s
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
2e Jaargang.
No. 432.
u/tomt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
t 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
der post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/« cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
Maart
1911.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiSn: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geenhandels-advertentiSn) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Waar het heen gaat.
Portugal, de jonge republiek, lijdt nog
steeds aan groeistuipjes en het zou geen
wonder zijn als het in een der laatste,
de monarchistische samenzwering, bleef.
't Is echter nog steeds lastig om achter
de absolute waarheid te komen, daar de
regeering slechts loslaat, wat ze graag
kwijt wil wezen.
Dankbaar mogen we dus zijn voor
het nieuws dat de correspondent der
„N. R. Ct." ons verschaft, die beweert
achter de schermen te hebben gekeken.
Was de beklagenswaardige toestand
der financiën onder het vorig régime een
der eerste oorzaken der omwenteling, het
is er onder de nieuwe regeering niet
beter mede gesteld.
De oorzaken zegt hij zijn, om maar
weinig te noemen o. a., buiten de uit
gaven tijdens en kort na de revolutie, de
overstroomingen in November, de voort
durende en herhaalde stakingen, de cho
lera, op Madeira, de vele pensioenen, die
men heeft uit te keeren wegens het ont
slag nemen van koningsgezinde ambte
naren, de belooningen in geld aan helpers
bij de omwenteling, de verhoogde soldij
der Guarde republicana (welke alleen
reeds een verschil van pl.m. 60 contos
over 6 maanden uitmaken), enzoovoortl
Men begrijpt, dat lieden, die niet veel
fiducie hebben in de republiek hun schat
kist promessen komen inwisselen. Zoodat
de nood nu zoo hoog is, dat Machado
een buitenlandsche reis zal maken om
geld op te snorren.
Waar het heen gaat op financieel ge
bied, ziet men dus. Door dien geldnood
en het steeds willekeuriger optreden van
Alfonso Costa, die een ware dictatuur uit
oefent, wordt Portugal steeds meer den
kant van een tegen-revolutie heengevoerd.
Reeds is bij de scheuring in het volk,
een scheuring in de regeering gekomen.
Een gematigder deel heeft zich van de
radicale Costa, Machado en Barreta af
gescheiden en het lijdt geen twijfel of.
de eersten zullen het winnen door den
steun van Mangelhaes Lima, achter wien
als grootmeester, de geheele vrijtnetse-
laarsbende staat.
Wat dan den katholieken te wachten
staat, is gemakkelijk te bevroeden.
Men ziet het aan Frankrijk.
V „De Balans".
Daar kregen we plotseling no. 4 thuis
gestuurd van het democratisch orgaan,
terwijl we no. 3 nog niet ontvangen had-**
den.
Zeker in de drukte vergeten te zenden.
Natuurlijk want onze belangstelling
in. „De Balans" is groot lieten we
toen no. 3 halen.
En ziet: daar stond juist weer een
stukje in aan ons adres. Jammer, dat we
dit thans pas onder de oogen kregen.
Nu kunnen we niet voortdurend aan
?t polemiseeren blijven, zoodat we de
oude koeien maar in de sloot zullen la
ten. Slechts een enkel citaat zij gegeven.
„De Balans" redeneert:
„We hebben helaas over den toe
vloed van Mammon tot heden niet te
klagen. We zouden haast zeggen dat
daarmede ons voortleven tot een
noodwendig iets wordt ver
klaard.
Was het niet den Zeeslag bij
Duins, in 1639, waaraan ons de
versregeltjes herinneren
„Ons pulver is op en dat redt U
rebellen,
Krijscht Spanje terug van de Engel-
jsche rêe."
en bood Tromp toen niet. aan mu
nitie te willen halen om den strijd
voort te zetten, om dien te doen be
slechten? (Sla de R. K. lagere
schooDgeschiedenis-boekjes s. v. p.
daarop eens na, waarde Redactie.)
De „Leidenaar" representeert thans
die „rebellen", maar als bondige-
nooit van de belagers der geestelijke
vrijheid, waartegen toen de strijd
gold.
Een heldhaftig aanbod als van on
zen Tromp, verwachten wij van de
Leidsche Courant-redactie niet."
Terloops zij gezegd, dat we niet be
grijpen, waarom we juist in R. K. boek
jes naar die pulver-historie moeten zoe
ken. Vertrouwt soms „De Balans" de
volledigheid der andere niet^
Wat nu het aanbieden van „munitie"
betreft, als 't er alleen om ging het ge
noegen te behouden met het a.s. week
blad te kunnen polemiseeren, och, dan
zouden we nog wel zoo „heldhaftig" zijn
om daar een „steunpenning." voor over
te hebben. We gevoelen echter volstrekt
geen roeping, om de vrijzinnig-democra
tische beginselen te helpen propageeren,
zoodat de negatieve verwachting van „De
Balans" volkomen juist is.
Treurig.
In de Kabinetsverklaring van den Fran-
schen minister-president Monis werd heel
laconiek medegedeeld, dat de regeering
aan de Kamer zal verzoeken een wets
voorstel te behandelen tot tegengaan van
sabotage en van het verlaten van een
post.
Let wel: een wetsvoorstel tegen „het
verlaten van een post."
't Is toch al ver gekomen, dat zoo iets
noodig is.
Op zijn post blijven gold altijd als
eene eerezaak, maar tegenwoordig schijnt
het tegendeel mode te worden. Men
blijft er slechts op zoolang het bevalt of
met een nieuwerwetsch beginsel strookt.
't Is treurig.
algemeen overzicht.
In de Duitsche Rijksdag is gister be
handeld de kwestie der verhouding tus-
schen
Duitschland en het Vaticaan
hetgeen bij de bespreking der begrooting
van eerediensten aan de orde kwam,
waarbij de conservatieve afgevaardigde
von Heydebrandt betoogde dat de kwes
tie van den modernisteneed in de eerste
plaats op religieus gebied thuis hoort.
De kwestie heeft echter ook een staat
kundige zijde. Wij: zijn het, aldus de con
servatieve leider, eens met den minister,
die een afwachtende houding aanneemt
en staan, wat de staatkundige zijde van
het vraagstuk betreft, met dezelfde kalm
te, zonder scherpheid, maar ook zonder
zwakte, tegenover het belang, dat be
schermd moet worden. Wij zijn van mee
ning, dat het te veel zou zijn, de docen
ten, die den modernisteneed hebben af
gelegd, van het onderwijs in het Duitsch
en geschiedenis uit te sluiten.
Daarna nam minister-president von
Bethmann-Hollweg het woord.
De jongste decreten van de curie, al
dus spr. hebben in Duitschland een diep
gaande beweging veroorzaakt en wel in
de eerste plaats de kwestie van den mo
dernisteneed. De staat kan de gevolgen,
die daaruit voor den vrede tusschen dë
geloofsbelijdenissen voortkomen, niet
zonder meer laten voorbijgaan. De mi
nister van eerediensten heeft reeds in de
ootnmissie gezegd, dat de Katholieke
faculteiten door den modernisteneed be
langrijk verzwakt zijn. Het is echter
onjuist, te z e g g e n, dat de mo
dernisteneed in strijd rs metde
bepalingen va 11 de grondwet.
Intusschen kan de tenuitvoerleggiing van;
het decreet conflicten veroorzaken.
Wat maatregelen van verweer betreft,
niemand heeft een groot verlangen naar
een cultuurstrijd. Ik ben vast overtuigd,
dat het handhaven van den vrede tus
schen kerk en staat ook de wensch van,
den Paus is.
De waarde der kath. faculteiten dient
niet onderschat te worden. Het zou niet
in het belang van den staat zijn, ze op te
heffen. Even onrechtvaardig, ware het,
alle geestelijke docenten, die den moder-
nisteneed hebben afgelegd, uit het we
reldlijk onderwijs aan gymnasia etc. te
verwijderen. De staat zal echter in de
toekomst een zekere terughoudendheid
betrachten.
Het Pruisische gezantschap bij het Va
ticaan heeft orjs herhaaldelijk! igo^ede
diensten bewezen en vooral in den laat-
sten tijd. De curie heeft echter van het
bestaan van het gezantschap niet het mut
getrokken, dat zij voor inlichtingen over
Duitsche toestanden ervan zou kunnen)
hebben. Deze inlichtingen zouden gaar
ne verstrekt zijn. Zou de wedeik'eerig-
heid op den duur uitblijven, dan zou d'at
den tegenstanders van het gezantschap
gelijk geven. Wij houden ons aan de
hoop, dat het hier om een voorbijgaanden
toestand gaat. Wij allen wenschen. den
vrede, zoolang die, buiten inbreuk op de
werkelijke belangen en de waardigheid
van Pruisen, kan blijven bestaan.
De centrum-afgevaardigde DJttri^h be
toogde, dat het modernisme den grond
slag van het katholieke geloof en den
grondslag van het christendom aantast.
De Paus nam tegenmaatregelen en eisch-
te den modernisteneed, waardoor liet
vrije onderzoek en de wetenschap aan
de universiteiten niet in gevaar komein.
De nationaal-liberaal Campë, zeide: Ik
ben het niet eens met den minister-pre
sident, dat de ^ed niet in strijd is met
ons staatsrecht. »Met toegeefelijkheid je
gens Rome komt men niet verder.
De vrijconservatieve afgevaardigde
Kardorff gaf de hoop te kennen, dat de
ernstige, krachtige taal van den minister
president den gewenschten indruk zou
maken op de diplomaten van het Vati
caan. De vrede, die een einde heeft ge
maakt aan den cultuurstrijd zou een
groote ramp zijn. Wij hopen, dat de ont
stemming zal overwonnen worden in ge
meenschappelijken arbeid voor de wel
vaart des lands.
De rede van von Bethmann Tfollweg
heeft veel belangstelling gewekt. Zooals
men ziet, heeft hij zeer gematigd en ver
zoenend gesproken. Iets anders zou men
ook van Duitschland in deze dagen niet
verwacht hebben. Het is een onderstre
ping der houding van den Keizer, die, om
den Paus niet te grieven, dezen zomer
geen bezoek brengt aan het feestvierend
Italië. De woorden van den minister-pre
sident waren één vermaning tot vrede.
De eenige maatregel der regeering, die
hij aankondigde, het niet benoemen van
leeraren, die den eed hebben afgelegd tot
leeraar in Duitsch en Geschiedenis, was
begrijpelijk en werd toch in verzoenenden
toon medegedeeld.
De Centrumsbladen hebben zich over
de rede nog met uitgesproken, terwijl
de liberale pers als haar meening geeft
dat, al gelooft zij niet aan een optreden
van von Bethmann Hollweg, omdat hij
afhankelijk is van het centrum, deze uit
stekende redevoering naar alle kanten
een gunstigen indruk maken kan.
Von Bethmann Hollweg wees er nog
op, dat de politieke positie van het cen
trum geen invloed zou hebben op zijn
houding
Wat de eenigen tijd in vergetelheid ge
raakte
grondwet voor EIzas-Lotharingen
betreft, weet de officieuze Berlijnsche cor
respondent van de „Köln. Zeitg." te
melden, dat de Rijksdagcommissie voor
de grondwet van Elzas-Lotharingen te
gen Donderdag as. is bijeengeroepen.
Daaruit blijkt, dat de beraadslagingen in
den schoot van den Bondsraad tot een
einde zijn gebracht en bedoelde corres
pondent verneemt, dat een oplossing is
gevonden welke eenparig is goedge
keurd. Het resultaat is echter nog geheim
en zal dus eerst Donderdag aan de com
missie worden medegedeeld, en meii zal
dan kunnen zien of bij de nieuwe basis
welke de Bondsraad heeft in het leven
geroepen een aanneming van het ont
werp is te verwachten.
De Portugeesche Regeering
heeft weer een verklaring de wereld in
gezonden, waaruit moet blijken hoe rus
tig alles is en hoe meester zij den toe
stand is.
In de „Republica" deelt de Portugee
sche minister van binnenlandsche zaken
mede, dat de regeering thans de na
men kent van al de deelnemers van de
monarchistische samenzwering, zoowel
te Lissabon als te Rio de Janeiro en
elders.
De leiders, die in Portugal wonen,
zullen gevangen worden genomen, ter
wijl de andere samenzweerders uit het
land zullen worden gezet.
Met Londen, Rio de Janeuro, Parijs
en Madrid zijn onderhandelingen aange
knoopt over de uitlevering van de hoof
den der beweging, welke zich in die
plaatsen bevinden.
Als hier maar niet de wensch, de va
der der gedachte is.
Voor Moelay Hafid, den sultan van
Marokko
begint het er treurig uit te zien. De
stammen rondom Fez zijn in opstand ge
komen en beietten, dat iemand de stad in
of uitgaat. De mehalla's van den Sultan
zijn verslagen en trekken terug op Tan-
ger
Het zijn echter niet alleen de stammen
in de omstreken van Fez, die den Sultan
de gehoorzaamheid hebben opgezegd,
maar ongeveer alle stammen tusschen
Kabir en Fez. Volgens bericht uit Alca-
zac is 4e È$oeIing der .opstan
delingen den oud-Sultan Abdoel Azis op
den troon te herstellen.
GEMENGD.
Het is mogelijk, aldus het „H. v.
A.," dat koning Alfonso van Spanje in
den loop van den zomer naar Antwerpen
komt, aan boord van zijn groot plezier
jacht, dat verleden jaar te Ostende is ge
weest.
Koningin Elizabeth van Roemenië
(Carmen Sylva) lijdt aan influenza en
moet op last van haren geneesheer het
bed houden.
Volgens berichten in Duitsche bla
den is Antonio Fogazzaro, de bekende
Italiaansche schrijver, gisteren in den
vroegen morgen te Vicenza overleden.
De koning van Engeland zal in de
kroningsweek 100.000 kinderen uit Lon
den in het Crystal Palace onthalen.
Volgens de „Vita" zal in Juli te
Napels een vlootrevue worden gehouden,
waaraan Italiaansche, Engelsche, Fran-
sche en Duitsche oorlogsbodems zullen
deelnemen. De Koning en de Koningin
komen kijken. Alles ter eere van de onaf
hankelijkheidsfeesten.
Aan de New-Yorksche beurs is,
naar wordt geseind, bericht ontvangen,
dat Amerikaansche troepen tegen Mexico
zijn gemobiliseerd.
In de infantexiekazerne te Mülheim
a. d. Roer, is, als verdacht van spionage,
een Nederlander in hechtenis genomen,
die zich door soldaten de inrichting van
het infanterie-geweer (model 98) liet ver
klaren.
Te Peking is een edict verschenen,
dat gevangenisstraf stelt op het verhei
melijken van pestgevallen. En naar
de „Agence d'Extrême Orient" meldt
kan die straf ook worden toegepast
op de commissarissen van politie, aan
wier waakzaamheid pestgevallen in hun
wijk ontstnappen.
Zondag heeft de bevolking van
Grauwbunderland met 10.5000 tegen 3025
stemmen besloten, dat het autoverkeer in
het geheele kanton verboden zal blijven.
De Bakkerswet.
De Haagsche correspondent Van de
„Tel." schrijft:
Hoewel er nog geen enkel definitief
besluit genomen is, moet het in het voor
nemen der Tweede Kamer liggen, de ge
wijzigde Bakkerswet spoedig weder aan
de orde te stellen, maar dan na het wets
ontwerp in zake voorbehoud van toetre
ding tot de Berner conventie. Dit laatste
ontwerp zal zoo mogelijk nog vóór Pa-
schen worden afgedaan. In parlementaire
kringen wordt de positie van Iminister
Talma niet sterk geacht. Een crisis aan
het departement van Landbouw is in de
naaste toekomst geenszins onwaarschijn
lijk.
Spoorweg Gouda-Schoonhoven.
Men meldt aan de „Tel.":
Verklaarden zich eenigen tijd geleden
de gemeenteraden van IJsselstein, Ben
schop en Polsbroek bereid tot financiee-
le medewerking voor de uitvoering van
het ontwerp-Krieger tot doortrekking
der weldra weder in aanleg verkeerende
spoorwegverbinding GoudaSchoonho
ven naar Utrecht, thans besloten o.m.
de Raden der gemeenten Lopik, Jaars
veld en Willige Langerak den minister
van Waterstaat mededeeling te doen van
hunne ingenomenheid met dit plan.
Wetsontwerp 10-uren=dag.
Het Kamerlid Schaper heeft in de Zon
dag te Amsterdam gehouden betooging
der S. D. A. P. voor den wettelijkén 10-
urendag medegedeeld, dat de sociaal
democratische Kamerfractie een wetsont
werp op den 10-urendag zal indienen.
De heer Schaper leverde het ontwerp in
bij het Ned. Verbond van Vakvereenigin-
gen, als vertegenwoordiger der Neder-
landsche Vakorganisatie, inet het doel
adviezen er over te ontvangen, ten einde
daarmee vóór de indiening bij de Tweede
Kamer rekening te houden.
„Het Volk", kan. thans reeds omtrent
dit ontwerp mededeelen, dat het een ar
beidsbescherming bevat voor alle man
nen, vrouwen, jeugdige personen en' kin
deren. Het bedoelt een volledige ver
vanging te zijn van de thans bestaande
Arbeidswet en voert den tien-urendag
in voor alle arbeiders, behoudens zeer
enkele groepen volwassenen, die werden
uitgezonderd. Voorts stelt het ten be
hoeve van alle arbeiders in fabrieken en;
werkplaatsen overgangsmaatregelen voor,
waardoor acht jaren na het inwerkingtre-i
den der wet de wettelijke achturendag
zo;u zijn ingesteld.
Het wetsontwerp wordt, na de afhan
deling der door de regeering voorgestel
de wijzigingen in de bestaande Arbeids
wet, bij de Kamer ingediend.
Ziekteverzekering.
De hoefijzer-correspondent schrijft
aan het „Hbl."
De Commissie van Voorbereiding van,
het ontwerp-Ziekteverzekering zal ver
moedelijk voorstellen, gebruik te maken,
van het nieuwe artikel 43 van het Regle-j
ment van Orde om eerst de beginselen)
vast te stellen welke het ontwerp zullen,
beheerschen. Het is natuurlijk niet onmo-ï
gelijk dat dit ook politieke gevolgen zat
hebben.
Adres aan de Eerste Kamer.
Een der bestuursleden van de „Neder-i
landsche Harddraverij en Ren-vereeni-.
ging heeft aan de „Tel" het volgende,
meegedeeld
Het bestuur zal zich thans nog wen-i
den tot de Eerste Kamer om op verwer-i
ping der zedelijkheidswet aan te dringen.
Het gerucht luidt, dat, met dezelfde
strekking, ook een adres-beweging onder
eigenaars, fokkers, trainers, rijders, stal
personeel enz. gaande is.
R.K. Coöperatieve Woningvereeniging
Bij koninklijk besluit is aan de ge
meente Amsterdam een voorschot uit
's rijks kas verleend tot een bedrag van
ten hoogste f 120,000, teneinde genoem
de gemeente in staat te stellen een voor
schot van gelijk bedrag te verleenen aan,
de Roomsch-Katholieke Coöperatieve
Woningvereeniging „Dr. Schaepman",
ten behoeve van den bouw van een der
tiental perceelen, elk van drie woningen!
aan de overzijde van het IJ.
KORTE KRONIEK.
Te Arnhem is opgericht een Ka
tholieke Middenstandsvereeniging aan
vankelijk met 42 leden.
Door de Staten van Noord-Holland
is benoemd tot griffier Mr. P. Dozy;
Geboren te Zaandam 17 Febr. 1851
studeerde hij te Leiden, en was achter-l
eenvolgens burgemeester van Hardings-;
veld en Stad en Ambt Dolden, todat hij
in 1895 tot commies en in 1900 tolt
hoofdoommies aan de Prov. 'griffie van
N. Holland benoemd werd.
Te 's Gravenhage is op 64-jarigen
leeftijd overleden Jhr. E. Th. Th. H.
van Bethem van den Bergh, oud-resident,
ridder in de orde van den Nederland-
schen Leeuw.
Het hoofdbestuur van de ;Nedcr-
landsche Vereeniging van sigarenwinke
liers, gisteren te Utrecht in spoedverga
dering bijeengekomen, heeft besloten,
een algemeene actie op touw te zetten
tegen het wetsontwerp-debietbelasting
op tabak.
Ook het bestuur van den Prot.
Christel. Bond van,Spoor- en Tramweg
personeel heeft het verzoek van de Ne-
derl. Vereeniging van Spoor- en Tram
wegpersoneel-om een samenspreking in
zake de nieuwe dienstvoorwaarden voor,
het spoorwegpersoneel, van de hand ge-
LEIDEN, 8 Maart.
De Hanze.
Gisterenavond had in de Zita-Vereeni-
ging de officieele slaiting plaats van den
Cursus in het Boekhouden, door de Han
ze voor haar leden dezen winter gege
ven.
Als gasten waren tegenwoordig de le
den van het Bestuur der Afdeeling en
de Commissie van Toezicht.
Nadat de laatste les door de leerlin
gen was genoten, nam de Heer H. W.
Spendel, namens de Commissie van Toe
zicht het woord en herdacht de beweeg
redenen die er toe hebben geleid óm een
cursus voor „de Hanze" in het leven
te roepen en deed daarbij vooral uitko
men het groote nut dat er voor een za
ken-man is gelegen in een goede boek
houding en hoe dit is een eisch des tijds.
Vervolgens gaf spr. een overzicht vanj
het bezoek aan de lessen, om met vol-i
doening te constateeren dat met lust»
en ijver was gestreefd naar zelf-volma-
king. Vervolgens bracht Spr. hulde en)
dank aan den verdienstelijken leider eer
cursus, den Heer J. de la Rie, die als een
in de practijk welbekende paedagoogy