60
met de verlangens, dikwijls eischen, der afnemers; er moet
naar eene gezonde concurrentie worden getrachtcombi
naties moeten worden overwogen van nieuwe vindingen moet,
liefst spoedig, partij worden getrokkenverouderde systemen
dienen tijdig te worden vaarwel gezegd, enz. Het denkbeeld
handel brengt verder het nemen van spoedige besluiten met zich.
Bij het bestuur der instellingen Endegeest, Voorgeest en
Rhijngeest is geregeld toezicht op eene goede behandeling
der patiënten en een zuinig financieel beheer hoofdzaak.
Vandaar, dat in de verordening op de Gestichten Endegeest
en Voorgeest en het Sanatorium Rhijngeest bepaald is, dat
bij afwisseling een der Commissarissen gedurende één maand
met dit toezicht is belast, (art. 2). Bij een commissie van 5
personen, waarvan de Voorzitter niet als maand-commissaris
optreedt, geeft dit voor elk der leden elk jaar 3 maanden
toezicht. Van een Commissaris, die een dergelijke functie toch
altijd als een bijzaak zal beschouwen, kan bezwaarlijk meer
gevergd worden. Vandaar, dat deze Commissie niet minder
dan 5 leden kan tellen.
Hoewel ook de fabrieken een geregeld toezicht eischen,
treedt hierbij toch meer het nemen van besluiten in zaken,
die dikwijls niet te voorzien zijn, op den voorgrond. Daar
voor is een kleine Commissie, die gemakkelijk bijeen te roepen
is, het meest geschikt.
De heer van der Eist spreekt in zijne toelichting van ge
regelde vergaderingen eenmaal in de 6 weken. De bijeen
komsten van onze Commissie hebben echter niet op geregelde
tijden plaats. Zoo ligt er soms een termijn van 10 dagen,
soms van 10 weken tusschen twee vergaderingen. Daar vele
zaken niet tot eene vergadering kunnen blijven liggen, wordt
veel schriftelijk afgedaan. Hierbij geldt als ongeschreven regel,
dat de Commissie eenstemmig behoort te zijn. Is zulks een
enkele maal niet het geval, dan circuleeren de stukken met
eene nadere toelichting opnieuw, of wordt de zaak op eene
vergadering besproken. De vergaderingen zijn, nagenoeg
zonder uitzondering, voltallig. Indien het aantal Commissa
rissen met twee zal worden vermeerderd, zal het moeilijker
zijn voltallige vergaderingen te verkrijgen en zullen de
stukken minder spoedig circuleeren.
Het eerste bezwaar zou kunnen worden ondervangen, door
op geregelde tijden te vergaderenmaar dan ontstaat de
moeilijkheid, dat zaken, die niet kunnen blijven liggen en
waarvan eene mondelinge bespreking wenschelijk is, schrif
telijk moeten worden afgedaan. Het minder spoedig circu
leeren der stukken zal tengevolge hebben, dat öf de Voor
zitter, zonder daartoe direct te zijn aangewezen, telkens eene
beslissing zal nemen, öf dat door de Commissie een harer
leden als gedelegeerd lid wordt aangewezen en deze met de
Directie der fabrieken de dringende zaken afdoet. In beide
gevallen zal echter door één persoon eene groote verant
woordelijkheid worden gedragen en zullen heel wat zaken
worden afgedaan, zonder dat alle Commissarissen daarin ge
kend zijn.
Wij zouden nog kunnen denken, dat afwisselend een der
Commissarissen als gedelegeerde werd aangewezen. Maar ook
dit achten wij verkeerd, omdat dan in vele gevallen de be
slissing bij den Directeur zal berusten. Het is geen bezwaar,
dat de Directeur, zooals ook nu reeds het geval is, een
overwegenden invloed heeft, maar thans zijn de drie Com
missarissen in alle zaken ingewijd en kunnen te allen tijde
ingrijpen. Als echter het volgen van de inzichten van den
Directeur een gevolg wordt van de wijze van beheer, wordt
het veel moeilijker daarin verandering te brengen.
Wij wijzen er hier op, dat groote maatschappijen öf uit
een aantal Commissarissen een drietal aanwijzen, die als ge
delegeerden optreden öf door een klein aantal Commissarissen
beheerd worden.
Misschien, dat tegenover het bovenstaande de vraag gedaan
zal worden: hoe gaat het in andere gemeenten in's-Graven-
hage b.v., waar de Commissie voor de gasfabriek uit 5 leden
bestaat
Wij moeten hierop antwoorden, dat vergelijking met andere
gemeenten niet mogelijk is. De Stedelijke Gasfabriek, vroeger
alleen, thans in combinatie met de Stedelijke Electriciteits-
fabriek, is steeds door Commissarissen beheerd geworden. Bij
de wijziging der Verordening in de raadszitting van 26 Octo
ber 1911 is ingelascht, dat de inrichtingen door een Commissie
bestuurd worden onder toezicht en opperbeheer van Burge
meester en Wethouders. Dit heeft den toestand echter weinig
veranderd, in verreweg de meeste gevallen beslissen Commis
sarissen zelfstandig.
In andere gemeenten is het beheer der bedrijven in handen
van B. en W. en worden deze door een Commissie van advies
bijgestaan. Daar besluiten dus B. en W. en daar deze in den
regel tweemaal 's weeks bijeenkomen, kan in spoedeischende
gevallen direct eene beslissing genomen worden. Ook mogen
wij niet vergeten, dat het arbeidsveld der Leidsche fabrieken
in de laatste jaren zeer is uitgebreid. Al zijn in verschillende
gemeenten de bedrijven grooter, er kunnen zich in Leiden
een grooter aantal quaesties voordoen, en daarbij zullen de
quaesties hier minder eenvormig zijn.
Resumeerende deelen wij U mede, dat wij het voorstel tot
uitbreiding van het aantal Commissarissen met twee niet
kunnen ondersteunen, omdat:
Ie. Bij de ontwikkeling der fabrieken de behoefte aan een
grooter aantal Commissarissen zich niet heeft doen gevoelen;
2e. De uitbreiding der Commissie, indien de werkwijze
dezelfde blijft, aanleiding tot oponthoud in de afdoening van
zaken zal geven. In de toekomst zal in vele gevallen eer een
meer dan minder spoedige afdoening vereischt worden
3e. Het te verwachten is, dat bij een grooter aantal Com
missarissen de verantwoordelijkheid van één of twee personen
zal toenemenen die van de overige Commissieleden zal
verminderen.
Commissarissen der Stedelijke Fabrieken van Gas
en Electriciteit,
N. C. de Gijsei.aar, Voorzitter.
P. J. M. Aalberse.
J. Korevaar.
Leiden, den 29en Januari 1913.
Met belangstelling werd door onze Commissie kennisgenomen
van het voorstel van Mr. A. van der Eist tot uitbreiding o.a.
van de Commissie van Fabricage met twee leden.
Het zij ons vergund, dienaangaande de volgende opmerkin
gen ter kennis van Uw College te mogen brengen.
Het is onze Commissie niet duidelijk geworden, hoe de heer
van der Eist, na in zijne Toelichting tot het voorstel, alleen
te hebben doen voorafgaan »dat de Comm. van Fabricage een
zeer belangrijke taak heeft", zonder meer tot de conclusie
kan komen »dat deze laak het best te vergelijken valt met
die der Commissie van Beheer over Endegeest, Voorgeest en
Rhijngeest".
Veeleer zouden wij onzerzijds willen constateeren, dat de
mate van belangrijkheid van beide Commissiën wellicht elkan
der evenaart; doch dat overigens eene vergelijking van beider
werkzaamheden in vrijwel geen enkel opzicht kan worden
getrokken.
Immers de Commissie van Beheer is nagenoeg uitsluitend
een College van Bestuur, eene Commissie van Uitvoering dus;
terwijl daartegenover de Commissie van Fabricage bijna alleen
een adviseerende functie heeft en dus eene Commissie vormt,
die de zaken voorbereidt.
Niet alleen wordt in art. 54 der Gemeentewet reeds uit
drukkelijk een onderscheid gemaakt tusschen deze beide soor
ten van vaste Raadscommissies, maar ook in de Reglementen,
die door den Leidschen Gemeenteraad voor de beide lichamen
in quaestie zijn vastgesteld, komt dit verschil in aard en
werkkring volkomen tot zijn recht.
Zoo lezen wij in art. 2 der Verordening van 19 Januari
1911 (Gem.bl. No. 1), dat het bestuur van de inrichtingen
Endegeest, Voorgeest en Rhijngeest onder toezicht en opper
beheer van B. en W. aan de Commissie van Beheer is
opgedragen; daarentegen heeft de Commissie van Fabricage
tot taak over al hetgeen in art. 6 der Verordening van 31
Januari 1901 (Gem.bl. No. 4) aan hare zorg is toevertrouwd,
slechts al zoodanige voorstellen te doen aan B. en W., als zij
iri het belang dier zaken noodig acht. Zij deelt, volgens de
opsomming in art. 7 dier laatste verordening aan B. en W.
mede, zij doet aan deze verslag; zij dient hen van advies;
kortom zij regelt, beslist of bestuurt niet zelve, gelijk de Com
missie van Beheer over Endegeest doet. maar bereidt vrijwel
uitsluitend voor, hetgeen door B. en W. of Raad, eerst daarna
nog moet worden besloten.
Slechts voor een klein onderdeel neemt zij zelve eene be-
heerende functie waar, inzooverre zij de vaste werklieden dei-
gemeente benoemt en ontslaat; evenals ook slechts in de
tweede plaats de Commissie van Beheer soms adviseerend
optreedt, n.l. wanneer aldus art. 3 der verordening van
27 Juli 1911 (Gem. blad No. 23) haar dit door deri Raad of
B. en W. uitdrukkelijk wordt gevraagd.
Eene vergelijking tusschen beider werkzaamheden kan
wij herhalen het in vrijwel geen enkel opzicht worden
getrokken.
En nu moge het wellicht zijn nut hebben waar eene
Commissie van Beheer in de allereerste plaats heeft als
wij dit voor een oogenblik zoo mogen noemen eene taak
van »mederegeeren" dat zulk een Regeerings-Commissie
uit een 4-tal Raadsleden bestaat, opdat zij voldoenden waarborg
biede, dat zij in den geest van den Raad het haar opgedragen
deel der regeeringstaak vervultons ontgaat ten eenenmale
de noodzakelijkheid om eene Commissie van advies, eene
Commissie, die niet mederegeert, maar wier voorbereidende
voorstellen eerst nog de sanctie van B. en W. behoeven, om
eerst daarna, bijna altijd, nog aan den Raad ter beslissing
te worden voorgelegd (zoodat niet slechts 2 of 4, maar 31
