DONDERDAG 17
DECEMBER 1914.
185
contract mag dat niet, tenzij de grondstoffen duurder
worden. Dat is het beste bewijs, dat deze verhooging geen
verband houdt met de stijging der steenkolen en van de
gasolie.
De reden is volgens Burgemeester en Wethouders, dat wij in
den laatsten tijd de gasfabriek niet hebben gemoderniseerd
gelijk dat behoort, daar wij veel geld noodig hebben gehad
voor de electriciteitsfabriek. Nu had ik gedacht, dat/wan
neer er voor de electriciteitsfabriek veel geld is besteed ten
koste van de gasfabriek, men er dan veel eerder toe zou
moeten komen om den prijs voor electriciteit te verhoogen.
De Directeur der gasfabriek zegt in zijn rapport dan ook, dat
wanneer de gasprijs wordt verhoogd, tegelijkertijd de prijs
voor electriciteit ook dient te worden verhoogd. Hij stelt
zich op het standpunt van den heer van der Lip, als hij zegt,
dat dan ook de prijs voor het muntgas verhoogd moet wor
den. Als de winst te gering is, moeten wij niet vreezen
consequent te zijn, maar dan moeten wij verhoogen den
prijs van het gas voor alle verbruikers, zoo goed als van de
electriciteit.
Wat betreft het vergelijking maken tusschen gasprijs hier
ter stede en elders ben ik het eens met den heer van dei-
Lip. W anneer men juist wil oordeelen, moet men alle omstan
digheden kennen. Men kan niet afgaan op het feit, dat de
gasprijs lVa cent meer of minder bedraagt maar op de con
dities, waaronder de fabriek werkt, op het winstcijfer, dat
wordt behaald, enz. Wij, in Leiden zijn zoo gelukkig, dat
wij van meet af hebben gehad een gemeentebedrijf. In andere
plaatsen, waar het gasbedrijf vroeger was in particuliere
handen, en dit voor veel geld moest worden overgenomen,
heeft men niet zooveel winst kunnen maken. Men kan dus
niet afgaan enkel op den hoogeren gasprijs in andere steden.
In Tilburg is de prijs trouwens nog lager. Dan zou men
evengoed kunnen zeggen, waarom moeten wij nu dan den
prijs°verhoogen. In Groningen betaalt men bijv. geen meter-
huur, gelijk mij is medegedeeld. Wanneer de gasprijs nu
V» cent hooger is dan in Leiden, dan is het er misschien
toch nog goedkooper dan hier. In Zwolle betaalt men 6 cent
per M8. voor lichtgas, maar voor kookgas evenwel maar
4V» cent. Wanneer men alles in aanmerking nam en dan
ging vergelijken, dan kwam men wellicht tot eene heel
andere conclusie dan Burgemeester en Wethouders. Ten slotte
verdient het voorstel van Burgemeester en Wethouders van
koopmansstandpunt beschouwd, evenmin aanbeveling. Wij
moeten vermeerdering van het gasverbruik zoeken in de
toeneming van gasverbruik voor koken en verwarming. Dezer
dagen las ik, dat men ergens overwoog om den menschen
gratis toestellen voor gasverwarming te geven, omdat op die
manier het gasverbruik zou toenemen. En dat is, werd
gezegd, in het belang der gemeente, want de productiekosten
stijgen niet in dezelfde verhouding als het gasverbruik toe
neemt. Hoe meer gas er wordt gebruikt, hoe lager de pro
ductiekosten zijn. Hier handelt men juist andersom. Door
den gasprijs te verhoogen wordt het gasverbruik verminderd,
neemt althans niet toe, en dus worden de productiekosten
naar rato hooger. Van dat standpunt gezien geloof ik, dat
het ook geen overweging verdient het voorstel van Burge
meester en Wethouders aan te nemen. Burgemeester en Wet
houders hebben ten slotte een eigenaardig argument gebezigd.
Zij hebben gevraagd: »Wie betaalt die verhooging 1" en dan
zeggen zij: »de arbeiders niet, want die hebben muntgas; de
vele kleine neringdoenden ook niet, want de verhooging van
den gasprijs komt overeen met eene verhooging der belasting;
degenen, die electriciteit gebruiken, ook niet." Dus betaalt
er feitelijk niemand. Mooier kan het niet. Maar het is niet
waar. De kleine middenstand zal weer het kind van de reke
ning worden, en daarom, omdat ik om principiëele redenen
tegen indirecte belasting ben, wat de verhooging van den
gasprijs feitelijk zal zijn, en om al de genoemde praktische
redenen meen ik, dat men verstandig zal doen het voorstel
van Burgemeester en Wethouders, niet aan te nemen. De
vrees van Burgemeester en Wethouders, dat de meer gegoe
den, omdat door hen een evenredig deel aan die 30000
zal moeten worden betaald, de gemeente zouden verlaten,
deel ik niet. In dit opzicht heb ik een beteren dunk van de
gemeenteleden, die in goeden doen zijn dan Burgemeester en
Wethouders.
De heer van der Elst. M. d. V. Er is over de verhooging
van den gasprijs veel gesproken, ook vroeger, zoodat ik hier
over weinig nieuws zal kunnen te berde brengen. Maar een
paar punten zou ik toch willen releveeren, die uit de stukken
zijn te halen. In de eerste plaats uit het rapport van de
Commissie van de gasfabriek en van den Directeur der
gasfabriek. Het heeft mij getroffen, M. d. V., dat beide rap
porten, zoowel van de Commissie als van den Directeur
erkennen, dat de kleine winkeliers door de verhooging zullen
worden getroffen. Uit het rapport van den Directeur heb ik
den indruk gekregen, dat hij eenigszins bang is voor de
prijsverhooging. Hij heeft bijv. gezegd, dat verhooging van
den prijs de toename van het gebruik van gas als verwar
mingsmiddel in den weg zal staan." WTij hebben nu eenmaal
een uniformen prijs en die drukt dus zoowel op de gewone
verbruikers, als op het gebruik voor verwarming, zoodat het
steeds toenemend ingebruiknemen van verwarmingstoestellen,
er zeker door zal worden belemmerd. Verder heeft de Direc
teur er op gewezen, dat de hooge prijs van de kolen dit jaar
voor Vb nog niet werkt, omdat voor Vö van den voorraad
nog wordt betaald 9.25, zoodat een beroep, althans dit jaar
op den verhoogden prijs der steenkolen niet opgaat. Ook wijst
hij er op, en dit lijkt mij een zeer belangrijk punt, dat de
mindere winst, die zal worden verkregen, wanneer deze voor
gestelde verhooging niet wordt aangenomen, ruimschoots
gecompenseerd zal worden door de hoogere opbrengst van de
cokes. Het duurder worden van de cokes is echter iets, dat
juist drukt op den kleinen man, en dat zou dan samengaan
met verhooging van den gasprijs. Dat is iets, wat ik zeer zou
betreuren.
Als de cokes duur zijn en het gas duurder wordt, snijdt
dat zwaard dubbel. Voorts zegt de Directeur, dat de stijging
van de algemeene onkosten gering is. De stijging is wel voort
durend gebleven, maar de Directeur vindt die stijging niet
zoo belangrijk, ofschoon het wordt voorgesteld, alsof de alge
meene onkosten nu noodig maken verhooging van den gas
prijs. Verder sluit ik mij aan bij den heer Sijtsma. Ik vind
het inconsequent om den gasprijs te verhoogen, terwijl de
prijs van de electriciteit dezelfde blijft. De Directeur heeft in
zijn rapport ook gewezen op de mogelijkheid om den prijs
van het K. W. U. te brengen van 20 cent op 22 cent, omdat
door het toenemend gebruik van veel licht besparende lampen
de kosten van het electrisch licht zijn verminderd.
Men krijgt door het economische gebruik evenveel licht
voor de helft van den prijs, dan vroeger het geval was. Dat
geeft voor de verbruikers eene enorme besparing.
Dit zijn de redenen, waarom ik tegen het voorstel van
Burgemeester en Wethouders zal stemmen.
De heer Bosch. M. d. V. Ik wensch met een enkel woord
te zeggen, hoe ik op het oogenblik tegenover dit voorstel sta,
omdat ik mij vroeger reeds over de zaak heb uitgelaten en
zooals terecht is opgemerkt door den heer Sijtsma, niet voor
gasprijsverhooging ben uit het oogpunt van belastingverla
ging, maar wel, wanneer de productieprijs het vordert. Bij
al de bedenkingen, die tegen dat voorstel zijn ingebracht, heb
ik gezocht naar een argument om aan te toonen, dat de gas
prijs in den kostprijs niet is verhoogd. Wanneer dat was
aangetoond, zou ik medegaan met hen, die tegen het voor
stel zullen stemmen, maar waar hier in de stukken is aan
getoond, dat de kostprijs is toegenomen met ruim cent
per M8, daar sta ik voor de vraag: mogen wij dan met het
oog op de voortdurende stijging van de gemeenteuitgaven
wel toestemmen om den prijs te laten, zooals hij is? Er
wordt beweerd, dat die kostprijs niet zoozeer zou zijn toe
genomen, dat de productieprijs niet zou zijn gestegen. Maar
dan is mijn vraag: is de opgave van dien kostprijs zoo vol
komen juist geweest? Er wordt telkens teruggekomen op de
hooge dividenden, die de Gasfabriek afwerpt aan de gemeente,
maar het is voor mij de vraag: is niet van tijd tot tijd
quaestie geweest, dat wij weer geld hebben moeten terug
geven. Denk eens aan den grooten post, dien wij verleden
jaar hebben moeten toestaan.
Eerst wanneer het voorstel, vervat in een van de volgende
nummers der agenda, waarin is vastgesteld de afschrijving
van de gasfabriek, gebaseerd op thans verkregen gegevens,
zal werken, dan eerst zal met meerdere juistheid zijn te be
palen, of de kostende prijs, die tot nu toe berekend was, de
juiste is geweest of niet. Dan eerst zal blijken, wat aan het
gas wordt verdiend.
Het is waar, dat ik mij vroeger uit het oogpunt van be
lasting tegen de verhooging van den gasprijs heb verzet,
maar men zou, hoe principiëel op dit standpunt staande, toch
door de houding van den Raad in het algemeen zijn prin
cipe moeten laten varen op praktische gronden, wanneer men
ziet, dat alle voorstellen tot versterking der gemeente-inkom
sten worden verworpen. Wij hebben tot 2 of 3 maal toe
gehad een voorstel tot invoering van eene belasting op de
publieke vermakelijkheden, maar telkens hebben wij het kind
in zijne geboorte zien smoren. Wij hebben gehad eene proeve
van eene straatbelasting, maar het voorstel werd niet aan
genomen. Toch moet er eene versterking der gemeente
inkomsten zijn tengevolge van al wat de gemeente voor aller
lei takken van dienst meer noodig heeft. De verhooging van
de belasting is een groot kwaad, vooral wanneer men komt
boven een zeker cijfer. Dat heb ik opgemerkt sprekende met
menschen, die buiten de stad wonen. Wanneer men alle
voordeelen, die men in Leiden geniet, opsomt, als van goed
koop onderwijs en gas, van geen straatbelasting enz. en men
noemt dan als heffingscijfer der inkomstenbelasting 5 dan
