WOENSDAG 24 JANUABI 1934.
49
Gemcentcbegrooting Algemeene beschouwingen.
(Donders.)
het mogelijk zal wezen uit de bedrijfsresultaten van 1934
eenige reserve af te zonderen, kan niemand zeggen. Er kunnen
zich tal van eventualiteiten voordoen. Het kan wezen, dat
de bedrijfsresultaten van dien aard zijn, dat het maken van
eenige reserve over 1934 totaal is uitgesloten. Te dien aan
zien bestaat absoluut geen zekerheid. Toen verleden jaar
uitvoerig is gedebatteerd, onder aanvoering van den heer
de Eeede, over een mindere afschrijving bij de Lichtfabrieken,
kon men zeker zijn van dat bedrag, omdat het een afschrijving
gold, maar hier gaat het over een winstuitdeeling, terwijl
niemand kan zeggen, welke winst over 1934 zal kunnen
worden uitgedeeld.
Er wordt gezegd, dat er goede gronden zijn om aan te
nemen, dat het niet noodig zal zijn uit de bedrijfsresultaten
over 1934 een bedrag van 80.000.aan de reserve voor
uitbreiding van den watervang toe te voegen, maar het wil
spreker integendeel toeschijnen, dat er goede gronden aan
wezig zijn, om, wanneer er kan worden gereserveerd, dat
geld niet als winst uit te keeren, maar het inderdaad te
reserveeren.
De waarde van de Leidsche Duinwater Maatschappij staat
of valt met het waterkapitaal; bij de overneming van de
aandeelen door de gemeente heeft spreker hierop reeds ge
wezen en gevraagd, hoe het met het waterkapitaal stond.
Men wist dat toen niet, maar er is toen gezegd: zoodra de
aandeelen zullen zijn overgegaan in handen van de gemeente
zal ongetwijfeld naar deze belangrijke vraag een onderzoek
ingesteld worden. Dat onderzoek is ingestelder is 14.000.
uitgegeven voor de noodige proefboringen etc. Spreker heeft
het definitieve rapport van het Bijksbureau voor Drink
watervoorziening eergisteren gekregen; daaruit kan men
thans lezen hoe het staat met het waterkapitaal van de
Leidsche Duinwater Maatschappij. Spreker is geen liefhebber
van dikke woorden, maar dat rapport is z. i. ontstellend.
Dit waterkapitaal bestaat uit 2 gedeelten, het z.g. ondiepe
water en het z.g. grondwater. Dit ondiepe water, het bovenste
gedeelte, wordt bij den watervang van de Leidsche Duin
water Maatschappij afgescheiden van het daaronder gelegen
grondwater door een kleilaag, die van het vroegere Bijn-
bekken, de z.g. Eijn-klei-laag. Door die kleilaag is toevoer
van het bovenwater naar het onderwater vrijwel uitgesloten;
het grondwater onder de kleilaag wordt dus niet of weinig
vermeerderd door toevoer van boven. Het ondiepe water is
zoet water en bestaat uit het water, dat door neerslag, regen
en sneeuw in de duinen valt. Het grondwater onder de
kleilaag bestaat van boven af achtereenvolgens uit zoet
water, brak water en zout water; de laatste twee zijn voor
de waterwinning niet van belang bij den tegenwoordigen stand
van de techniek. Het gaat dus uitsluitend om het ondiepe
zoete water en om het zoete water van het grondwater. Bij
het ondiepe zoete water bestaat, anders dan bij het grond
water, geen reserve; het ondiepe zoete water valt in de
duinen, een deel zet zich af voor de planten, voor verdamping,
enz.; er blijft een ander deel over, de z.g. nuttige neerslag.
Hu is bij de tegenwoordige inrichting van de waterwinnings-
middelen van de Leidsche Duinwater Maatschappij die nuttige
neerslag 1.720.000 m3 per jaar; over 1932 is echter in totaal
aan de duinen onttrokken 2.756.000 m3, over 1933 nog
100.000 m3 meer. Over 1932 is dus niet minder dan 1 millioen
m3 onttrokken aan het zoete water van het grondwater,
over 1933 1.1 millioen m3. Dit geschiedt door middel van
de diepteputten. Het ondiepe zoete water onttrekt men door
middel van de aanwezige kanalen. Nu staat in het rapport
zeer duidelijk, dat het onttrekken van water aan het grond
water als regel niet juist is; men moet zijn water betrekken
van het zoete bovenwater; men mag alleen incidenteel water
onttrekken aan het grondwater.
Op blz. 16 van het rapport leest spreker:
„In het licht van het bovenstaande is het duidelijk, dat
men op den langen duur aan een duinwaterwinplaats niet
meer water mag onttrekken, dan door den neerslag daaraan
ten goede komt, dat in geval van gunstige geologische ge
steldheid plaatselijk een sterke wateronttrekking gedurende
langeren tijd mogelijk kan zijn zonder verzoutingsgevaar en
voorts, dat gedurende een korte periode zonder bezwaar een
intensieve wateronttrekking kan plaats vinden, mits slechts
daarna de winplaats gelegenheid tot regenereeren krijgt".
Dit is een algemeene opmerking ten aanzien van elke
duinwaterwinplaats; ten aanzien van Leiden constateert het
rapport op blz. 20 deze twee zaken:
„1°. de winplaats leent zich in het bijzonder voor de ont
trekking van ondiep water, waartoe in verband met de
ligging der Eijn-klei-laag technisch de horizontale drainage
het best geschikt is; deze wateronttrekking kan niet meer
water opleveren, dan ter plaatse door den neerslag aan het
grondwater ten goede komt
Gcineciitebegrooting Algemeene beschouwingen.
(Donders e.a.)
2°. onttrekking van diep grondwater kan wegens de af
wezigheid aan doorgaande scheidende lagen vrij spoedig het
optrekken van de brakwatergrens tengevolge hebben, terwijl
de voorraad van zoet water beneden de Eijn-klei-laag slechts
uiterst langzaam kan worden aangevuld; de onttrekking
van diep water behoort derhalve in hoofdzaak een incidenteel
karakter te dragen en leent zich in het bijzonder voor het
dekken van spitsbelastingen in den zomer."
Hier gebeurt evenwel dat onttrekken aan het grondwater
regelmatig en in zeer groote hoeveelheden; op het oogenblik
wordt jaarlijks 1 millioen m3. aan dat grondwater ont
trokken. Dit is natuurlijk onjuist en dit wordt bedenkelijker,
wanneer de voorraad zoet grondwater niet groot is; bij een
zeer grooten voorraad zoet grondwater is die onttrekking
minder bedenkelijk dan bij een zeer kleinen voorraad. Nu
staat ook aan de hand van het rapport vast, dat de Leidsche
Duinwater Maatschappij slechts een kleinen voorraad zoet
grondwater heeft. Immers, men heeft hier bij die onttrekking
door middel van de putten dat is dus het grondwater
heel spoedig last van verzouting. Men wist dat overigens
reeds vóór het instellen van het onderzoek. De situatie is
zóó, dat men, met het oog op het gevaar voor sterke verzouting
de aanwezige putten slechts groepsgewijs en iederen put
slechts gedurende enkele uren per etmaal in werking mag
stellen.
Wat is daaruit de conclusie? Het rapport zegt, dat „uit een
en ander volgt, dat de waterwinningsmiddelen reeds thans tot
hun uiterste grens belast zijn en dat uitbreiding urgent is". Hoe
kan dat nu gebeuren? Uitbreiding van den omvang van den
watervang is practisch uitgesloten; aan de noordzijde zit
men in de bebouwing van Katwijk, aan de zuidzijde zit
men onmiddellijk tegen den watervang van den Haag, aan
de westzijde zit men aan de zee en aan de oostzijde zit men
aan de afgravingen, welke op dit oogenblik plaats hebben.
Wel kan men nog eenige kanalen graven, waardoor de
nuttige neerslag, welken men opvangt, beduidend grooter
wordt. Gaat men onmiddellijk over tot het graven van twee
kanalen met daarbij behoorende putten, dan zal, zoo zegt
het rapport, deze nuttige neerslag van de winplaats van
1.700.000 m3. per jaar worden opgevoerd tot 2.400.000 m3.,
wat ongetwijfeld een groote vooruitgang is. Maar dit neemt
niet weg, dat men, zooals de toestand op dit oogenblik is,
dan toch per jaar nog 300.000 m3. of, als men de cijfers over
1933 neemt, 400.000 m3. aan het grondwater blijft ont
trekken. Het rapport acht deze uitbreiding dan ook nog
niet voldoende voor de tegenwoordige behoefte; men leest
er in:
„Een dergelijke uitbreiding is nog niet voldoende voor de
tegenwoordige behoefte, zoodat in geen geval de bestaande
winplaats in de toekomstige behoeften kan voorzien en van
elders water zal moeten worden aangevoerd.
Wel is waar wordt thans een bepaald gedeelte van de
wateropbrengst door de diepe putten gedekt en zal dit ook
voorloopig wel zonder overwegend bezwaar mogelijk blijven,
doch daar het zoete water onder de Bijn-kleilaag niet in
voldoende mate wordt aangevuld, zal verdere intering op
den zoetwatervoorraad in den bodem met toenemend ver
zoutingsgevaar voor de diepe putten daarvan het gevolg zijn.
Aangezien aan de putten 1 t/m 12 met het oog op dit
verzoutingsgevaar reeds thans zeer weinig water kan worden
onttrokken, zullen in de te maken kanalen nieuwe putten
moeten worden gemaakt, om de stijging van het waterver
bruik tijdelijk het hoofd te kunnen bieden.
Inmiddels dienen dan zoo spoedig mogelijk maatregelen te
worden getroffen voor een definitieve oplossing van het
vraagstuk der waterbetrekking van elders."
Het rapport acht dus zelfs voor de tegenwoordige behoefte
uitbreiding met twee kanalen onvoldoende, maar sterker nog
indien men rekening houdt met het toenemend waterverbruik
gedurende de laatste jaren. Het rapport zegt dan ook, dat
zoo spoedig mogelijk maatregelen moeten worden genomen
om water van elders te betrekken, hetzelfde wat Amsterdam
reeds eenige jaren geleden heeft moeten doen en wat den
Haag op dit oogenblik moet doen en ook doet.
De heer Goslinga doet opmerken, dat hetgeen den Haag
doet, is uitzien naar het betrekken van water van elders.
De heer Donders antwoordt, dat hetgeen den Haag doet
niet bestaat in „uitzien", maar in het voteeren van 80.000
dit is 14 dagen geleden geschied voor het instellen van
een onderzoek naar nieuwe waterwinningsplaatsen. Hieruit
blijkt wel, dat de zaak daar urgent wordt geacht. Als den
Haag het water moet betrekken van de plaats, waarop het
't oog heeft, n.l. het terrein van Jaarsveld, dan zal dat waar
schijnlijk 20 millioen gulden kosten.
