66 DINSDAG 21 FEBRUARI 1939.
Gemeentebegrooting Algemecne beschouwingen.
(Eikerbout e.a.)
protestantsch-christelijk deel der bevolking in te zamelen.
Deze poging zal ongetwijfeld slagen. Er wordt echter nog veel
meer gedaan. Spreker wijst op den arbeid van het Werklieden
verbond Patrimonium. Reeds 12 jaren is men bezig, den
tewerkgestelden in de werkverschaffing een aangenaam ver
blijf te bezorgen na hun arbeid. In Jipsinghuizen beeft men
in den aanvang een moeibjken tijd doorgemaakt; de barakken
werden bekogeld met steenen, ruiten werden ingeworpen.
Er is echter een kentering ingetreden. Zoowel socialisten als
communisten weten dit werk nu te waardeeren en in menigen
brief van hen wordt oprechte dank betuigd. Ook op de werk
verschaffing op het eiland Schokland zijn door Patrimonium
ontspanningslokalen geplaatst. Al dit werk wordt verricht
dank zij den financieelen steun van het christelijk deel der
bevolking en van de in dit werk belang stellenden.
Tenslotte wijst spreker op de plaatselijke actie van het
christelijk comité voor werkloozenzorg. Behoudens de op
brengst der straatcollecte van ongeveer 200.ontving dit
comité dezen winter in totaal 1.900.waarvan 300.in
kerken gecollecteerd en 200.van werkende leden, aange
sloten bij den christelijken Besturenbond. De rest was groo-
tendeels afkomstig uit eigen kring. Deze gelden stelden het
Comité in staat, aan ongeveer 500 werkloozen een kerstpakket
uit te reiken ter waarde van ongeveer 1.000.en verder
den werkloozen in den winter een aangename verpoozing te
bereiden. Spreker heeft dit medegedeeld om te doen zien,
wat in christelijken kring voor de werkloozen wordt gedaan,
dat er bij alle moeilijkheden, die de werkloozen ondervinden,
niet alleen voor hen en over hen wordt gesproken, maar dat
zij ook met de daad worden gesteund. Daaraan te arbeiden,
moet doel en streven van allen zijn. Bij het vele, dat de Re
geering doet, is het de plicht van ieder, de lasten der anderen
te dragen. Er zijn personen, die onder het voorwendsel, dat er
toch al zooveel gevraagd wordt, zich schuilhouden. Ook in
sprekers eigen kring komt dat wel voor. Wil men tot de gees
telijke en moreele herbewapening van het Nederlandsehe
volk: medewerken, dan is een betuiging van sympathie niet
voldoende, maar dan moet men bedenken, dat er velen zijn,
die hulp behoeven. De geestelijke en moreele herbewapening
moet niet zoo zijn, dat men elkaar verbijt en vereet, maar men
moet gezamenlijk de schouders onder het werk zetten om ver
betering te brengen. Men zegge dus niet, dat in een goed ge
ordende maatschappij geen plaats is voor armoede en gebrek
en dat ontelbaren reeds de handen ineengeslagen hebben om
een betere maatschappij te stichten. Neen, dan moeten allen
zich het lot hunner medemenschen aantrekken en dan moeten
zij, die het voorrecht genieten, nog dagelijks te mogen ar
beiden, zich daartoe offers getroosten. In deze moeilijke
tijden is eendracht geboden en spreker hoopt, dat die eenheid
ook in het College en in den Raad moge heerschen, opdat alles
wat mogelijk is, worde verricht. Eerst dan kan men zeggen,
dat men werkzaam is in het belang van ons volk en tevens
in het belang van onze gemeente.
De heer tie Reedc constateert, dat in dit jaar de samen
stelling van den Raad en wellicht ook die van het College
zal veranderen. Wat den Raad betreft, is dat zeker. Daarbij
kan ook sprekers fractie worden betrokken en dit heeft
hem doen overwegen, of ook voor hem de tijd is gekomen
om den Raad te verlaten. Hij heeft daaromtrent nog geen
beslissing genomen, maar de klimmende moeilijkheden, die
hem beletten, het Raadslidmaatschap zoodanig waar te
nemen als hij het gaarne zou willen, nopen hem, tot ernstige
overweging.
Dit mag echter geen reden zijn om bij de behandeling
van deze begrooting voor spreker de twaalfde niet
een en ander in het midden te brengen.
Ook ditmaal zijn in het sectie-verslag veel wenschen uit
gesproken, die wel tot de vrome wenschen zullen blijven
behooren. Nog meer heeft het sprekers aandacht getrokken,
dat de S.D.A.P. thans het Leidsche plan van den arbeid
heeft losgelaten. De rede van den heer van Eek was in vele
opzichten weer een belichting van verschillende zaken volgens
sociaal-democratische principes en het trof spreker, dat
daarbij dit plan geheel vergeten werd. Dit deed hem denken
aan het feit, dat men de kracht van stoom en electriciteit
reeds lang geleden kende, maar dat die uitvindingen bleven
rusten, omdat de tijd er nog niet rijp voor was. Eerst later,
toen de behoefte bleek, werden zij tot vervolmaking gebracht.
Spreker vindt het niet erg, dat het Leidsche plan van den
arbeid verdwenen is, maar hij hoopt, dat het met de ver
schillende andere plannen niet zoo zal gaan. De Christelijk-
Historischen gevoelen zeer sterk, dat, al is een plan misschien
niet alles, er toch een dringende behoefte bestaat aan plan
matige bestrijding van de moeilijkheden in de tegenwoordige
maatschappij. Het gaat niet aan, bij de pakken neer te zitten.
Gemeentebegrooting Algemeene beschouwingen,
(de Reedc.)
Met alle beschikbare middelen moet men de werkloosheid
en andere bezwaren van dezen tijd bestrijden. Sprekers
fractie stond in dat opzicht niet alleen. In het bijzonder de
Roomsch-Katholieken die zelfs bijna een soort van commu-
nistischen vleugel hebben zien de noodzakelijkheid van
den vooruitgang volkomen in. Er is een drang om tot betere
verhoudingen in staat en maatschappij te komen.
Het spijt spreker, dat de heer van Eek zijn socialistische
beschouwingen weer gebaseerd heeft op den beruchten homo
economicus. Spreker houdt bij de behandeling van practische
zaken niet van dergelijke uitgangspunten want meer is
de homo economicus toch niet en met het idee zelf is
grondig afgerekend, niet alleen door economen van rechts,
maar b.v. ook door De Man in zijn „Psychologie van het
Socialisme," die duidelijk aantoont, dat de economische
mensch niet bestaat, omdat het nu eenmaal niet mogelijk is,
den mensch te scheiden in een stuk economie en b.v. een
stuk religieuze behoefte. De geheele homo economicus is
een verbeehlingsmensch en met verbeeldingsmenschen komt
men niet verder.
Als het er dan ook om gaat, leer en praktijk te verbinden,
komt men elkaar wat nader. Dan ziet men, dat de leer het
propagandamiddel, zooals De Man haar noemt terdege
wordt gehanteerd, maar dat de praktijk eenigszins anders is.
Spreker acht het dan ook van belang na te gaan, wat er
van de wenschen en ideeën niet van de beginselen
der S.D.A.P. in de laatste vier jaar is terechtgekomen.
De heer van Eek heeft in het bijzonder in dezen tijd ge
leerd, dat de S.D.A.P. haar wenschen niet alleen kan ver
wezenlijken. Hij wist dat reeds vroeger, want ongeveer 4
jaar geleden was sprekers fractie bereid, met de S.D.A.P.
samen te werken tot het vormen van een nieuw College,
niet noodgedwongen, maar omdat zij er van overtuigd was,
dat een dergelijke partij verantwoordelijkheid moet dragen.
Men moet wel begrijpen, dat de Christelijk-Historischen op
het standpunt staan, dat partijen noodzakelijk zijn in den
staat. Zij bevorderen de eerlijkheid en maken, dat de zaken
van verschillende kanten worden belicht en daardoor in het
juiste licht komen te staan. Dit mag, zooals de heer Wilmer
duidelijk heeft gezegd, echter niet leiden tot het marchan-
deeren met beginselen. Als nu de S.D.A.P. ook nu het
Marxisme, dat in feite al lang dood is, op den voorgrond
schuift, dan wordt het spreker en den zijnen daardoor moeilijk
gemaakt, met haar samen te werken zooals zij en misschien
ook sprekers partij dat zou willen. Want op principieel
terrein klinkt nu eenmaal een onverbiddelijk halt.
In verband met opmerkingen over den democratischen
regeeringsvorm heeft nu de heer van Weizen betoogd, dat
in Rusland weliswaar geen partijen bestaan, maar dat
niettemin het parlementaire stelsel daar in zijn hoogsten
vorm tot uiting komt. Dit verhaal deed spreker denken aan
de verantwoording van een plattelandsburgemeester in
Duitschland, die bezoek kreeg van een vertegenwoordiger
der Nazi-beweging. Deze vroeg, o.a., of er in de bedoelde
plaats nog communisten waren en aanhangers van andere
partijen. De burgemeester antwoordde, dat 25 a 30 der
bevolking communistisch was, 40 sociaal-democratisch
enz., zoodat men dicht bij de 100 kwam. Toen de ambte
naar daarop vroeg, of er dan geen Nazi's waren, antwoordde
de burgemeester: „ja zeker, dat zijn wij allen!" Zoo is het
ook in Rusland. Het kan niet anders. Het verschil is, dat
hier vrijheid van meeningsuiting bestaat, ook voor den heer
van Weizen. In Rusland is dat niet het geval en daardoor
mist men daar ook de wrijving van ideeën.
Tot zijn verwondering hoorde spreker gisteren, dat de
Christelijke partijen zich vastklampen aan het kapitalisme.
Er zijn in den Raad niet al te veel kapitalisten en toch be
hooren velen van zijn leden tot de Christelijke partijen.
Het is opmerkelijk, dat men dergeüjke argumenten altijd
noodig heeft om de Christelijke partijen af te breken. Wat
wil men nu? Niet alleen in ons land, maar over de geheele
wereld speelt het kapitaal uit den aard der zaak als stelsel
een groote rol en het winstmotief heeft hier en daar minder
gewenschte gevolgen, maar daaruit mag men niet de conclusie
trekken, dat de Christelijke partijen zich vastklampen aan
het kapitaal. Wie wel eens de lectuur heeft ter hand geno
men die de Christelijk-Historische Partij verspreidt, zal dit
moeilijk kunnen volhouden en het is spreker ook niet bekend,
dat er bij de andere Christelijke partijen zulk een geweldige
drang naar het kapitalisme zou bestaan. Men ziet echter de
onmogelijkheid in om het zonder te doen. Spreker is geen
kapitalist en zal het ook niet worden. Waarom zou hij het
dus steunen? Maar wat gesteund moet worden, dat is de
voortgang in de maatschappij en dien bereikt men niet door
het kapitalisme stuk te maken en er iets anders voor in de
plaats te stellen. De voortgang van ideeën moet een anderen
