GEMEENTERAAD VAN LEIDEN.
165
I^VIiKKOJI EN STUKKEN.
N°. 226. Leiden, 22 September 1927.
Het bestuur van de afdeeling Leiden van den Neder-
landschen Roomsch-Katholieken Volksbond en het bestuur
van den Leidschen Bestuurdersbond hebben Uwe Verga
dering verzocht, de prijsverhooging van de gascokes, die door
de gasfabriek geleverd wordt, welke verhooging met 22 Augus
tus j.I. is ingegaan, voorloopig in te trekken en alsnog ge
legenheid te geven gedurende eenige weken gascokes tegen
de oude (zomer-)prijzen bij de gasfabriek in te koopen,
waarbij voorts de verhouding tusschen den aanmaak van
gascokes en die van gieteokes ter sprake werd gebracht.
Deze adressen werden om bericht en raad in onze handen
gesteld.
Onder overlegging van het hierachter afgedrukte rapport
van Commissarissen der Stedelijke Fabrieken van Gas en
Electriciteit ter zake, deel en wij U mede, dat wij ons met
de strekking van dit rapport vereenigen kunnen. In het
bijzonder onderschrijven wij de meening van Commissa
rissen, dat, waar de gasfabriek geen monopolie heeft van
ide fabricage van gascokes, de hoeveelheid te produceeren
gascokes en de daarvoor te bedingen prijzen niet naar wille
keur en los van de algemeene beweging van decokesmarkt
kunnen worden vastgesteld. Geschiedde zulks wel, dan zou
de cokesvoorraad spoedig uitgeput zijn, daar geen toevoer
van cokes naar Leiden meer zou plaats vinden, hetgeen,
naar Commissarissen terecht betoogen, zou strekken ten
nadeele vooral van lien, die niet in de gelegenheid zijn in
den herfst een grootere hoeveelheid in te slaan, doch bij 1
of 2 mud tegelijk inkoopen ten nadeele dus juist van de
armsten. De prijsverhooging voorloopig op te schorten, of
haar op een lateren datum te doen ingaan moet mitsdien
o. i. in de eerste plaats in het belang dier armsten ontraden
worden. Hierbij komt dan nog in dit bijzonder geval, dat
de gasfabriek, indien anders werd besloten, hare verplich
tingen in zake de levering van gieteokes niet zou kunnen
nakomen.
Wij geven Uwe Vergadering derhalve in overweging niet
in te gaan op de adressen van het bestuur van de afdee
ling Leiden van den Nederlandschen Roomsch Katholieken
Volksbond en van den Leidschen Bestuurdersbond.
Aan den Gemeenteraad. Burg. en Weth. van Leiden.
Leiden, 5 September 1927.
Het bestuur van de afdeeling Leiden van den Neder-
landschen Roomsch-Katholieken Volksbond en het bestuur
van den Leidschen Bestuurdersbond hebben in de hiernevens
teruggaande adressen den Raad verzocht de prijsverhooging
van de gascokes, die door de gasfabriek geleverd wordt,
welke verhooging met 22 Augustus j.I. is ingegaan, voor
loopig in te trekken en alsnog gelegenheid te geven gedu
rende eenige weken gascokes tegen de oude (zomer-) prijzen
bij de gasfabriek in te koopen, waarbij voorts de verhou
ding tusschen den aanmaak van gascokes en die van giet
eokes ter sprake wordt gebracht.
Wij deelen Uw College dienaangaande het navolgende mede
De zomerprijs der geklopte gascokes bedroeg, afgehaald,
in dit jaar 95 cents per II.L. (in 1926 75 cents), Hij werd
met ingang van 22 Augustus tot ƒ1.15 per H.L. verhoogd
(in 1926 ging de eerste verhooging, tot 90 cents per II.L.,
eerst in op 6 September, terwijl de prijs van 1.15 per H.L.
eerst met ingang van 1 November werd bereikt). Boven
dien is er nog dit verschil met verleden jaar, dat de ver
hooging werd aangekondigd zonder termijn, dus zonder
gelegenheid, om nog gedurende eenige dagen gascokes tegen
de oude zomerprijzen bij de gasfabriek in te koopen.
Ter beoordeeling van de gevolgde gedragslijn moeten wij
beginnen met er Uwe aandacht op te vestigen, dat de gas
fabriek in de eerste plaats ten doel heeft het fabriceeren
van gas en het beschikbaar stellen daarvan in een voldoende
hoeveelheid tegen een redelijken prijs, in verband waarmee
er in het algemeen naar gestreefd wordt voor de bijpro
ducten, waaronder cokes, een goeden prijs te bedingen. Dit
leidt er toe, dat de fabriek zich zooveel mogelijk toelegt
op de productie van gieteokes, aangezien naar deze cokes
soort o.a. voor centrale verwarming, meer vraag bestaat,
terwijl bovendien gieteokes een economischer product is,
daar zij minder vergruist. Hierbij valt op te merken, dat
de gasfabriek met betrekking tot de levering van gieteokes,
o.a. jegens gemeentelijke instellingen (o. m. „Endegeest"),
verplichtingen heeft, welke zij moet nakomen.
In de tweede plaats moet de aandacht er op worden
gevestigd, dat de gasfabriek, anders dan van gas, van de
fabricage van cokes geen monopolie heeft. Cokes toch kan
en wordt ook daadwerkelijk van elders naar Leiden toege
voerd en aldaar verkocht. De gasfabriek kan den cokesprijs
te Leiden dus niet naar willekeur vaststellen, doch moet de
algemeene beweging van de cokesmarkt volgen. Dit is ook
in het belang der cokesgebruikers. Immers, gegeven een
bepaalde, zeer beperkte hoeveelheid cokes, zou door een
kunstmatig laag houden der prijzen de toevoer van cokes
van elders worden verstopt, zoodat eerder gebrek zou
intreden, terwijl voorts dit gebrek juist ten nadeele van de
allerarmsten zou strekken, die niet in de gelegenheid zijn
te voren een grootere hoeveelheid tegelijk op te doen,
waarmee zij voor den winter geborgen zijn, doch naarmate
van de behoefte telkens 1 of 2 mud komen halen en alsdan
op een gegeven oogenblik in 't geheel geen cokes meer zouden
kunnen verkrijgen. In dezen zin werkt, waar de gasfabriek
nu eenmaal geen cokesmonopolie heeft en cokes niet fabri
ceert als doeleen verhooging van den prijs, als thans heeft
plaats gehad, regulariseerend op den voorraad, wordt daar
door een geleidelijke en doorloopende voorziening van de
burgerij met gascokes juist ten bate van de allerarmsten,
beter gewaarborgd.
De prijsverhooging in te voeren met een termijn zou
beteekenen juist dit regelend effect, waarom het te doen
is, prijs te geren. De gasfabriek zou dan in die paar weken,
gedurende welke met de wetenschap der aanstaande ver
hooging nog de oude prijzen zouden gelden, zooveel bestel
lingen krijgen, dat zij in de eerste plaats in de daarop
volgende maanden de allerarmsten zou moeten teleurstellen,
in de tweede plaats haar verplichtingen tot levering van
gieteokes niet zou kunnen nakomen, terwijl zij in de derde
plaats tengevolge van de mindere opbrengst harer bijpro
ducten den kostprijs van het gas hooger zou hebben ge
maakt.
Het komt ons mitsdien voor, dat het verzoek der adres-
seerende organisaties om de prijsverhooging voorloopig in
te trekken, althans op een lateren datum te doen ingaan,
op bovenstaande gronden niet voor inwilliging vatbaar is,
in welken zin wij U derhalve in overweging geven aan den
Raad te praeadviseeren.
Een der leden van onze Commissie kon zich met boven
staande beschouwingen niet vereenigen en was van oordeel,
dat bij de gevolgde handelwijze met de belangen van een
deel der burgerij onvoldoende rekening was gehouden. Dit
lid meende, dat binnen zekere grenzen de gasfabriek zich
ook op de fabricage en den verkoop van een voldoende
hoeveelheid goedkoope gascokes behoorde toe te leggen, en
dat het mogelijk en wenschelijk is in deze tusschen de be
langen van de gas verbruikers en die van de gascokesver-
bruikers bemiddelend op te treden.
De Commissarissen der Stedelijke Fabrieken
van Gas en Electriciteit.
J. F. X. Sanders, Voorzitter.
van Deventer, Secretaris.
Aan Heeren Burgemeester en Wethouders
van Leiden.
Den Raad der Gemeente Leiden, te Leiden.
Geven eerbiedig te kennen ondergeteekenden J. H. Nijhuis
en W. C. H. van Kesteren resp. Voorzitter en Secretaris
van den Nederlandschen R. K. Volksbond afdeeling Leiden
te Leiden,
dat het hun is opgevallen, dat de Directie van de Stede
lijke Lichtfabrieken de gascokes heeft verhoogd met ingang
van Maandag 22 Augustus van welke verhooging werd
melding gemaakt op Zaterdag 20 Augustus;
dat zij meenen, dat deze handelwijze niet is in het belang
van de burgerij;
dat zij bovendien van meening zijn, dat bij het bepalen
van prijzen bij Gemeentelijke instellingen die toch in het
leven worden geroepen om de belangen der burgerij te dienen
en niet om winst te maken, dat daarbij niet op de eerste
plaats de wet van vraag en aanbod mag gelden, maar wel
de productie kosten;
dat daarom ook meer gelet dient te worden op de be
hoeften der burgerij, dan wel wat het meest winstgevend is
dat zij daarom van meening zijn, dat het maken van
gieteokes slechts dan mag worden toegestaan, wanneer in
de behoefte aan gascokes voor huisbrand voldoende is
voorzien.
Redenen waarom zij U Edelachtbaren beleefd verzoeken
te willen bewerken, dat de prijsverhooging voorloopig wordt
ingetrokken b.v. tot 15 September a.s. en in het vervolg
bij de prijsbepaling met bovenstaande wordt rekening ge-
