17
BUITENLAND.
Ie Jaargang,
No, 288.
Bureau OUDE SINGEL, 34, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
rDIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zaterdag
September
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent;
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangebodan
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Mathesis Scientiarum
Genitrix.
Dé vol getilde week zal ,er iri „Leiden
jdrie dagen, feest worden gevierd; niet
leen feest, voortspruitend uit de zucht
inaar ontspanning en' vertnhak, (die zich
pllerwege openbaart, maar een feest ials
blijde uiting van vreugde eri dank ter
gelegenheid van jiet 125rjarig bestaan
.van „Mathesis Scientiarumi Genitrix".
Daarvoor bestaat allé re'den'.
„Mathesis Scientiarum' Genitrix" is 'ri
instelling, waarop Leiden grootsch mag
{Zijn, èn om zijn ontstaan, èn om zijn
roemrijk verleden én om 2fjn tegenwoor-
tiigen toestand.
Trots kunnen wij er op wijzen, dat
het werk in September 1785 [door vi|f
koene Leidenaars begonnen, ondanks te
genspoed en moeilijkheden, in yaak be
narde tijden staande is gebleven' en ge
slachten tot zegen heeft gestrekt.
Nu aan den vooravond van de feest
viering schrijven wij met pieteit de
namen der oprichters neer, mannen' van
Wilskracht en van practischen zin, die
met de strooming -van Jjun tijd meegin
gen en hervormingen Jn 't belang van
het vaderland nastreefden.
Het zijn Pieter van Cam'pen, leermees
ter der wis-, landmeet-, zeevaart- en
aardrijkskundeBartholemeus van den
IBroeck, kunstbeeldhouwerArnoldus v.
Gennep, student in de rechtenJ. Rei-
mer, student in de godgeleerdheidA»
Üe Bruine de Neve, student in de ge
neeskunde en Pieter Rijk, metselaar.
Wij mogen roemen op Mathesis* ver
leden Duizenden hebben aan deze
'school hun' vorming tot degelijk vakman
jontvangen, en door het genoten on
derricht een eervolle plaats in de maat
schappij bekleed. Velen hebben hunne
krachten aan het genootschap dikwerf
belangeloos gegeven. De hooge regee
ring deed meermalen haar sympathie
blijken
Nauwelijks eenige jaren opgericht, of
)öe~ erfstadhouder van Holland, Prins
iWillem, zoon van Prins Willem V, de
latere koning Willem I verscheen op
teene vergadering van het genootschap
!en aanvaardde het beschermheerschap.
Achtereenvolgens genoot Mathesis de
teer de drie Hollandsche Koningen, Wil
lem I, Willem II en Willem III zijn be-
schermheeren te mogen noemen, en zoo
dra het beginsel van subsidieering door
drong, werden JRijk, Provincie en Ge-
Imeente bereid gevonden steun te ver-
leenen aan die instelling, <Üe zoo'n goe-
jden naam had verworven.
Mathesis heeft zich uitgebreid en zich
aangepast aan de behoeften van den
inieuweren tijd. Van een kleine instel
ling, als het aanvankelijk was, is het
geworden een onmisbaar instituut voor
Leiden, waar onderricht gegeven wordt
aan toekomstige handwerkslieden, bouw
kundigen, electriciens, enz. door een
juitgebreid, theoretisch en practisch" goed
Jonderlegd personeel.
Op waardeering heeft Mathesis aan
spraak, maar die waardeering wordt het
jniet onthouden. De gemeenteraad en de
jgemeentenaren, leerlingen en' oud-leer
lingen weten het vele goede van M. S.
'jG. op prijs te stellen.
Met dit jubilé valt ongeveer een an
deren herdenkingsdag saam, n.l .dien van
jden heer P. Dikshoorn, die op 1 October
|45 jaar aan Mathesis verbonden zal zijn
Waarvan 36 jaar als directeur. Ook hem
(dankt de school een groot deel van haar
[tegentvoordigen bloeizijn beleidvol be
stuur en groote ijver hebben niet weinig
(tot verheffing van het onderwijs bijge
dragen.
Oud-leerlingen zullen de volgende
Week in de gastvrije sleutelstad samen
Zijn om het feest hunner school mee
ite vieren j
Velen zijii vreemdelingen, die hier Ton
ijnen onze mUren de herinnering aan hun
ijeugd zullen verlevendigen. Zij zullen
joude kennissen ontmoetennieuwe
vriendschapsbanden aanknoopen' en oude
[bevestigen.
L ,Hli? al,en ons hartelUk-welkomGij
fcmr Mathesis terugzien even krachtig als
jroorheen, even noodzakelijk en onmis
baar voor de oude stad uwer inwoning
fels vroeger.
Velen zijn ook Leidenaars en als goe
de Mathesian'en hebben zij de vooruit
gang hunner oude oefenschool met ge
noegen gadegeslagen. Daarvan zullen zij
gewagen' aan hun studiemakkers van
Weleer, die n,U jn Leiden zullen samen-
stroomen.
De leerlingen blijven evenmin achter
wege. Zij zijn in dien tijd huns levens,
dat zij gevoelen, hoe noodig M. S. G. voor
ihen is, om zich voor ide veeleischendte
praktijk te bekwamen.
Evenals de oud-leerlingen gaarne heb
ben bijgedragen, een waardige feestvie
ring te organiseeren, ïfü zij de vruchten
van het onderwijs van M. S. G. plukken,
evengoed stortten de leerlingen van gan-
scher harte him gaven, omdat zij weten in
de toekomst steeds Mathesis dankbaar te
zullen zijn.
Deze feestviering is ons sympathiek,
omdat zij een genootschap geldt, dat
van groot nut voor Leiden is.
En bij het welkom aan de reünisten,
voegen wij den wenscli aan allen, oud
leerlingen en leerlingen, dat de met veel
zorg voorbereide feestelijke herdenking
van Mathesis' 125-jarig bestaan aan de
gekoesterde verwachtingen mag beant
woorden en ide beste herinneringen zal
achterlaten.
ALGEMEEN OVERZICHT.
In de alles beheerschende kwestie der
arbeiderspolitiek in
Engeland
is op het congres yan vakvereenigingen
dat te Sheffield vergadert, is een gewich
tige beslissing genomen.
Men weet dat de rechtbank in de
Osbornezaak besliste idat de Trade-Uni
ons geen gelden voor politieke doelein
den zouden mogen uitgeven. ,Werd er al
gesproken van een wet, strekkende om
de parlementsleden uit de schatkist te
bezoldigen, tot nogtoe bedruipen de
parlementsleden zich zelf, pf worden
door hun partij gestopt), de Trade-Unio-
nisten kunnen hiermede niet tevreden
zijn en hun leiders stelden dan ook de
volgende tnotie voor:
„Dat het congres, hoewel natuurlijk
toejuichende elke wet, die bezoldiging
van <fe 'Parlementsleden uit de schat
kist zou gelasten, in dien maatregel
geen oplossing zou kunnen zien Van de
moeilijkheid, geschapen door de Osborne
uitspraak, aangezien .de vergadering
noodzakelijk acht allereerst dat de trade-
unions algeheele vrijheid zullen bezit
ten om zich in te laten met politieke
actie."
In de discussies hierover werd men
het eens dat deze motie te weinig zeg
gend was en derhalve als volgt diende
aangevuld te worden:
„dat liet congres verlangt om dat doel
te bereiken, herstel tot dezelfde rech
ten als die vóór de Osborne-uitspraak",
d. w. z. het recht trade-uniongelden voor
voor politieke doeleinden te mogen aan
wenden.
Voor "de mo'tie stemden "de vertegen
woordigers van 1.717.000 leden, er te
gen die van 13.000 leden. Men be
grijpt licht, dat de tegenstemmers spra
ken uit naam van vakvereenigingen, Idie
niets m'et politiek te maken willen heb
ben. i
Over de ketelmakersuitsluiting en de
daarna gevolgde of te volgen stakingen
hoort men niets meer en schijnen dus
(de besprekingen nog niet tot goede re
sultaten te hebben geleid. Ook inzake
de spoorwegbeambtenkWestie in
Oostenrijk-Hongarlje
kan men nog niet tot overeensteminin'g
komen. De directie van den Zuider
spoorweg heeft vergadert en besloten
enkele belangrijke eischen onmiddellijk
in te willigen en de inwilliging der an
dere voor 1 Nov. te overwegen.
Toch hebben de beambten besloten
hun tegenstand te handhaven, bij welke
actie zich nu ook de pationalte organi-
actie zich nu ook de nationale organi-
jnisatie te zamen 80 pCt. der ambtena
ren omvattend, zich hebben aangeslo
ten. Het verkeer loopt hoe langer hoe
meer in de war, zoodat de ,directie wel
zal moeten toegeven.
Een janboel schijnt het ook' te jtfjtf
in de "Grieksche
Nationale Vergadering
T>e debatten werden verstoord, door
dat de revisionisten den eed wilden af-
leggen, waartegen de constitutionalis-
ten zich verzetten. Gedurende deze .in
cidenten raakten eenige afgevaardigden
handgemeen. Toen de orde hersteld was
veroordeelde de voorzitter het gebeurde
en gaf in overweging de besprekingen
in het vervolg vrijen loop te laten.
't Is niet te verwachten, dat die Griek-
sche heethoofden dien goeden raad zul
len volgen.
De volgende week staan nieuwe rel
letjes te wachten als men begint met
het onderzoeken der geloofsbrieven.
Pologeorgis heeft nu verklaard zijn
ambt op 'Kreta neer te leggen, Zoolang
hij in de nationale vergadering zitting
heeft.
Men verwacht dat de mandaten jder
Kretenzers zullen worden goedgekeurd.
Onafhankelijke, op den voorgrond tre
dende politici verkondigen de meening,
dat de regeering thans ,nu het volk
spreekt, geen enkele bevoegdheid meer
heeft en dat wanneer de goedkeuring
van de mandaten der Kretenzische af
gevaardigden den oorlog tengevolge zou
•hebben, deze oorlog in overeenstemming
met de wenschen des volks zou zijn.
Braaf zoo, ze ruiken al kruit. Ook de
minister van oorlog schijnt niet gerust
en heeft voor de manoeuvres tegen me
dio October twee oude lichtingen on
der de wapenen geroepen.
Al komen ,er steeds geruststellende
berichten, het samentrekken van troepten
in Griekenland en Turkije is wel teeke
nend.
Inmiddels heeft de Turk bot gevan
gen bij Italië, waar hij een oorlogs
scheepje wilde koopen. Zouden wij niets
voor hem hebben -
GEMENGD.
Uit diplomatieke bron verneemt de
berichtgever van de „Frankf. Zeit." te
Kopenhagen, dat de koning van Enge
land, keizer Wilhelm en de Tsaar van
Rusland op het einde dezer maand el
kander te Wiesbaden zullen ontmoeten.
De Spaansche minister van justitie
heeft in een redevoering verklaard, dat
de regeering de afschaffing van de dood
straf overweegt.
Negentig onafhankelijke afgevaar
digden aldus verneemt de Matin uit
Athene hebben besloten in de Natio-
nele Vergadering categorisch voor te
stellen zich te transformeeren tot een
Constituante.
Een New-Yorksch nieuwsagent
schap verzekert, dat Taft zich niet meer
candidaat zal stellen voor den presi
dentszetel.
De „Daily Telegraph" verzekert, dat
Taft van zijn vrienden den raad heeft
gekregen zich niet meer candidaat te
stellen en dat vooral met het oog op
de houding van Roosevelt Taft zou ver
klaard hebben, mogelijke wenschen van
Roosevelt betreffende een herkiezing
niet te willen tegenwerken.
De Oostenrijksche Ministerraad
heeft besloten onmiddellijk met de Ar-
gentijnsche regeering in onderhandeling
te treden over voorloopigen invoer van
Argentijnse ïhvleesch. Bij wijze van proef
zouden 10.000 ton ingevoérd kunnen!
worden. De verkoop zal ook uitsluitend
met vermelding van herkomst worden
toegestaan.
De Parijsche slagers hebben beslo
ten op de markt Villette geen kalveren
meer te koopen, omdat de veehandelaren
de prijs van het kalfsvleesch plotseling
een franc verhoogd hadden. De slagers
willen op deze wijze protesteeren tegen
de handelwijze der veehandelaren, Üie
het met het oog op de in Duitschland
en Oostenrijk heerschende vleeschcrisis
voordeelig vinden, hun vee uit te voe
ren in plaats van het aan de Parijsche
markt te brengen.
Het schijnt ,dat China nu het mees
ter is te Lassa, Tibet weder geheel voor
reizigers wil sluiten. Onder de Boedhis-
ten in Transbaikalië ging het gerucht
dat de Chineesche resident te Lassa aan
Russische pelgrims den toegang tot het
land verboden had. De Russische gezant
te Peking heeft de regeering naar de
waarheid dier geruchten gevraagd en ten
antwoord gekregen, dat het verbod al
leen op reizigers betrekking had, maar
dat Tibet voor pelgrims van alle volken
open stond.
Wij hebben melding gemaakt van
den moord op den arbeidswillige te
Havre door stakers. Thans hebben weer
te £h.o.i(Sy-Je-£oi 200 stakers .ongeveer
12 grondwerkers overvallen en hen af
geranseld. Een politieinspecteur die inet
20 agenten de werkwilligen te hulp
kwam, werd ernstig mishandeld. De rust
verstoorders vernielden daarop alle werk
tuigen, maar vluchtten toen de gendar
mes aanrukten. Toch werden nog vier
van hen gearresteerd.
Uit Constantinopel komt het be
richt, dat twee Arabiercnstammen bij Ko-
weil slaags geraakt zijn. bij welken strijd
in het geheel 2000 man zou zijn gevallen.
De Engelsche minister van Finan
ciën, Lloyd George, kondigde in een re
de aan, dat hij het volgend jaar een pen-
sioenontwerp zal indienen, waardoor de
gewone onderwijzer zal worden onthe
ven van de kwellende zorg voor het da
gelijks brood.
Het bezoek van het Belgisch
Koningspaar,
Bij de terugkeeer van Soestdijk te Am
sterdam had zich gistermiddag 5 uur
wederom een talrijke schare op den Dam
verzameld, die de vorsten hartelijk toe
juichten. Tijdens hun awezigheid had
de hofhouding een boottocht op het IJ
gemaakt.
Om half zes had in de Troonzaal ten
Paleize de ontvangst der Belgische ko
lonie plaats.
De Belgische gezant, baron Fallon,
stelde achereenvolgens aan 't koninklijk
paar voor de heeren Van Stichelen, con
sul van België te Rotterdam, Van der
Aa, consul te Amsterdam, Dekkers, vice-
consul te Amsterdam, Knight, viceconsul
te Rotterdam, Laane, vice-consul te Roo
sendaal en Groen, vice-consul te IJmui-
den. Daarnè werd aan H.H. M.M. voor
gesteld de voorzitter van de „Sociétc bei
ge de Bienfaisancé" te Amsterdam, de
heer Jules Cirksens, IdAe uit naam van zijn
vereeniging het volgende adres van hulde
voorlas.
Het Concert.
Om negen uur werd uitgereden tot het
bijwonen van het concert in het Concert
gebouw H. M. de Koningin en Z. M.
de Koning der Belgen namen in een gte-
sloten rijtuig plaats, door een koetsier met
gepoederde pruik van 'den rooden bok ge
reden. In een tweede zelfde rijtuig réden
Koningin Elisabeth en Prins Hendrik.
Voor het groote gevolg sloten zich een
tiental rijtuigen jn den stoet aan.
De Concertzaal bood tegen negen uur
een schitterenden aanblik. Het achterge
deelte van de zaal was ingericht als een
estrade voor [H.H. M.M. en hun ge
volg.
De achtergrond, van blauwgrijs pluche,
met gouden heraldieke leeuwen bezaaid
werd gedeeld door zes wan dpi 1 asters, en
van boven afgesloten [door een (decoratieve
friesversiering.
Op de pilasters waren de wapens der
Koninklijke gasten aangebracht.
In de fries waren uitgebeeld, midden in,
het wapen van Amsterdam, geflankeerd
door de wapens der twee koninklijke re-
sidentiën Brussel en den Haag rechts
en links voorts de wapens der Neder-
landsche provincies.
De koninklijke loge liep naar "de zaal af
in een talud, door twee opgangen in drie
deelen verdeeld, bij wijze van gazon ge
vuld met sëlaginolea. Daarin waren neer
gelegd bloemperken van gele chrysan
then, op een ondergrond van witte dalia's
en in het middenstuk der loge, voor de
koninklijke zetels, witte chrysanthen mét
rose anthurumbloemen. Langs de lijnen
der parken waren matglazen gloeilamp
jes gestoken, die de bloemen in teen ver
blindend licht zetten.
.Voor het podium was een (zware rij
sierplanten geplaatst. Een groot aantal
autoriteiten was genodtldgd.
Klokslag negen uur verhieven allen zich
op een wenk van den dirigent iWillem
Mengelberg van 'hun zetels: de |Hooge
Gasten waren in aantocht. In de vestibule
aan de J. W„ Brouwersstraat, waar een
sierlijke ontvangkamer was ingericht, wer
den H. H. M. M. en Z. K. H. ontvangen
door het "dagelijksch bestuur der ge
meente. "Dochtertjes van den wethouder
mr. van den Bergh en den "secretaris mr.
Baëza,- boden koningin Elisabeth en ko
ningin Wilhelmina "bouquetten aan.
Je kwartier over negen betrad de hof
stoet de zaal. Vooraan schreed Koning
Albert in de uniform van generaal bij het
iBelgisqhe leger, jaap jzijn arm voerend
Koningin Wilhelmina, gètooid in een gris!
perle getint geborduurd zijden robe. Op,
het hoofd en om den hals droeg [Hare
Majesteit de diamanten van het nationaal
huldeblijk. Prins [Hendrik in admiraals-
uniform begeleidde Koningin Elisabeth,-
die een kleed in dezelfdle kleur, maar'don
kerder getint, als Koningin iWilhelmina,
•droeg. Op het haar rustte een lage kroon
van diamanten
Het programma werd geopend met de
Vijfde van Beethoven. Mengelberg ghf dn?
symphonie met al haar diepte van ge
dachten en grootschheid van conceptie.
Het gehoor bleef als geboeid zittenl,!
voor een oogenblik vergetend de aanwe
zigheid van het Hof, tot Koning Albert
persoonlijk het sein gaf tot de toejuichin-
-gen, die nu spoedig van alle zijden los
barstten.
Als tweede nummer volgde recitatief
en aria uit Die Schöpfung, van Haydn,
naïeve bekoorlijke taal na de geweldig
heid vap Beethoven. Mevrouw Noorde
wier—Reddingius vervulde de- solopartij
en haar glashelder sopraangeluid ver
vulde met ontroerende schoonheid zijn
taak. Ook zij werd stormachtig toege
juicht, nadat het Belgische Koninklijk
Paar daartoe het sein had gegeven. Na
de uitvoering door het orkest van den
gloedvollen liefdeszang Psyche et Eros
uit de poême symphonique Psyche van
César Franck, zong mevr. Noordewier,
nog drie liederen, nl. „Ik ben in een
zaamheid niet meer alleen," sonnet van
Van Deyssel, getoonzet door Diepen-
brock. „Maanlicht", van Boutens, door
Zweers op muziek gezet en opgedragen
aan de zangeres zelve, en „Op Kerst
dag", een Vlaamsch liedekc, van René
de Clercq, muziek van Jimiel Hulle-
broeck. Het voorspel van .de Meistersin-
ger, breod en krachtig gepenseeld, vol
stuwende kracht, besloot het program
ma. En te kwartier voor elven was hef
concert geëindigd.
Vóór H. M. M. vertrokken deden ij
Willem Mengelberg bij zich roepen en
betuigden zij hem op zeer nadrukkelijke
wijze, dat zij bijzonder getroffen waren
door de schoonheid van dezen avond.
De verlichte oorlogbodems.
Heel de dichte menschenmenigte, die
gisteravond den vorstelijken stoet in de
omgeving van den Dam naar het Con
certgebouw heeft zien rijden, bewoog
zich daarna in een compacte massa langs
het Damrak en de De Ruyterkade naar
den kop van de Handelskade, om daar
de vier geïllumineerde oorlogsbodems
te zien liggen.
Een kleurenspel van roode en groene
seinstippen, van roodgouden en matgele
lichtsterren tegen een strakke, duistere
lucht en daarvóór een even nog blau
wende donkerte van diep water welke
glanzende kabbeling kleine vlokjes weer
spiegeld kleurlicht naar ons toevoert
zoo is 't beeld van ons IJ, eiken stillen
avond.
Wanneer nu in dat toch altoos won
derlijk mooi aspect een goudstroom het
donkere water gaat doorleven, een goud
stroom die uitvloeit als weerspiegeling
van fraailijnige lichttropheeëh, dan wordt
die aanblik toch wel verrassend schoon
en grootsch.
De „Friesland", de „Jacob van Heems-
kerek", de „Evertsen" en de „Piet Hein"
hadden alle hunne contoeren door
luchtlijnen "verscherpt. Langs de mas
ten en .de stengen' der idraadlooze fce-
legraphie, langs den vóór- en den achter
steven ten de boeglijnen, de „Friesland"
bovendien langs de beide schoorsteenen,
de andere bodems langs de eenige pijp,
waren de rijen lichten aangebracht.
Zoowel het beeld der fraai gegroe
peerd egoud-vuurlijncn, als hun weer
spiegeling over het zacht-kabbelend wa
ter'leverden een verrukkelijk vuurwerk,
waarin door het spel der bleekere licht-
pyramiden der talrijke zoeklichten een
opgewekte levendigheid werd gebracht
Vooral als de zoeklichten omhoog ge
richt of door hun korte flikkeringen in
seintaal elkander toespraken.
Ofwel wanneer haar lichtbundels zoe
kend rondtastten in het silhouet van'
schepen en havenvolte, dan was de aan
blik van dat rustige, voorname Iichtbe-
drijf wel zeer interessant.
Zaterdag.
Hede nis de laatste dag van "het KoninkL
Bezoek. Daarover jneklt jnen uit Am-
sterdam: .Hedenmorgen °.m half tien re-
