2e Jaargang.
No. 304,
Donderdag
October
1910.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
dit blad verschijnt elken dag, uitgezonderd zon- en feestdagen.
DE 'ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
«5
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels t 0.75, elke regel meer 15 cent,
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
ALGEMEEN OVERZICHT.
In onze laatste berichten hebben we
gisteren vermeld de
Opstand in Portugal
De reeds lang voorziene revolutie is
uitgebroken, de republikeinen hebben zich
meester gemaakt van verschillende open
bare gebouwen om daar hun vlag te
heischeneen groot deel van leger en
vloot heeft zich bij hen aangesloten, zoo
dat vele openbare gebouwen zijn gebom
bardeerd. Wat betreft de koninklijke familie
worden verschillende berichten verspreid.
Sommige weten ons mede te deelen, dat
de koning met zijn familie reeds per schip
is kunnen vertrekken, volgens andere
vertoeft hij nog in Lissabon of op een fij
ner kasteelen. Hoe het zijuit alles schijnt
Vast te staan, dat hij onder de macht der
revolutionairen staat.
Hoe is de revolutie in Portugal mogelijk?
Zijn de revolutionaire elementen daar in
de meerderheid? Als antwoord op deze
vraag, zouden we kunnen verwijzen naar
vroeger in ons blad geschreven artikelen
over Spaansche politieke toestanden.
Evenals in Spanje is 't ook in Portugal
een hopelooze toestand voor iemand, die
zich een voorstelling wil maken van de
sterkte der politieke partijen; zelfs voor
'jdien inwoner is dit een allermoeilijkste!
taak. Eerst wordt een eerste minister
jaangesteïd; deze weert met de aanvoerders
ider politieke' partijen de politiek is
een baantje om veel geld te verdienen
ete bekonkelen jdat zijn partij in de
(meerderheid komt De meeste premiers,
idiie na 'eindelooze "bezwaren te "hebben
overwonnen, ten slotte op jde samen
stelling van een ministerie konden bogen,
ihebben zich door verslaggevers, meestal
.van de Parijsche „"Matin'7 laten intervie
wen. Zij verklaarden telkenmale, zeker
:,te zijn van den steun van net land, om
jdian na een zeker aantal maanden, niette
genstaande "die zekerheid, op 'klagende
Wijze van hun portefeuilles afscheid te
ïiemen. Geen afdoender bewijs van dezen
[toestand dan de laatste opening van de
jCortes, de oppositie ontbrak en "bloc, en
Ivan hervatting der werkzaamheden zou
eerst na maanden sprake kunnen zijn.
Dit naar aartleiding van de gestelde
vraag naar de getalsterkte van de revolu-
[tinoaire partij. De politiek is op het Ibe
risch Schiereiland allertreurigstDe or
ganisatie van'de Katholieken op politiek
terrein i9 ook zonder eenig veraritwoor-
(delijkhoi'dsbesef. Is in Spanje door de
aanvallen van ee iiCanalejas het openbaar
Katholiek leven wakker geschud, in Por
tugal zal, zooals verwacht kan worden, de
revolutie dit bewerken.
Maar is de revolutie zoo in eens uitge
broken wat is de aanleiding geweest?
Algemeen Is men van meening, dat de
Imoorcl op een door zijn partij geliefden
jirevolutionair dr. Miguel Bombardas aan
leiding heeft gegeven tot die revolutie,
[paar de revolutionairen alle telegraphi-
jjeche verbinding met Lissabon hebben ver
broken en al het nieuws ons moet toeko-
jmen door Marconi-telegrammen, is'het
Zeer moeilijk nadere zekere aanwijzingen
betreffende dien moord te geven. Of het
!{d!e daad van een krankzinnige is, of een
[iWraakneming voor dein koningsmoord in
j{1908, 't ligt nog 'tamelijk in het duister,
[pfschoon het eerste door latere telegram-
(men als waarschijnlijk wordt aangeduid.
Maar hoe het zij, het is slechts geweest 'n
[{gelegenheid voor het .uitslaan der vlam,
'jüie reeds lang te smeulen lag, voor net
Losbarsten van den strijd, die men be
hoefde niet erg scherpzinnig te zijn
(feeds lang was" te voorzien. Na den moord
rip Carlos I ,zijn vader, tegelijk met zijn
broeder," was het voor iden koning een
ihachelijke toestand. De revolutionnaire
.geest toen, in Februari 1903,losgebarsten,!
;js :a dien tijd niet meer in bedwang ge
erecht
Sedert geruimen tijd gistte het zelfs in
het leger; gedurende dien afgeloopen zo- -
Jmer werden een menigte soldaten in hech
tenis genomen en zelfs werd beweerd, dat
een samenzwering was ontdekt, in welkte
leen groot aantal officieren van hoogen
lirang betrokken waren. lEr lekte slechts
'^eer weinig- uit over den toestand, die re-
ijgeerjng oefende gen strenge fiensuut uit,
Zoodat men in het buitenland slechts kon
gissen wat er eigenlijk gaande was. De
verkiezingen'gingen echter voorhij zonder-
ernstige incidenten, rustiger zelfs dan bij
vroegere gelegenheden. Twee en ne
gentig aanhangers van 'de regeering wer
den gekozen tegen negen en veertig leden
vah 3le oppositie en veertien republikei
nen,- maar Lissabon zelf, de hoofdstad des
rijks, vaardigde niet minder 'dan tien re
publikeinen naar de Kamer aï, wat een
zeer gevoelige slag was voor de regee
ring.
Hoe was nu in den laatste tijd de hou
ding van den koning? In een woord ge
zegd: treurig. Bang voor de revolutio
nairen, voerde hij een politiek waardoor
hij trachtte zich met dieze bevriend te
maken.
Dit blijkt allerduidelijkst uit zijn laat
ste troonrede, die den anti-clericalen
Wilde bevredigen door maatregelen te
gen de kloosters.
Maar Koning Manuel, die en door zijn
particulier leven en door zijn afglijden
naar d'e radicale en anti-clericale ele
menten den steun der katholieke par
tij verbeurd had, blegreep niet dat de
onlusten, zoo die zouden uitbreken niet
de clericalen maar allereerst de monar
chie zouden treffen.
De revolutionairen wilden anti-cleri
calen politiek om de republiek moge
lijk te maken, en ze willen de republiek
om hun haat tegen de kerk te kunnen
botvieren. Zoo deze revolutie be
schouwd1, is ze niet slechts te betreuren
als een onrechtvaardige daad, een van-
de-troon-stooten van dengene, die recht
heeft op de troon, maar ook is ze te be
jammeren als een begin van een oorlog
tegen de kerk. 't Fs een vast omlijnd plan
van de vrijmetselarij.
Zoo is het te begrijpen, dat Pius X,
gelijk Reuter seint, bij het vernemen van
dit bericht zijn diepste droefheid' h.eeft
te kennen gegeven.
Een telegram meldt nog dat een voor-
Ioopige regeering Is gevormd afs volgt:
Theopile Braga, minister-president; Al-
phons Costa justitie; Bern. Machado bui-
tenL zaken; Bazilo Elles financiën; An
tonio Luigi Gomez openbare weiken;
kolonel Bareeto oorlog; Ant Jose Al-
merda binnen!, zakenAmaro 'Azevedo
Gommes marine. Eusebio Leao is be
noemd tot civiel gouverneur van Lissabon.
De artillerie salueerde jdie nieuwe na
tionale vlag, wier kleuren rood en Wit
zijn en die op het stadhuis geheschen
werd
De republikeinsche vlag waait van alle
openbare gebouwen en eveneens van tal
rijke particuliere woningen. Het volk loopt
gewapend door de straten, verbroedert
zich met de troepen en speelt en zingt
de Portugeesche Marseillaise, wait het
nieuwe volkslied zal worden. De bank van
Portugal heeft eveens 7de republikeinsche
vlag géheschen. De koning én de konin
ginnen Amelia en Pia zijn in allerijl naar
Maf ra vertrokken.
Van het platteland is nog niets met ze
kerheid bekend, en het is ook zeer waar
schijnlijk, dat daar de republiek geen ge
nade zal vinden.
Nu is de vraag, hoe
de Mogendheden
zich zullen gedragen in dezen toestan dj.
Italië en Spanje hebben oorlogssche
pen naar Portugal gezonden. Reeds lang
was het duidelijk dat Engeland bij een
mogelijke revolutie in Portugal bescher
mend zou optreden. Van uit Portugal
trachtte men door de Engelsche pers het
Engëlsche volk te overtuigen, dat de re-
ipublikeinen in Portugal Engeland izeer
welgezind zijn en, zoodra zij aan de re
geering komen, stellig haast zullen ma
ken om met Engeland een verbond aan
te gaan.
Dat geschrijf verschijnt nu in een
nieuw licht. E>e republikeinen van Por
tugal hebben menigmaal de vrees te ken
nen gegeven, dat bij een omwenteling
Engeland1 zijn vloot zou gebruiken om
het Portugeesche vorstenhuis staande te
houden. De omgang tusschen het Portu
geesche en het Engelsche hbf is zeer
hartelijk, de regeeringen van koning Ka-
rel en zijn zoon koning Manuel hebben
zich beijverd', nauwe betrekkingen' met
de Engelsche regeeringen te onderhou
den in Zuid-Afrika is Portugal Enge
land in den laatsten tijd zeer ter willq
geweest; Engeland heeft groote finan-
cieele belangen in Portugal, dat wa
ren alle öW^egiiigen! jd^
sche inmenging niet onwaarschijnlijk;
maakten.
Engeland heeft ook werkelijk reeds drie
oorlogbodems naar Portugal gestuurd.
Waarvan er reecis een is aangekomen. De
toekomst is dreigend, en men vraagt
zich af, of de mogendheden het op
roer wel zullen kunnen bedwingen.
De laatste berichten betreffende den
toestand' in het binnenland, zijn zeer
vaag.
Woensdagmiddag hield' Eusebio Leao,
leider der republikeinen, staande op
het balkon van het stadhuis, een rede,
waarin Jiij aan de zorg der burgers de
politie en de handhaving der orde in de
stad' aanbeval.
„Eerbiedigt,77 zoo zeide hij, „den al-
gemeenen en den particulieren eigendom
en spaart het leven van allen, wie zij
ook mogen zijn.77 En hij vervolgde pl-
dus: „De republiek is edel, grootmoe
dig en groot"
De pienigte juichte hem opgewonden
toe.
In tegenovergestelde zin zijn de vol
gende berichten
„Men schat thans reéds het aantal ge-
dboden op ongeveer honderd', terwijl het
aantal gekwetsten nag grooter moet zijn.77
„Gisteren werd gedurende den gehee-
len dag en den geheelen avond gevoch
ten.77
'Europa zal niet slechts aanschouwen
een binnenlandschen oorlog, die allerver
schrikkelijkst dreigt te worden, maar'de
toestand in de
Balkan
ïs zoo, "dat ook daar een oorlog tusschen
de verschillende staten met den dag zeker
der wordt.
De Atheensche correspondent van de
Vossische Zeitung mc*dt, dat de minister
van oorlog met hef oog op het dreigende
oorlogsgevaar in den ministerraad heeft
doorgezet, dat niet 2 maar "5 oude lichtin
gen onder de wapenen geroepen zullen
worden. De Porte heeft verklaard, dat die
diplomatieke betrekkingen met Grieken
land verbroken worden, indien Veniselos
aan het hoofd' der regeering zal tredien.
De kwestie van de Kretenzer afgevaar
digden is in Griekenland zelf een uitge
maakte zaak. Volgens "de „Times17 heeft
de nationale 'vergadering jn Griekenland
het commissiebesluit inzake de mandaten
der drie Kretenzer afgevaardigden zonder
debat van eenig bejaag goedgekeurd).
GEMENGD.
In de laatstverloopen 24 uren, zoo
meldt een bericht van gisteren uit Ro
me, zijn te Napels 10 gevallen van cho
lera en 3 sterfgevallen vastgesteld. In
de provincie Napels deden zich 17 ziek
tegevallen en 6 sterfgevallen voor. In
Apulië één sterfgeval.
Pe Tsaar en dé groothertog van
Hessen hebben gisterenmiddag een be
zoek gebracht aan dé stad Limburg aan
dé Lahn, om ,er de bezienswaardigheden
in oogenschouw te nemen.
Volgens de Ti mes zijn Turk'sche
soldaten te Monastir het Engelsche vi-
ce-consulaat bij afwezigheid van den,
vice-consul binnengedrongen om naar
wapenen te zoeken.
Te Moekdlen zijn 13 Japanners,
door de Chineesche autoriteiten in hech
tenis genomen. Zij iiadden zich onbe
hoorlijk gedragen jegens den Chinee-
schen prefect en zijn aan de zorgen van
den Japanschen consul toevertrouwd,
die verder voor hun bestraffing moet
zorgen.
De Kölnische Zeitung verneemd' uit
Addis-Abeba, dat- ras Wolie, de broe
der van keizerin Taitoe, zich heeft on
derworpen. Het gevaar voor eeij bur
geroorlog is dus geweken.
'De politie heeft vastgesteld Wie
dé moordenaar is van den eenige dagen
geleden vermoorden bankier Kisch te
Praag. Het is de 34-jarige Hauser uit
Fügen bij Innsbruck. Hij heeft reeds
meer vonnissen achter den rug en js
thans voortvluchtig.
Bij Bernburg jn Anlialt hebben 7n of
ficier en een student een tweegevecht op
dé sabel geleverd. De officier werd door
een houw in de borst zwaar gewond.
De twee hadden idezer idagen op den
verjaardag van den hertog pij een feest
woorden gehad.
De Russische senator Meaem heeft
te Tomsk een onderzoek ingesteld naar
die intendance en daar 14 gevallen van be
drog en verduistering ontdekt Verder is
tairen zich hebben schuldig gemaakt aan
diefstal van hout uit staatsbossdien en
ongeoorloofde exploitatie van jkroondo-
Koninklijke Besluiten.
Bij Koninklijk besluit is aan den di
recteur van het telegraafkantoor te Vlls-
singen J. A. Hummelinck eervol ontslag
verleend
is benoemd tot directeur van het post
en telegraafkantoor te Oostburg, A. Bevin,
thans commies-titulair
zijn benoemd: in de prov. Zuid-Hol
land: tot hoogheemraad van het hoog
heemraadschap Schieland A. M. Mijn-
lieff, te Nieuwerkerk a. d. IJseltot heem
raad van de polders Oud- en Nieuw-
Beijerland D. Maaskant, te Ridderkerk;
tot heemraad van den polder Asperen,
prov. Gelderland en Zuid-Holland, e.
Van Herwaarden Üz., te Asperen;
is aan J. W. J. baron Taets van Ame-
rongen eervol ontslag verleend als bur
gemeester der gemeente Monster;
is J. A. H. Steinweg benoemd tot
burgemeester der gemeente Heumen
is jhr. W. F. Van Spengler benoemd
tot burgemeester van Baflo
is toegekend de aan de Orde van
Oranje-Nassau verbonden eere-medaille,
in brons aan J. K. Sollie, sigarenmaker
bij de firma W. G. Boele Sr. te Kampen
is aan den hoofdcommies dertelegraphie
F. K. C. Kahle, eervol ontslag verleend
is benoemd tot assistent bij de directie
van de Rijkspostspaarbank C. Roelofs,
thans tijdelijk ambtenaar;
is benoemd tot directeur van het post
en telegraafkantoor te Neder-Hardinxveld
J. G. De Fouw, thans te Appingedam.
Wet op het Levensverzekeringsbedrijf.
Dezer dagen werd medegedeeld dat de
Vereeniging van Levensverzekering-Mpij-
en aan den Minister, ingevoige diens ver
zoek om inlichtingen, een ontwerp-wet
op het levensverzekeringsbedrijf heeft toe
gezonden, waarin haar denkbeelden om
trent een wettelijke regeling van dit bedrijf
belichaamd zijn.
Naar de „Tel." verneemt, is de alge-
meene strekking van dit ontwerp, het
bedrijf aan zekere wettelijke regelen te
onderwerpen, die zijn soliditeit waarborgen
en aan onsolide maatschappijen, die on
gezonde, schadelijke uitwassen van het
bedrijf, het bestaan onmogelijk maken.
In de eerste plaats worden zekere
eischen gesteld voor het oprichten van
levensverzekering-maatschappijen:het aan
deelenkapitaal (maatschappelijk kapitaal)
moet geheel geplaatst zijnop de aan-
deelen moet ongeveer 20 pet. zijn gestort,
de statuten moeten de bepaling bevatten,
dat bij verlies van een zeker deel van het
kapitaal, liquidatie moet plaats hebben,
en, wat het belangrijkste is, bij den staat
moet een zeker kapitaal gestort worden,
dat tot waarborg zal dienen voor het ge
trouw nakomen der voorschriften.
Verder worden zekere algemeene rege
len gesteld voor de wijze van berekening
der premie-reserve en zal er op toegezien
worden, dat er een voldoende reserve
aanwezig is. Evenzoo zal toezicht worden
gehouden op de belegging der kapitalen.
De controle zal geschieden door bepaald
daartoe aangewezen ambtenaren.
Ten slotte worden verschillende eischen
gesteld aan de balans en het jaarv erslag.
Uit dit laatste zal o.a.. moeten blijken,
hoe de aandeelen over de aandeelhouders
verdeeld zijn.
Tweede Kamer.
Als rapporteurs over de wetsontwerpen
tot vaststelling van de begrootingen van
buitenlandsche zaken en van 'justitie voor
1911, zuilen optreden resp. de heeren 'Hu-
brecht, van der Borch van Verwolde,
van Nispen tot Sevënaer (Nijmegen), Ty-
deman en Van Idsinga (voor buitenland
sche zaken) en de heeren Snoeck Henkc-
mans, van "Hamel, van Lynden van San-
(dienlburg, Duynstee en Limburg (voor
justitiei.)
De „Prinses Juliana" naar Lissabon.
Denkende aan de eerste uitreis vaai de
Prinses Juliana", die bestemd was Lis
sabon aan te doen, heeft het „N. v. d. D."
aan de Stoomvaartmij. „Nederland77 in
lichtingen gevraagd.
Gistermorgen reeds* na de verschijning
ygfl kêriditêfl p^er ',Ue revolte, tiedt
de directie zich per radiogram meit de
„Juliana77 in verbinding ges'teld en haar
op de hoogte gebracht van de berichten.
Aan het beleid van den gezagvoerder kan
worden overgelaten, of het vaartuig de
monding van de Taag zal opvaren. Mocht
het zijn cfat er een zeegevéjcht of een bom
bardement aan ften gang is, dan zal1 de
„Juliana" Lissabon voorbijloopen en ide
passagiers, voor die plaats bestemd, te
Tanger debarkeeren.
De j,Juliana77 heeft thans de Golf van
Biscay e bereikt Zij kan Vrijdagochtend
te Lissabon aankomen.
De mogelijkheid wordt verondersteld
dat de Juliana77 aan de monding van "de
Taag een sterk Engelsch eskader zal aan
treffen,- dat full speed uit Portsmouth ver
trokken, dan reeds te Portugal1 kan zijn
aangekomen om er den boel te redderen.
Reeds een jaar geleden werd te Lissabon
zelf dit alles voorzien, zoowel de „revo
lutie77 als een dergelijk krachtdadig ingrij
pen van 'Engeland. Er lag toen ook reeds
een jacht gereedi, waarop de koning zou
kunnen vluchten als het spaak liep.
Het eedsvraagstuk.
De indiening bij de Tweede Kamer van
het in de Troonrede aangekondigde wets
ontwerp tot vaststelling van een eedsfor
mule en van de gevallen, waarin de eed
van getuigen in burgerlijke en strafgedin
gen kan worden vervangen door een be
lofte, kan, volgens de „N. Ct." nog deze
week worden verwacht.
Het Doofstommen-Instituut te
St.-Michiels-Gestel.
Gisterochtend had op plechtige wijze
de inwijding plaats van den hoofdbouw
en de jongenskapel van het nieuwe R.-K.
Instituut voor Doofstommen te St.-Michiels
Gestel welke verricht werd door Mgr.
W. v. d. Ven bisschop van Den Bosch,
daarbij geassisteerd door Algr. Pompen
en Mgr. dr. L. Berkvens, president van
het groot seminarie te Haaren.
Na deze plechtigheid droeg de weleerw.
heer Van Haandel, leeraar aan het Insti
tuut, de H. Mis op.
Na de H. Mis werd de jaarlijksche
bestuursvergadering gehouden.
Om twaalf uur arriveerden arriveerden
baron v. Voorst tot Voorst, commissaris
der koningin in de provincie Noord-
Brabant en de andere getioodigden, da
zeereerw. heer pastoor en de burgemeester
van St. Michiels-Gestel, de hoogeerw. heer
regent van 7t Klein Seminarie, Mgr. v. Gen-
nip deken van Boxtel, dr. Bauduin profes
sor te Roermond, deze'zorgt voor de R. K.
doofstommen kinderen in de provincie
Limburg, de notaris Kerstens, de z.eerw.
pater rector van „Ruwenberg'7 en de
architekt de heer Groenedaal.
Onder leiding van de directeur en
leeraren werd de nieuwe bouw bezichtigd.
Na afloop vereenigden zich allen aan een
feestmaal.
Op het einde van het feestmaal wer
den Mgr. v. d. Ven, de commissaris der
koningin en Mgr. dr. Bauduin, door
eenige leerlingen toegesproken, hun dan
kend voor de getoonde belangstelling en
de hoop uitsprekende, dat God hen nog
tal van jaren moge sparen.
Het nieuwe instituut is het meest
grootsche, monumentale gebouw in zijn
soort in geheel ons land.
Den 3en November 1908 had de aan
besteding van den bouw plaats. De laagste
inschrijver was de heer H. Martens te
Oosterhout voor de som van f 305.800.
Den 23en Nov. van dat jaar legde de
toenmalige directeur Mgr. Terwindt, den
eersten steen en thans is liet grootsche
gebouw zoo goed als gereed, al zullen
nog wel eenige maanden verloopen eer
alles tot in de bijzonderheden zal zijn
afgewerkt.
De geheele voorgevel van het reuzen-
gebouw heeft een lengte van 125 Meter
Daarachter bevinden zich twee zij-ge
bouwen, een, de jongensafdeeling, die
114 en de meisjesafdeeling, die 105 me
ter lang zijn.
Het middengedeelte, met zijn hoogop-
gaande schoonen gevel, een vrije imitatie
van het Sahlhof van Dusseldorf, is het
directiehuis, waar directeur en leeraren
wonen. Het springt 3 meter vooruit en
is 27 meter breed.
De hoogte tot aan het torentje is 37
meter. De voorgevel draagt op zijn top
een prachtig koper verguld beeld van
den beschermheilige, den H. Aartsengel
Michael.
Aan weerszijden van den hoofdingang
staat een beeld van den Engelbewaarder
