mei gemeld: dat alle zich daar bevin
dende stoomschepen de Dardanel-
len gepasseerd zijn, waarop met de
doorvaart de rvaartuigen, die zich bij
den anderen ingang der Dardanellen be-,
vinden, een aanvang zou worden ge
maakt.
H a 1 d a n e zal, naar het heet, zijn
verlof in Duitschland te Kissingen door
brengen. Nu verneemt de Germania, dat
ook von Kiderle n-W a c h t erde
staatssecretaris van buitenlandsche za
ken, weldra te Kissingen een kuur zal
gaan doen. Daarmee, meent het blad,
is voldoende licht geworpen op het par
ticuliere karakter van het nieuwe be
zoek van Haldane aan Duitschland.
De „Transportworkers Federation'*
besloot tot de algemeene staking.
In antwoord op de vraag of het ge
nomen besluit alleen voor Londen geldt
dan wel het geheele land, zeide Ander
son, de algemeene secretaris der Trans-
ponwerkers Federation, dat het besluit
