Ste Stwióohd Sou/tomt
BUITENLAND.
BINNENLAND.
2e Jaargang
No. 483.
Bureau OUDE 8IIVGEL 54, LEIDEN.
Intcrc, Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, U1TOEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
t 1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Dinsdag
9
Mei
1911.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Gemeente=Subsidie aan de
Openbare Leeszaal
De Leidsche gemeenteraad zal Donder
dag eene beslissing moeten nemen over
een nieuw verzoek van de Openbare Lees
zaal, thans om een j a a r 1 ij k s c h e
subsidie van f 450 te mogen ontvangen.
Zooals bekend adviseert de meerderheid
van B. en W. een gunstige beslissing te
nemen, hoofdzakelijk teneinde de Ver-
eeniglng ook in de termen voor een rijks
subsidie te doen vallen. De minderheid
van het college, nl. de Katholieke wet
houder mr. Kerstens, is tegen inwilliging
der aanvrage.
Met verwondering hebben wij van het
praeadvies kennis genomen.
De meerderheid van B. en W., daarin
gevolgd door den Raad, legde in 1909
er nadruk op, dat het subsidie voor
eens gegeven werd. Wij zijn er met een
koopje af, redeneerde toen prof. Fockema
Andreae, blijde wellicht dat hij, tegen
stander van subsidieering, een argument
vond om de „openbare" leeszaal te
steunen. De heer Réimeringer had een
nog royaler bui en wilde niet f 1000, maar
ongevraagd f 2000 geven, terwijl de waarn.
burgemeester, weth. van Hamel, een sub
sidie in eens toch wel de goedkoopste
wijze noemde waarop men in deze de
zaak kan helpen tot stand brengen.
Na deze motiveering werd met 15 tegen
14 st het subsidie toegestaan. De Ka
tholieke en Anti-revolutionaire raadsleden
stemden .unaniem tegenaan Tiun zijde
schaarde zich tevens de heer Corts
(C.-H.), terwijl van rechts de heeren
Timp en Wildeboer afwezig waren. De
linkerzijde stemde vóór en de stem van
wethouder van der Lip deed de schaal
ten gunste van de leeszaal overslaan.
Waar blijven nu deze voorspiegelingen?
De veranderde omstandigheden, zal men
tegenwerpen, nopen een jaarlijksch sub
sidie toe te kennen. Doch de autonomie
der .gemeente is nog groot genoeg, dat
zij niet behoeft te gedoogen indirecten
dwang van het Rijk. De gemeenteraad
heeft slechts te beoordeelen, wat goed en
nuttig is voor de gemeente en hare be
woners; hij kan dit doen afgescheiden
van alle bijkomstige omstandigheden en
het argument: „de gemeente moet geven
anders steunt het Rijk niet", is in deze
aangelegenheid van overtuigende waarde
ontbloot.
In het praeadvies van B. en W. hebben
wij geen enkel krachtig beweegreden kun
nen vinden om de veranderde houding te
billijken. Wij lazen slechts de mededee-
ling, dat het bestuur en de opzet der
leeszaal eene onpartijdige inrichting
waarborgen. Op zulk een mager aan-
bevelinkje moet een raadsbesluit gronden,
dat telken jare het gemeentelijk budget
met f 450 belast.
'Waarschijnlijk echter wisten B. en W.
niet meer ter aanbeveling te zeggen.
Evenmin als de voorspiegeling, dat men
met f 1000 subsidie ineens eraf zou zijn,
is een andere bewering bewaarheid, die
nl. van den heer Reimeringer, dat de
leeszaal zou dienen voor de ontwikkeling
van het volk in het algemeen. „Het is
mij medegedeeld, zeide de heer Reime
ringer in de raadsvergadering van 19 Dec.
1909, dat juist het wetenschappe-
1 ij k gedeelte door de bezoekers zeer op
prijs wordt gesteld. Zij komen er niet
alleen om romannetjes te lezen, maar wel
degelijk om zich in hun vak beter te
bekwamen, door het lezen van de werken,
die daaromtrent zijn uitgekomen"
Over het ter hand nemen van vak
litteratuur in de leeszaal zelve staan ons
geen gegevens ten dienste. Van de 6698
werken, die in 1910 werden uitgeleend,
is slechts een zeer klein deel onder
vaklitteratuur te rangschikken; het meeren-
deel waren romans, novellen en verhalen,
die 60 pet. van het totaal aantal uitge
leende boeken bedroegen. Blijkens el
ders opgedane ervaring worden in de
leeszaal meestal couranten, tijdschriften
en romans nagebladerd. De breede ont
wikkeling, die zij heet te brengen, bestaat
6lechts in den gedachtegang van warm-
gestemde bewonderaars; nuchtere op-
merkers onderschrijven het gezegde van
inr. Briët, dat leeszalen den oppervlak-
kigen kijk op dingen bevorderen, welke
absoluut geen nut doet.
Bestonden er voor ons geen principi-
eele bezwaren, dan reeds zou het boven
uiteengezette aanleiding geven ons
tegen het subsidie te verzetten. De ge
meente-financien zijn zoo rooskleurig niet;
elke subsidie-aanvrage moet daarom zorg
vuldig gewikt en gewogen worden, om
dat deze jaarlijks terugkomende posten
de begrooting niet weinig bezwaren. De
slechte staat van de gemeentekas is veelal
oorzaak, dat B. en W. óf op een subsidie
beknibbelen óf het geheel van de hand
wijzen. Legden zij denzelfden maatstaf
voor de leeszaal aan, en lieten zij zich
niet beinfluenceeren door indirecten dwang
van het Rijk, wij twijfelen er niet aan of
het praeadvies zou tot een andere con
clusie gekomen zijn.
Voor ons blijft de zaak desniettemin
onaanneemlijk. Van Katholiek standpunt
kan eene inrichting niet toegejuicht wor
den, waarin rijp en groen ter lezing aan
wezig is; waar naast Katholieke couran
ten neutrale, liberale en socialistische
bladen te vinden zijn; waar aan de on
ervaren jongelingschap boeken worden
verstrekt, die een verkeerde uitwerking op
het jeugdig 'gemoed kurtntart hebben. Men
kent on'ze bezwaren' en \yeet, dat diel
niet verminderd worden' door het zitting
nemen van een of meerderen der onzen!
in het bestuur der instelling. Een waar
borg ligt hier voor ons niet indaarentegen
wordt op de inrichtinlg; een cachet ge
drukt, die de onwetenden en goed-gië-
looyenden misleidt.
Bij de beschouwingen in' de verschil
lende bladen is bij het leeszalen'vraag-
stuk eene vergelijking gemaakt met den'
onderwijsstrijd. In den Leidschen Ge
meenteraad is dit evenzoo geschied. Blij
ken in werkelijkheid de leeszatefn' een
behoefte voor de ontwikkeling van ons
volk, zal het niet'kunnen uitblijven of ook
naast de neutrale zullen oonfessioneele
verrijzen.
Laten de voorstanders van beide rich
tingen offeren'Voor hun beginsel en hun'
leeszaal in stan(d houden' uit eigen
krachten. De gemeenlte zal later aan' de
een niet kunnen weigeren, wat der an
dere geschonken' is. Door subsidieering
stelt zij dus een gevaarlijk antecedent*
waarvan de gevolgen c\p het oogenblik
niet te overzien zijn.
Vroed beleid zal derhalve den Raad er
toe brengen het verzoek van de hand tel
wijzen.
Een cordate beslissing.
In 't H b 1 d.-verslag der vliegerijen,
welke Zondag te Amsterdam plaats von
den, lezen we: dat de burgemeester van
Nieuwer-Amstel onder kerktijd 't liep
tegen den avond voortzetting der ver
makelijkheid verbood. En hij bleef bij
zijn besluit, want, hoewel Koolhoven juist
een paar vluchten met passagiers wilde
gaan maken, moest de biplan Ijlings op
geborgen worden.
Genoemden burgemeester dient hulde
gebracht voor zijn beslissing. Onder de
toeschouwers zullen er wel geweest zijn
die meesmuilden over „zoo'n fijne", maar
die critici hadden dan grootelij'ks on
gelijk.
De Zondag is de dag des Heeren. En
al gaan we nu niet zoo ver dat we
alle vermakelijkheden op dien dag
voor verreweg de meesten onder ons
ook de eenige vrije dag per week i
willen keeren, alles heeft zijn grenzen.
Nu doet zich evenwel het geval voor,
dat lang niet alle burgemeesters er zoo
over denken als die van Nieuwer-Amstel,
zoodat groote ongelijkheid bij de toe
passing van Zondags maatregel en te duch
ten staat afgezien nog van het feit,
dat menige burgervader zich van den
Zondag wel niet veel zal aantrekken.
Bij de a.s. herziening der Zondagswet,
welke wet in 1915 haar honderdjarig ju
bileum zal vieren, mag de aangelegenheid
der Zondagsche vermakelijkheden wel
goed onder 'toog worden gezien.
Een gebaar, meer niet.
In antwoord op de even onverwachte
als felle critiek, door het Handels
blad op het door Rooyaards nieuw
ingestudeerde stuk „L e Rub icon", ant
woordde genoemde acteur met een inge
zonden stuk, waarin hij weliswaar toegaf,
dat'dit tooneelproduct „een ongetwijfeld
gewaagdl) onderwerp"- behandelde,
doch waarin hij voorts zeide, dat hij
wilde trachten „het bewijs te leveren,
dat ook Hol'landsche tooneelspelers en
tooneelspeelsters vermogen geestig te
.cUalogi&eeisü sa ia eenigsziiis geri^^fi
situaties zich zonder grofheid te ge
dragen".
In gewoon Hollandsch overgezet, wil
<^Lit zeggen: 'tis wel een grof stuk, maar
mijn troep zal1 dat met een Franschen
slag vertoonen en dan gaat het best.
Rooyaards deed intusschen of hij zich
aan de critiek van het Handelsblad
veel laat gelegen liggen en met een breed
gebaar verzekerde hij, „in een uitslui
tend voor geïnviteerd publiek van be
langstellenden toegankelijk te stellen ver
tooning de proef te willen nemen, of
werkelijk dusdanige opvoering van het
blijspel dient te worden veroordeeld."
Een ongetwijfeld breed gebaar.
De p roefvoorst el ling had plaats, waar
na b.v. de corr. der „N. R. Ct." den in
houd van het stuk niet aan de lezers
durfde vertellen. En het Ji a n d e 1 s-
b 1 a d bleef zwijgen, handhavend dus zijn
ongunstig oordeel.
En wat doet nu Rooyaards?
Wel, hij laat het stuk lustig opvoeren?
Heel zijn gedoe met die proefvoorstel-
Ling bleek een gebaar, meer niet.
En niet eens een mooi gebaar.
't Heeft jn ons oog iets Shylockachtigs.
1) Deze spatieering is van Rooyaards.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Gisteren zou, zooals men weet, Ca-
nalejas bij de
Spaansche Kamer
zijn nieuwe wet op de vereenigingen in
dienen. Naar uit de verschillende be^-
richten valt op te maken, richt deze wet
zich speciaal, gelijk trouwens te ver
wachten was, tegen de congregaties^
JVant al bepaald de wet dat alle veree-
nijgingen onder hetzelfde recht valleuv
voor de religieuze heeft men de fraaie
uitzondering gemaakt, dat voor hare op
richting vergunning van de regeerinjg,
moodig is. Allerlei anti-vaderlandslieven-
de vereenigingen, de voorbeelden zijn in
de laatste tijden maar voor het grijpen!
geweest, worden geduld, echter wam-
neer het „religieuze" bij het woord ver-
eeniging komt, ziet de regeering dionder-
wolkjes. Je kunt ook nooit weten! Der
halve zijn dan ook nog de volgende
schoone bepalingen gemaakt.
De vereenigingen zijn verplicht, o#i
de drie jaren een overzicht van' liare in
komsten en uitgaven in te leveren.
Vreemdelingen mogen op Spaanschen
bodem geen religieuze vereeniging op
richten, alvorens te zijn1 genaturaliseerd.
Zelfs wordt geen vereeniginjg geduld,
als meer dan een' derde der leldeirt uitj
vreemdelingen bestaat, al hebben! dézen
zich laten naturaliseerenl.
Men ziet, dat naar allen' kant de con
gregaties door deze regeling in 't auw
gebracht zullen worden.
Of men echter dit wetje zoo maar voet
stoots zal aannemen, blijft voorals nog
de groote vraag. Er zal Wel even hard
tegen gewerkt worden als tegen! de
Portugeesche scheidingswet
Zaterdagavond hebben de Portugee-
sche aartsbisschoppen en bisschoppen in
het paleis van den patriarch van Lissa
bon andermaal vergaderd, om over de
scheidingswet te beraadslagen!. De ver
gadering, die tot laat in den nacht duur
de, en waarop behalve de patriarch van
Lissabon, drie aartsbisschoppen tegen
woordig waren, besloot de scheiding van|
Kerk en Staat te weigeren. Eeri schrij
ven, waarin' dit besluit wordt meege
deeld, zal aan de voorloop ige regee-
rinig en alle priesters van! Portugal ge
zonden worden'. Tevens werd den bis
schop van Evora opgedragen naar Rome
te vertrekken en' den, H. Vader pvfelr
alles in te lichtenl
De „Secoio" een Katholiek blad uit
Lissabon, publiceert een telegram uit
Rome, waarin gezegd wordt, dat de Paus
volkomen inlstemt met het besluit van|
den Portugeeschen1 clerus om ïilI. de
aanstelling en de bezoldiging door den
Staat te weigeren, maar het betreurt,
dat tal van geestelijken1, irtu in groote
armoede geraken.
Ein toch is zulk een optreden! der rer
geering, als waartegen zij ageeren, een
groot deel der republikeinen niet scheirp
genoeg. Alsof het zoo tijiet wel genoeg
Is. Dapper wordt dan ook in die richting
tegen de rqgeerinlg geageerd en 'deze
Imoet, bij dit rumoer in eigen kamp, wel
m 2isti fljbutea, i&ar, gsusiit atacUt
staan verschillende arrestaties te Wjach-
ten. Men is er reeds mee begonnen door
den scheepskapitein Lucio Cerejo die in
de dagen der revolutie eert der gewelu
digste voormannen was en de oproerige
artillerie commandeerde, gevangen! te
nemen. De voor loop ige regeering schijnt
bewijzen in handen te hebben, dat hij
het was, die, teneinde den minister van
marine te dwingen1, zijn portefeuille neer
te leggen, de jongste muiterij in! het ar
senaal uitlokte, en' leidde.
Cerejo is zeer populair onder de re
volutionairen en' de opschudding Is dan
ook buitengewoon groot.
Enfin zoo moet het gaan; als de in
brekers onderling aan het plukharen gaan
heeft de politie er zooveel last niet mee
iom ze te overmannen'.
Behalve het lakonieke bericht uit Duit-
sche bron dat de Duitschers te Fez als
gewoon hun gan'g gaan, luidt het nieuws
van Franschen en Engelschen herkomst
over i
Marokko
vrij ernstig. Zoo rneldt de Parijsche edi
tie van de „New-York Herald" dat de
troepen van; Moelai Hafid nog slechts
over 5 patronen de man, beschikken en
dat de munitie voor de kanonnen zeer
schaarsch is
Overigens is er geen feitelijk nieuws.
Dreigenden opstand en dreigend gebrek
aan levensmiddelen in Fez hebben we
vermeld. De Fransche de Engielsche ért'
ook de Oostenrijksche consul te Tand-
zjer zouden den toestand zeer pessimis
tisch inzien, lezen' we nog in de Ind<e-
pendance beige.
Intusschen is ook Spanje bezig zich in
het Rifgebied te doen gelden. Er zijb
troepen gezonden en generaal Al fan
heeft o,rder ontvangen in de omgeving
van Ceuta toezicht te houden, om dief
stallen en andere verg?ijpen, die dein han
del van Ceuta schade berokkenen', tevfoor
.komen. De generaal heeft daarop eejn|
stelliing bezet, die een bergpas bo-
heerscht ,die den roovers tot uitgangs
punt voor hun strooptochten diende.
En, deelde de minister van buitenland-
sche zaken in den Gevart mede, dezje'
militaire operatiën hebben geen ander
doel dan de orde in dat gebied te ver
zekeren.
Gister diende Lord Lanfdsdowirte zijn
omvangrijk wetsontwerp tot hervorming
van het Hoogerhuis,Tiaar aanleiding der
Veto-wet door hem aangekondigd bij het
Engelsch Hoogerhuis
in. Daarin wordt bepaald dat het Huis
zal tellen 350 Lords of parliament, waar
van 100, die echter, alvorens verkiesbaar
te zijn en zekere vereischtein gullen moe
ten voldoen, zullen worden gekozen1
Üoor de erfelijke peers, 120 gékozefn!
door kiescolleges, samengesteld uit par
lementsleden', en 100 benoemd door de
kroon.
De dertig, anderen zouden' zijn prin
sen van koninklijke bloede, 7 bisschop
pen en 16 rechters.
De peers zouden voor njet lajiger dan
12 jaren gekozen worden', maar na dien
tijd herkiesbaar zijn.
Lansdowne legde den natdruk op de
inbreuk op de privileges, van de peers,
maar verklaarde tevens dat de voorge
stelde wijziging bepaald noodzakelijk- is
in het belang van' de stabiliteit van de»
grondwet, die op het oogenblik ernistig
bedreigd wordt.
Minister Morley verklaarde, dat de
liberale meerderheid in het Hoogierhuis
onmogelijk zou zijn bij aanneming van
het ingediende voorstel, dat onvoldoen
de en bedriegel ijk is en dat niet aanvaard;
kan worden in! plaats yan parliament
bill.
De regeering wen'scht afschaffing van
het absolute veto van het Hoogerhuis,
pf dit hervormd wordt of niet.
De eerste lezing van liet door Lord
Landsdowne ingediende ontwerp werd
daarna aangenomen.
GEMENGD.
Volgens de „Daily Mail" zal kómSin!-
gin Alexandra, de weduwe van Eduard
VII, de kroningsfeesten niet bijwonen.
Volgens een bericht van den opr
perbevelhebber der Turksche troepen in
Jemen hebben de troepen alle door de
opstandelingen ingenomen of belegerde
plaatsen bezet.
Blijkens een telegram üit Charbin
hebben Chineezeat van d^n oevjer van
de Arno er af een "Russisch en' stoom er
beschoten, die naar Blagoetsjinlk voer.
la liet yfrMg. zulle»! de stpeöissheftefli
door kamonineerbooten worden begeleid.
Een dergelijk bericht komt uit Kirink
Op de Soengari, 32 K.M. ondier Kirimk
is op een Russische stoomboot gevuurd*
De Russische consul heeft van den gom
verneur opsporing eif bestraffing der
schuldigen geëischt.
In de New-York Herald" lezen
we, dat de Russische en de Japajilschei
regeering het eenjs zijn geworden over
de maatregelen, d'e genomen worden*
Wanneer China voortgaat de belangen!
van beide landen1 in Mantsjoerije te scha-
den. Er wordt thanS npg beraadslaagt!
over de noodzakelijkheid om andere lann
den in, te lichten over de gevolgtrek
kingen, die men heeft gemaakt.
Het is waarschijnlijk, dat de Russische
minister van oorlog met zijn collega te
Tokio overleg zal komen plegen.
Ontevredenheid over het bestuur ettf
hongersnood, seint de correspondent vart
het „Berliner Tageblatt" te Teheran*
hebben in de Perzische provinciën As*
tarabad, Ispahan en Chefassaan tot hom
gersnoodo pro eren aanleiding gegeven.
De bewoners weigeren belasting te be*
talen en betoogen^ dikwijls met mede
werking van de troepenj, tegen de plaat
selijke besturen. Te Ispahan is het com
missariaat van politie vernield, het stad
huis geplunderd en een rechterlijk amb
tenaar gedood.
De ontstemming tegen het parlement,
en vooral tegen' de gematigde meerder*
heid, is algemeen. De actieve democra*
tische minderheid, miaakt hiervan, met
het oog op de nieuwe verkiezingen ge
bruik. De regeering neemt maatregelen!
om te voorkomen, dat deze onlusten op|
Teheran overslaan. Zij is bijzonder 7e-
nuwachtig, zooals uit het volgende blijkt
Eergisteren Werden een groot aantal sa
menzweerders, die z.g. van plan waren
Mohamed Ali weer op den troon te
brengen, in hechtenis genomen. Vandaag)
werden ze allen' weer op vrije voetert
gesteld.
In den nacht van 6 op 7 dezer heb
ben zich te Wjemoje (Toerkestan) met
een half uur tusschenruimte, twee aard
schokken voorgedaan. Den ganschenl
nacht werd een onderaardsch gerom
mel gehoord.
.Blijkens een telegram uit El Paso*
hebben Madero, de leider van den op
stand, en generaal Navarro, de vertegen
woordiger der regeering, een wapenstil
stand gesloten.
Uit El Paso wordt nog gemeld: Ma
dero begint met zonsondergang een alge*
meenen aanval op Juarez. Hij heeft geen
nadere verklaring gegeven, maar ineni
gelooft, dat de opstandelingen den tekst
van Piaz' manifest, dat in hun bezit t9
gekomen, in hooge mate onvoldoende)
achten.
De duidelijkheid der berichten laat veel
te wenschen over.
Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit is aan J. E. de Koning
Kooy eervol ontslag verleend als burge
meester der gemeente Goes
is nan H. B. Bone Jr. eervol ontslag
verleend als leeraar aan de R. H. B.
School te Leeuwarden;
is benoemd fot mllitie-commiSsaris ju
de provincie Utrecht, de op zijn aanvrage
eervol uit den militairen dienst ontslagen
kolonel der inf. P. A. Spaan;
is .W. van Slooten benoemd tot burge
meester der gemeente Heerhugowaard
is jhr. C. W. Stern benoemd tot bur
gemeester der gemeente Den Bommel;
is aan den officier van administratie»
2e kl. bij de zeemacht C. de Priester
eervol ontslag uit den zeedienst verleend;
is. voor "den tijd van vijf jaren be
noemd bij het personeel van den ge
neeskundigen dienst der landmacht, tot
reserve-officier van gez. 2e kl. E. H. L
Engelhardt, arts.
Invaliditeits-enouderdomsverzekering
Het bij de Tweede Kamer ingediende
ontwerp van wet tot „verzekering van
werklieden tegen geldelijke gevolgen van
invaliditeit en ouderdom" is thans in
druk verschenen. Het ontwerp bevat 394
artikelen en berust op den verzekerings
plicht: Ieder werkman moet verzekerd
zijn voor een rente Jn geval van invalidi
teit en na het bereiken van den 70-
jarigen leeftijd, voor zoover hij niet bij
de wet van den verzekeringsplicht is uit
gezonderd. De verplichte verzekering
brengt mee een recht op weezenrenU