Het jaar 1909,
Uit Stad en Omgeving.
ïe Jaargang.
No. 83.
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
tn het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent;
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentihngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden-
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Voor het buitenland was het afgeloo-
pen jaar van groote beteek enis, ook al de
den zich geen wereldschokkende gebeur
tenissen voor.
[BELG IE.
heeft het ligt nog versch in het geheu
gen het verlies te lijden gehad van zijn
koning Leopold II, die het land groot
ïnaakte en verrijkte en het tot koloniale
mogendheid verhief. Op zijn sterfbed kon
de Koning nog de wet teek enen op den
persoonlijken dienstplicht, en zijn stre
ven, dat de Staat het Congo-gebied zou
.overnemen, heeft hij tijdens zijn leven
[bekroond mogen zien.
SPANJE.
Voor het land der grandes en hidalgo's
ïs 1909 geen voörspoedig jaar geweest.
Het werd gewikkeld in den Marokko-
oorlog, welke de binnenlandsche troebe
len en de Ferrer-agitatie met zich bracht
Ziehier de geschiedenis:
Onder de weinige koloniale bezittingen
die het uit zijn bloeitijd nog heeft overge
houden, 'behooren eenige plaatsen aan
de Middellandsche Zeekust van Marok
ko. Melilla is de voornaamste. Bij Me-
ïilla werden Europeesche arbeiders, die
Werkzaam waren bij den aanleg van een
spoor, aangevallen en gedood door de
woeste stammen van het Rif. Dit voorval
is de aanleiding geworden voor een veld
tocht, onder leiding van generaal Ma
rina in Noord-Afrika gevoerd tot tuch
tiging der stammen en tot handhaving
Van het Spaansche gezag. De Rifkaby-
len toonden zich boosaardige vijanden.
Spanje heeft een leger van 50.000 man
Inoodig gehad om den toestand voldoen-
0e te kunnen beheerschen. Voor het zoo
ver kwam, waren vele honderden jonge
Spanjaarden gesneuveld en nog groo-
ter was het aantal van hen, die door
wonden of ziekte buiten gevecht werden
gesteld.
De oorlog was in Spanje niet popu
lair. Vooral het volk van Katalonië, dat
het grootste deel der troepen voor Noord
Afrika leverde, haatte den oorlog. Toen
de eerste ongunstige berichten van het
oorlogsterrein binnenkwamen, brak in
[Barcelona ,de hoofdstad van Katalonië
bijna ontbloot van soldaten, een alge-
meene werkstaking uit, die weldra ont
aardde in een volksoproer. "Een week
lang in Juli hebben brand en vernie
ling in de stad geheerscht. Vooral tegen
jde kloosters uitte zich de woede.
De regeering zond troepen, die de
rust herstelden. Vele opstandelingen ge
raakten in de gevangenis. Een enkele
Iwerd onthoofd. Onder hen was Ferrer,
de anarchist, die, volgens getuigenis van
ieen der tegenwoordige (liberale) mi
nisters, rechtvaardig veroordeeld was en
de hoofdaanlegger der troebelen bleek te
zijn. Hij was ook de man, die door de
stichting van atheïstische scholen, door
het geld eener dame, die hij om den tuin
'moet hebben geleid, de anarchistische
ideeën in de hoofden der leerlingen in
gang deed vinden.
Maura werd door Morgt opgevolgd.
Het eerste werk van het nieuwe "ka
tïïnet was den veldtocht in Marokko voor
geëindigd te verklaren. De belangrijk
ste punten om Melilla bleven bezet, en
Me overige troepen keerden naar het va
derland terug, tot groote vreugde van
0e heele Spaansche natie.
RUSLAND
blijft nog steeds het veld, waar de re
actie en de bureaucratie welig tieren.
De bureaucratie viert daar hoogtij en
schandalen van allerlei aard, omkoope-
{rijen, geknoei door de politie en hooge
pmbteriaren waren aan de orde van den
Mag.
Daarbij bleef Rusland zijn vermaard
Meid handhaven als het land van bommen
£n aanslagen.
Verschillende hooggeplaatsten nu
pas weer Karpof vielen als slachtof
fers van nihilistische aanslagen.
Het arme Finland bleef zuchten on-
Mer dep druk v,an heit gropt,e rijk, ,des
Tsaren. Het is ingelijfd en zijn onaf
hankelijkheid zal ait land wel voor im-
pier hebben verloren.
TURKIJE
heeft dit jaar den oor logs fakkel zien!
lichten. De Jong-Turken waren "het oude
bewind reeds lang moede en toen zij
de bewijzen in handen hadden van de
intriges en geweldenarijen van den Sul
tan Abdul Hamid trokken zij, die de
macht in leger bezaten, van 'Saloniki te
gen Konstantinopel op onder aanvoering
van Sjefket Pasja en Envir Bei, bescho
ten de kazernes, hingen de voornaamste
tegenstanders op, belegerden Yildiz-Ki-
osk, het paleis van den Sultan, en zetten
Abdul Hamid af.
Hij leeft nu gevangen in een paleis
bij Saloniki. De nieuwe Sultan Mahom-
med zal hervormingen invoeren, en "is
begonnen met zijn inkomsten uit de
schatkist aanzienlijk te verminderen.
OOSTEN RIJ K-HONOARIJE
blijft voortdurend geplaagd met de oplaai
ing der oude partijtwisten, die in het
parlement tot heftigie en ergerlijke too-
neelen aanleiding geven en het leven
der ministeries wisselvallig maakt
Men herinnert zich nog de houding van
afgevaardigden, die met fluitjes en har
monica's gewapend, in het parlement
verschenen en door oorverdoovend la
waai elk debat verhinderden;.
De beide keizers, Wilhelm eh Fran'z
Joseph hebben dit jaar elkaar een paar
maal ontmoet, en men mag meen en, dat
de band tusschen Duitschland en Oos
tenrijk vaster is dan ooit.
LEIDEN, 8 Januari.
De Kaart van Holland's Noorder
kwartier in 1288.
Onder voorzitterschap van prof. dr.
Bussemaker had Vrijdagavond in het
Nutsgebouw de maandvergadering plaats
van de Maatschappij van Nederlandsche
Letterkunde, waarin als spreker optrad
de beer A. A. Beekman, leeraar aan de H.
B. S. te 's-Gravenhage, met het aan het
hoofd dezer vermelde onderwerp.
Spreker begint met er op te wijzen,
hoe bij het noemen van deze kaart in
verband met dit jaartal in de teerste
plaats gedacht wordt aan Mr. O. de Vries
Az., den grondigen kenner van Hollands
Noorderkwartier, die o.a. onder dezen
titel een kaart bezorgd heeft met toe
lichtenden tekst, uitgegeven door de Kon.
Akademie van .Wetenschappen in 1864.
Het is spr.'s bedoeling natuurlijk niet, dat
werk, dat voor ieder bereikbaar is, hier
te bespreken; hij wil alleen hier mee-
deelen, dat zijne studiën hem de overtui
ging hebben gegeven, dat het voor ver
betering en aanvulling vatbaar is. Juist
omdat hij dezen arbeid van de Vries zoo
hoogschat, zou hij dien door opbouwende
critiek dichter bij de volmaking willen
brengen en zoo mogelijk eens tot een ver
beterde uitgave daarvan komen.
Spr. heeft vroeger reeds hierop gewe
zen; n.I. in 1903 in een der sectie-verga
deringen van het Prov. Utrechtsch Ge
nootschap, maar meent na dien tijd nog
eenige nieuwe vondsten omtrent dit on
derwerp te hebben gedaan ook door on
derzoek op het terrein zelf, en onder
werpt dit daarom nog zooveel mogelijk
aan het oordeel van deskundigen alvorens
tot publicatie over te gaan.
Hiertoe overgaande meent hij, dat het.
in overeenstemming met het doel door
deze kaart beoogd, n.I. „om het aanzien
des lands aanschouwelijk te maken", be
ter geweest ware bij de samenstelling uit
te gaan van eene kaart met vormen waar
van de juistheid vaststaat, n.I. onze To
pografische Kaart en niet van de Kaart
van Beeldsnijder van 1575, welker alge-
meene vormen uit den aard der zaak te
wenschen overlaten en in bijzonderheden
zoo sterk afwijken van de werkelijkheid,
dat de Vries die zelf hier en daar heeft
moeten wijzigen; en toch zijn de vormen
op de kaart van de Vries op veel plaatsen
nog sterk misteekend.
Het was ook niet noodig of voordeelig
die kaart van Beeldsnijder tot grondslag
te nemen, omdat zij geen bijzonderheden
bevat, die wij van elders niet wistende
veranderingen die het land tusschen den
tijd van Beeldsnijder en dien van de .To
pografische Kaart heeft ondergaan zijn
ons nagenoeg geheel bekend en daarom
kuiyjen wij lateis syM tèt
grondslag nemen voor een voorstelling
van het land in 1288.
Wat die voorstelling zelve betreft, her
innert spr. er aan, waarom de Vries juist
het jaar 1288, dat van de onderwerping
der Westfriezen, gekozen heeft. Hij wijst
er op hoe juist dit van hem gezien was, al
is het niet geheel juist wat de Vries zegt,
dat n.I. aanwinst van buitengronden door
bedijking vóór dat jaar onbekend was,
zooals spreker met een drietal voorbeeP
den van belangrijke indijkingen buiten
den ouden Westfrieschen Zeedijk aan
toont.
Hij gaat dan in enkele groote trekken
den toestand van het Noorderkwartier
omstreeks dien tijd na, daarbij o. a. in
herinnering brengend dat het vaderland
toen in het noorden bij Petten, als uiterste
punt van Kennemerland eindigde en dit,
evenals Westfriesland ten N. W.» be-
spoeld werd door den gevaarlijken zee
boezem de Zijpe; tevens dat de groote
meren ten Z. van Westfriesland nog op
3 plaatsen door zeegaten in open ver
binding stonden met de zee, dat dus de
daaraan en daartusschen gelegen gron
den hunne eigen buiten-waterkeeringen
daartegen haddenhoe eindelijk vóór het
begin der 15e eeuw die gaten werden
gedicht en hoe ten slotte, te beginnen
met het midden der 16e eeuw, de kleine
en groote binnenlandsche plassen werden
drooggemaakt en buitendijksche gronden,
o.a. die der Zijpe, door indijking werden
aangewonnen.
Vooral ten aanzien van een belangrijk
punt, dient de kaart van de Vries te wor
den gewijzigd of liever aangevuld, n.I.
wat betreft den loop van den zeedijk tus
schen Barsingerhorn en Medemblik. Wel
was het ook de Vries bekend, dat het
tracé van den dijk, door Beeldsnijder en
hem geteekend, dat gebleven is tot op
onzen tijd, eerst door het leggen van een
groote inlaag van 1334 is ontstaan, waar
bij het dorp Gawijken is buitengedijkt,
maar hij wilde om den ouden toestand
voor te stellen „niet zijn toevlucht nemen
tot fictieve lijnen, die inderdaad geen nut
hebben." Maar spreker meent, dat in
plaats van een toestand in 1288 te tee
kenen waarvan men met volstrekte zeker
heid kan zeggen dat hij onjuist is, het
beter is een voorstelling te geven die,
zooa-1 niet geheel juist, dan toch zeker
niet veel van de werkelijkheid zal ver
schillen. Spreker toont aan dat dit moge
lijk is aan de hand van een stuk van 1319,
eene uitspraak van eenigen van 's Graven-
Raden omtrent geschillen in Westfries
land, waarin ook een verstoeling van den
toenmaligen ^Westfrieschen Zeedijk voor
komt, met omschrijving van de begin-
en eindpunten der deelen en hunne leng
ten en tevens uit de Rekeningen (der
Graaflijkheid van dien tijd. Spr. wijst nu
op kaarten den door hem ontworpen on-
den toestand aan, waarbij tevens is aange
geven de ligging van het oude Gawijzend
en van id en Heerenkoog, die de Vries wel
opgeeft als te liggen „tusschen Barsin-
gerkorn en Winkel", maar welks juiste
ligging, nd. als een bedijking buiten te
gen den ouden zeedijk gelijk ook het
woord „Koog" aangeeft hem blijkbaar
niet bekend was. Andere plaatsnamen in
deze streek, ook die van het kort daarna
vermelde Nieuwe Gawijzend, wórden na
der door Spr. toegelicht
Ook bewijst spreker uit hetzelfde stuk,
dat een andere vrij belangrijke inlaag
tusschen Hoorn »en Schardam niet reeds
vóór 1288 is gelegd, zooals de Vries
meende, maar eerst van na 1319 dagtee-
teekent, zoodat ook te dien aanzien de
kaart van de Vries dient te worden gewij
zigd. Tevens vond spreker gelegenheid
op te merken, op grond van oude afschrif
ten op het Rijks-archief aanwezig, dat
een plaats Zuidendorp", waarbij Hoorn
zou ontstaan zijn, nooit bestaan heeft en
dat de Vries wat dit punt betreft, misleid
is door een bedorven spelling bij van Mie
ris.
Spr. wijst voorts nog op de wenschelijk-
heid eenige andere wijzigingen van min
der belang dan de genoemde op de kaart
aan te brengen, o.a. die van enkele bin
nendijken en Kogen in Kennemerland en
van de bedijking van het Schermereiland,
deze laatste trouwens reeds door de Vries
zeiven opgemerkt in zijn Dijks- en Mo
lenbestuur in Hollands Noorderkwartier.
Spr. hoopt, dat deze zijne voordracht
iets moge bijdragen tot volmaking van
de Vries' voortreffelijk werk.
Den spreker werd door den voorzitter
dank betuigd voor zijns XSfiUiUw belang-
rijta
Schiet oefeningen door de 2 Af deeling
2 Regiment Veld-Artillerie.
Gisteren heeft de in dit blad reeds
aangekondigde schietoefening met ar
tillerie projectielen onder leiding van
den Luitenant Kolonel de Veer,, Com
mandant der Artillerie alhier en onder
zeer veel 'belangstelling, zoowel van bur
ger als van militaire zijde, plaats gehad
in de polders, liggende in de strook
Leiderdorp, Hoogmade, Woübrugge,
Oudshoorn, Koudekerk.
De kanonnen stonden opgesteld hij
den Watermolen in den Kalkpolder, on
geveer 20 minuten gaans van Leiden.
Om de bovengenoemde strook te be
veiligen waren er 33 posten uitgezet,
welke onderling verband hielden door
vlaggen van verschillende kleuren. Deze
posten bestonden elk uit eenige artille
risten met een wielrijder en 6 dier pos
ten waren bovendien telephonisch ver
bonden met de standplaats van de ka
nonnen. Als doelen werden groote schjj-
ven gebezigd, voorstellende een com
pagnie infanterie, een batterij véld-ar
tillerie en daarvoor eene verspreide ge
vechtslinie.
Door de welwillende medewerking
van de betrokken burgemeesters en eige
naren van de in de polders liggende per-
ceelen was het mogelijk een behoorlijke
voorbereiding voor deze oefening te ver
krijgen.
Om 11 ïiür v.m. was de geheele ter-
reinstrook veilig.
Om 11.55 v.m. viel het eerste schot.
Het was een interressant gezicht de
Verschillende aanslagen der projectielen
op den grond te kunnen waarnemen
stukken klei vlogen' 5 k 6 Meter de
lucht in. Het snelvuur was somtijds zoo
hevig, dat van de schijven (doelen) ge
heel e stukken in eens werden weg-
maaid.
Bij elk schot werd het resultaat ge-
telephoneerd vanaf de doelen, waarover
men steeds tevreden was.
Het eigenaardige van deze schiet
oefening is dat de manschappen die het
geschut (de kanonnen) bedienen, met
het bloote oog geen doelen kunnen waar
nemen deze stonden 2500 k 3000 Meter
ver van den polder in, doch de leider
die in het bezit was van een veldkijker
gaf de juiste richting aan, waarin gescho
ten moest worden. De uitslag daarvan
moet uitstekend zijn geweest
Tal van nieuwsgierigen waren nabij
de vurende kanonnen aanwezig. Het zag
zwart van de menschen, die zoowel te
voet per fiets of met auto's, naar het
oefeningsterrein waren samengestroomd
Ze verkregen evenwel geen toegang tot
het eigenlijke terrein, doch moesten op
de wegen als toeschouwers blijven staan.
De oefening was om half twee weer
geëindigd. Van de militaire autoriteiten
waren aanwezig de luitenant-generaal
De Meester, commandant van het veld
leger, de generaal-majoors Neteson en
van Seters, respectievelijk commandant
der le divisie en Inspecteur der Bere
den Artillerie, voorts de kolonel Gre-
ven, commandant van het oefeninghou-
dende Artillerieregiment, Kolonel De
Roon, commandant van het 4e Reg. Inf.
kolonel van de Capelle, commandant van
het derde regiment Huzaren, en tal van
Hoofd- en Subalterne officieren van ver
schillende wapens.
Door de gunstige uitkomst zullen deze
oefeningen ongetwijfeld des winters
meermalen plaats hébben.
Gemeenteraad.
De Gemeenteraad houdt eene opeh-
bare vergadering op Donderdag 13 Jan
a.s., des namiddags te 2 uur.
Te behandelen onderwerpen:
le. Benoeming van een lid der Com
missie voor de Bewaarscholen.
2e. Benoeming van vier leden der PI.
Schoolcommissie.
3e. Benoeming van zes leden der Com
missie tot wering van Schoolverzuim.
4e. Verzoek van K. H. Buikstra, om
eervol ontslag als onderwijzer met ver
plichte hoofdakte der school 3e kl. no. 2.
5e. Vaststelling van het aan Ged. Sta
ten uit te brengen verslag aangaande de
wijze, waarop het op de gemeentebe-
grooting voor schoolkindervoeding toe
gestaan bedrag is besteed.
6e. Verzoek van de Chr. Gymnastiek
club O. D. I. om het gebruik van het
gymnastieklokaal aan de v. d. Werfstraat
7e. Voorstel om Commissarissen der
stedelijke fabrieken van gas en electri-
QU^t te machtigen m. hét g^rc, y&n J.
Lubbe Jr. aan den Rijksstraatweg te
Oegstgeest aan de gasleiding aan te
sluiten.
8e. Verzoek van den Leidschen Be-
stuurdersbond om verhooging van het
aan de vereeniging „Schoolkindervoe
ding" toegekend subsidie.
9e. Voorstel tot wijziging van het be
sluit van 2 Dec. 1909 tot overname van
eenige straten in het Oranje Nassau-
kwartier.
10e. Verzoek van M. Couvee en P. J.
Christiaanse ter bekoming in eigendom:
van een gedeelte van den Maredijk, kacL
bekend Sectie L. no. 766.
lie. Voorstel tot wijziging der voor
waarden, waaronder gemeentelijke gym
nastiek- en schoollokalen ten gebruike
zijn afgestaan.
12e. Voorstel tot uitbreiding van het
onderwijzend personeel aan de school
3e klasse no. 8, door aanstelling van.'
een o nderwijzer met verplichte hoofd
akte.
13e. Verzoek van K. Stikkelorum e. a.
om maatregelen te nemen tegen de af
sluiting van de Buitenlaan aan den Mare-
singel.
14e. Verzoek van M. Juffermans om
toekenning van een subsidie in de kos
ten van een omnibusdienst tusschen Lei
den en Leidschendam.
15e. Voorstel tot het onttrekken van
eenige terreinen aan den openbaren
dienst en tot verpachting dier terreinen
ten behoeve van standplaatsen op de
kermis.
16e. Verzoek van O. Vincke te Roer
mond om de inrichting voor een cake-
walke niet op de a.s. kermis toe te la
ten.
17e. Voorstel tot beschikbaarstelling}
van gelden ten behoeve van de vernieu
wing van de Piet öijzen'brug onder
Noord wijkerhout.
18e. Voorstel:
le. om aan de Noord-Zuid-Holl. Tram*
wegmaatschappij vergunning te verlee-
nen tot het gebruiken van den Rijnsbur-
gerweg, ten behoeve van de exploitatie
van electrische tramwegen
2e. tot beschikbaarstelling van gelden'
ten behoeve van de verbreeding van den
Rijlnsburgerweg tot aan de grens der
gemeente.
19e. Verordening, regelende de voor
waarden, waaronder aan bijzondere be
waarscholen subsidie uit de gemeenteka*
kan worden verleend.
De electrische tram plannen.
Reeds bij haar schrijven van den 3en
November van het vorige jaar werd B.
en W. door de N.Z.-Holl. Tramweg-Mij.
ter goedkeuring aangeboden een plan
voor den aanleg van een electrische tram
baan op het gedeelte van den Rijnsbur-
gerweg, begrepen tusschen de lijn der,
Holl. IJz. Spoorweg Maatschappij en de
Poelbrug. B. en W. hebben gemeend de
behandeling dezer aanvrage te moeten
aanhouden, totdat omtrent de concessie-i
voorwaard/en voor den aanleg der lijn
door de stad overeenstemming zou zijn!
verkregen. Nu de gestelde voorwaarden[
door de Maatschappij, bi) haar schrijve4
van 28 December l.i. Üijn aanvaard, kan;
ook tegen het verleenen der vergunning
voor den aanleg der lijn op den Rijnsi
burgerweg geen bezwaren meer bestaan^
Tegen het overgelegde plan rezen ech-j
ter bij B. en W. ernstige bedenkingen),
Volgens dat plan toch zou een van dé
'beide aan te leggen sporen op den ouden
Rijnsburgerweg gelegd worden niet be-i
houd van den boomenrij aan de beide
kanten van den weghet tweede spoor,
zou dan komen op het nieuwe begrinde
gedeelte van den weg, tusschen de boon
men en het trottoir. Geschiedt di<t, dan;
zou, waar zij meenen, met de eischeu
der openbare veiligheid niet voldoende
rekening worden gehouden.
Door B. en W. is daarom een ander,
ontworpen. Volgens dat plan zullen de
boomen aan de oostzijde van den weg
worden gerooid en langs het trottoir
een nieuwe boomenrij worden aange
bracht. De geheele weg zal dan worden1
opgehoogd, voor een behoorlijke afwa
tering zal worden zorg gedragen en het
thans nog begrinde gedeelte van den
weg zal worden bestraat. Op die wijze
zal een rijweg worden verkregen ter,
breedte van lU/a M., breed genoeg dus
om behalve het dubbel .spoor voor de
tram, dat dan in het raidden zal worden
gelegd, aan weerszijden nog ruimte ge
noeg te laten voor een rijtuig.
JD§ kasten vdij geheele &eik wor-
