3
Ie Jaargang.
No. 25L
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
lnterc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
Augustus
1910.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere rege' meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Het belangrijke en zeer lezens-
waardige Feuilleton van
den bekenden Franschen schrijver RÉNÉ
BAZIN,
„DB SLAGBOOM"
is in boekformaat verschenen.
Wij stellen dezen boeienden Roman
voor onze lezeressen en lezers verkrijg
baar tegen inlevering van den bon, bij de
agenten, courantenombrengers, of afge
haald aan het bureau voor den geringen
prijs van
25 Cent, Ir. p, p, 28 Cent.
DE ADMINISTRATIE.
De noodzakelijkheid en de
bron van het Staatsgezag.
In het vorig artikel is ttewëzen, rdat
im den Staat noodzakelijk gezag moet
zijn, id. w. z. een recht om de leden te
verplichten naar een gemeenschappelijk
(doel te strevep.
Wij hebben ook gezien, dat de Staat
•geëischt wordt "door de mens ch el ijk e
natuur, dat de mensch niet menschwaar-
:jöig kan 'bestaan, als hij zich niet smet
ianderen vereenigt tot een maatschappij,
'ials hij niet leeft in een Staat.
Nu is 't gemakkelijk te bewijzen, dat
God is die bron van het Staatsgezag.
Hij, die den Staat in 't leven roept,
schept ook 't gezag, omdat de Staat
'zonder gezag niet kan bestaan'.
Welnu: Godi, Die den mensch, Zijn
schepsel, zóó heeft gevormd dat deze niet
zonder den Staat leven kan, wil den
iStaat.
Dus God is ook de bron, de onmiddel
lijke oorsprong van "het Staatsgezag.
Dit is de Christelijke opvatting, be
treffende de bron van het Staatsgezag.
Daartegenover staat de theorie van
Rousseau, neergelegd in zijn boek: „le
contract social", welke de leer vormt
van ide Liberalen, en welke 'oolc in' "be
ginsel wordt aangenomen' door de Socia
listen.
Zij leeren, dat de burgerlijke maat
schappij niet wordt geëischt door jde
jmenschelijke natuur, maar dat deze is
iontstaan uit een vrij contract van de menh
schen.
We behoeven deze theorie niet meer
te weerleggen in het eerste artikel heb-
ben we reeds bewezen, dat de mensch na-
tuur-nóödzakelijk voor zijn volledige vor
ming hulp van anderen noodig heeft,
(dat hij' dus in een Staat, een burgerlijke
maatschappij, moet leven.
In de theorie van Rousseau volgt 't
van-zelf dat ook 't gezag in den Staat
zijn bron en recht van bestaan, zijn; om
schrijving en zijn grenzen niet vindt in
Het klooster Marienhaven
te Warmond.
6)
Belangrijk' voor 'de strengere richting
Jyan het klooster is het statuut van 1462
betreffende de besluiting van het kloos
ter. Hierbij werd bepaald, dat de mon
niken zich buiten noodzaak niet zouden
bewegen buiten de hiervoor aan het
klooster gestelde grenzen. Deze werden
„euudi vel spatiandi" bepaald1: dn het
(oosten Warmonderdam, in het zuiden de
(Zijl tot de brug over die Meern' en van
jdaar de Poel en de Vliet om te bevaren
'tot 'de brug over den Heerweg. Aan d'en
postel ijken oever mochten zij buiten
tioodzaak niet aan wal gaan. Verder liep
jde grens langs den Heerweg van Leiden
jn'aar Haarlem. Binnen deze grenzen
mochten zij wandelen en werken, doch
i Jzij mochten geen vreemde huizen bin-
jhentreden, behalve natuurlijk de paro
'chie'kerk. Bij overtreding van 'dit gebod
Werd de vrijheid' om buiten' de klooster
muren te wandelen hen voor den tijd
Van' een jaar ontnomen. In tijd van oor
log kon' de prior met toestemming van
'Hen' visitator de grenzen opheffen en
'bij speciale gevallen kon hij vergunning
geven om di^ te overschrijden, %op vo,or
(die menschelijke jiatuur, maar in den'
vrijen' wil van de menschen, die 't gezag
tegelijk met den Staat in ;t leven riepen'.
Wij willen nu wijzen <^p de gevolgen
van deze anti-Christelijke opvatting.
De Overheid is dan slechts de draag
ster en de uitvoerster van den volkswil;
het „gezag" kan volgens deze leer reken
schap rnoeten afleggen van alles aan het
volk, diat het heeft ingesteld; van het
„gezag" kan worden geëischt niet 't
minste te doen voordat het geheele volk
zijn goedkeuring schenktaan het „ge
zag" hunnen rechten worden geweigerd,
welke noodzakelijk zijn voor een waar
gezag" hetwelk is het recht om anderen
te verplichten tot datgene, wat het voor
zijn geweten en voor God noodig aëht
voor het algemeen welzijn.
Z,oo zou volgens deze leer ons volk
in de grondwet hebben kunnen bepalen
b'.v. dat de regeerende Vorst en de wet
gevende Kamers nooit levenslange ge
vangenisstraf mogen eischen aan misda
digers tegen de zeden geen straf mogen
opleggen geen nieuwe belastingen mo
gen invoeren ter leniging van sociale noo-
den, welke zij toch volgens haar plicht
zou moeten verbeteren.
Het volk, dat het „gezag" in leen geeft,
kan idit ook, zelfs zonder reden, weer
terugnemen.
't Zou dus niet tegen deze theorie zijn
als de volkswil, zich openbarend in brutaal'
geweld, de tegenwoordige regeering af
zette.
Moet niet Rousseau's .werk, „le con
tract social" worden genoemd een van
de oorzaken der Fransche revolutie in
1789?
Als men de noodzakelijkheid en den
aard van het gezag niet afleidt uit de
menschelijke natuur, d,an loopt men groot
gevaar, dat men aan dat „gezag" een
vorm geeft in strijd met de rechten van
dein meiisci Dit geschiedt ook in de
liberalistische en socialistische gezags
leen
Zoo leeren de strenge liberalen, ge
trouwe volgelingen van Rousseau, dat het
Staatsgezag niets heeft te doen dan de
rechten 'van de Individuen beschermen
en de individuen hebben recht op alles,
wat niet zooals moord en diefstal de sa
menleving onmogelijk maakt.
Men ziet, dat deze vrijheid van rechten
voor armen en lagere standen practisch
zal zijn een onderdrukking en jp'e-
rooving van rechten.
Andere liberalen leeren, dat de mensch
die onbeperkte rechten, welke hij van na
ture bezat, heeft afgegeven aan het
staatsgezag, en nu heeft de mensch vol
strekt geen rechten, tenzij die welke dat
gezag hem geeft.
Zoo zien we, dat er zijn twee opvat
tingen, welke lijnrecht tegenover elkan
der staan.
Eene, die het gezag eerbiedigt, en het
beschouwt als in zijn noodzakelijkheid,
en in zijn omvang geëischt door de men
schelijke natuur, en dus ook door God
Een'andere, welke het gezag neerhaalt
hen, die die wijdingen zouden moeten
ontvangen, en bij ziekte 0,oum consilio
medicorum mutatio aeris eis foret ne-
cessaria pro sanitate captanda." Ook
kodden de monniken naar andere kloos
ters der orden gaan of gezonden worden,
doch ook daar bleven zij j,inclusi" en
aan speciaal voor hen te bepalen gren
zen gebonden. Ook moest de weg, waar
langs zij reizen zouden, tevoren nauw
keurig worden' aangewezen.
Wie zich niet aan deze regelen hield,
werd onbevoegd verklaard' om waardig
heden in het klooster te bekleeden. De
prior zal in' banden van den visitator
beloven om streng op de naleving toe
te zien en de novitii zullen na hun novi
citaat en vóór hiun professie Jn handeii
van den prior beloven zidi aan de
stelde grenzen te houden.
Edne uitzondering wordt gemaakt voor
prior en kelderwaarder, doch ook zij zul
len slechts in noodzakelijke gevallen de
grenzen overschrijden. Bij langdurige af
wezigheid zal de prior te voren' het ad'-
vies inwinnen van den major et. senior
pars der kloosterbroeders. De oud-prior
zal, als hij in! het klooster blijft, geheel
gelijk staan' me! de andere kloosterlin-
geih en, om de reizen van kloosterlingen
in' Verband met de kloostervisitaties el
ders te beperken', wordt d'e kelderwaar-
der ex offitio aangewezen om als socius
visitatoris opl te treden.
Eqn jiadere .regeling ges^hied.de jn
Is afhankelijk van de inzichten en zelfs
van die grillen 'der veranderlijke indivi
duen.
Wij hebben' nu bewezen, dat het
Staatsgezag in 't algemeen, het
feit id,at er in den Staat gezag is, zijn
onmiddellijke bron vindt in God.
Nu rijst de vraag: welke is de oor
sprong van d i t o f d a t bepaalde gezag
Hoe komt 't, dat men in den eenen
staat vindt een monarchale regeerings-
vorm, waar de vorst onbeperkt gezag
heeft, in den anderen een aristocratische,
waar eenige aanzienlijken de macht in
handen hebben in een derden een republi-
keinsche, waar het volk zijn regeerders uit
zijn midden kiest, in een vierden een
constitutioneele, waar de vorst gebonden
is aan een grondwet?
Welke is de oorzaak, dat deze of gene
familie, deze of gene dynastie het bewind
in handen heeft?
Dat God, die de onmiddellijke oorzaak
is van het gezag in't algemeen, niet
de o n m i d d e 11 ij k e oorzaak is van d i t
of dat bepaalde gezag, ziet een ieder
De Schepper heeft 't eigendomsrecht
gewild; Hij heeft in de menschelijke na
tuur gelegd een recht om zich eigendom
te verwerven.
Maar niemand zal beweren, dat deze
persoon d i t huis onmiddellijk van God
heeft ontvangen.
Godi heeft toegestaan, dat hij 't zidh-
verwierf volgens rechtvaardige midde
len, bijv. door een rechtvaardig contract.
Die persoon behoofde dit contract wel
niet te sluiten, maar nu hij 't heeft ge
sloten, moeten >vij de gevolgen, n.l. het
bezit van dat huis, eerbiedigen als iets
rechtvaardigs, en als middel ijk, n.l. door
middel van dat rechtvaardig contract, van
God komend.
De Schepper heeft gewild, dat er ge
zag is in den staat, maar Hij heeft niet
•een bepaalden vorm geboden; Hij
heeft 't niet aan bepaalde personen
geschonken. Dit laatste kan geschieden
door een verdrag, door een rechtvaardi
gen oorlog, door verjaring of door erf
opvolging.
Is nu langs een van deze wettige we
gen een bepaalde gezags-vorm in een
sta,at, jdam moet men zeggen, dat God
deze middellijk wil. n.l'. inzoover
Hij wil 'dat iets, wat rechtens is ontstaan
wordt geëerbiedigd.
'tZou 'daarom dwaasheid zijn om te
zeggen: God wil dat er gezag is, maar
een bepaalden vorm schrijft Hij niet
voordus we kunnen vrij den besta,anden
gezagsvorm van ons afschudden.
Dat bij de ontaarding van het gezags-
b'egrip in onzen tijd, van ons, Katholie
ken kunne gezegd worden, wat v. de eer
ste Christenen, wier vorsten heidenen
waren, werd getuigd, dat ze n.l. een voor
beeld waren van gehoorzaamheid aan het
Staatsgezag. W,
1488, waarbij meer uitzonderingen wer
den toegestaan.
COLLIGAT IE DER KLOOSTERS.
Gelijk wij reeds aangaven werd het
klooster te Warmond het eerst be
trokken' door broeders uit IJselstein en
werd aan den prior van dit kloostep
op dien grond het recht van visitatie van
het klooster te Warmond toegekend.
Weldra werd hierover eene overeen
komst tusschen beide kloosters geslo
ten, waarbij £>ok' het klooster van Maria
in Galilea te Zibekelo werd opgenomen.
Het klooster Marienberge te IJselstein
:was gesticht in eht jaar 1390 :en had
zich eerst de rechten eener abdij aan
gematigld. Inr 1412 stelde het zich on
der het jgezag der abdij te Camp. Dat
te'Zibekelo was gesticht in''1406. Het
had de eerste zes jaren gestaan onder den
prior van Bethlehem in Zwolle en zich
eveneens in 1412 bij de Cisterciensers
aangesloten en onder den abt van Camp
gesteld. De Brie kloosters waren' dus
ongeveer gelijktijdig in de Cistercienser
orde opgdn'omen. Zij ontvingen nu den
25en Juli 1415 van broeder Johannes
abt Van Camp, het 'privilege van onder
linge visitatie behoudens^ het recht van
beroep op den! abt van "Camp als bun
superior. De visitatie zoude door "de
priors onderling geschieden en wel zoo
danig jdjat $e yan IJselstejn h$ jsioo^-
Schoolverzuim.
Uit 'den officieelen staat van Jjet
schoolverzuim jn ons land wij vodden
dien overgenomen in: de „Nieuwe Pro
vinciale" komen welsprekende cijfers
voor, die in het voordeel pleiten van hen
die de bijzondere scholen bezoeken bo
ven die, welke op de openbare scholen
gaan.
Het aantal verzuimen jper 10.000
schooltijden in den lande bedroeg:
Openbare scholen.
Geoorloofd 554
Ongeoorloofd 97
Totaal 651
Protest, bijz. scholen.
Geoorloofd 552
Ongeoorloofd „63
Totaal 615
R.-Kath. bijz. scholen.
Geoorloofd ^66
Ongeoorloofd 62
Totaal 428
Het ergst was derhalve het school
verzuim, zoowel geoorloofd als onge
oorloofd en in totaal, in de ppenb'are
scholen.
Vergelijkt men de cijfers van de Bij
zondere scholen in het „Clericale"
Noord-Brabant met die van de openbare
scholen in het vrijzinnige Drenthe, dan
is de uitslag ook gunstig voor de bij
zondere scholen in Noord-Bra-Bant:
Zie maar
Noord-Brabant.
Geoorloofd schoolverzuim 275
Ongeoorloofd 79
Totaal 354
Drenthe.
Geoorloofd schoolverzuim 590
Ongeoorloofd 302
Totaal 892
Naar de oorzaken van deze betere ver
houdingen behoeft men niet ver te zoe
ken.
Op de openbare school gaan veelmeer
kin[dere;i kbsteloosen op de bijzon'-,
dere scholen gaan veel meer kinderen
tegen hooger schoolgeld
En het ligt voor de hand .waar
men voor betaalt, waardeert men beter.
BUITENLAND.
Stsanje.
Spanje en het Vaticaan.
De Italiaansche pers is over het al
gemeen nog In 't onzekere wat het ge
volg zal zijn van Canalejas onbeschofte
boodschap die een dag te laat aan het
Vaticaan overhandigd werd. Alleen de ra
dicale en socialistische bladen juichen Ca
nalejas' handelwijze uitbundig toe, die
de eerste stap genoemd wordt op den weg
naar volle vrijmaking van het ongelukkige
Spaansche volk van het juk der mon
niken -heerschappij. Maar de gematigde
pers is zeer zeker niet op Canalejas hand
Het „Giornale d' Italia", hetwelk wel nie
mand van clericalisme zal verdenken
ter te \Varmond zoude tfisiteeren, die
van Warmond dat te Zibekelo, en die
van Zibekelo het klooster te IJselstein.
Dit privilege werd 5 Juli 1417 door den
abt yan Cistex, als hoofd van de orde,
nader bevestigd, namens het generaal
kapittel en werd geregeld door den
prior van Zibekelo in een akte van 20(?)
April 1418, waarvan 'de inhoud groo-
ten'deels onleesbaar geworden is.
Deze innige verhouding tusschen de
drie genoemde kloosters maakte hen
vrijwel onafhankelijk van den abt van
Camp. Zij was ingegeven door 'den
wensch om strenger kloosterregels te
volgen met uitsluiting der broeders vol
geus de regels der Karthuiserkloosters.
Een dergelijke i;egeling had echter na
dere goedkeuring noodig van het gene
raal kapittel en dit droeg aan broeder
Johannes, abt van Camp, en broeder
Boyugus, abt van het klooster Schola
Dei bij Zurich op om de door de drie
kloosters gedane voorstellen te onder
zoeken en daarna namens het generaal
kapittel goed te keuren, ;zelfs al moch
ten' de voorstellen eenigszins afw,ijken
van; de in het algeineen vo;or de Cister-
icen'serkloosters geldende regelen. Die
bevestiging volgde bij akte van Dinsdag
n|a Pinksteren van het jaar 1418, >waarbij
tevens eenige nadere regelen gesteld
werden'.
Vooreerst werd bepaald, dat de drie
l^lg1osteirs prioraten. zo.uden blijven, dys
schrijft: „De gezantschapsza.ken kunnen
ook na die terugroeping van den Spaan-
schen gezant in Madrid door Mgr. Vico en,
in Rome door dien 1-egatieraad Gonzalis
verdier afgewikkeld worden, zoodat men
nog niet van een volkomen breuk behoeft
te spreken. Men kan evenmin voorspellen
wat de gevolgen van "dezen dag zullen
zijn,'daar "de Spaansche Kam'er op vacantie
is en eerst in den herfst weer bijeenkomt*
Het is echter duidelijk dat de radicale mi
nister de breuk wel gewild heeft, want
deze is de laatste schakel jn den keten zij
ner handelingen. Het Vaticaan heeft met
het oog op de vijandelijke houding dei;
Spaansche regeenng niet langer kunnen
onderhandelen, vooral na het w^etsont
werp dat de stichting van nieuwe kloos
ters .eo ipso verbiedt, ,ook zelfs als de
leiders dier kloosters verklaren gouden
zich aan die wet op de vereenigingen te
onderwerpen."
De „Corrière d'Italia" zegt: „De te
rugroeping van de Spaansche gezant be-
teekent nog niet de volkomen verbreking
der diplomatieke betrekkingen met den
Heiligen Stoel.
Voor 't oogenblik kan men slechts spre
ken van op verlof zijn van den Spaanschen
gezant. Wel weien wij zeker dat de gezant
nooit uit -eigen beweging zijn terugroe
ping zou aangevraagd hebben."
De „Osservatore Romano" schrijft nog
niets naders over de stappen die de H,
Stoti nu zal ondernemen, en wijst alken,
nog pens op 'de kleinzieligheid en ge-
niepigheid waarmee Canalejas de Katho
lieken van Bilbao belet heeft hun aan
hankelijkheid aan de Kerk te doen blijken:
„De zoogenaamde verlosser van Spanjei
de radicale minister, die zoo "dikwijls ver
klaard heeft alleen volgens den klaar-
blijkelijken volkswil te willen regeeren,-
is 'er toch niet voor "teruggeschrokken del
protesten van honderdduizenden burgers
uit een geehele provincie te verstikken
Hij bewijst hierdoor, hoe de Vrijdenkers;
die Spanje nu tyranniseeren de vrijheid
der openbare meening achten. De on
telbare protesten die bij niillioenen uit
ieder hoekje van net land dagelijks aan
Canalejas toegezonden worden, tkmen-
teeren zijn bewering, dat hij alleen het
clericalisme wil bestrijden omdat dit de
wil der overgroot-e meerderheid van
maals medle dat in tegenspraak mét allerlei
testen der achttien millioen Spaansche Ka-r
thoüeken, hebben voor den liberalen mi
nister geen waarde; voor hem zijn de
Katholieken geen burgers, geen Spanjaar
den De tegenwoordige politiek is niets
anders dan de oorlog tegen de Kerk, te
gen 'den godsdienst en het godsdienstig
voelen."
Ten slo'.te'deelt de „Osservatore" nog
maals mede öiai in tegenspraak niet allerlei
meldingen in de Spaansche en buitenland-
scho pers, de Nuntius in Madrid nog 'geen
beveFhad gekregen om te vertrekken.
DuitschSand.
Verschrikkelijk.
Men schat dat elk jaar in Duitschlandj
onder een prior en niet onder een abt
staan. De kloosterlingen zoowel als de;
prior zullen gelijk gekleed gaan in een
wit en grijs kleed, hetwelk ook door de;
donati zal gedragen worden. Ook in het
voedsel zal de prior ..met de broeders,
gelijk staan. De broeders mogen van
klooster verwisselen, mits zij slechts blij
ven in een der drie aangesloten kloos
ters. Zij zijn overigens gebonden aan de
grenzen van hun klooster en alleen vooi;
prior en keldervvaarder worden hierop,
eenige uitzonderingen toegelaten. De
prior zal zich echter slechts bij uitzonde
ring en bij noodzakelijkheid uit het kloos
ter begeven en hiervan kennisgeven aaa
den supprior en den kelderwaarder, en'
bij langere afwezigheid aan het convent.
De broeders mogen zelf hunnen prior;
kiezen, die 3 jaar in een der aangeslote»'
kloosters moet gediend hebben. Zij küiv»
nen uit hun eigen oroeders of uit die der,
aangesloten Roosters kiezen, waarbij al
leen niet de prior van een ander klooster
mag gekozen worden. Ook de prior van
Jesse, in Groningen, welk klooster ool^
tot de drie in nauw verband stond, was
hierbij uitgesloten. Wordt de prior geko
zen buiten het klooster, dan wordt deze;
door den' prior van zijn klooster opge
leid. Zij moeten confirmatie vragen aah
den visitator en vóór de .confirmatie
zweren dat zij het statuut van de colli*
ga.tie der kloosters zullen' handhaven'.
lsuioJÉNJ,