274
MAANDAG 1 DECEMBER 1924.
maal de begrooting van Leiden mede te behandelen. De eerste
maal, in 1901, begon de vergadering te 1 uur en, ofschoon
er nog enkele andere zaken op de agenda stonden, was te half
vijf de geheele begrooting afgehandeld. Hetzelfde aantal volg
nummers ongeveer komt nu op de begrooting voor,, maar nu
zijn door de Raads'eden een paar dozijn voorstellen ingediend,
zoodat spreker vermoedt, dat de behandeling der begrooting
ditmaal wel langer zal duren dan in den goeden ouden tijd,
misschien evenveel dagen als toen uren. Als men in het
vooruitzicht heeft hier drie of vier dagen te moeten zitten,
kan men wel eens heimwee krijgen naar vroeger, al wil spreker
niet zeggen, dat het in dien tijd zooveel beter was. Spreker
wil een typeerend staaltje aanhalen van de wijze, waarop
men toen over zaken van socialen aard dacht. De heer Witmans
zal dat misschien willen bevestigen.
Burgemeester en Wethouders stelden voor het salaris der
brugwachters te verhoogen met 25.per jaar en spreker
stelde voor daarvan 50.te maken; toen werd er tot hem
gezegdgij kweekt ontevredenheid in de gemeenteWat zouden
menschen als de hoogleeraren De Goeje, Zaaijer en anderen,
die toen in dit College zaten, wel zeggen, wanneer zij de
behandeling van de begrooting van thans onder de oogen
kregen, vraagt spreker. Zijn partij, welke langzamerhand is
gegroeid, heeft op sociaal gebied in den loop der tijden allerlei
voorstellen gedaan zij kreeg daarbij steeds den steun van
den heer Witmans, al was deze in dien tijd ook secretaris
van de oud-liberale vrijzinnige kiesvereeniging Het toen
versch van de naald komend vrijzinnig-democratisch gemeente
program wilde, dat de oorzaken van de maatschappelijke onge
lijkheden in de ontwikkelingsvoorwaarden der individuen zoo
veel mogelijk werden weggenomen. En spreker constateert dat
menig voorstel in dien geest mede door medewerking van zijn
partij tot stand is gekomen. Leiden wordt thans nog wel eens
achterlijk genoemd, maar, naar hij meent, ten onrechte, want
er is hier in de laatste tien jaren heel wat tot stand gekomen
op het gebied van de volkshuisvesting, de volksgezondheid
en tal van andere zaken. Zeker, er moet nog heel wat gedaan
worden, maar men moet toch erkennen het goede, dat de Raad
van Leiden in den loop der jaren heeft gedaan, ook nog vóór
dat sociaal-democraten en de communist hier hun intrede
hadden gedaan. Spreker en de zijnen hebben bij het doen van
democratische voorstellen, vooral ten behoeve van de kleinen,
steeds gestaan op den beganen grond, daarbij eenerzijds in
het oog houdende de draagkracht der gemeente en anderzijds
rekenend de hooge overheid, die toch niet alles zou goedvinden
wat wij hier besluiten.
Aan hetzelfde beginsel van vroeger getrouw, zullen zijn partij-
genoote en hij ook thans toetsen de vele voorstellen, welke
zijn gedaan. Met voorstellen, welke voor verwezenlijking vat
baar zijn, welke de draagkracht der gemeente niet te boven
gaan en in het belang der gemeente kunnen worden geacht,
zullen zij zich kunnen vereenigen en er voorstemmen, maar
niet met voorstellen, die eigenlijk alleen dienen voor propaganda
materiaal.
Over slechts één bijzonder punt wil spreker nog iets zeggen.
Burgemeester en Wethouders zijn gekomen met voorstellen
tot verlaging van belasting en afschaffing van de zakelijke
belasting op het bedrijf, maar daarvan zou natuurlijk niets
kunnen komen, als de Raad zich vereenigde met eenige van
die zeer dure voorstellen, welke vanuit den Raad gedaan zijn.
Wat in dat geval betreft de belastingverlaging, zal spreker
boven afschaffing van de zakelijke bedrijfsbelasting de voorkeur
geven aan verlaging van de vrij hooge inkomstenbelasting.
Hij zal die afschaffing derhalve afhankelijk maken van het
bedrag der begrooting.
De heer Witmans herinnert zich nog den tijd, toen de heer
Sijtsma en hij hier voor het eerst zitting namen. Toen, in
1901, waren beiden verreweg de minsten onder de goden;
zij werden wel niet direct met een scheef oog aangezien, maar
zij kwamen met nieuwe gedachten en die waren naar de toen
heerschende opvattingen niet tolerabel.
Intusschen, men moet niet achteruit zien maar vooruit, en
te constateeren valt, dat men thans, ouder de werking van
het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen, geheel
anders samengestelde gemeenteraden heeft.
Vraagt men spreker, hoe hij denkt over den tegenwoordigen
toestand vergeleken bij dien van voorheen, dan houdt hij het
bij den eerstehij wil de rekening van het verleden afsluiten
en in de toekomst zien.
Spreker wil bij de algemeene beschouwingen een paar punten
aanroeren. Vooreerst de kwestie van de medezeggenschap,
tegen welker invoering Burgemeester en Wethouders zich
blijven verzetten. De medezeggenschap zal, naar spreker
meent, binnen betrekkelijk korten tijd bij de verschillende
vertegenwoordigende college's haar intrede wel doen. Toen
het desbetreffend voorstel van den heer van Eek aan de orde
was, heeft spreker zich daartegen verklaard, niet op principiëele
gronden, maar omdat hij het voorzichtiger vond, met het oog
op het algemeene ontwikkelingspeil der arbeiders, tharis de
medezeggenschap nog niet bij de bedrijven in te voeren. Kwam
er echter weder zulk een voorstel, dan zou spreker zich er
vóór verklaren.
De volkshuisvesting. Op dit gebied gaat zich de legende
vormen, dat men te Leiden binnen korten tijd uit de ellende
van den woningnood zal zijn. Met cijfers zou spreker kunnen
aantoonen, dat dit onjuist is, maar anderzijds durft hij beweren,
dat, wanneer men op het gebied van den woningbouw op den
ingeslagen weg blijft voortgaan, vermoedelijk in 1926 iedereen
ongeveer een woning zal kunnen hebben. De bewering van
den Voorzitter, dat er al woningen Over zijn, is onjuist.
De Voorzitter voegt spreker toe, dat hij dit niet heeft
gezegd. Spreker neemt die woorden dan terug.
Over een jaar zal men dus uit de woningmisère kunnen
zijn, behalve dat men dan nog een voorziening zal moeten
treffen voor de bewoners der krotwoningen. In de acht jaren,
dat spreker de functie van secretaris der Huurcommissie heeft
bekleed, heeft de ervaring hem geleerd, dat hier met veel te
ruwe hand woningen zijn afgekeurd. Tientallen van woningen,
waarvoor de Huurcommissie, na ze te hebben bezichtigd,
gevraagde redelijke huurverhoogingen had toegestaan, zijn
ten onrechte onbewoonbaar verklaard.
Spreker hoopt, dat, dank zij het beleid van Burgemeester
en Wethouders, op dit gebied in 1926 een oplossing zal bereikt
worden.
De heer Sijtsma heeft zich eenigszins weifelend uitgelaten
over de zakelijke bedrijfsbelasting. Naar spreker meent, moet
men op het oogenblik niet vragen, of de gemeente die/75.000.
al dan niet kan gebruiken; maar alleen: is dit een redelijke
belasting, en sprekers meening is, dat deze belasting nooit
in de wet had moeten worden vastgelegd. Het is ongeveer een
copie van de Patentwet van 1819; het is een belasiing, welke
in hooge mate onrechtvaardig is, ook omdat mogelijk is, dat
patroons haar afwentelen op hun werklieden.
Verder wenscht spreker nog iets uit de oude doos te halen,
namelijk de quaestie van de gemeentelijke brandverzekering.
Indertijd heeft spreker met den heer Sijtsma een motie voor
gesteld om te trachten hier een gemeentelijke brandverzekering
te verkrijgen. In 1907 is spreker Leiden uitgegaanaltijd nog
trouw Leidenaar blijvende, heeft hij voortdurend het Leidsch
Dagblad gelezen, maar nooit heeft hij gemerkt, dat de heer
Sijtsma dat denkbeeld getrouw is gebleven en getracht heeft
dienaangaande nog eens iets van Burgemeester en Wethouders
te vernemen.
Spreker wil nu een bekentenis doen, namelijk dat invoering
van een gemeentelijke brandverzekering in den tegenwoordigen
tijd vrijwel onmogelijk is.
Spreker wil Burgemeester en Wethouders hulde ervoor
brengen, dat zij de begrooting sluitend hebben gemaakt zonder
traktementsverlaging, al betreurt spreker het, dat de menschen
voor hun pensioen zullen moeten gaan betalen.
Wat betreft de gemeentelijke opcenten op de Personeele'
Belasting, spreker is aan het rekenen geweest, maar hem ont
breken voldoende gegevens.
Het is voor een Raadslid buitengewoon moeilijk om met
dergelijk ingrijpend voorstel tot verlaging van deze opcenten
te komen.
Spreker verwijst wat dit betreft naar het voorstel betref
fende de gemeentelijke opcenten op de Personeele Belasting,
dat thans bij den Haagschen Gemeenteraad aanhangig is en
dat een veel behoorlijker en redelijker verdeeling van die
opcenten zal brengen. Dat stelsel is ook wel voor Leiden te
volgen.
Verder iets over de vele voorstellen, welke zijn ingediend.
Spreker wil in het openbaar zeggen het is geen geheim
dat zijn partijgenoote en hij sympathiseeren met de beginselen
der S.D.A.P. en zoo mogelijk voorstellen van die zijde steunen,
maar dezer dagen heeft hij zich, toen hij al die voorstellen
uit den rooden hoek ontving, de vraag gesteld, of het nood
zakelijk was geweest in dien vorm een paar dozijn voorstellen
in te dienen, denkende: »God zegene den greep!", terwijl toch
al de onderwerpen, waarop die voorstellen betrekking hebben,
in de afdeelingen zijn behandeld en Burgemeester en Wet
houders de gemaakte opmerkingen en de gestelde vragen
hebben beantwoord. Spreker doet daaraan niet mee. Men had
de mondelinge behandeling kunnen afwachten en dan zien of
er aanleiding was bepaalde voorstellen in te dienen.
De heer van Stralen zegt, dat tengevolge van de plotselinge
ongesteldheid van den heer van Eek dit jaar bij de algemeene
beschouwingen door de fractie der S.D.A.P. niet zoo breed
voerig het woord zal worden gevoerd als bij vorige begroo
tingen. Toch wil spreker enkele punten behandelen. Vooreerst
de werkloosheid. Al is deze afgenomen vergeleken bij een
jaar geleden, toch wordt er naar het oordeel van sprekers
fractie nog altijd van gemeentewege buitengewone zorg ver-
eischt om te voorzien in de nadeelige gevolgen, welke voor
de gezinnen der werkloozen uit dit crisis-verschijnsel voort-
