CONSEQUENT?
Uit Stad en Omgeving.
Ie Jaargang.
No. IIP.
Bureau OU li 13 SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent:
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden-
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Het is een niet onbedenkelijk symp
toom dat in de onderwijswereld hoe lan
ger hoe meer het anti-monarchaal en so
cialistisch element zich uitbreidt
Men zou haast zeggen, dat het een
internationaal verschijnsel is.
In Frankrijk heerscht in de onderwij
zerskringen een overwegenden revolu-
jtionairen geest
En die wind is al naar België over
gewaaid. De algemeene Federatie van
Belgische Onderwijzers omvat talrijke
republikeinen.
Nu had het uitvoerend comité dezer
Federatie bij de troonsbestijging van
^Coning Albert een welwillende houding
aangenomen, die niet naar den zin was
Ider socialisten.
De bond van socialistische onderwij
zers en onderwijzeressen te Brussel
heeft nu een dagorder uitgevaardigd.
Waarin de noodzakelijkheid wordt uit
gesproken, dat de algemeene Federa
tie, in alle omstandigheden, dus ook
ten aanzien van den regeeringsvorm, een
absolute neutraliteit zal in acht nemen,
en waarin zij haar liefde voor den repu-
blikeinschen regeeringsvorm procla
meert.
Die dagorder gaat ook de liberale en
anti-clericale pers te ver en zjj spreekt
het uit, dat het nationaal onderwijs niet
geroepen kan zijn de nationale instel
lingen te verzwakken.
Precies als in ons land.
Ook ten onzent wensclit men voor de
openbare school de godsdienstige neu
tra.iteit, maar de politieke neutraliteit
werpt men van zich af: de onderwijzer
moet den kinderen liefde voor het Ko
ninklijk huis en de nationale instellin
gen inprenten.
Is* dit consequent, mag gevraagd.
Indien de openbare school inderdaad
k,neutraal" mag heeten, dan moet die
school dat zijn in alles.
Op dezelfde gronden toch, waarop
door de voorstanders der openbare
school de godsdienstige neutrali
teit wordt verdedigd, kan ook de po-
'litieke neutraliteit worden in be
scherming genomen.
Immers, op de openbare school ko
men kinderen van monarchaalgezinde en
niet-monarchaal-gezinde ouders, kinde
ren van republikeinen en socialisten.
Bij het consequent doorgevoerde be
ginsel van neutraliteit zou de onder
wijzer op de openbare school dan ook
geen specifiek monarchale gevoelens bij
ae leerlingen mogen aankweeken, noch
eerbied inprenten voor bestaande natio
nale instellingen, als bijv. ons Konings
huis.
Dat is de zuivere consequentie van de
beroemde neutraliteit.
Maar men ziet in, dat deze gevolgd-
trekking te ver voert en dat de natie
daartegen in verzet komen zou.
Daarom dient water in den wijn ge
daan en alleen de godsdienstige neutra
liteit geproclameerd
Anders zou het openbaar onderwijs
ten slotte onmogelijk worden gemaakt
Een liberaal Belgisch blad „l'Etoile"
heeft 'dat reeds erkendwanneer de
consequentie van dit beginsel wordt;
doorgevoerd, schreef dit blad, dan wordt
het openbaar onderwijs vermoord.
Maar aan wie dan de schuld?
Indien het neutraliteit-beginsel onver
mijdelijk tot gevolgen moet leiden, die
men niet wenscht te aanvaarden, dan
ligt het in de rede te breken.... met het
beginsel zelve.
En dat dit valsche neutraliteit-beginsel
Wel degelijk tot deze consequenties heeft
geleid, is overduidelijk bewezen door de
rede van den voorzitter van den Bond
van Ned. Onderwijzers, die de gevoelens
vertolkte, welke bij zeer vele openbare
onderwijzers bovendrijven.
Of men nu al in liberale en vrijzin
nige kringen verontwaardigd is over zoo
veel durf, en of d$ vrijzinnige pers al
haar algemeene afkeuring doet hooren
over zooveel „stoutichheit", dat alles
doet weinig af aan de juistheid van het
Standpunt, waarop de heer Ossendorp
M lijn vele volgelingen, ziqlt pl^tsjen
het doorgevoerde standpunt der neutra
liteit.
De gevolgtrekking is juist, het stand
punt is onjuist.
En nu mogen de gemeenteraden de
macht bezitten, om huns inziens onge-
wenschte onderwijskrachten niet toe te
laten dan wel te ontslaan, beter ware
het dunkt ons indien de wetzek
v e in het geval voorzag, en uitdrukkelijk
bepaalde, dat het op den weg ligt van
den onderwijzer om bij zjjn leerlingen
aan te kweeken liefde voo'r Vorstenhuis
en Vaderland.
Mocht dit gebeuren, dan wordt tevens
ontkend, wat de voorstanders der openb.
school immer hebben beweerd: n.l. dat
hun school is de school der natie, de
school, „waaraan de natie is gehecht".
Hoe ook, men kan den heer Ossen-
dorp erkentelijk zijn voor zijn rede:
hij heeft veler oogen geopend en in het
licht gesteld, waar de neutraliteit ten
slotte beland.
Uit de Leidsche Vroedschap.
't Is maar goed dat de Raad niet elke
week behoeft te vergaderen, want het ge
volg zou al spoedig zijn, dat er veel ab
sentie zou komen. Het bleek Donderdag
toen er vijf leden op het appèl ontbraken.
De agenda was niet groot, maar het is er
het dagelijksch bestuur blijkbaar om te
doen, te zorgen, dat de lei schoon is als
de nieuwe burgemeester z'n taak zal aan
vaarden. Vandaar de herhaalde vergade
ringen van den laatsten tijd. De zitting
begon met een klein incident Onder de
ingekomen stukken was een motie van
den heer Pera, aangaande de bekende
neutraliteitsbeweging onder de onderwij
zers. De heer Fockema Andreae wees er
op, dat het in strijd was met de parlemen
taire wellevendheid, deze motie in te die
nen, zoolang het antwoord op de door
hem gestelde vraag niet was gegeven.
Nadat de heer Pera had verklaard, dat hij
met de motie niets onaangenaams be
doelde tegen professor Fockema Andreae,
(wat deze gaarne geloofde) maar dat hij
volgde den drang van zijn ongerust ge
moed ,én nadat de voorzitter had gecon
stateerd, dat hij dan nu al tevreden kon
zijn met het succes van zijne motie, werd
deze voorloopig ingetrokken. De eerste
punten van de agenda gaven tot geen bij
zondere discussie aanleiding. Eerst bij de
kwestie van de verpachting der buffetten
van de Stadsgehoorzaal, kwamen de ton
gen los. Hierbij kwam n.l. in behandeling
een voorstel van den heer Mulder, om de
Gehoorzaal op Zondag te sluiten voor pu
blieke vermakelijkheden. De heer Mui-
de gaf een zeer korte toelichting van zijn
voorstel. Hij wilde den vroegeren toestand
herstellen, daarmee bedoelende den toe
stand zooals die was van 1902 tot 1906,
toen ook de Gehoorzaal des Zondags was
gesloten. Prof. Fockema Andreae be
streed het eerst 't voorstel. De zaak komt
hierop neer, aldus de spreker: er is in
onze gemeente een betrekkelijk kleine
minderheid, de orthodox-protestanten, die
Zondagssluiting wenschelijk achten. De
vrijzinnigen, en voor zoover ik weet ook
de katholieken, achten de wenschelijkheid
niet zoo groot ,dtis gaat het niet aan, dat
de Raad, die toch de geheele gemeente
vertegenwoordigt, zich voegen zou naar
die minderheid. Wie des Zondags geen
gebruik wil maken van de zaal, ga er voor-
bij.
Neen, zeide de heer Pera, de kwestie is
geheel anders. De overheid is verplicht
Zondagsheiliging te bevorderen, en dan
mogen wij niet toelaten dat een gemeen
telijk gebouw Zondags open is voor pu
blieke vermakelijkheden. Maar de conse
quentie van dit beginsel, aldus de heer
Sijtsma, zou er toe leiden, dat ook de
Graanbeurs zou gesloten moeten worden,
zelfs zou men eigenlijk ook de lichtfabrie
ken moeten stop zetten. De heer Sijtsma
trok de consequentie wel wat al te ver
door, zooals de heer Vergouwen aan
toonde. Het gold hier alleen de gehoor
zaal. De heeren v. d. Eist en Reimeringer
mengden zich ook nog in het debat en be
keken de zaak minder van een principieel
oogpunt, doch vroegen of het niet wen-
schelijke was, dat do menschen naar de
gehoorzaal gingen, dan dat ze in Den
Haag hun vermaak gingen zoeken,
o f langs de straat slenterden, doch
ze vergaten dat hierin niet het zwaarte-
tepunt der discussie mocht liggen. Ook de
heer Briet verdedigde met klem het voor
ste^ o,ok al .op. mifl geiqkkige .wijze, d|Qor
te wijzen op het weinig veredelende van
vertooningen, als door het gezelschap
Strengholt worden gegeven. Geen der ka
tholieke raadsleden had nog iets over de
zaak gezegd. Maar de heer Mulder haalde
ze in het debat.
't Is wel handig, aldus de heer Mul
der, dat prof. Fockema Andreae al bij
voorbaat de Katholieken aanwijst als
niet afkeerig van vermakelijkheden op
Zondag. Maar dit zal hem toch wel niet
baten Toen kwam de heer Meuleman
des heeren Mulder's illusie verstoren.
Hij verklaarde voor zich persoonlijk te
mogen uitspreken, dat de Katholieken
er volstrekt niet tegen behoeven te zijn
dat men zich des Zondags op gepaste
wijze ontspanne, en zeide dan ook
niet te kunnen medegaan met hen, die
de gehoorzaal des Zondags absoluut wil
len sluiten» Indien er werkelijk zede-
looze vertooningen werden gegeven, of
zulke, die iemands godsdienstige gevoe
lens krenken, dan moest de burgemees
ter als hoofd der politie dergelijke ver
tooningen verbieden, doch het ging niet
aan om daarvoor Zondags de gehoor
zaal te sluiten door de week mochten!
dergelijke vertooningen evenmin worden
geduld.
De heer Bosch lichtte nog even toe,
dat de meening van den heer Meuleman
slechts een persoonlijke was, volstrekt
niet behoefde te gelden als het Ka
tholieke principe. De heer v. d. Eist
vond in de woorden van den heer Meu
leman aanleiding tot een lofspraak op
de Katholieke kunstenaars. Waar het
verband zat, was ons niet duidelijk, maar
toen wras de discussie ook vrijwel uitge
put. Het voorstel-Mulder viel met 14
tegen 12 stemmen. Twee Katholieken
de heeren Meuleman en Timp, gingen
met de vrijzinnigen mede. Blijkbaar was
er te voren over deze zaak door de le
den der rechterzijde geen overleg ge
pleegd, het kwam ons ten minste voor,
dat de tegenstand van den heer Meule
man den meesten leden vrij onverwacht
overviel.
Over de verdere voorwaarden van <le
verpachting had bijna geen discussie
meer plaats. De heer Lambeek, die zich
in zijn adres zijn zoo geheel belange
loos adres, zooals de voorzitter zeide
zoo warm had gemaakt voor het belang
van de gemeentekas, had niet veel suc
ces. De verpachting van de gehoorzaal
blijft zooals ze nu is.
Over het contract tot levering van
electriciteit aan een combinatie van par
ticulieren te Noordwijk, werd niet veel
gepraat. Blijkbaar was de zaak goed
voorbereid, zooals we dat van de direc
tie der lichtfabrieken en de Commissie
voor cffe gasfabriek, een combinatie van
echte kooplieden, gewoon zijn. We ge-
looven, dat én voor Leidén én voor
Noordwijk het contract een voordeel is.
Toen deelde de voorzitter mede, dat
dit de laatste vergadering is, die hij
gepresideerd zal hebben, èn hij dankte
den Raad voor de medewerking, die hij
heeft mogen ondervinden.
Wederkeerig huldigde toen de heer
De Vries de heer Fockema Andreae
had de vergadering verlaten den Voor
zitter. Uwe leiding was niet al te streng,
doch had het voordeel, dat de zaken
op aangename, gemoedelijke wijze wer
den behandeld. Nu, dat is zoo, soms
was Tiet wel wat al te gemoedelijk, zou
den we zeggen, en op den duur zou zulk
eene leiding de behandeling der zaken
niet ten goede komen.
De Raad sloot zich door applaus bij
de woorden van den heer De Vries aan.
Daarna sloot de Voorzitter de open
bare vergadering en veranderde die in
eene met gesloten deuren.
LEIDEN, 19 Februari.
Reeds enkele weken geleden deel
den wij eenige bijzonderheden mede over
den winkel der firma de Gruijter, Maars-
manssteeg alhier, en nu is 't werk ge
reed, en hedenavond wordt de nieuwe
zaak in grutterswaren, koffie, thee, bo
ter, geopend, zooals uit de prachtige ad
vertentie van heden blijkt.
De keurige, rijk versierde moderne ge
vel maakt een grootschen indruk en doet
den ontwerper, den architect Welsing,
alle eer aan.
En de inrichting van den winkel houdt
hjeriiiqde gelijken tred. Smaak, practisch
nut, frischheid en zindelijkheid wedijve
ren daar met elkaar. De wanden zijn be
kleed met prachtige tegeltableaux, voor
stellende de theeoogst, het koffievervoer
met karavanen, een koffieplantage, maal
derij en grutterij enz., afgewisseld door
zinnebeeldige voorstellingen van de jaar
getijden, handel en nijverheid, een spiegel
in mahoniehouten omlijsting. Langs de
wanden zijn mahoniehouten bakken, af
gezet met breede koperen banden, aange
bracht waarin de verschillende artikelen
voor de koopers liggen pitgestald, met
vermelding van de prijzen, zoodat het pu
bliek kan oordeelen in hoeverre de firma
hare leus „kwaliteit voor alles" hand
haaft Vooral bij avond, als de nieuwe
winkel door de vele fraaie koperen gas
kronen is verlicht en de spiegels dat licht
tot in het oneindige weerkaatsen, is de
aanblik grootsch. Dat de in 1819 opge
richte zaak steeds in bloei is toegeno
men, bewijst het feit, dat zij thans reeds
9 winkels drijft te A'dam, 3 te Utrecht
en verder te 's Bosch, Arnhem, Nijme
gen, Tilburg, Eindhoven, Dordrecht, Ven-
lo, en in Rotterdam 4 nieuwe panden voor
deze firma in aanbouw zijn.
Om aan alle concurrentie het hoofd te
bieden geeft de firma op hare reeds scherp
gestelde prijzen, bij contante betaling, nog
een korting van 10 pet. in den vorm van
kasregisterbons.
Gistermiddag te 111/2 u. geraakte de
Broodwagen met inhoud van den heer
V., wonende aan de v. d. Werfstraat
aan de Lusthoflaan bij den Heerensin
gel te water. Met vereende krachtenl
werd de wagen op het droge gebracht.
Niet alleen had hij een belangrijke scha
de van inhoud maar een van de twee
honden, welke onder de wagen liep ver
dronk.
Blijkens het verslag van: de Ver-
eeniging tot opleiding van bewaarschool-
houderessen alhier bedroeg het aantal
interne leerlingen der kweekschool ein
de December 1.1. 23, die der externe 53.
Aan het acte-examen nuttige handwer
ken namen dit jaar 10 kweekelingen
deel, die allen slaagden, aan het examen
voor het diploma van hoofd eener be
waarschool, afgenomen door het bestuur
der kweekschool en bijgewoond door af
gevaardigden van de commissie van toe
zicht op 't L. O., onderwierpen zich
6 leerlingen, die allen slaagden. Reeds
werden allen, hetzij hier te lande of
in Indië, geplaatst Voor het onderwij
zers-examen L. O. slaagden; eindelijk 5
van de 6 candidaten.
De aan de kweekschool verbon'deni
leerschool telde dit jaar gem. 75 leer
lingen.
Het tekort over dit jaar bedraagt
f750.
Dan herdenkt het verslag den oven
leden voorzitter, prof. De Goeje.
In zijn plaats trad op prof. mr{. TJ»
E. Heeres.
ALKEMADE. De minden-verlofgan
ger J. Akerboom, van 't 4e reg. inf. wordt
overgeplaatst bij de 4e Compagnie Hos
pitaalsoldaten als ziekendrager.
GOUDA. Eenige jongens hebben dief
stal gepleegd in de R. K. Jongensschool
alhier. Na over een muur geklommen te
zijn, wisten zij in het schoolgebouw te
komen, waar zij van verschillende plaat
sen geld wegnamen. Ze waren in het
schoolgebouw geen onbekenden; wegens
wangedrag waren ze weggestuurd.
Ook uit het gebouw der R. K. Zuster
school hebben dezelfde jongens geld weg
genomen. Hier wisten ze door insluiping
binnen te komen. De politie heeft tegen
hen proces-verbaal opgemaakt
HAZERSWOUDE. Deze week werd
een zeker aantal arme gezinnen verblijd
door een gift, bestaande uit 250 turven
en een mud steenkolen, van een geheel
onbekenden gever.
Maandag avond zal in de vergadering
van de kiesvereeniging „Nederland en
Oranje", na afdoening der gewone werk
zaamheden, de landbouwer IJ. Bol een
onderwerp imleiden over wettelijke ver
plichting of vrijwillige regeling voor land
arbeiders-verzekering.
HAARLEMMERMEER. Uit de ver
schillende gedeelten van onze gemeente
gaan in den laatsten tijd vele bewoners
vooral jongelui, naar Amerika. De mees
ten worden door goede tijdingen van fa
milie of vrienden, die reeds voorgingen,
tot emigratie aangespoord. Naar wij ver
nemen zgllea in de naaste toekomst „weer
een 25-tal personen hun geluk in de Nieu-
.we Wereld gaan beproeven.
Door Ged. Staten van Noord-Hol
land is goedgekeurd het door den Raad
dezer gemeente ingezonden uitbreidings
plan voor Hoofddorp. Daar dit uitbrei
dingsplan hierdoor is van kracht gewor
den, zullen bouwondernemers te Hoofd
dorp, hiermede voortaan rekeninjg moe
ten houden.
De animo om op de kiezerslijst ge
plaatst te worden, scHjnt dit jaar aanmer
kelijk minder te zijn dan het vorige, toen
ruim 600 aanvraag-formulieren ten raad-
huize werden ingeleverd. Thans bedraagt
dit aantal s' echts 425.
i Blijkens de registers der volkstel
lers dezer gemeente bedroeg de bevol
king op 1 Januari j.l. 10081 mannen en
9327 vrouwen, totaal 19408.
Het zielental bedraagt derhalve 230 min
der dan de gewone jaarlijksche statistiek
in het begin van Januari r'3 resultaat op
leverde.
De reden hiervan moet gezocht worden
in het feit, dat gedurende de laatste ja
ren veel personen van hier naar het verre
Westen vertrokken, zonder hun verhuis-
biljet op te vragen en dientengevolge ble
ven ingeschreven in de bevolkingsregisters
dezer gemeente.
HILLEGOM. Voor het examen nuttige
handwerken is te 's-Gravenhage geslaagd
mej. M. H. Biemond, alhier.
Tot onderwijzer met de verplichte
hoofdakte aan de Christelijke school al
hier is benoemd de heer S. Osinga te
Zaandam.
HOOGMADE. Vrijdag 1& Febr. ver
gaderde alhier de R. K. Kiesvereeniging
bij den heer C. Hillebrand. Ten ruim 7
uur opende de voorzitter met een harte-
lijken welkomstgroet de vergadering en
herdacht in 't kort de gebeurtenissen van
het afgeloopen jaar. De lezing der no
tulen door den secretaris gaf geen aan
leiding tot op- of aanmerkingen, zoodat
zij onveranderd konden goedgekeurd wor
den. 'Uit het jaarverslag van den secreta
ris bleek, dat het aantal leden is aange
groeid tot 104 en dat de vereeniging in het
afgeloopen jaar met veel succes is werk
zaam geweest. De rekening van den pen
ningmeester sloot met een batig saldo
van ruim f 60. Bij de verkiezing van twee
bestuursleden werden de aftredende hee
ren H. Meijer en C. P. v. d. Geest her
kozen resp. met 51 en 46 van de 52uit-
gebrachte stemmen
Tot afgevaardigden werden verkozen
de heeren C. W. Lieverse, C. P. v. d.
Geest, H. Meijer, F. Otte en J. Kapteijn.
Daarna kwam aan de orde de door Kat
wijk voorgestelde reglements-wijziging
voor den Bond van R. K. Kiesverenigin
gen, waaromtrent werd besloten, dat de
afgevaardigden naar de centrale kiesver
eeniging zouden adviseeren niet tot wijzi
ging over te gaan.
Bij de rondvraag werd gevraagd, wat
gebeuren zou met leden, die zich niet
hielden aan de genomen besluiten. De
voorzitter verwees daartoe naar het regle
ment en beloofde in de eerstvolgende
vergadering dit punt ter sprake te bren
gen.
Daar het inmiddels ruim half tien was
geworden en de meesten naar huis ver
langden, sloot de voorzitter met een kort
maar hartelijk „Wel thuis" deze geani
meerde vergadering.
NOORDWIJK-BINNEN. Nu Leidens
Gemeenteraad Donderdag het concept-
contract tot levering van electriciteit
aan eene combinatie te Noordwijk in zijn
geheel heeft goedgekeurd, lijdt het geen
twijfel of de formeele overeenkomst zal
ten -spoedigste worden geteekend, ten
einde met allen spoed de werkzaamhe
den te kunnen aanvangen, welke vóór
1 Mei gereed moeten zijn.
Het ligt op 't oogenblik in de bedoe
ling een hoofdkabel te leggen in de
Voorstraat tot aan het postkantoor, al
waar een zijtak zal voeren naar „Huize
Offem". De kabel naar Noordwijk aan
Zee zal worden gelegd in de Zeeweg
tot aan „Zeezicht", alwaar een zijtak
zal worden aangebracht om ,,'t Huis ter
Duin" te voorzien.
„Huize Offem" en ,,'t Huis ter Duin"
vormen de combinatie, waarmede Lei
den de overeenkomst aangaat, doch in
vele hotels en pensions zijn in den laat
sten tijd reeds geleidingen aangebracht,
met het doel, zoodr^ de kabel g^res^
is, te sluiten*.
