No. 302.
4
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving,
2e Jaargang*
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Dinsdag
October
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent,
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertenttëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
algemeen overzicht.
De rede van Nathan
{heeft ai vele gemoederen |en daardoor
;een evenredige hoeveelheid pennen in be
weging gebracht. Het schoonst is wel in
ideze het oordeel' van de „Deutsch Israie-
Jitische ZeitungU' Aan het slot van een
Artikel waarin dien Romeïnschen burge
meester kortweg grove taktloosheidl ver-
ryveten werd, staat die volgende passage:
De vrijdenker Nathan heeft de gelegen
heid waargenomen om zijn hart eens te
luchten.
(Wanneer 'hij ook met het Jodendom1
idoor niets meer verbonden is dan Zijn
naam alleen, zoo moes't hij als geboren
ÏJood toch weten, dat het meer dan takt-
ioos is, zich in religïeuse aangelegenhe
iden van een anderen godsdienst te nïen-
gen en daardoor die religieuse gevoelens
van millioenen menschen te kwetsen. Na
than heeft bewezen dat het spreekwoord
5,wien God een aftibt geeft, verleent Hij
■pok het verstand", piet altijd uitkomt,
(en dat hij niet de noodige achting bezit
yoor een godsdienst, wat toch ,tot be-
ikleeding van een zoo hoog ambt beslist
gewenscht mocht heeten.
Hiermede kan hij het voorloopig wél
(doen, en ook de jamti-clericale bladen,
Idie Nathan met het noodige handgeklap
vereerden. Hoe heerlijk beeft tegen dart
anti-clericale gedoe afgestoken grootsche
Spaansche betooging
die zooals we reeds aneldden zoo 'goed
geslaagd is* Hoe algemeen de geest
drift was kan men begrijpen uit een cor
respondentie in de „Times" waaruit we
het volgende lichten: 'De bevolking van
het dorp Perin besloot in haar geheel
deel te nemen aan de betooging tePam-
peloune; de mannen zouden te voet naar
die stad optrekken^ vrouwen, kinderen en
grijsaards Zouden in 40 wagens er heen
rijden. Te Artajona moest geloot wor
den, wie er thuis zou moeten blijven om
de ledige huizen te bewaken. Te Estell'a
besloten 700 jonge mannen om te voet
$0 kilometer ver op te trekken om maar
aan die betooging 'te kunnen deelnemien,
,Er zouden bovendien nog ongeveer veer
tien extra treinen alleen naar Pampeloune
rijden om de betoogers over Te brengen*
Dat er wanklanken gehoord werden,
was niet Te wijten aan de katholieke be
toogers maar aan het anticlericale gepeu
pel.-Toch hoorden wij nog niet veel na
ders over den aTloop der betoogingen ïn
ide kleinere plaatsen. Dit is te wijten aan
de scherpe censuur uitgeoefend op last
van Canalejas 'die ook, naar de „Epoca"
frneldt, den koning overreed had reeds
iVrijdag uit San Sebastian te vertrekken,
omdat hij niet wilde dat de konng oog
getuige der grootsdie katholieke betoo
ging zou worden.
In Athene schijnt men nogal1 ongerust
Over die verhouding tusschen
Griekenland en Turkije.
De correspondent van de „Times" te
{Athene meldt, dat daar groote dngst
heerscht voor een aanval van Turksche
Zijde ydiaar men (vreest voor 'ide Jong-
[Turksche comité's, die het leger bijna in
harrden hebben en Teder oo'genblik kun
nen beslissen tot een aanval. Ook is men
ongerust door de houding Van "Roemenië,
dat door het aanbod Turkije te bescher
men tegen een aanval van Bulgarije, Thes-
saiie openT voor "de Turken.
Van Grieksche zijde is alles gedaan
om den Turk tevreden te stellende kwes-
dier Kretenzers is van de baan en nieuwe
Verkiezingen zijn reeds uitgeschreven voor
ide Nationale vergadering in pleno een
.oordeel over de zaak geveld had.
Het schenden van Grieksch grondge
bied zou onder deze omstandigheden een
Internationalen rodT zoowel als een .uit
daging aan de vier beschermende mo
gendheden van Kreta en "de drie bescher
mende mogendheden van Griekenland be-
teekenen.
De Times-correspondent hoopt'daarom
dat de mogendheden hun invloed te Kon-
ptantinopei 'zullen doen gelden.
Die angst in Griekenland zal nog wél
[Versterkt [worden door het bericht jdjat
voor het eerst
schietoefeningen
van Ide .Europeesche en Aziatische forten
hebben plaats gehad, in [tegenwoordig
heid van den Duitschen generaal von der
Goltz, den organisator van het Turksche
leger. Den Russischen militairen attaché
was geweigerd aan de manoeuvres deel te
mogen nemen. Het resultaat van de oefe
ning was zeer bevredigend en bewiejes dat
bij de tegenwoordige bewapening geen
vijandelijke vloot ooit door den Bospqorus
zou kunnen varen. 'Dat begint er voor
Rusland leelijk uit te Zien.
gemengd.
De tusschenkomst van Askwith jn
het geschil in het Engelsdie ka toen be
drijf heeft tot geen resultaat geleid.
Tegen de algemeene verwachting in,
besloten de. patroons in het katoenbe-
drijf de door de arbeiders aangenomen
voorstellen van Askwith niet te aanvaar
den, zoodat de uitsluiting gehandhaafd
is.
De onderhandelingen over het ge
schil op de werven te Hamburg zijn
zonder resultaat verloopen. Het bestuur
van den bond van metaalbewerkers heeft
dientengevolge besloten, de door den
bond1 van patroons aangekondigde uit
sluiting van bijna 500,000 arbeiders te
aanvaarden. i
Het personeel van dë staatsspoor
wegen in Bosnië en Herzegowina heeft
besloten den normalen dienst op alle lij
nen te hervatten. De landsregeering zal
thans dë toezeggingen, welke zij einde
September aan Jiet stakingscomité had
gedaan, nakomen en de andere wenschen
van het spoorwegpersoneel in welwil-
lendë overweging nemen.
Uit Colomb Beschar (Algiers)
wordt bericht, dat den 27en Septem
ber tusschen inlandsche Fransche troe
pen en Marokkaansche Berbers die met
repeteergeweren gewapend 'waren, een
hevig gevecht heeft plaats gehad bij
Krebd el Lahanada. De Marokkaansche
roovers vluchtten met achterlating van
al hun buit en twee dooden; drie ge
wonden voerden zij mee. Aan den kant
der Franschen werden drie man gewond.
Bij de opening van de Keizerlijke
Vergadering in China verklaarde de Re
gent, dat deze ontstaan is door den wil
van het volk en hoewel slechts dë eer
ste schrede naar de grondwet, het zin
nebeeld is van de grootsche toekomst
van het land'.
De Keizerlijke Vergadering is een be
wijs, dat China, in overeenstemming met
den vooruitgang der wereld, de noodza
kelijkheid heeft ingezien van bejere toe
standen en grootere samenwerking van
alle klassen.
Gisterenochtend hebben te Weenen
en in de voornaamste steden van Oosten
rijk groote betoogingen plaats gehad, om
te protesteeren tegen de duurte van het
vleesch. Te Weenen hebben ongeveer
80,000 personen aan de betooging deel
genomen, waarbij geen storende voor
vallen hebben plaats gehad1.
Naar de Weensche correspondent van
„de N.R.Ct." schrijft, hebben alle stan
den aan de betooging deelgenomen, ook
vele vrouwen. Het verbruik van rund-
vleesch, zoo schrijft dë correspondent,
wordt bij een bevolking van globaal 2
millioen zielen op 50 millioen kilo per
half jaar geschat. De pegeering will
slechts den invoer van 10,000 ton toe
staan, wat een vijfde is van het h.alf-
jaarlijksche verbruik in Weenen.
Volgens berichten uit Amerikaan-
sche steden aan de Mexicaansche grens
moet er in de Palan-mijn, bij Musguez,
in de provincie Gohahuila, een ernstige
ontploffing hebben plaats gevonden.
150 mijnwerkers zouden daarbij zijn
omgekomen.
Koninklijke Besluiten.
Bij Kon. besluit zijn benoemd: tot ont
vanger idër registratie en domeinen te
Eindhoven J. G. Veenenbos, thans te
Oldeberkoop; tot ontvanger te Venlo A. J.
P. de Lange, thans surnumerair te Arn
hem; tot ontvanger te Nijkerk B. J. de
Leeuw, thans surnumerair; tot ontvanger
te Horst A. Zonnevelle, thans surnume
rair; tot ontvanger te Grave J. A. van
de Velde, thans surnumerair;
zijn benoemd tot ingeniei^-Yëitij^euE
van Tiet kadaster te IZutphen J. Eekhof,
thans te Dordrecht; te Dordrecht A. I.
van Baarle,- thans te 's-Hertogenbosch
is aan A. lW, E. Kwisthout te Roer
mond eervol ontslag verleend als inge
nieur-verificateur van het kadaster;
is aan dr. H. F. Kuijper eervol ontslag
verleend als hoofdinspecteur van den ar
beid.
Roomsch-Katholieke Vakorganisatie.
Te Nijmegen werd Zaterdag en Zon
dag de eerste jaarvergadering gehouden
van het bureau voor de Roomsch-Katho
lieke Vakorganisatie en de besturen der
Nederlandsche R.-K. vakbonden.
De voorzitter, de heer J. van Rijzewijk,
te 's-Hertogenbosch, vermeldde in zijn
openingswoord de stichting van een fonds
tot steun van werklpozen en de actie
voor den 10-urigen werkdag.
Uit het jaarverslag van den secretaris,
den heer P. J. J. Haazevoet, te Amster
dam blijkt, dat de vereeniging steeds
in bloei toeneemt. Het ledental bedroeg
bij de oprichting 9556 en is nu geste
gen tot 11461. Het steunfonds telde
bij de oprichting 7380, thans .9380 leden.
De inkomsten van het bureau bedroe
gen f 3328.141/2» de uitgaven f3175.05,
Het batig saldo f153.091/?» De inkom
sten van de vrijwillige steunbeweging
van 18 Nov. 1909—10 Spt. 1910 bedroe
gen f4677.531/2. Er werd Uitgekeerd
aan 5335 stakers.
De begrooting voor 1911, in ontvang
sten en uitgaven, sluitend met
f 17,108.75, werd goedgekeurd.
Jot leden van de controle-commissie
werden gekozen de heeren Kamp (tex-
tielbewierkers, Hengelo) en De Wit
(glas- en aardeWerk, Maastricht).
Het derde lid der commissie zal op
dë eerstvolgende vergadering worden
benoemd.
De voorzitter is zonder (egencandi-
daat herkozen tot penningmeester werd
gekozen de heer C. Roesterberg.
De vergadering nam de volgende be
sluiten: de jaarvergadering van het Bu
reau met dë besturen wordt verplaatst
naar een datum in Februari, de behan
deling der begrooting blijft gesteld in
September.
Elke vakbond kiest voortaan, behalve
een Lid1 ook een plaatsvervangend lid
voor het Bureau.
Om steun te ontvangën. uit het fond;s
moet een vakbond 13 weken aangeslo
ten zijn.
Bij uitsluiting of staking, korter dan
een week, wordt uitbetaald naar het
aantal dagen.
Deze voorstellen zijn alle van het Bu
reau.
Op voorstel van dë JDiamantbë\ver-
kersverëeniging werd besloten, dat de
uitkeering eerst begint 28 dagen na het
uitbreken eener staking, en op voorstel
van den Tabaksbewerkersbond werd be
sloten, dat een vakbond aanspraak op
steun uit het fonds kan maken, wanneer
minstens 1 pCt. der leden in een staking
of uitsluiting betrokken is. Duurt een
strijd langer dan acht weken, dan zal
voor elk getal stakers of uitgesloten en
steun verleend1 worden.
Is het aantal boven 5 pCt., dan wordt
onmiddellijk steun verleend.
Nog werden aangenomen twee voor
stellen van den Tabaksbewerkersbond:
lo. het Bureau kan besluiten uitkee-
ringen te staken, ojn algeheele uitput
ting van het weerstandsvermogen bij
langdurige conflicten te voorkomen;
2o. een vakbond1 verkrijgt eerst recht
tot het aanvragen van een vrijwillige
steunbeweging wanneer minstens 1 pCt.
der leden in een staking of uitsluiting
betrokken zijn. Na acht weken geeft ook
een kleiner percentage dat recht.
Door den heer C. J. Kuiper weiid
besproken het ontwerp tot wijziging der
Arbeidswet en door den W.Eerw. pater
L. C. J. A. van Jrieeswijk het ontwerp-
Ziektewet.
De arbeidstijd der winkelbedienden.
Naar dc Tel. uit goede bron verneemt,
is het de bedoeling van minister Talma,
om ten opzichte van het vraagstuk van
een wettelijk vastgesteld sluiltingsuur
voor winkels, in de eerste plaats den ar
beidstijd van winkelbedienden en win
keljuffrouwen te regelen. Voornamelijk
zal bij deze regeling ook de Zondags
rust van het personeel geregeld worden.
Gasfabriek te Koog aan de Zaan.
De bewoners van Kaag aan de Zaan
betrekken sedert Zondag baar Uitgas
uit eigen gasfabriek. Vóór 1 October
ontvingen zij dat van de gemeente Zaan
dam, doch een tusschen beide gemeenten
gerezen gesdhil was oorzaak, dat het ge
meentebestuur van Koog aan dë Zaan be
sloot een eigen gasfabriek te bouwen.
In deze fabriek echter wordt geen gas
gestookt uit steenkool, maar uit petro-
leum-residu, of nog beter gezegd: mën
fabriceert er licht- en kookgas uit een
stof, welke gasolie Is gedoopt, zoodat
het gas, dat de ingezetenen van Koog aan
de Zaan branden, 't best betiteld wordt
met gasoliegas.
Voor zoover bekend1, is deze fabriek
dë eerste van dien aard in Nederland al
thans voor zoover betreft het uitsluitend
gebruik van dit gas.
Over de kwaliteit Was men algemeen
zeer tevreden en wijl de gemeenteraad
den prijs van lidht- en kookgas vaststel
de op 51/2 cent per leub. meter, is het
gebruik voorloopig ook niet duurder.
Zaandam todh berekende dezelfde prij
zen.
De Zeven Provinciën.
Gistermiddag vertoefde te Amsterdam
de minister van mariite, yice-admiraal
Wentholt, veigezéld van zijn adjudant,
de luit ter zee le klasse Boom, om het
onlangs gereed gekomen nieuwe oorolgs-
schip „De Zeven Provinciën" te bezich
tigen.
Dit nieuwgebouwde pantserschip, idat
a.s. Donderdag te Amsterdam in dienst
zal worden gesteld, is thans het grootste
oorlogsscihp van onze marine. Het is ge
bouwd op de Rijkswerf te Amsterdam, in
1908 op stapel gezet en in April van ver
leden jaar door Prins Hendrik te water
gelaten. Het is bestemd voor "den dienst
in* Oost-Inctië, waarheen Tiet 15 Novem
ber a.s. via Kaap de Goede Hoop zal
vertrekken.
Het vaartuig is geheel van staal, heeft
een lengte van 101.5, een breedte van
17.1, een diepte van 6.15 M. en een wa-
terverplaatsing van 6525 tonnen (k 1026
K.G.) zeewater. De stalen gordel heeft
een dikte van 100 tot 150, de geschut-
torens of barbetten van 250, de comman
dotoren van 200 en het dek van 50m.M.
De bewapening bestaat uit 21 stukken
geschut, waarvan 2 snelvuurkanonnen
van 28, 4 van 15, 10 van 7.5, 4 van 3.7
en een mortier van 7.5 c.M. kaliber. De
stoomwerktuigen hebben een 'vermogen
van 7500 indic. paardekracht; zij bestaan
uit twee aan elkander gelijke drievou
dige expansi-machines, door een verticaal
langscheepsschot van elknader geschei
den. Het gecontracteerde vermogen van
7500 paardekracht is bij de gehouden vol-
lekrachtsproef ruiin overschreden, 'daar
gemiddeld gedurende vier uur 'bijna 8600
indic. paardekracht werd .bereikt. Anker
en stuurinrichting zullen ;mët stoom be
handeld uknnen worden.
De geheele bemanning is 410 koppen.
Met het bevel over 'den bodem wordt
belast de kapitein ter zee F. Bauduin.
Voor schip, materieel en bewapening
is op de begrooting der marine uitge
trokken f2.768.240.
korte kroniek.
De gemeenteraad van 's Gravenhage
heeft gisteren tot wethouder benoemd
in de vacature, ontstaan door het be
danken van den heer R. A. van Sandick
(lib.) de heer m 1. J. D. Verbroek (lib.)
met 19 st. tegen 11 st. op den heer C.
D. Wesseling (R.K.), 3 st. op den heer
Ter Laan (S. D. A. P.), 2 st. op den heer
Snouck Hurgronje, 1 st. op den heer
Vas Dias en 1 st. op den heer de Groot.
De Haagsche liberalen hebben nog
niet de billijkheid kunnen inzien, om de
katholieken, die een derde der bevolking
uitmaken, een wethouderszetel in te
ruimen.
Met ingang van 1 Januari 1911 is
de jaarwedde van den commissaris van
politie te Zaandam met f 400 verfioogd
en gebracht op f 2400.
Onder buitengewoon groote be
langstelling vertrok Zaterdagmiddag 't
nieuwe stoomschip „Prinses Juliana",
van de maatschappij „Nederland", van
IJmuiden. Een groot aantal auto's «en
fietsen had de belangstellenden aange
voerd. Ook per trein waren veel men
schen voor dit doel aangekomen, zoodat
het plein bij de nieuwe sluizen zwart
zag van dë menschen.
Blijkens officieele mededeeling, al
dus seint Reuter uit Londen, is Sir Alan
Johnstone, de Britsche gezant te Kopen
hagen, tot gezant te 's-Gravenhage be
noemd
1 Te Rotterdam warden Zaterdag vani
de boekjenkraam van den koopman K.i
staande öp de markt aan den Gpudsdhënk.
singel, alle boeken in beslag genomen*
wijl er prullen werden gevonden, dië
kwetsend Voor de eerbaarheid werden,
geacht,
De R. K. Propagandaclub heeft met
ctit optreden van de politie een schoon
succes behaald.
Men meldt uit "Hoek van fciolSandii
De r,Heemskerck" heeft in den Nieuwen
Waterweg, tegenover den Harwich-std-v
gerf een staaldraad in de schroef gekre*
gen,
'r—In eene (buitengewone zitting van
den gemeenteraad is gistermiddag Schie*
dam's nieuwe burgemeester, de hieerHon*
nerlage Grete, als zoodanig geïnstalleerd^
Gistermiddag hebben bij dë firmal
de ,Wit en Co, te Helmond 95 dekenwe*.
vers het werk gestaakt. De eisch lui dit 5,
cent per deken meer en uitbetaling van
loon op Vrijdag.
De gemeenteraad van 's-Gravenhage
heeft gisteren met 18 tegen 17 stemmen
een voorstel van B. en ,Wi aangenomen
om te besluiten idat het tegenwoordige
schouwburggêbouw na"30 April 1911 niet
langer als zoodanig zal worden geëxploi
teerd Na langdurige discussie werd met
20 tegen 13 stemmen besloten aan de
Schouwburgcommissie 'n crediet k f500Q
te verleenen, ten einde schetsontwerpen
te doen opmaken door drie architecten
Voor een schouwburg ter plaatse, mc$
toevoeging van "het aangrenzende ge
meentegebouw.
LEIDEN, 4 October.
De gestolen Auto terecht..
Naar men vermeent, heeft de dief, die
zulke grootsche aanvechtingen had, dat
hij zich met niets minder dan met een
automobiel kon tevreden stellen, al heel
weinig plezier gehad van zijn brutalen
durf.
In den afgeloopen nacht toch is de auto,
den heer J. Th. W. te Wassenaar
ontvreemd, door de rechercheurs Blondó
en Heyligers van de Haagsche politie in
beslag genomen, toen het voertuig ge
vonden werd in een pas gebouwd pak
huis, dat eerst Vrijdag door een bekende
van den dief was gehuurd. Het pakhuis
lag in een stille straat in den omtrek van
de Transvaalsche wijk te 's-Gravenhage.
Zware verdenking van den diefstal rust
op een persoon, die vroeger bij den heer
W. in dienst was.
Ongeluk met een benzine-motor.
Men meldt ons uit Hoogmade:
Bij het in gang brengen van den motor,
die door de weduwe N. D. alhier gebruikt
wordt om te karnen, ontplofte op eens
de benzine, zoodat in een oogenblik de
geheele machine in lichtelaaie stond.
Hoewel in het aangezicht geschroeid
door de hevige vlammen, verloor moeder
en dochter hunne tegenwoordigheid van
geest volstrekt niet. De vuile wasch en
een paar dekens werden opgegrepen en
zoo gelukte het, door inmiddels toege
schoten hulp van eenige buren de vlam
men te smoren, waardoor de brand in
zijn begin gestuit werd. De machine was
echter geheel onbruikbaar en het karnen
moest bij den naastwonenden Van der
K. geschieden. De schade wordt door
verzekering gedekt.
Invalidenhuis.
In aansluiting met ons bericht van gis
teren schrijft die >,Zutph. Gt." o.m. nog,
dat de gemeente Leiden grofid heeft aan
geboden voor een (nieuw koloniehuis*
maar de bouw daarvoor zou allicht een
f 150.000 kosten en het hoofdbestuur van
het fondis had in zijn jongste bijeenkomst
daartegen nogal bezwaren, waar het aan
tal verpleegden gewoonlijk slechts £0 Si
70 personen bedraagt.
De heer M. M. F. Luppes van 'de af-
deeling te Zutphen, vestigde de aandacht
op Jiet oucbBurgerweeshuis thans zie
kenhuis van de kolonialen, op het Rijken
hagen aldaar, dat in 1912 door het weg
gaan vau "de kolonialen, vrij komt
Het gevolg hiervan was "dat j.l. Vrijdag;
Zutphen bezocht werd door Üe heeren
jhr. inr. J. F. Backer, voorzitter van het
hoofdbestuur van het Fonds, J. W. Roel*
laard tot Herwijnen, oud-generaal en adj,
in b. d. van 'H. M. de Koningin en mr«
C. Sleeswijk; leden; W. K. Borseïen ulj
Haarlem. f- a. van braam Houckgeest*