ftzicbclie ©oti/tomt
23
BUITENLAND.
BINNENLAND.
3e
No. 647.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCH1INT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
I 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post t L50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
November
1911.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels t 0.75, elke regel meer 15 cerrt
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiêngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertenliën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
V Dure tijden en de Schouw
burg.
Alles is duur op 't oogenblik.
Zelfs de eerste levensbehoeften zijn in
prijs gestegen.
Het zwaarst wordt hierin getroffen de
minst bedeelde arbeidersstand.
Het stadsbestuur is er niet blind voor.
Door B. en W, werd reeds eene commis
sie benoemd om den raad voor te lich-
jn hoeverre een toeslag op het gewone
Toon aari de arbeiders in gemeentedienst
kon gegeven worden.
Nu ctoet het toch eenigszins eigenaar-
idig aan, een inzender in het L D. te
hooien verklareri, dat bij „een mooie
voorstelling in den schouwburg 't groot
ste contingent vertegenwoordigd wordt
door „d e .arbeiders", zoo wel op
den 2d en rang als de andere mindere
rangen.
Ze zitten daar dan „als een opge
pakte massa".
De plaatsen waarop ze zitten, zijn „be
sproken", niet enkelen, maar „zooveel
mogelijk".
Niet alleen op de galerij, maar ook op
jher amphitheater, dat „zooveel duurder
h dan de galerij".
Met een droef hart verzucht de inzen
der, dqt „wij arbeiders, die niet meer
'hunnen missen dan 35 a 45 cents, dus
verplicht zi^n willens en wetens een
plaats te nemen in den zoo beroemden
(engelenbak".
In hetzelfde stukje wordt nog twee,
driemaal herhaald, dat zij, die het meest
Itfen schouwburg bezoeken zijn „dearbei
ders".
De inzender 3. d e C l e r staat met. zijn
onderteekening voor de waarheid in en
geeft zoo op onze dure t ij d e n een ver
rassende illustratie.
Er wordt maar van „de" arbeiders ge
sproken, terwijl toch slechts een be
paald' gedeelte kan bedoeld zijn.
Onze Katholieke arbeiders althans zul-
kn voor verreweg het grootste gedeelte
anders denken en anders doen.
Voor hen is de schouwburg gewoonlijk
verboden terrein.
Om een dubbele reden.
Wat daar vertoond wordt, is dikwijls
verboden kost en schadelijk voor 'hun
ziel eleven.
Vervolgens achten zij met recht geld
voor de comedie een weelde-uitgave, die
in een werkliedengezin, vooral in deze
idure tijden, niet te pas komt
Dat hij helaas ook moet meebetalen
aan de subsidie, heeft hij te danken aan
een liberale meerderheid.
Dure meerderheid.
KAMEROVERZICHT.
TWEEDE KAMER.
De Indische Begrooting. Een onbevredi
gende redevoering van den Minister.
Wij zien belangstellend naar 's Minis
ters rede uit, schreven wij gisteren. Welke
stelling zou hij innemen ten opzichte van
de groote quaestie, die de gemoederen
bij deze debatten zoo hevig bewogen
tieeft?
'tls slechts een platonische liefdesver
klaring geweest voor het bijzonder onder
wijs. Eene verklaring, waarmede wij geen
istap verder komen als daarnevens niet
krachtig handelend wordt opgetredeii en
het gouvernement niet beter de pogin
gen van het particulier initiatief steunt
De redevoering van den Minister heeft
.ons dan ook niet bevredigd. Behalve in
[het onderwijsvraagstuk, stond hij ook in
Tindere zaken lijnrecht tegenover mannen,
(die zijn partijgenooten of geestverwanten
waren. De heer Van Hoogstraten, die in
'overeenstemming met dr. Scheurer tegen
Jde Chineezen-poiitiek was opgekomen,
kreeg te hooren, dat de Chineezen toch
Zulke goede onderdanen zjjn, en dat de
Minister geenszins voornemens was in
jde richting van beide sprekers te gaan.
!Mct den heer Rogaardt verschilt de Mi-
Biister over maatregelen tegen de Mekka-
vaarten en volgens den Minister over
drijft de heer de Stivers in zijne schilde-
iring van Atjeh-gruwelen.
Geen wonder, dat zoo'n rede op de
fllnksche banken met instemming wordt
'begroet en van de sprekers bij de re
plieken toonde vooral de heer Bos zich
Ingenomen met hetgeen van dp Regee-
'iringstafel werd vernomen.
Maar dit neemt niet weg, dat er ook
fyoor ons sympathieke passages in de
Jninisterieeie woorden zaten. /^et .warmte
b.v. toonde de heer de Waal Malefijt aan,
dat in Jndië in ruime mate op welvaart
valt te .wijzen, waarvan ook de Indische
bevolking profiteert, wier koopkracht ge
stegen is. Ook het standpunt van den
Minister: geen directe steun aan de
zending, maar wel krachtige hulp,
meenen wij in overeenstemming met de
verschillende sprekers ter rechter- en
linkerzijde als het juiste te moeten qua-
lificeereu. Doch dat de Regeering zich
zoo weinig toeschietelijk toonde om het
bijzonder onderwijs te bevorderen, was
ons eene teleurstelling. In Indië zijn nog
niet overal voldoende particuliere krach
ten aanwezig om bijzondere scholen op te
richten; de gouvernementsschool als aan
vulling (dit woord zelfs in zeer ruime
beteekenis genomen) zal ook in de toe
komst onmisbaar blijken; in zooverre
gaan wij met den Minister mede maar
de Regeeringssteun aan het bijzonder
onderwijs is er ook niet na, om de parti
culiere krachten op te wekken en aan te
moedigen. Werden de sublidies opge
voerd van 1/3 tot 4/5 der kosten, weldra
zou blijken, dat, althans wat de missie
scholen betreftde noodige scholen
tot stand kwamen. En deze Minister, die
Christendom om het Mohammeda
nisme te overwinnenkon toch
wel door meer steun aan het onderwijs
krachtige hulp verleenen aan de zending.
Ook dr. de Visser zal wel niet bevre
digd zijn. Deze afgevaardigde, die een
gouvernementsschool wenscht met 'n
Christelijk cachet (zeer terecht kwam dr.
Kuyper hiertegen krachtig op), vernam
van den Minister, dat de overheidsscho'.eii
noch anti-godsdienstig noch anti-Christe
lijk of anti-lslainietisch mogen zijn, dus:
strikt neutraal moeten zijn.
De vergadering duurde gisteren door
de vele replieken erg lang; eerst om
half zes werd zij gesloten. Maar de alge-
meene beschouwingen waren toen ook
afgehandeld.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Voor buitenlanders begint het nu al
lengs moeilijk te worden in
China.
Reeds maakten wij melding van de moor
den te Sianfoe, waar een onderwijzeres,
een Duitshc postbeambte en eenige kin
deren werden omgebracht. Ook elders
begint de anti-vreemdelingen-stemming
tot uiting te komen. Zoo zijn in Honan
zendelingen, die naar de kust vluchtten,
door roovers aangevallen en uitgeschud.
Een hunner werd gewond.
In de provincie Joennan zijn zende
lingen en andere buitenlanders door het
grauw lastiggevallen.
- De toestand ,wordt vooral veel ver
ergerd door het optreden van die roover-
benden, die natuurlijk van de algemeene
verwarring gebruik maken.
Maar ook de Chineezen moeten danig
huishouden onder de Mantsjoes. Zoo heet
het o.m., dat té Sianfoe 7000 Mantsjoes
zijn afgemaakt .Vooral trekt dit feit be
vreemding, omdat dit te Sianfoe geschied
is. Sianfoe toch gold als een bolwerk der
Mantsjoe-dynastie; en men zal zich her
inneren, dat tijdens den Boksersopstand
het Hof, toen het voor de troepen der
verbonden mogendheden de vlucht nam,
juist in Sianfoe een toevlucht had' ge
zocht. Het aantal der vermoorde Mant
sjoes in Sianfoe (7000) behoeft echter
niet zoo heel erg te bevreemden. Op
standen en burgeroorlogen zijn in China
te allen tijde gepaard gegaan mét een
buitengewone vernietiging van menschen-
levens. De opstand' der Taipings, die
vijftien jaar gewoed' heeft, kostte, direct
of indirect, het leven aan 20 millioen
mcnschen. Daarbjj vergeleken is het ver
loop van den huldigen opstand bijna goe
dig te achten.
Joean-sji-kai moet aan de gezanten tc
Peking hebben laten doorschemeren, dat
de opstand nog wel jaren zou kunnen
duren. Voor het oogenblik was de groote
moeilijkheid hierin gelegen, dat geen
telegrafisch verkeer kon worden onder
houden met de afgevallen provincies, wijl
bijna overal de telegraaflijnen waren
doorgesneden.
Een telegram uit Tientsin van gisteren
meldt, dat de toestand 'te Honan-foe
hachelijk is. De Europeesche vrouwen
nemen de vlucht. Ook de toestand in
Nanking moet hachelijk wezen. De kei
zerlijke troepen daar zouden omsingeld
zijn door ,een krijgsmacht van opstande
lingen, die hun in getalsterkte de baas
is en die allen toevoer afsnijdt, zoodat de
stad zich spoedig zal moeten overgeven.
Een later bericht meldt, dat een krach
tige aanval op Nanking reeds begonnen is.
Sombere vooruitzichten
schildert de afgevaardigde Colajanni in
het te Rome verschijnende dagblad „Re-
gione" af. Hij stelt in zijn artikel den
huldigen poütieken toestand als buiten
gewoon donker voor, daar niemand nog
kan uitmaken, of een vrede op handen
is, dan wel, of de oorlog te land 'en
ter zee Italië nog zeer gerüimen tijd te
doen zal geven.
Colajanni betoogt, dat het noodzake
lijk is ten spoedigste vrede te sluiten,
waarbij dan de opperhoogheid van den
Sirtlan op kerkelijk gebied in de beide
Afrikaansehe provincies moet worden er
kend en .Turkije een geldelijke schade
loosstelling krijgt voor het verlies van
Tripolis en [Bengasi.
Een vlootactie zouvolgens den
schrijver, tengevolge kunnen hebben, dat
het met Turkije gedaan raakte, hetgeen
internationale verwikkelingen zou veroor
zaken. Oostenrijk immers zou zich mees
ter maken van een gedeelte van het Otto-
maansche rijk en dat zou geenszins stroo-
ken met Jtalië's bedoelingen.
Weldra zullen drie legercorpsen, een
vierde van ltaüë's gehcclc strijdmacht,
in Tripolis zijn en de oorlog heeft duide
lijk aan het licht gebracht hoe ongunstig
de mogendheden jegens Italië gezind
zijn, zoodat de toestand niet alleen alles
behalve rooskleurig ïs, maar er zelfs groot
gevaar dreigt.
Zulk een openhartige erkenning der
eigen benarde positie zal der Italiaan-
sche regeering lang niet welkom zijn.
Toch blijft men zich daar blij maken
met de kleinste voordeeltjes, die de Ita
lianen behalen met de kanonnen der oor
logsschepen en door het bommen wer
pen uit de vliegtuigen. Men geeft er
den schijn van overwinningen aan en be
weert den vijand tot den terugtocht te
noodzaken. Zoo meldt een telegram d.d.
22 dezer uit Rome, dat volgens de aan
wijzingen van een kabelballon de ge
pantserde kruiser Carlo Alberto Dins
dag Amroes heeft gebombardeerd. Een
gedeelte van den vijand trok zich terug
naar Ben Said, een ander gedeelte naar
Bou Scafa. Daarop beschoot het oor
logsschip Ben Said, waarop de vijand
zich geheel naar Bou Scafa terugtrok. De
Carlo Alberto heeft tot in den nacht
het zeer doeltreffende vuur op den te-
rugtrekkenden vijand gericht.
Het schijnt, dat het geheele leger van
Turken en Arabieren zich op den te
rugtocht bevindt.
Dit laatste zouden we wel eens van
anderen kant bevestigd willen zien, maar
we twijfelen of dit geschieden zal.
Intusschen heeft de Porte bij de mo
gendheden, die de Haagsche Conventie
hebben onderteekend, geprotesteerd te
gen het werpen van bommen uit vlieg
tuigen op het hospitaal van Soeara (wes
telijk van .Tripolis.)
Van de overstroomingen
schrijft de correspondent van de Frankf.
Zeit nog he.t volgende:
Vrijdag had een overstrooming van
een gedeelte der stad plaats, welke
overstrooming waarschijnlijk door de
Turken door opening van een natuurlijk
stuwbekken in de steppe is veroorzaakt.
Het water vernielde 300 meter van de
verdedigingslinie bij Boemeliana, en stort
te zich een stroom gelijk, lijken en hout
medevoerende, in de stad, waar vele ba
rakken en een huis zwaar beschadigd
werden. Gedeelten van de aan de haven
gelegen straten zijn ingezonken. Na 't
wegioopen van het water is het grootste
deel der stad hoog met 'slijk bedekt.
Vrijdagmiddag begon aan de Ooste
lijke oase een levendig gevecht, dat Za
terdag werd voortgezet, gedeeltelijk met
ondersteuning van artillerie. De Italia
nen verloren verschelden dooden en had
den vele gewonden .zonder voorwaarts
te dringen.
Nadat veel regen was gevallen, be
gonnen de Italianen Zaterdag de ont
scheping van een nieuwe brigade.
Het slechte weer schijnt dus weer'n
weinig bedaard, wat ook voor de water
toevoer van belang is.
Aan de New York Herald wordt o.a.
gemeld, dat de verzorging van de Ita-
aansche troepen met drinkwater uitslui
tend door de oorlogsschepen geschiedt,
^.ant geen enkele van, de honderden wa
terputten bevat nog drinkbaar water.
Mooie vooruitzichten voor het even
tueel oprukken der Italianen naar het
binnenland dat o.i. zooals de zaken nu
staan, wel nooit zal kunnen geschieden.
GEMENGD.
Uit Port Said wordt d.d. Woens
dag geseind :De Medina, met den Ko
ning en de Koningin van Engeland aan
boord, is om 7 uur het kanaal binnen-
gestoomd.
De Chedive en prins Zia ed Din zijn
weer om 9 uur naar Cairo vertrokken.
Bij de beraadslaging over de stij
ging van den vleeschprijs heeft deOos-
tenrijksche Kamer met 259 tegen 183
stemmen een motie aangenomen, waar
in de regeering verzocht wordt, maat
regelen te nemen, die van dringende
noodzakelijkheid genoemd worden, ten
einde een beperkten invoer van yleesch
te verzekeren uit Argentinië en de Bal-
kanstaten. Zij had verworpen een motie
waarin de regeering verzocht werd een
onbeperkten invoer van vleesch uit Ar
gentinië toe te staan, zonder met Hon
garije te onderhandelen.
Met 250 tegen 152 stem'men is jiog
een voorstel aangenomen, strekkende tot
opheffing van het verbod van invoer van
saccharine.
Na een levendige gedachtenwisse-
ling over de spoorwegkwestie heeft het
Engelsche Lagerhuis met 167 tegen 108
stemmen een resolutie aangenomen, wel
ke was voorgesteld door Lloyd George
en waarin de wensch van het Huis uit
gesproken wordt, dat de regeering haar
goede diensten zou aanbieden tot het
verkrijgen van een samenwerking tus-
schen de vertegenwoordigers der maat
schappijen en de beambten, ten einde te
beraadslagen over de beste methode om
uitvoering te geven aan het rapport van
de na de spoorwegstaking benoemde ko
ninklijke commissie.
Ongeveer 220 kiesrechtvrouwen
zijn gisteren voor de Londensche po
litierechters verschenen. Haar werd ten
laste gelegd, dat zij de politie gehinderd
en schade aangericht hadden bij de be
tooging van eergisteren. Twee beklaag
den werden naar de strafzitting verwe
zen, anderen kregen tien tot veertig
shillings boetë en moeten de schade van
gebroken ruiten vergoeden of in gebreke
daarvan hechtenis ondergaan.
In het Handelsbl. van Antwerpen
lezen wij
Eene nieuwigheid zal in liet Belgische
leger worden ingevoerd: De hond als
trekdier. Men heeft gevonden dat de
mitralleusen, goed en doelmatig ge
plaatst op een klein affuit van bijzon
der stelsel, zeer goed door onze Bel
gische trekhonden kunnen worden voort
bewogen.
De genomen proeven hebben uitmun
tend aan de verwachting voldaan.
De bladen melden, dat er in de
republiek Paraguay een omwentelings
beweging is uitgebroken.
De staking der bakkersgezellen te
Lissabon is in het voordeel van de pa
troons bijgelegd.
Naar uit Toulon gemeld wordt, is
in den toestand van de talrijke zieke
matrozen, die thans in de verschillende
hospitalen te Toulon verpleegd worden,
een aanmerkelijke verbetering ingetreden.
Naar gebleken is, werd de ziekte der
matrozen veroorzaakt door de slechte hoe
danigheid van het water aan boord van
verschillende oorlogsschepen. Bij nader
onderzoek moet ook de qualiteit van het
vleesch te wenschen hebben overgela
ten.
Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit is benoemd' tot lid
van den Raad van Ned.-Indië mr. dr.
M. S. Koster, directeur van Onderwijs en
Eeredienst in .NecL-Indië
is voor het tijdvak van 1 Jan. tot en
met 31 Aug. 1912 benoemd tot leeraar
aan de R. H. B „S. te Venlo J. ,H.
Koëter te Rotterdam;
is bènoemd tot notaris te Marrum,
gemeente Ferwerderadeel, K. Bakker,
candidaat-notaris te Murmerwoude;
is bij het personeel vaii den genees
kundigen dienst van het leger in Ned.-
Indië benoemd en aangesteld tot tijdelijk
officier van gezondheid 2e klasse de arts
J. de Rooy;
is de adelborst le kl. W. Lubberink,
bevorderd tot Ju i tenant ter zee 2e Jkl.
en aan dezen luitenant ter zee 2e kl. eer-
vol ontslag verleend', onder toekenning,
van een tijdelijk pensioen ad f 275
's jaars.
Timor.
De correspondent van 'de „N. R. Crl.'-1
te Lissabon seint:
Hier heerscht verbazing over de door
Havas geseinde verklaring van jhr. de
Savornin Lohman betrefrende de onware
voorstelling, die Machado van het ge
beurde op Timor gegeven heeft. Del
meeste bladen nemen de verklaring zon
der opmerkingen er bij te maken op.
Alleen de „Intransigent" steekt den draak
met Machado. Men noemt, zegt zij, Ber
nardino Machado weieens een beminne
lijk grijsaard' met de ziel van een kind,
Hoe jammer dat kinderen weieens liegen.
Afdeelingen Tweede Kamer.
Door de afdeelingen der Tweede Ka
mer zijn benoemd tot voorzitters de hoe
ren Nolens, de Savornin Lohman, van de
Velde, Kuyper en Bos, en tot tweede
voorzitters de heeren Brummelkamp, v,
Ded'em, Aalberse, v. Vlijmen en Rink.
De Tariefwet.
De Kamer van Arbeid in het Schoen
makersbedrijf te .Waahvyk heeft, na een
bespreking van ruim drie uur, besloten
aan de leden van de Tweede Kamer een
adres te richten, waarin wordt verzocht
de Tariefwet, zooals die door de Regee
ring is aangeboden, te willen aannemen,
Eene verdiende terechtwijzing.
Een der Kameroverzichtschrijvers ver
telt
Niet onvermeld willen we laten op
wat aardig gevatte wijze de heer Bo-
gaardt een „vriendelijkheid" van den heer
Vliegen beantwoordde. Deze socialisti
sche afgevaardigde had naar aanleiding
van het betoog van den afgevaardigde
van Breda omtrent het Javaansch-HLn-
doeïsme ironisch gevraagd: „Waar haalt
hij het vandaan?" De heer Bogaardt
nam de vraag quasi-ernstig op en ant
woordde, dat hij in Indië is geboren en
opgevoed, dat hij daar als ambtenaar
veel met de inlandsche bevolking in aan
raking kwam en daar veel op zelfstudie
was aangewezen en dat hij daar zijn
kennis vandaan haalde. Waarop hij den
heer Vliegen die alles wat hij omtrent
Indië vertelt slechts van hooren zeggen -
kan hebben met een ernstig gezicht
verzocht de bewezen beleefdheid met een
contra-beleefdheid te beantwoorden en
nu ook eens te vertellen, waar deze zijn
wetenschap vandaan haait!
Het hartelijk gelach der Kamer be
wees, dat dit handig antwoord insloeg.
R. K. Esperantisten.
Het hoofdbestuur van Nederlanda Ka-
toliko hield eene vergadering te 's Her
togenbosch.
Er werd een schrijven voorgelezen van
de Ned. Esperantisten Vereeniging La
Estanto Estas Via, waarin gemeld werd
dat in beginsel was aangenomen twee
soorten van Esperanto examens in t
stellen en tweemaal per jaar de gele?
genheid te geven om aan de examens
deel te nemen. Plaats en tijd zal spoedig
worden bekend gemaakt. Besloten werd
geen afgevaardigde op de kosten van
de kas naar Krakau te zenden, naar het
achtste Esperantistencongres. Er zullen!
rentelooze aandeden worden uitgegeven'
van vijf gulden om den toestand der kas
te verbeteren. Minstens vijf schuldbrief
jes per jaar zullen uitloten. Verder kwa
men de concept-statuten in behandeling.
Zeven afdeelingen hadden aanmerkingen
er op gemaakt. Er werden enkele wij
zigingen aangebracht. Op Zondag 17 De
cember zullen, op eene algemeene ver
gadering te Utrecht de gewijzigde Statu
ten aan de afgevaardigden der afdee
lingen worden voorgesteld.
Bebouwing van Zorgvliet.
Zooals reeds indertijd medegedeeld,
hebben de architecten Z. Hoek en J.
Th. Wouters aan B. en W. van 's Gra-
venhage een plan voorgelegd voor de
bebouwing van Zorgvliet, welk plan ont
worpen is na ingewonnen advies van
den ingenieur dr. K. Henrice, hoogleer
aar te Aken.
B. en W. 'kunnen zich, evenals de
Commissie van Fabricage, in hoofdzaak!
vereenigen met de wijze, waarop het plan
in het algemeen is opgevat en zij stel
len den Raad voor behoudens eenige)
wijzigingen het plan goed te keureinw
