11
Steunt de uitgestotenen te
Enschedé.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Ie Jaargang.
No. 258.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f L50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/« cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
Augustus
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere rege' meer 10 cent.
Er Weeft zich hier ter strife eekï comité
gevormd tot steun voor de uitgesloten
arbeiders te Enschedé.
'Onnoodig te zeggen, dat wij van "harte
hopen, dat dit comité door de vrijgevig
heid diergenen, tot wiie het zich zal wen
den, in staat zal worden gesteld de uit
gesloten arbeiders te Enschede finanïieel
kradhtig ter hulp te komen.
We voldoen dan ook gaarne aait het
verzoek om hier de circulaire af te druk
ken, welke zal worden verspreid, ter
wijl wij meedeelen, dat bij de comité
leden kosteloos te verkrijgen zijn lijsten',
[waarmede mannen en vrouwen, dis heit
Comité wenschen bij te staan kunnen wier
ken in den kring waarin zij verkeeretf,
tot het inzamelen van giften, desnoods ten
bedrage van één cent.
De circulaire luidt:
Wederom Is Twente hot tooneeÜ van
leen ernstige economische worsteling!
Hoe vaak reeds stonden daar onder-
inémers en arbeiders in bitteren' belan
genstrijd tegenover"elkaar
Hoe vaak reeds werd daar, door de
gezamenlijke ondernemers, in den strijd
van één of meer hunner me* stakende
arbeiders, het scherpe wapen van de
„uitsluiting" gehanteerd het wapen dat
zoo fel verwondt en met honger en' ge
brek treft ook hen, die werkzaam zijn
daar, waar g.eenerïei stoornis in den
gang van het bedrijf plaats vonddus
ook hen doet lijden, die niet direct
in den strijd betrokken zijn', die niet
hebben gestaakt!
Ook dezen dus, met hun vrouwen ,en
kinderen
Aan één fabriek hebben een 200 a 300
werklieden den arbeid neergelegd met be
hoorlijke inachtneming- van den opzeg
termijn. Het is daar niet een „loon
strijd" in den eigenlijken zin van het
[woord, maar een verzet tegen willekeu
rige en inhumane behandelingeen po-
iging van de arbeiders om een méeft
ftienschwaardige behandeling deelachtig.
,fe wordeneen strijd dus allereerst
voor datgene, w,aarop een ieder prijs
stelt en ook recht heeft, in welke po
sitie hij moge geplaatst zijn.
Alle pogingen tot vreedzame oplossing
van het geschil bleken vruchteloos; alle
aanbod 'tot bemiddeling 'door de arbei
ders aanvaard, werd door de patroons af
gewezen.
Zoo kwam de staking en duurt ze voort.
En daarna kwam al spoedig de scherpe
left hartdiooze toepassing van artikel 65
van het reglement dier f ab r i k a n t en ver ©c-
niging, dat de uitsluiting ook van de|hiet-
stakende arbeiders van andere fabrieken
voo'rscrhijft. Geleidelijk wordt nu'de hon
ger schroef aangedraaid, eerst slechts ge
durende enkele dagen per week, telkens
meer.
Dan zullen tengevolge van een staking
r— om redenen bovengenoemd van 2
'A 300 aan één fabriek:
negen duizend arbeiders op straat
staan, broodeloos zijn met hun ge
zinnen!
Wie voelt niet, dat hier niét lijdelijk do or
buitenstaanders mag worden toegezien?
Dat hier steun geboden moet worden
aan hen, die niets hebben dan huft arbeids
kracht, om in hun zoo moéitevol bestaan
[te voorzien en óp wie nu /met vrouw en
kinderen toch reed's aan allef wéeide
'ja vaak aan liet noodige gespeend leen
inijpende hnogerkuur wordt toegepast. En
zulks wegens een conflict, dat ze niet
[hebben uitgelokt, en dat nooit had behoe
ven te ontstaan als van de zijde jdier on
dernemers, wat minder hooigheiidy wat
in eer gen eigdheid tot overleg ware b e
toond in ai den langen tijd gedurende wel
ken de grieven reeds hebben bestaan.
Dat men hier niet te doeji heeft met
een conflict, geboren onfder den invloe'd
van een of andere politieke partij, blijkt
afdoende uit het feit, dat alle arbeiders
organisaties, van welke kleur of rich
ting ook, alle vakvereenigingeii, zoo-
Wel 'de Protestantsch-confessioneele eft
Idle Roomsch Katholieke organisaties als
het Nerd. Vakverbond („m'odernen") en'
het „N. A. S. („vrijen") één lijrf trek
ken.
Wij voelden dat op ons 'de plicht rust
te, in dezen ook onze stem; te j&teft jioo-
reri en de burgerij van Lei deft en ©ïn'-
liggenlde géftieenten met erqlst uit te nop-
digen hiede krachtigeft steun te bié-!
den aan hen, wier weerstandsvermogen
in 'den toch1 reeds zoo ongel ijken' strijd,
door honger en ontbering dreigt gebro
ken te worden.
Wij verzetten rins tegén elke! verH
sdïerping van klassenstrijd, en' waar
naar onze meenirtg, door de koelbloedi
ge wijze waarop van patroonszijde een
wreede regleimentsbepaling wórdt toe
gepast, (niets anders dan verscherping
van klassenstrijd kan wprdeft vertvacht,
daar hebben wij, krachtens onze beginj-
selen, de slachtoffers van jdeze taktiek
bij te staan zooveel wij kunnen1.
Wij Idóen daarom' een beroep op U
alleny die mét ons van meening zijt,
dat in een strijd tusschen twee partijen,
de overwinning behoort aan! hen, die
het recht a,an hunne zijde hfebben! en
niet aan hen, ,dto huft tegenstanders!
door het opleggen van ontberinig en ge
brek', tot weerloosheid eft machteloos
heid doemen.
Aldus wordt het recht door de macht
verstikt i
DuizeaSen 11 en spoedig ge-
b r e k hebben aan het a 11 r n o o-
digste! spoedige en krachtige
hulp is daarom gewenscht!
Steunt de slachtoffers van dit conflict
id,oor een gift in pens, of weiKe-
1 ij k s c h e b ij d r a g e, zoolang de uit
sluiting duurt.
Helpt ons in dit helaas zoo noodige
maatschappelijke werk
De geïnde gelden gullen wordeft! be
steed ten bate van alle uitgesloten elft
(tenzij een bijzondere bestemming door
den gever mo'éht worden aangewezen).
Leiden, 3 Augustus 1910.
Het Comité voor Leiden iefli "Omstreken
ten deze optredende namens"de afd.
Leiden van dien, „Christ. Bestuur-
dersbond", (omvattendeden „Ghr.
Nat. Werkmansbond"het y,Christ.
Werklieden Verbond Patrimonium",
den „"Christ. Typografenbond; den
Christ. B akkers gezel lenbond"den
„Chr. Metaalbewerkers-Bond'")het
/jAlgem. Nedierl. Werklieden Ver
bond"; den „Vrijz. Democratischen
Bond"den „Ned. Bond van Han
dels- >en Kantoorbedienden Mercu-
rius"; Typografische Ver. Laurens
Jansz. Coster"; „Ned. Bond van Con
fectie-Bediiehden"„Slagersgezellen-
vereémiging „Nut en Vriendschap";
den „Nederl. R. K. Volksbond".
iC. H. KOUW, Voorzitter.
H. K. VIERKANT.
F, ELKERBOUTy Penningm.,-
Langegracht 42.
,W. SEGAAR. I
|H. J. VAN KERKHOFF.
J. ALT.
C. H. LANGEZAAL.
L. ALINGS, Secretaris.
Hooge: Rijndijk 94.
Ondergeteekenden bevelien het voren
staand Comité in zijn arbeid gaarne "bij
het publiek aan
Mr. R J. AALBERSE, Lid van 'den Ge
meenteraad en iTweede Kamer.
J. BOSCH, lid van den Gemeenteraad.
Mr. P. E. BRIET, lid vaneen Gemeente
raad en Provinciale Staten.
Mr. A. VAN DER EL§T,- Lid) van den
Gemeenteraad.
D. VAN GRUTING, Lid van 'den Ge
meenteraad.
Pater fr. C. HAANEN, O. F. M.j Gees
telijk adviseur van "den Nederl.
R. K. Volksbond.
Dr. Cl. MEULEMAN, Arts, Lid van den
Gemeenteraad.
Ds. R. J. W. RUDOLPH.
Ds. Mr. J. SCHOKKING, oud-lid Tweede
Kamer der Staten-Gefteraal.
K. S1JTSMA, Lid v. d. Gemeenteraad.
C. J. VAN TOL, Lid V. Gemeenteraad.
Dr. H. J. ZWIERS, Lid v.d Gemeenteraad
Duitschland.
iHjet Ministerie van Binnenlandsche za
ken in Saksen heeft het prijzenswaardig
initiatief genomen, door met kracht te
waarschuwen tegen den vuilhandel én te
gen de schandaal-lectuur, welke in dé
kringen van jeugdige lezertjes ©n lezeres.
jes wordt verspreid. Zij wijst erop, 'hoe
schrikbarehden omvang het kwaad! reeds
h eeft aangenomen en dat 'dit dus op prach
tige wijze moet worden tegengegaan door
den kinderen vooral goede lectuur in de
handen te geven en de verspreiding van
goede lectuur te bevorderen. Allen, jdie
medie kunnen werken, worden opgewekt,
de schandaal-lectuur te keeren en de jeugd
voor die pest te bewaren. i
Spanje.
Katholieke betoogingen in Spanje.
Volgens de „Echo de Paris" zouden
de Spaansche Katholieken lach thans be
zig houden om in September over geheel
Spanje betoogingen op touw te zetten.
Die manifestaties zouden 'tegelijkertijd
en j,n Vittoria, in Pampeluna Tortosa en
ïn een stad van Castilië plaats/ hebben.
"Een Spaaftsch liberaal r— een onver
dacht getuige dus geeft in (het En-
gelsche blad de „Times", een uiteen
zetting van de gebeurtenissen in Spanje
en legt daarbij o.S. deze verklaring laf
Het zou een "dwaling zijn zoo Zegt»
de schrijver te gèlooven dat hét de
Spaansche regeering alleen te doen is
geweest om godsdienstige vrijheid voor
de niet-Katholieke gezindten, zooals Ca-
nalejas beweert. Diens besluit, waar
bij de Uiterlijke kenteekenen van "den
©eredienst ook voor niet-Katholiiieke leer
ken worden toegestaan, herstelt zonder
twijfel een zekere gelijkheid tusschen
de verschillende gezindten. Maar het
werkelijke doel der regeering gaat veel
vérder. Wat men wil is een doodielijke
slag aan de Katholieke Kerk in Spanje
toebrengen. Als Canalejas in den Se
naat zegt, dat hij en zijn ambtgenooten
Katholieken zijn, dan is hij onoprecht,
liet belang van den Katholieken gods
dienst, of welken godsdienst dan ook,
gaat hun het minst van alles ter harte.
Canalejas ien zijn helpers in de pers
verbergen hun ware 'bedoelingen.
De schrijver wijst er dan op, dat het
Protestantisme nooit in Spanje gebloeid
heeft. Volgens de meest betrouwbare op
gaven zijn er nauwelijks 8000 Protestan
ten in Spanje. Daarentegen telt Spanje
honderdduizenden rationalisten en vrij
denkers "die een soort wijsgeerig theisme
huldigen, zonder eenig positief geloof,
terwijl ze elk denkbeeld van ©en schep1-
pend God verwerpen.
Waar nu blijkbaar Canalejas in èen
anticlericale politiek zijn kracht zoekt, kan
hij op den steun dier Vrijdenkers ten God
loochenaars rekenen.
Italië.
De aëroplan.
In de „Mattino" vertelt Stead het een
én ander uit èen onderhoud, dat hij drie
jaar geleden gehad' heeft met koning Vic
tor Emmanuel,. De vorst bleek een beslist
tegenstander te zijn van den bouw van
schepen van al te groote tonnenm'aat,
waarvoor de vliegtechniek een gevaarlij
ke vijand zal blijken te zijn. ïn de tegen
woordige omstandigheden noemde hij den
aanbouw van „clreadnougths" ©en nood
lottige dwaling: hoe grooter toch het doel
hoe meer trefkans. Een slagschip van een
waarde van 55 millioen lires kan licht
het slachtoffer worden van ©en schijn
baar onbeduidende aëroplan van 10.000
lires. Deze toch kan zonder bezwaar 75
kilo meliniet meevoeren, welke springstof
in den vorm van bommen op de vijande
lijke schepen geworpen, een vernietigende
uitwerking moet hebben op die geweldige
Zeekasteelen.'
Verjaardag van 's Pausen kroning.
Met groote plechtigheid is Dinsdag de
de verjaardag van 's Pausen kroning in
het Vaticaan gevierd. Z. H„ met de tiaar
gekroond woonde in de Sixtijnsche kapel
de H. Mis van dankbaarheid bij, welke
werd opgedragen door kardinaal Merry
del Val. Twintig kardinalen namen aan
de gebruikelijke plechtigheden degl. On
der de leden van "het „Corps Diplomati-
qu," welke in de Sixtijnsche kapél aan
wezig waren, weiden de attaché en de
secretarissen van het Spaansche gezant
schap opgemerkt. Het koort, onder lei
ding van Perosi, voerde de mis van Ga-
fa rielli uit ©n ©en nieuw Avie( Maria van
Perosi zelf. In plechtigen 'optocht keer
de de FL Vader n,a de ÜT. (Mis naar zijn
vertrekken terug.
Rusland.
De Cholera.
Profe^SjOr die jdoor ;da Russi
sche regeering belast is miet de bestrijding
van de heerschende cholera, "heeft voor
zijn vertrek tot verschillende verslagge
vers gezegd), dat hij "de huidige epidemie
voor zeer gevaarlijk houdt. Zij moet met
de grootste gestrengheid worden bestre
den, want, naar "de berekeningen van dein
hoogleeraar, heeft zij reeds 57a000 slacht
offers gemaakt, even veel als de ©j?lde-
miën van verleden jaar ien voorverléden
jaar te zamen. Het grootste gevaar bestaat
hierin dat de ziekte uit de steden, naar
het platteland wordt Overgebracht, waar
afdoende hulp ontbreekt, jfn yele dorpen
spijkeren "die boeren hun woningen 'dicht
©n vluchten zij voor den geesel, waardoor
zij de ziekte steeds meer verspreiden.
Bij Ekaterinoslaf zijn van de 18 mijn
werkers die een lijkdienst bijwoonden 15
aan cholera bezwëken. Als voorbehoed
middel tegen de ziekte haddetn zij afkook
sel van mest gedronken.
Amerika.
De aanslag op Burgemeester Caynor.
Gaynor, de burgemeester van New-
York, is naar alle waarschijnlijkheid het
slachtoffer geweest van zijn streven, Om
te New-York gezonde toestanden te
scheppen in de verschillende stedelijke
diensten.
Democraat, moest hij todh niets hebben
van Tammany-Hall en hare schandelijk'
practijkeii, dlie omkooping ©n knoeierij
en in de hand werkten.
Gallagher, de man, die burgemeester
Gaynor verwondde, toen deze op het punt
stond, aan boord van den Kaiser Wilhelm
der Grosze" met een maand verlof naar
Europa te vertrekken, was vroeger werk
zaam geweest in st edel ijken dienst in de
dokken. ,Hij moest echter wegens dron
kenschap worden ontslagen ,Weken lang
trachtte de man te vergeefs burgemeester
Gaynor in het stadhuis te spreken te krij
gen, Toen deze nu op het promenadedek
van het stoomschip met eenige vrienden
stond te praten, loste Gallagher plotseling
vier revolverschoten op hem, waarvan ©r
één Gaynor aan het hoofd trof, terwijl ook
de commissaris van het stadsreimgingswe-
zen te New-York, Edwards, die naast
Gaynorstond, werd getroffen.
.Een beambte van den Norddeutschiein
Lloyd sloeg den aanrander neer.
Gaynor's toestand moet ernstiger zijn
dan aanvankelijk werd gedacht. Voor de
democratische partij zou de dood van de
zen man een groot verlies zijn, daar zijne
eerlijkheid hem ook vele aanhangers on
der politieke tegenstandiers deed verwer
ven.
.Volgens ©en telegram uit New-York,
heeft Gallagher, de man die op Gaynor
den burgemeester van New-York heeft ge-
schoten, een bekentenis onderteekend,
Waarin hij vertelt, dat 'hij 50 jaar is, in
Ierland geboren, en te Manhattan waker
was bij 'de dokken en veren, tot hij on
langs werd ontslagen. Aan boord van het
stoomschip had hij een prédikant ge
vraagd, hem Gaynor aan te wijzen. De
predikant deed het, waarop Gallagher zijn
revolver trok en op Gaynor schoot.
Egypte.
In een opstel van dr. Berger, eeinl
Duitsch onderzoekingsreiziger in de
„Tagliche Rundschau" worden omtrent
de in Egypte heerschende onveiligheid,
o.m. de verklaring aangehaald van een
Engelschman, die in Egypte gevestigd
is, dat bij ©en eventueel en qpstand de
oproerlingen behoorlijk gewapend zullen
zijn, daar meer dan 40,000 Engelsche
repeteergeweren en een groote hoe
veelheid ammunitie op een veilige plaats
verborgen zijn.
Deze wapens zijn het land binnenge
smokkeld, ondanks de waakzaamheid van
dc Britsche kruisers. Wanneer een schip
met wapens en ammunitie wordt aange
houden, verklaart de kapitein eenvoudig,
dat de lading bestemd is voor Abessynië
en dan zijn de Britsche ambtenaren ver
der machteloos.
Dr. Bergers deelt wijders mede, !dat
de Britsche autoriteiten reeds herhaal
delijk getracht hebben te Weten te komen
waar de wapens verborgen zijn, maar
tot dusverre er nog niet in geslaagd zijn
ook maar een enkelen Egypten'aar over
te halen om eenige aanwijzing te ge
ven. i i
D,at zijn inlichtingen' echter juist zijn,
is hém bevestigd door Britsche .officie
ren jn Egypte.
De uitsluiting te Enschedé.
Aaft het comité dier Fab rikajitenv e reénï-
ging is dóór die arbeiders-organisaties-
besturen het volgende schrijven gezon
den
Wij lerkennen de goedle ontvangst van'
uw schrijven d.d. 5 Augustus 1.1., hetwélkj
©venwel de organisaties noch die stakers
kan bevredigen,
"*Hét verbaast ofts ten zeerste, waar ft
schrijft dat na uw nauwgezet onderzoeikj
omtrent de grieven 'der arbeiders der fii>
ma Menko geen verwijt kan worden gé-
maakt ©n dat zulks evenmih ten opzicht©
der bazen het geval is.
Dat zegt .u, nadat u 'door de commissi©
uit de arbeiders der firma Menko fei
ten zijn medegedeeld, die menig patroon
aanleiding geven, zulke .bazen onmiddel
lijk te ontslaan.
Deze feiten zijn grootendeels ook nog1
bevestigd door de 14 arbeiders, welk©
door uzelven zijn uitgenoodigd om ge
hoord te worden. Bovendien is bij de con-*
ferentie van Woensdag 3 Augustus H.
door den voorzitter van uw comité deü
firma Menko in overweging gegeven jft
verschillende van deze toestanden ver
andering te brengen.
Wij geven toe, dat „vergissingen eii fou
ten" menschelijk zijn, maar daarover loopt
de kwestie bij de firma Menko niet. Het
geldt hier een staking, die in hoofdzaak
is uitgebroken, doordat de bazen schro
melijk hun functie misbruikt hebben eq
steeds buiten hun bevoegdheid tradien, diö
de arbeiders opzettelijk plaagden en di©
zich schuldig hebben gemaakt aan de
meest brutale willekeur, zooals het in geen
enkele fabriek te Enschede, voor zoover
ons bekent voorkomt. Daarom verwijzen
we nogmaals naar bovenstaande clausu
les. Ter motiveering nog slechts het vol
gende feiteen jongen werd ziek e'i moest
thuis blijven. De vader van dien jongen
die ook in deze fabriek werkzaam vv'as
werd tot viermaal toe aangezegd, dat hij
voor den jongen een noodwever in de
plaats moest stellen, hoewei hij daarin
ondanks zijn moeite niet s'laag'de. Ten
einde raad bracht de man, bevreesd dat
anders ontslag of boete zou volgen, zijn
zieke kind weer mede naar de fabriek.
Dit feit trok onder de andere wevers
zoo de aandacht, dat dezen den vader on
der het oog brachten, dat het onverant-
woo.i-lelijk was liet kind in dien toestand
in de fabriek te doen blijven. Het gevolg
was, dai de jongen opnieuw thuis bleef,;
waarop 50 ets. boete volgde, niettegen
staande dit o.i. in strijd is met iartikefl
5 van het fabrieksreglemer.t.
Waar dergelijke handelingen voorko
komen, daar verwondert het ons ten zeer
ste dat u durft te verklaren „dat de ar
beiders der firma Menko in 4 algemeen
een goede behandeling ondervinden."
Omtrent ide cijfers floor u opgegeveft
betreffende het boete systeem bij de fir
ma Menko nierken we 'het volgende op:
volgens tie verslagen van het Ziekenfonds
voor Enschedé en Lonneker is aan boete
geheven in 1906: f4085,19 op een to
taal arbeidsloon van f3,529,470 dus ge
middeld per f1000 loon aan boete f 1.15.,
Deze cijfers waren resp. in 1907:
f4607.83 op een arbeidsloon v. f3.780.522
dus gemiddeld aan boetper f 1030 f 1.121.
In 1908: f5128,91 op een arbeidsloon van'
.f3.958.480 dus per f1000 f 1.30. In 1909
over een half jaar f 2333.64 over teen jaar
f4.667.28 op een arbeidsloon van
f4.334.150, dus gemiddeld aan boete pet
f 1000f 1.07, zoodat op f 1000 arbeidsloon
aan boete werd geheven door de geza
menlijke fabrikanten in 1906 f 1.15, 1907/
f 1.21, 190S f 1.30, 1909 1.07, terwijl vol
gens uw opgave de firma Menko alleen in
1909 op f 1000 f 1.44 hief en in 1910 zelfs
f 1.70. Hiermede willen we volstrekt niet.
beweren, dat de boeten bij andere firma's
geheven, billijk zijn, doch begrijpen niet,-'
boe u kunt verklaren, 'dat bij defirma Men
ko geen hooge boeten worden gehcvcn.
Wat nu uwe concessie betreft, dienaan
gaande deel en wij u mede, dat de ar
beiders met instemming kennis hebbeq
genomen, dat eenige verbetering is tOegeu
zegd dn het bezoeken der doctoren, dat'het
ledigen der privaten na fabriekstad zal
]>laats hebben, dat een electrische klokj
aan den fabrieksingang zal worden ge4
plaatst ©n dat de vrije dageft behoudeft
blijven ook bij verwisseling van getouwen^
Nochtans zijn We van meening dat dezcj
concessies niet voldoende jzijn om ©eft
goede yerstaiidhoudjng jn de fabriek t*