DONDERDAG 22
FEBRUARI 1912.
33
ƒ3.75, dat zou kunnen zijn een paar schoenen. Nu is het al
eens voorgekomen, dat een agent liep met een paar niet-model-
schoenen. Door de goedheid van de administratie had hij een
paar schoenen bij een particulieren leverancier kunnen koopen.
Maar ik moet er bijvoegen, dat hij toen geholpen is door den
zoon van den leverancier, die zich in den prijs schijnt vergist
te hebben. Wat het artikel betreft, dat in plaats van voor
ƒ5.voor ƒ3zon zijn geleverd, dat kan wel een parapluie
zijn. Nu is dit echter een artikel, een stuk, dat geheel valt
buiten de uitrusting van een agent. Wil een agent toch zulk
een stuk hebben, dan kan hij dat bij den gewonen leverancier
koopen of bij een ander, wanneer hij de parapluie daar goed-
kooper kan krijgen. Dat hindert in dit geval in 't geheel niet,
want de parapluie behoort niet tot de uniform van een agent.
Wij willen nu echter wel voldoen aan het verzoek van de
Kleermakers-vereeniging »St. Gerardus Majella", die meent dat
een openbare aanbesteding ten bate van allen zal zijn, om als
proel nu zulk een aanbesteding te houden. Gelukt die proef,
dan kan verder, worden gezien, hoe men in het vervolg zal
handelen.
De heer Pera. M. d. V. Naar aanleiding van hetgeen u
hebt gezegd over de verschillende artikelen, waarvan de prijs
door mij was aangegeven, moet ik nog slechts een enkele
opmerking maken. hebt gezegd, dat in een winkel waar
schoenen gekocht werdende zoon had geholpen, die zich
in den prijs zou hebben vergist. M. d. V., ik heb geen schoenen
genoemd, doch bij het geval waarover ik sprak, zijn latei-
twee agenten naar dien vasten leverancier toegegaan en heb
ben hem er op gewezen, dat het verschil nog al groot was,
dat het liep tusschen 6 en 3,75. De patroon heeft toen
geantwoord, dat er geen vergissing had plaats gehad, hij
handhaafde dus den prijs van 6,Dat artikel wordt door
dpn fabrikant geleverd voor f 3,25, zooals bij die gelegenheid
gebleken is. En nu moge een verdienste vari 50 cent te weinig
zijn, daar staat tegenover, dat een verdienste van 2,75
in een geval als dit, en dat nog wel voor een aannemer,
veel meer is, dan noodig mag geacht worden.
Ten aanzien van het koopen hangen de agenten nog al
veel af van den administrateur, en ik weet niet precies,
hoeveel medewerking zij van hem ondervindenmaar u,
M. d. V. hebt een uitdrukking gedaandie ik in mijn oor
zal knoopenen die mij hoop geeft op een welwillende, tege
moetkomende behandeling van zaken ten behoeve van de
agenten.
De heer Aalberse. M. d. V. Ik zou gaarne bij dit voorstel
twee vragen willen stellen.
Met groot genoegen heb ik kennis genomen van het prae-
advies van Burgemeester en Wethouders en ik waardeer,
dat zij eene proef willen nemen met aanbesteding. Zijn
Burgemeester en Wethouders nu ook van plan daarbij iets
te doen in de richting van het stellen van arbeidsvoorwaarden
Anders zit in de aanbesteding voor de betrokken arbeiders
een groot gevaar. In dit, meer dan in eenig ander bedrijf
komt voor het z. g. sweating system, waardoor de armsten
worden uitgebuit, om maai goedkoop naaiwerk te leveren,
en worden nu geen arbeidsvoorwaarden gesteld, dan vrees
ik, dat. door de concurrentie nog meer op de lage loonen
zal worden beknibbeld, dan reeds geschiedt. Ik geloof, dat
in den Haag een maximum arbeidsduur en een minimum-
Toon gesteld zijn. Mij is dit meegedeeld, doch ik heb het
niet kunnen onderzoeken.
De tweede vraag is deze, waarbij ik erken, dat het voor
ons land iets nieuws is, maar wellicht niet onmogelijk, omdat
reeds deze geheele zaak uitgaat van eene adresseerende ver-
eeniging. Kunnen Burgemeester en Wethouders bij eene
aanbesteding als deze, die in haar geheel slechts door een
groot patroon kan worden aangenomen, maar die in de onder-
deelen best door eenige kleine kleermakers kan worden aan
vaard, niet toelaten, dat hier wordt ingeschreven door eene
vereeniging, die dan het geheele werk aanneemt, maar den
arbeid laat verrichten door hare leden? Deze methode wordt
in het buitenland zelfs van hooger hand gepousseerd. Ik wijs
in dit verband op Oostenrijk, Italië en Frankrijk, landen overigens
met zeer verschillende opvattingen op sociaal gebied. Van
overheidswege wordt er op aangedrongen, dat voor allerlei
werk, ook voor de bouwvakken, wordt ingeschreven door
vereenigingen, ten einde den kleinen middenstand in de
gelegenheid te stellen mede te doen. In Frankrijk geeft de
wet zelfs aan de gemeenten de bevoegdheid om als voor
leveranties vereenigingen hebben ingeschreven, deze vrij te
stellen van het stellen van borgtocht, als de leverantie de
som van fr. 50.000 niet te boven gaat. In Italië moet aan die
vereenigingen zelfs de voorkeur worden gegeven.
Op die manier zouden Burgemeester en Wethouders stellig
er toe medewerken, dat wij op dit gebied bewaard blijven
voor verdere toepassing van het sweating system.
Ik weet niet, of er vereenigingen zijn, die zouden willen
inschrijven, want ik heb er met niemand nog over gesproken,
maar gaarne zou ik daaromtrent de meening van Burgemeester
en Wethouders vernemen.
De Voorzitter. Wanneer hier een vereeniging van kleine
kleermakers zou kunnen inschrijven, en dit dan ook voor de
gemeente voordeeliger uitkwam, dan zie ik niet in, waarom
wij niet van gemeentewege zouden kunnen doen, wat de heer
Aalberse wenscht, omtrent een minimumloon. Maar zoo iets
kunnen wij bij een eerste proefneming niet in praktijk bren
gen. Wij moeten nu het belang van de agenten aan dat van
de gemeente vastknoopen. Knoopen wij het belang van de
agenten nu ook nog vast aan dat van de kleermakers, dan
komen wij licht in conflict. Hoe gaarne ik ook den kleerma
kers een hooger loon gun, men moet niet vergeten, dat hoe
hooger loon zij krijgen, hoe minder er voor de agenten op
hun kleedgeld overschiet. Er moet op alles gelet worden. De
heer Aalberse is beter op de hoogte van dergelijke sociale
vraagstukken dan ik: hij weet dus wel, dat wij een dergelijke
quaestie een paar jaar geleden ook reeds hebben gehad ten
aanzien van het drukwerk. In 4907, bij de aanbesteding
van het drukwerk voor de gemeente, is ook de vraag ter
sprake gebracht, of niet een minimumloon vanwege de ge
meente moest worden vastgesteld. Dat geeft echter altijd
moeilijkheid. In Amsterdam is de zaak in het groot geregeld
daar wordt alle kleeding van gemeentewege gemaakt; en
waar de gemeente als werkgeefster optreedt, kan zij een der
gelijke bepaling ook maken. In Rotterdam levert de gemeente
het laken en geschiedt de aanwijzing door Burgemeester en
Wethouders. En als het waar is, dat in den Haag voor het
werk hooger loon wordt gegeven, dan begrijp ik niet, hoe
de agenten daar uitkomen, want zij krijgen daar maar f 70
of f 75 en hier f 85. In den Haag kan er dan niet veel winst
op overschieten.
Burgemeester en Wethouders willen echter gaarne het denk
beeld, door den heer Aalberse aan de hand gedaan, overwegen,
maar een stellige toezegging kunnen wij op dit oogenblik dien
aangaande niet doen. In elk geval moeten wij tot het volgend
jaar wachten.
Wat de quaestie van de vereenigingen van kleermakers
betreft, dat is een zaak, die overweging verdient, maar op
het oogenblik weet ik nog niet goed, hoe men de belangen
van beide partijen moet vereenigen. Ik zou niets aangenamer
vinden, dan wanneer ik iedereen kon tevreden stellen. Burge
meester en Wethouders zullen dan ook zeker de wenken op
dit punt gegeven, gaarne ter harte nemen.
De heer Pera. Wat den Haag betreft, de toestand daar
kan men niet vergelijken met dien in Leidenal is het dat
in den Haag zooveel minder aan de agenten wordt gegeven
als toelage voor hun kleeding. Ik vestig er daarom de aan
dacht op, dat in Leiden als voorwaarde gesteld is, en ook
verder gesteld zal worden, dat het laken door de firma Krantz
zal moeten worden geleverd. En nu is mij bij mijn onder
zoek gebleken, dat men in Tilburg laken kan verkrijgen,
voor dit doel geschikt, doch belangrijk goedkooper. In welke
verhouding de kwaliteit van dit laken staat tot dat van den
heer Krantz is mij niet bekend. Ik weet ook niet welk laken
men in den Haag gebruikt. Een lagere prijs van het laken
kan in dit opzicht veel mogelijk maken.
Eindelijk heeft men mij er op gewezen dat het aanbeveling
zou verdienen, wanneer de aanbesteding van de kleeding
zooveel mogelijk in den slappen tijd geschiedde; dat zou het
werk ten goede komen. En dat laat zich ook zeer goed
hooren wanneer het werk wordt aanbesteed in een drukken
tijd, wanneer er toch al handen te kort komen, dan kan dit
nooit in het belang van het werk zijn.
De Voorzitter. Wat de aanbesteding betreft, die geschiedt
al in den slappen tijd.
Ik zal nu nog enkele cijfers noemen ter vergelijking. Voor
een zomerjas betaalt men in Leiden ƒ24.70, in den Haag
ƒ25.voor een winterjas hier f 26.40, in Den Haag 25.
voor een pantalon hier 11.25, in Den Haag l'l.De
verschillen in prijs zijn dus zeer gering, gemiddeld komt
het even duur. Ik weet niet, welk laken men in Den Haag
gebruikt. Nu zou ik echter zeggen: laten wij toch over der
gelijke kleinigheden niet praten; hoofddoel moet zijn aan de
verschillende billijke wenschen van de menschen tegemoet te
komen, als dit eenigszins mogelijk is en het de gemeente niet
schaadt. En dit zullen wij trachten te doen.
De beraadslaging wordt gesloten en zonder hoofdelijke
stemming overeenkomstig het praeadvies van Burg. en Weth.
besloten.
Niemand verder het woord verlangende, wordt de vergadering
gesloten.
Leiden, ter Boekdrukkerij van J j. GROEN ik ZOON.
