250
MAANDAG 17 DECEMBER 1928.
ze zoo spoedig mogelijk te veikoopen, waarom zou dan de
gemeente dien grond tegen kostprijs moeten verkoopen en
zoodoende dien persoon in de gelegenheid stellen zooveel
mogelijk winst te halen, zooals b.v. gebeurd is bij Zuiderzicht,
waar de gemeente '16.589 verlies heeft geleden1? Onder zekere
omstandigheden is het voor een gemeentelijk grondbedrijf
volkomen geoorloofd om winst te behalen wanneer een gunstig
gelegen stuk grond, b.v. aan een grooten verkeersweg of bij
een fraai park, tegen een lagen prijs van de hand gedaan
wordt, is het eenige gevolg, dat de gelukkige bouwer, die er
de hand op weet te leggen, een abnormaal hooge winst
behaalt en dat de winst, die in de gemeentekas had kunnen
vloeien, een enkeling in den zak wordt gestoken.
De financiëele kant is voor spreker evenwel niet de hoofdzaak
op den socialen kant legt hij den vollen nadruk. Trouwens,
financiëel gunstiger resultaten zullen indirect ook een zeer
nuttige sociale werking hebben. Den laatsten tijd worden
hier alle sociale maatregelen ter zijde gesteld, omdat er geen
geld is; wanneer grond voor arbeiderswoningen dus voor niet
te hoogen prijs beschikbaar gesteld kan worden en toch het
groridbedrijl baten kan afwerpen, kan men zich daarover
slechts verheugen. De voordeelen van een grondbedrijf kunnen
alleen tot hun recht komen, wanneer de gemeente den grond
in haar bezit houdt, dien dus niet verkoopt, maar in erfpacht
uitgeeft; hetzelfde motief, dat pleit voor grondaankoop, pleit
ook voor den exploitatievorm van erfpacht, waardoor de grond
niet verloren gaat voor de stadsuitbreiding, de volkshuis
vesting en de gemeentefinanciën. "Voor de stadsuitbreiding is
dit van belang, omdat in volgende tijden de eischen geheel
anders kunnen en vermoedelijk ook zullen zijn dan nu, zoodat
met de behoeften der toekomst alleen rekening gehouden
kan worden, wanneer de gemeente periodiek weer de beschikking
krijgt over den grond.
Het is van belang voor de volkshuisvesting, omdat de
opruiming van krotten veel minder bezwaar zal ontmoeten,
ook in financiëel opzicht, indien na afloop van de 75-jarige
erfpachtsperiode de beschikking kan worden verkregen over
den grond.
Voor de gemeentefinanciën is het van belang, omdat de
waardevermeerdering, die de grond na de uitgifte in erfpacht
ondergaat, nog veel grooter is dan die daarvoor. Bij verkoop
doet men daarvan volledig afstand; bij uitgifte in erfpacht
op langen termijn kan men daarop de hand leggen na afloop
van dien termijn.
In de memorie van antwoord zegt het College in antwoord
op een vraag van spreker, dat door Burgemeester en Wet
houders in elk geval zal worden nagegaan of de voorkeur
moet worden gegeven aan erfpacht dan wel aan verkoop;
een vaste gedragslijn verdient voor Leiden h. i. nog geen
aanbeveling.
Daar Burgemeester en Wethouders niet motiveeren, waarom
een vaste gedragslijn voor Leiden alsnog geen aanbeveling
verdient, zou spreker Burgemeester en Wethouders willen
verzoeken bij de beantwoording van zijn betoog die moti
veering te geven.
Het zal niemand bevreemden, dat spreker in deze van
meening verschilt met het College, want spreker acht het,
indien de goede wil bij Burgemeester en Wethouders aan
wezig is, zeer goed mogelijk om het erfpachtstelsel ingang
te doen vinden, evenals dit in andere plaatsen gebeurt.
Aanvankelijk zijn er natuurlijk, evenals ook in andere plaatsen,
bezwaren te overwinnen, maar welk bedrijf heeft niet met
bezwaren te kampen?
Het bezwaar, dat eenige jaren geleden nog bestond, dat op
erfpacht geen hypotheek wordt gegeven, is nu vervallen.
Vrijwel alle hypotheekbanken verschaffen hypotheek op erf
pacht, en dit heeft ten gevolge gehad, dat in vele plaatsen
van Nederland gebouwd wordt volgens het erfpachtstelsel.
Spreker zegt niet op losse gronden, dat allerlei banken hypo
theek geven op erfpachtsgronden en om te voorkomen, dat
spreker straks het verwijt krijgt, dat hij niet met bewijzen
is gekomen, zal spreker eenige plaatsen noemen en daarbij de
namen vermelden van de bankinstellingen, die hypotheek ver
strekken op erfpacht.
In Leeuwarden bestaat het erfpachtstelsel en daar geven
enkele banken hypotheek; in Haarlem en Vlaardingen,diverse
bankinstellingen; in Hengelo bestaat een gemeentelijke bank;
in Tilburg bestaat een gemeentelijke bank en diverse bank
instellingen geven hypotheek; in den Haag een gemeentelijke
bank en diverse bankinstellingen; in Arnhem een gemeente
lijke bank en diverse bankinstellingen in Maastricht het Alge
meen Burgerlijk Pensioenfonds, de Rijksverzekeringsbank en
het herstellingsoord Huize Maria Amalia" te den Haag.
Het erfpachtstelsel wordt toegepast te Amsterdam, Vlaar
dingen, Zwolle. Apeldoorn, Dordrecht, Groningen, Hilversum,
's-Hertogenbosch, Zutphen, Delft en wellicht in nog meer
plaatsen.
Leiden staat bekend om het proeven nemen met zaken, die al
jaren elders zijn toegepast, zoo b.v. met de asfalteering, modern
hulpmateriaal bij gemeentewerken enz. Zoo gaat het ook met
het eifpachtstelsel, een zaak van groote sociale beteekenis.
Wellicht zullen Burgemeester en Wethouders aanvoeren, dat
de gemeente niet voldoenden grond te harer beschikking heeft om
het erfpachtstelsel in te voeren, maar in de Raadszitting van
1 October j.l. deelde Wethouder Splinter mede, dat voor
volkshuisvesting en andere doeleinden 140 H.A. beschikbaar
was en volgens de gegevens, die spreker ten dienste staan,
bedraagt thans de oppervlakte van den beschikbaren grond
164 H.A. Men kan dus niet zeggen, dat er niet voldoende
grond is. In Haarlem was de oppervlakte van den grond,
dien de gemeente in eigendom had, 64 H.A., en in 1926 is
dit opgeklommen tot 132 H.A. Toen de gemeente Haarlem
64 H.A. in eigendom had, werden er 11 H.A. in erfpacht uit
gegeven, en in 1926 35 H.A. In Maastricht is het aantal H.A.
grond, dat in het bezit is van de gemeente, rond 200 H.A.,
waarvan 16 H.A. in erfpacht zijn uitgegeven.
Met het grondbezit van Leiden is dus het erfpachlstelsel
in te voeren.
Wat betreft gemeenten met een groot grondbezit, Schiedam,
met een grondbezit van 271.05.14 11. A., heeft in erlpacht
uitgegeven 33.00.96 H.A.; voor Vlaardingen zijn deze cijlers
883.16.26 en 58.58.23 H. A.; voor Leeuwarden 251.25.16
(206.99.64 H.A. cultuurgronden en 44.25.52 H. A. bouwgrond)
en 34.25.96 H.A.voor den Haag 1073.19.64 (weiland enz.
687.89.39 en bouwgrond 102 31.98 H.A.) en 282.93.27 H.A.
In al deze plaatsen is, gezien het aantal H. A. grond, die
daarvoor beschikbaar zijn, het erfpachtstelsel met succes
ingevoerd.
Hoewel de financiëele zijde niet de hoofdzaak voor spreker
is, mag men deze niet geheel uit het oog verliezen. Een goed
financiëel beleid van het grondbedrijf met erfpachtstelsel is
voor de gemeente van groot sociaal belang. Na de erfpachts
periode van 75 jaar heeft men den grond weder tot zijn be
schikking en kan men een nieuwe overeenkomst sluiten,
waarbij rekening wordt gehouden met de waardevermeer
dering van den grond; de gemeente kan den grond ook zelf
noodig hebben en moet dan voor de opstallen schadever
goeding betalen. Door den canon zoodanig te steller., dat
noch de gemeente noch de erfpachter daardoor schade onder
vinden, zal de gemeente een dergelijke waardevermeerdering
op haar gronden kunnen verkrijgen, dat rente en aflossing
van het aan het grondbedrijf geleende kapitaal behoorlijk
kunnen geschieden.
Mocht door een juiste financiëele politiek door het grond
bedrijf winst gemaakt worden, dan moet die in de gemeen
tekas gestort w orden voor andere sociale doeleinden. Zoo blijkt
uit het jaarverslag over 1927 van Leeuwarden, dat een bedrag
van 1L219.70 als winst op in erfpacht uitgegeven grond
aan de gemeente uitgekeerd is en 17.623.42 als winst op
de cultuurgronden, dus in totaal 28.843.12. In den Haag
wordt eerst gestort 725.000 in het aflossingsfonds voor
opstallen en 930.000 in het fonds voor aflossing van rente
en leeningen en dan wordt er nog een zuivere winst van
570.000 in de gemeentekas gestort.
De sociaal-democratische fractie stelt deze zaak princi-
piëel aan de orde en zij vertrouwt dan ook, dat het College
of de Raadsleden haar op principiëele gronden zullen be
strijden en geen omwegen zullen gebruiken, maar recht op
hun doel zullen afgaan, dan weet men wat men aan elkan
der heeft.
Waar spreker zeide, dat de zaak principiëel gesteld moet
worden, wil dat nog niet zeggen, dat degenen, die de zaak
niet principiëel stellen, tegen het erfpachtstelsel moeten zijn.
Er zijn bewijzen te over, dat dit niet behoeft. Spreker heeft
voor zich de conclusies, waartoe de Nederlandsche Vereeni-
ging van Gemeentebelangen en het gemeentebestuur van
Haarlem zijn gekomen. In 1923 diende een partijgenoot van
spreker in Haarlem een voorstel in uitsluitend om een ge
meentelijke hypotheekbank te stichten en naar aanleiding
daarvan dienden Burgemeester en Wethouders als volgt van
antwoord
»De vraag, erfpacht of verkoop, gezien uit het oogpunt
van het algemeen belang, op welk belang door de gemeente
toch in de allereerste plaats moet worden gelet, wordt voor
het grootste gedeelte beslist door de wenschelijkheid, steeds
zooveel mogelijk bouwrijpen grond tegen een zoo laag moge
lijken prijs beschikbaar te hebben.
Daarvoor is natuurlijk het stelsel van erfpacht te ver
kiezen boven dat van verkoop.
Bij erfpacht toch blijft de grond eigendom van de gemeente
en na afloop van den erfpachtstermijn indien de grond
voor bepaalden tijd is uitgegeven komt hij dus weer
ter vrije beschikking van de gemeente. Zijn de opstallen nog
in behoorlijken staat, dan kan desgewenscht de erfpachts
termijn met een aantal jaren worden verlengd, of is dit niet
het geval, dan kunnen de opstallen worden verwijderden de
bestemming van den grond opnieuw worden bepaald met
inachtneming van de eventueel gewijzigde omstandigheden.
