Ste Stwióohd Sou/tomt BUITENLAND. BINNENLAND. 2e Jaargang No. 483. Bureau OUDE 8IIVGEL 54, LEIDEN. Intcrc, Telefoon 935. Postbus 6. DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, U1TOEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN. DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week, t 1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco per post ƒ1.50 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent. Dinsdag 9 Mei 1911. De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte. Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop (geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Dit nummer bestaat uit TWEE bladen. Gemeente=Subsidie aan de Openbare Leeszaal De Leidsche gemeenteraad zal Donder dag eene beslissing moeten nemen over een nieuw verzoek van de Openbare Lees zaal, thans om een j a a r 1 ij k s c h e subsidie van f 450 te mogen ontvangen. Zooals bekend adviseert de meerderheid van B. en W. een gunstige beslissing te nemen, hoofdzakelijk teneinde de Ver- eeniglng ook in de termen voor een rijks subsidie te doen vallen. De minderheid van het college, nl. de Katholieke wet houder mr. Kerstens, is tegen inwilliging der aanvrage. Met verwondering hebben wij van het praeadvies kennis genomen. De meerderheid van B. en W., daarin gevolgd door den Raad, legde in 1909 er nadruk op, dat het subsidie voor eens gegeven werd. Wij zijn er met een koopje af, redeneerde toen prof. Fockema Andreae, blijde wellicht dat hij, tegen stander van subsidieering, een argument vond om de „openbare" leeszaal te steunen. De heer Réimeringer had een nog royaler bui en wilde niet f 1000, maar ongevraagd f 2000 geven, terwijl de waarn. burgemeester, weth. van Hamel, een sub sidie in eens toch wel de goedkoopste wijze noemde waarop men in deze de zaak kan helpen tot stand brengen. Na deze motiveering werd met 15 tegen 14 st het subsidie toegestaan. De Ka tholieke en Anti-revolutionaire raadsleden stemden .unaniem tegenaan Tiun zijde schaarde zich tevens de heer Corts (C.-H.), terwijl van rechts de heeren Timp en Wildeboer afwezig waren. De linkerzijde stemde vóór en de stem van wethouder van der Lip deed de schaal ten gunste van de leeszaal overslaan. Waar blijven nu deze voorspiegelingen? De veranderde omstandigheden, zal men tegenwerpen, nopen een jaarlijksch sub sidie toe te kennen. Doch de autonomie der .gemeente is nog groot genoeg, dat zij niet behoeft te gedoogen indirecten dwang van het Rijk. De gemeenteraad heeft slechts te beoordeelen, wat goed en nuttig is voor de gemeente en hare be woners; hij kan dit doen afgescheiden van alle bijkomstige omstandigheden en het argument: „de gemeente moet geven anders steunt het Rijk niet", is in deze aangelegenheid van overtuigende waarde ontbloot. In het praeadvies van B. en W. hebben wij geen enkel krachtig beweegreden kun nen vinden om de veranderde houding te billijken. Wij lazen slechts de mededee- ling, dat het bestuur en de opzet der leeszaal eene onpartijdige inrichting waarborgen. Op zulk een mager aan- bevelinkje moet een raadsbesluit gronden, dat telken jare het gemeentelijk budget met f 450 belast. 'Waarschijnlijk echter wisten B. en W. niet meer ter aanbeveling te zeggen. Evenmin als de voorspiegeling, dat men met f 1000 subsidie ineens eraf zou zijn, is een andere bewering bewaarheid, die nl. van den heer Reimeringer, dat de leeszaal zou dienen voor de ontwikkeling van het volk in het algemeen. „Het is mij medegedeeld, zeide de heer Reime ringer in de raadsvergadering van 19 Dec. 1909, dat juist het wetenschappe- 1 ij k gedeelte door de bezoekers zeer op prijs wordt gesteld. Zij komen er niet alleen om romannetjes te lezen, maar wel degelijk om zich in hun vak beter te bekwamen, door het lezen van de werken, die daaromtrent zijn uitgekomen" Over het ter hand nemen van vak litteratuur in de leeszaal zelve staan ons geen gegevens ten dienste. Van de 6698 werken, die in 1910 werden uitgeleend, is slechts een zeer klein deel onder vaklitteratuur te rangschikken; het meeren- deel waren romans, novellen en verhalen, die 60 pet. van het totaal aantal uitge leende boeken bedroegen. Blijkens el ders opgedane ervaring worden in de leeszaal meestal couranten, tijdschriften en romans nagebladerd. De breede ont wikkeling, die zij heet te brengen, bestaat 6lechts in den gedachtegang van warm- gestemde bewonderaars; nuchtere op- merkers onderschrijven het gezegde van inr. Briët, dat leeszalen den oppervlak- kigen kijk op dingen bevorderen, welke absoluut geen nut doet. Bestonden er voor ons geen principi- eele bezwaren, dan reeds zou het boven uiteengezette aanleiding geven ons tegen het subsidie te verzetten. De ge meente-financien zijn zoo rooskleurig niet; elke subsidie-aanvrage moet daarom zorg vuldig gewikt en gewogen worden, om dat deze jaarlijks terugkomende posten de begrooting niet weinig bezwaren. De slechte staat van de gemeentekas is veelal oorzaak, dat B. en W. óf op een subsidie beknibbelen óf het geheel van de hand wijzen. Legden zij denzelfden maatstaf voor de leeszaal aan, en lieten zij zich niet beinfluenceeren door indirecten dwang van het Rijk, wij twijfelen er niet aan of het praeadvies zou tot een andere con clusie gekomen zijn. Voor ons blijft de zaak desniettemin onaanneemlijk. Van Katholiek standpunt kan eene inrichting niet toegejuicht wor den, waarin rijp en groen ter lezing aan wezig is; waar naast Katholieke couran ten neutrale, liberale en socialistische bladen te vinden zijn; waar aan de on ervaren jongelingschap boeken worden verstrekt, die een verkeerde uitwerking op het jeugdig 'gemoed kurtntart hebben. Men kent on'ze bezwaren' en \yeet, dat diel niet verminderd worden' door het zitting nemen van een of meerderen der onzen! in het bestuur der instelling. Een waar borg ligt hier voor ons niet indaarentegen wordt op de inrichtinlg; een cachet ge drukt, die de onwetenden en goed-gië- looyenden misleidt. Bij de beschouwingen in' de verschil lende bladen is bij het leeszalen'vraag- stuk eene vergelijking gemaakt met den' onderwijsstrijd. In den Leidschen Ge meenteraad is dit evenzoo geschied. Blij ken in werkelijkheid de leeszatefn' een behoefte voor de ontwikkeling van ons volk, zal het niet'kunnen uitblijven of ook naast de neutrale zullen oonfessioneele verrijzen. Laten de voorstanders van beide rich tingen offeren'Voor hun beginsel en hun' leeszaal in stan(d houden' uit eigen krachten. De gemeenlte zal later aan' de een niet kunnen weigeren, wat der an dere geschonken' is. Door subsidieering stelt zij dus een gevaarlijk antecedent* waarvan de gevolgen c\p het oogenblik niet te overzien zijn. Vroed beleid zal derhalve den Raad er toe brengen het verzoek van de hand tel wijzen. Een cordate beslissing. In 't H b 1 d.-verslag der vliegerijen, welke Zondag te Amsterdam plaats von den, lezen we: dat de burgemeester van Nieuwer-Amstel onder kerktijd 't liep tegen den avond voortzetting der ver makelijkheid verbood. En hij bleef bij zijn besluit, want, hoewel Koolhoven juist een paar vluchten met passagiers wilde gaan maken, moest de biplan Ijlings op geborgen worden. Genoemden burgemeester dient hulde gebracht voor zijn beslissing. Onder de toeschouwers zullen er wel geweest zijn die meesmuilden over „zoo'n fijne", maar die critici hadden dan grootelij'ks on gelijk. De Zondag is de dag des Heeren. En al gaan we nu niet zoo ver dat we alle vermakelijkheden op dien dag voor verreweg de meesten onder ons ook de eenige vrije dag per week i willen keeren, alles heeft zijn grenzen. Nu doet zich evenwel het geval voor, dat lang niet alle burgemeesters er zoo over denken als die van Nieuwer-Amstel, zoodat groote ongelijkheid bij de toe passing van Zondags maatregel en te duch ten staat afgezien nog van het feit, dat menige burgervader zich van den Zondag wel niet veel zal aantrekken. Bij de a.s. herziening der Zondagswet, welke wet in 1915 haar honderdjarig ju bileum zal vieren, mag de aangelegenheid der Zondagsche vermakelijkheden wel goed onder 'toog worden gezien. Een gebaar, meer niet. In antwoord op de even onverwachte als felle critiek, door het Handels blad op het door Rooyaards nieuw ingestudeerde stuk „L e Rub icon", ant woordde genoemde acteur met een inge zonden stuk, waarin hij weliswaar toegaf, dat'dit tooneelproduct „een ongetwijfeld gewaagdl) onderwerp"- behandelde, doch waarin hij voorts zeide, dat hij wilde trachten „het bewijs te leveren, dat ook Hol'landsche tooneelspelers en tooneelspeelsters vermogen geestig te .cUalogi&eeisü sa ia eenigsziiis geri^^fi situaties zich zonder grofheid te ge dragen". In gewoon Hollandsch overgezet, wil <^Lit zeggen: 'tis wel een grof stuk, maar mijn troep zal1 dat met een Franschen slag vertoonen en dan gaat het best. Rooyaards deed intusschen of hij zich aan de critiek van het Handelsblad veel laat gelegen liggen en met een breed gebaar verzekerde hij, „in een uitslui tend voor geïnviteerd publiek van be langstellenden toegankelijk te stellen ver tooning de proef te willen nemen, of werkelijk dusdanige opvoering van het blijspel dient te worden veroordeeld." Een ongetwijfeld breed gebaar. De p roefvoorst el ling had plaats, waar na b.v. de corr. der „N. R. Ct." den in houd van het stuk niet aan de lezers durfde vertellen. En het Ji a n d e 1 s- b 1 a d bleef zwijgen, handhavend dus zijn ongunstig oordeel. En wat doet nu Rooyaards? Wel, hij laat het stuk lustig opvoeren? Heel zijn gedoe met die proefvoorstel- Ling bleek een gebaar, meer niet. En niet eens een mooi gebaar. 't Heeft jn ons oog iets Shylockachtigs. 1) Deze spatieering is van Rooyaards. ALGEMEEN OVERZICHT. Gisteren zou, zooals men weet, Ca- nalejas bij de Spaansche Kamer zijn nieuwe wet op de vereenigingen in dienen. Naar uit de verschillende be^- richten valt op te maken, richt deze wet zich speciaal, gelijk trouwens te ver wachten was, tegen de congregaties^ JVant al bepaald de wet dat alle veree- nijgingen onder hetzelfde recht valleuv voor de religieuze heeft men de fraaie uitzondering gemaakt, dat voor hare op richting vergunning van de regeerinjg, moodig is. Allerlei anti-vaderlandslieven- de vereenigingen, de voorbeelden zijn in de laatste tijden maar voor het grijpen! geweest, worden geduld, echter wam- neer het „religieuze" bij het woord ver- eeniging komt, ziet de regeering dionder- wolkjes. Je kunt ook nooit weten! Der halve zijn dan ook nog de volgende schoone bepalingen gemaakt. De vereenigingen zijn verplicht, o#i de drie jaren een overzicht van' liare in komsten en uitgaven in te leveren. Vreemdelingen mogen op Spaanschen bodem geen religieuze vereeniging op richten, alvorens te zijn1 genaturaliseerd. Zelfs wordt geen vereeniginjg geduld, als meer dan een' derde der leldeirt uitj vreemdelingen bestaat, al hebben! dézen zich laten naturaliseerenl. Men ziet, dat naar allen' kant de con gregaties door deze regeling in 't auw gebracht zullen worden. Of men echter dit wetje zoo maar voet stoots zal aannemen, blijft voorals nog de groote vraag. Er zal Wel even hard tegen gewerkt worden als tegen! de Portugeesche scheidingswet Zaterdagavond hebben de Portugee- sche aartsbisschoppen en bisschoppen in het paleis van den patriarch van Lissa bon andermaal vergaderd, om over de scheidingswet te beraadslagen!. De ver gadering, die tot laat in den nacht duur de, en waarop behalve de patriarch van Lissabon, drie aartsbisschoppen tegen woordig waren, besloot de scheiding van| Kerk en Staat te weigeren. Eeri schrij ven, waarin' dit besluit wordt meege deeld, zal aan de voorloop ige regee- rinig en alle priesters van! Portugal ge zonden worden'. Tevens werd den bis schop van Evora opgedragen naar Rome te vertrekken en' den, H. Vader pvfelr alles in te lichtenl De „Secoio" een Katholiek blad uit Lissabon, publiceert een telegram uit Rome, waarin gezegd wordt, dat de Paus volkomen inlstemt met het besluit van| den Portugeeschen1 clerus om ïilI. de aanstelling en de bezoldiging door den Staat te weigeren, maar het betreurt, dat tal van geestelijken1, irtu in groote armoede geraken. Ein toch is zulk een optreden! der rer geering, als waartegen zij ageeren, een groot deel der republikeinen niet scheirp genoeg. Alsof het zoo tijiet wel genoeg Is. Dapper wordt dan ook in die richting tegen de rqgeerinlg geageerd en 'deze Imoet, bij dit rumoer in eigen kamp, wel m 2isti fljbutea, i&ar, gsusiit atacUt staan verschillende arrestaties te Wjach- ten. Men is er reeds mee begonnen door den scheepskapitein Lucio Cerejo die in de dagen der revolutie eert der gewelu digste voormannen was en de oproerige artillerie commandeerde, gevangen! te nemen. De voor loop ige regeering schijnt bewijzen in handen te hebben, dat hij het was, die, teneinde den minister van marine te dwingen1, zijn portefeuille neer te leggen, de jongste muiterij in! het ar senaal uitlokte, en' leidde. Cerejo is zeer populair onder de re volutionairen en' de opschudding Is dan ook buitengewoon groot. Enfin zoo moet het gaan; als de in brekers onderling aan het plukharen gaan heeft de politie er zooveel last niet mee iom ze te overmannen'. Behalve het lakonieke bericht uit Duit- sche bron dat de Duitschers te Fez als gewoon hun gan'g gaan, luidt het nieuws van Franschen en Engelschen herkomst over i Marokko vrij ernstig. Zoo rneldt de Parijsche edi tie van de „New-York Herald" dat de troepen van; Moelai Hafid nog slechts over 5 patronen de man, beschikken en dat de munitie voor de kanonnen zeer schaarsch is Overigens is er geen feitelijk nieuws. Dreigenden opstand en dreigend gebrek aan levensmiddelen in Fez hebben we vermeld. De Fransche de Engielsche ért' ook de Oostenrijksche consul te Tand- zjer zouden den toestand zeer pessimis tisch inzien, lezen' we nog in de Ind<e- pendance beige. Intusschen is ook Spanje bezig zich in het Rifgebied te doen gelden. Er zijb troepen gezonden en generaal Al fan heeft o,rder ontvangen in de omgeving van Ceuta toezicht te houden, om dief stallen en andere verg?ijpen, die dein han del van Ceuta schade berokkenen', tevfoor .komen. De generaal heeft daarop eejn| stelliing bezet, die een bergpas bo- heerscht ,die den roovers tot uitgangs punt voor hun strooptochten diende. En, deelde de minister van buitenland- sche zaken in den Gevart mede, dezje' militaire operatiën hebben geen ander doel dan de orde in dat gebied te ver zekeren. Gister diende Lord Lanfdsdowirte zijn omvangrijk wetsontwerp tot hervorming van het Hoogerhuis,Tiaar aanleiding der Veto-wet door hem aangekondigd bij het Engelsch Hoogerhuis in. Daarin wordt bepaald dat het Huis zal tellen 350 Lords of parliament, waar van 100, die echter, alvorens verkiesbaar te zijn en zekere vereischtein gullen moe ten voldoen, zullen worden gekozen1 Üoor de erfelijke peers, 120 gékozefn! door kiescolleges, samengesteld uit par lementsleden', en 100 benoemd door de kroon. De dertig, anderen zouden' zijn prin sen van koninklijke bloede, 7 bisschop pen en 16 rechters. De peers zouden voor njet lajiger dan 12 jaren gekozen worden', maar na dien tijd herkiesbaar zijn. Lansdowne legde den natdruk op de inbreuk op de privileges, van de peers, maar verklaarde tevens dat de voorge stelde wijziging bepaald noodzakelijk- is in het belang van' de stabiliteit van de» grondwet, die op het oogenblik ernistig bedreigd wordt. Minister Morley verklaarde, dat de liberale meerderheid in het Hoogierhuis onmogelijk zou zijn bij aanneming van het ingediende voorstel, dat onvoldoen de en bedriegel ijk is en dat niet aanvaard; kan worden in! plaats yan parliament bill. De regeering wen'scht afschaffing van het absolute veto van het Hoogerhuis, pf dit hervormd wordt of niet. De eerste lezing van liet door Lord Landsdowne ingediende ontwerp werd daarna aangenomen. GEMENGD. Volgens de „Daily Mail" zal kómSin!- gin Alexandra, de weduwe van Eduard VII, de kroningsfeesten niet bijwonen. Volgens een bericht van den opr perbevelhebber der Turksche troepen in Jemen hebben de troepen alle door de opstandelingen ingenomen of belegerde plaatsen bezet. Blijkens een telegram üit Charbin hebben Chineezeat van d^n oevjer van de Arno er af een "Russisch en' stoom er beschoten, die naar Blagoetsjinlk voer. la liet yfrMg. zulle»! de stpeöissheftefli door kamonineerbooten worden begeleid. Een dergelijk bericht komt uit Kirink Op de Soengari, 32 K.M. ondier Kirimk is op een Russische stoomboot gevuurd* De Russische consul heeft van den gom verneur opsporing eif bestraffing der schuldigen geëischt. In de New-York Herald" lezen we, dat de Russische en de Japajilschei regeering het eenjs zijn geworden over de maatregelen, d'e genomen worden* Wanneer China voortgaat de belangen! van beide landen1 in Mantsjoerije te scha- den. Er wordt thanS npg beraadslaagt! over de noodzakelijkheid om andere lann den in, te lichten over de gevolgtrek kingen, die men heeft gemaakt. Het is waarschijnlijk, dat de Russische minister van oorlog met zijn collega te Tokio overleg zal komen plegen. Ontevredenheid over het bestuur ettf hongersnood, seint de correspondent vart het „Berliner Tageblatt" te Teheran* hebben in de Perzische provinciën As* tarabad, Ispahan en Chefassaan tot hom gersnoodo pro eren aanleiding gegeven. De bewoners weigeren belasting te be* talen en betoogen^ dikwijls met mede werking van de troepenj, tegen de plaat selijke besturen. Te Ispahan is het com missariaat van politie vernield, het stad huis geplunderd en een rechterlijk amb tenaar gedood. De ontstemming tegen het parlement, en vooral tegen' de gematigde meerder* heid, is algemeen. De actieve democra* tische minderheid, miaakt hiervan, met het oog op de nieuwe verkiezingen ge bruik. De regeering neemt maatregelen! om te voorkomen, dat deze onlusten op| Teheran overslaan. Zij is bijzonder 7e- nuwachtig, zooals uit het volgende blijkt Eergisteren Werden een groot aantal sa menzweerders, die z.g. van plan waren Mohamed Ali weer op den troon te brengen, in hechtenis genomen. Vandaag) werden ze allen' weer op vrije voetert gesteld. In den nacht van 6 op 7 dezer heb ben zich te Wjemoje (Toerkestan) met een half uur tusschenruimte, twee aard schokken voorgedaan. Den ganschenl nacht werd een onderaardsch gerom mel gehoord. .Blijkens een telegram uit El Paso* hebben Madero, de leider van den op stand, en generaal Navarro, de vertegen woordiger der regeering, een wapenstil stand gesloten. Uit El Paso wordt nog gemeld: Ma dero begint met zonsondergang een alge* meenen aanval op Juarez. Hij heeft geen nadere verklaring gegeven, maar ineni gelooft, dat de opstandelingen den tekst van Piaz' manifest, dat in hun bezit t9 gekomen, in hooge mate onvoldoende) achten. De duidelijkheid der berichten laat veel te wenschen over. Koninklijke besluiten. Bij Kon. besluit is aan J. E. de Koning Kooy eervol ontslag verleend als burge meester der gemeente Goes is nan H. B. Bone Jr. eervol ontslag verleend als leeraar aan de R. H. B. School te Leeuwarden; is benoemd fot mllitie-commiSsaris ju de provincie Utrecht, de op zijn aanvrage eervol uit den militairen dienst ontslagen kolonel der inf. P. A. Spaan; is .W. van Slooten benoemd tot burge meester der gemeente Heerhugowaard is jhr. C. W. Stern benoemd tot bur gemeester der gemeente Den Bommel; is aan den officier van administratie» 2e kl. bij de zeemacht C. de Priester eervol ontslag uit den zeedienst verleend; is. voor "den tijd van vijf jaren be noemd bij het personeel van den ge neeskundigen dienst der landmacht, tot reserve-officier van gez. 2e kl. E. H. L Engelhardt, arts. Invaliditeits-enouderdomsverzekering Het bij de Tweede Kamer ingediende ontwerp van wet tot „verzekering van werklieden tegen geldelijke gevolgen van invaliditeit en ouderdom" is thans in druk verschenen. Het ontwerp bevat 394 artikelen en berust op den verzekerings plicht: Ieder werkman moet verzekerd zijn voor een rente Jn geval van invalidi teit en na het bereiken van den 70- jarigen leeftijd, voor zoover hij niet bij de wet van den verzekeringsplicht is uit gezonderd. De verplichte verzekering brengt mee een recht op weezenrenU

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1911 | | pagina 1