DONDERDAG
1 JUNI 1911.
81
te maken, is door den leverancier van dat merk aange
boden, om zijn portland-cement aan een 50% hoogere proef
te onderwerpen dan waartoe hij verplicht was. Dat aanbod
is aangenomen; en alle cement, bij de uitbreiding van de
centrale gebruikt, is beproefd op 50 zwaardere eischen dan
de Minister van Waterstaat voorschrijft voor de waterstaats
werken.
De kwestie dus, die de heer Fokker hier uitgemaakt wil
zien, meen ik, dat niet op den weg ligt van Burgemeester
en Wethouders, noch van den Raad. De belangen van de
gemeente zijn bij die kwestie niet in het minste benadeeld
en hebben daarmede niets te maken.
De derde vraag is geweest: Zoo ja, zijn Burgemeester en
Wethouders voornemens, zoodanige maatregelen te nemen,
dat in den vervolge gezorgd worde, dat volgens de bestekken
wordt gewerkt? M d. V. Wij zijn ons niet bewust, dat afge
weken is van de bepalingen van het bestek. Ik dank u.
De Voorzitter. De heer Fokker is zeker bevredigd?
De heer Fokker. Neen, M. d. V., dat gaat zoo gauw
niet. Ik dank den geachten Wethouder wel voor het ant
woord, dat hij heeft gegeven, maar dat heel wat korter
had kunnen wezen, wanneer hij niet zelf gevoeld had, dat er
meer achter de vragen zat dan er oogenschijnlijk misschien
uit gelezen kon worden. Nu heeft de geachte Wethouder
gezegd, dat de kwestie hierom ging, of portland cement en
ijzer-portland-cement een zelfde materiaal zijn, en hij heeft op
het gebied van de tabak een vergelijking daarmede getrokken,
die de deskundigen beter zullen kunnen beoordeelen dan ik,
maar die ik met mijn geringe kennis van de zaak niet
juist acht.
Wanneer ik goed ben ingelicht en ik heb de zaak
eenigszins bestudeerd dan is ijzer-portland-cement en
portland-cement juist niet precies hetzelfde. Het materiaal port
land-cement is geheel iets anders dan ijzer-portland-cement.
Portland-cement mag, volgens de normen, die hieromtrent
door de Pruisische regeering zijn aangegeven, geen slakken-
meel bevatten, terwijl dat in ijzer-portland-cement wel
voorkomt.
En nu is, om goed materiaal te hebben, voor ijzer-portland-
cement zelfs een percentage aangegeven: het mag niet meer
dan 80 slakkenmeel bevatten. Bij een der proeven is echter
gebleken, dat het materiaal, hier gebezigd, 40 °/0 bevat,
wat volgens deskundigen veel te hoog is.
De heer Korevaar zegt, dat de belangen van de gemeente
naren niet zijn benadeeld. Misschien niet, maar de tijd zal
dat moeten leeren. De tijd zal moeten leeren, of de gebouwen
het zoo langen tijd kunnen uithouden, als waarvoor zij ge
projecteerd zijn. Deskundigen zeggen de heer Korevaar
is het daarmede niet eens en hij zal daarvoor wel zijn reden
hebben dat portland-cement en ijzer-portland-cement niet
hetzelfde is. Er bestaat ook een prijsverschil. Andere aan
nemers hadden, zoo zij vooraf hadden geweten, dat zij ook
ijzer-portland-cement hadden mogen gebruiken, misschien wel
ingeschreven voor lager prijs. Er is hier iemand bevoordeeld,
nl. de aannemer, die iets minders kon leveren, dan hij volgens
bestek had moeten leveren en waarop zijn inschrijving moet
gebaseerd geweest zijn.
Waar hier uitdrukkelijk erkend is, dat portland-cement
was voorgeschreven en toch ijzer-portland-cement is toege
laten, daar staat dat feit vast en heb ik althans het genoegen
dit geconstateerd te hebben, en dan laat ik het aan den Wet
houder over te beoordeelen, of hij hetgeen hij heden ter
verdediging heeft aangevoerd in het openbaar, ook tegenover
de technici op dit gebied kan verantwoorden.
De heer Sijtsma. M. d. V. Mag ik eerst even een vraag
doen? De heer Korevaar heeft gezegd, dat hij geen reclame
voor dezen of genen fabrikant of combinatie van fabrikanten
wilde maken. Nu stond in het bestek, dat er portland-cement
geleverd moest worden, terwijl men inderdaad ijzer-portland-
cement heeft geleverd. Heeft men nu niet, door dat toe te
staan, de fabrikanten geholpen, die dat ijzer-portland-cement
leveren? Waarom heeft men zich niet aan het portland-cement
gehouden? Dat is mij niet duidelijk.
De heer Kobevaar. M. d. V. De heer Sijtsma vraagt: Als
portland-cement is voorgeschreven, waarom hebt gij dan ijzer
portland-cement laten gebruiken? Als hout is voorgeschreven,
dan zou volgens de cementfabrikanten-vereeniging de vraag
rijzen, of vuren- en grenenhout ook hout is. Het is nog nooit
uitgemaakt door een bevoegd college hier te lande, dat ijzer
portland-cement geen portland-cement is. Dat nu willen de
fabrikanten hier laten uitmaken en de gemeente Leiden kan
dit allerminst doen. De gemeente is daartoe niet. bevoegd.
Wanneer wij dit in antwoord aan den heer Fokker ijzer-
portland-cement hadden gebruikt en wij krijgen dan weer een
verzoek om een ander merk niet toe te laten, en dat andere
merk blijkt na beproeving aan al de gestelde eischen te vol
doen, dan heeft de gemeente met al die kwestiën niets te
maken.
Nu blijkt wel het zwakke standpunt van den heer Fokker.
De heer Fokker zegt, de begrippen ijzer-portland-cement en
portland-cement zijn niet dezelfde, want, zegt hij, in Duitsch
land is het anders. Daarover heb ik niet willen spreken,
want het kan ieder bekend zijn, dat wij nog geen Duitschers
zijn, maar het is mij bekend, dat in Duitschland deze zelfde
strijd gevoerd is en dat men eindelijk gedaan heeft gekregen,
dat ijzer-portland-cement onder een zeker etiket moet geleverd
worden, maar men heeft ook getracht het van de Rijkswerven
en de Rijksleveranties te verdringen en dat is in geenen
deele gelukt, omdat men het daar eens was met den heer
van der Kloes, dat de qualiteit niets te wenschen overliet.
Wij hebben ons niet te houden aan Duitschland, maar wat
de qualiteit betreft, aan den eenigen man, die onpartijdig is
en met het belang van de fabrikanten niet te maken heeft,
en dat is de heer van der Kloes. Wat de kwestie van de
benaming betreft, zijn wij volkomen vrij en daarmede hebben
wij niets te maken.
De heer Vergouwen. M. d. V. Een enkel woord. Onder
het spreken van den heer Korevaar kwam dezegedachte bij
mij op: Het gewone portland-cement is, als ik mij niet bedrieg,
iets duurder dan ijzer-portland-cement, en wanneer nu voor
geschreven wordt portlandcement, dan zullen toch de verr
schillende aannemers rekenen met den gewonen prijs van het
als zoodanig algemeen bekende portland-cement en niet met
ijzer-portland-cement en ik zou dan ook wel in overweging
willen geven, bij de bestekken eenige omschrijving te geven.
Het kan gebeuren, dat het ijzer-portland-cement goed blijkt in
het gebruik en dat het van invloed is op den prijs van
aanneming.
De heer Korevaar. M. d. V. De heer Vergouwen veronder
stelt, dal; wanneer voorgeschreven wordtportland-cement, de
agenten in bouwmaterialen te bescheiden zouden zijn om te
vragen: mijnheer, moet het zijn ijzer-portland-cement of
portland-cement? Ik heb daarvan nooit iets bemerkt. Ik
heb nooit een oogenblik gerekend op de bescheidenheid
van die menschen, wanneer hunne belangen daarbij betrok
ken waren.
Mag ik nog even dit opmerken. De werken in deze gemeente,
ook die aan de centrale,worden aanbesteed onder andere
onder de voorwaarden, die de Minister van Waterstaat heeft
vastgesteld voor de waterstaatswerken. En nu staat er in 353
van die voorwaarden: »De cement, zoogenaamde portland-
cement, moet afkomstig zijn uit een gunstig bekende fabriek.
Bij elke zending moet het bewijs van herkomst worden overge
legd. De cement moet voldoen aan de volgende voorwaarden enz."
De Minister bemoeit zich dus in het geheel niet met de
benaming of met den strijd van leveranciers over een merk;
uit de toevoeging «zoogenaamde portland-cement' blijkt duide
lijk, dat de naam Zijne Excellentie volmaakt koud laat. De ge
bruikte cement heeft aan 50 zwaardere eischen voldaan
dan de Minister voorschrijft, dus zijn de belangen van de
gemeente behartigd, en verder gaan onze bemoeiingen niet.
De heer Fokker. M. d. V. Nog een kort woord. De heer
Korevaar heeft gemeend, dat ik op een zwak standpunt stond,
doordien ik het op Duitschland heb gegooid, zooals hijzeide,
maar waar de heer Korevaar zelf moet erkennen, dat in Duitsch
land ook die strijd heerscht en dat die strijd in zooverre is
beslist, dat ijzer-portland-cement, omdat het iets anders is,
in zakken onder een bijzonder etiket moet worden gebruikt,
om het te onderscheiden, geloof ik dat ook hierdoor wordt
bewezen en door den Wethouder erkend, dat het niet hetzelfde
is als portland-cement. Wanneer de ingenieurs-wetenschap dit
voor Duitschland heeft uitgemaakt, zal het voor ons land ook
wel gelden is de wetenschap niet universeel? ook al is er
misschien in ons land één autoriteit, die het daarmede niet
eens is. De heer Korevaar heeft zich beroepen op de »alge-
meene voorwaarden"maar daarin staat ook, de heer Kore
vaar kent dat artikel wel, dat alle materialen moeten zijn
van uitstekende en goede qualiteit Wanneer nu volgens de
algemeene norm in ijzer-portland-cement niet meer mag
zitten dan 30 slakkenmeel en in dit cementdat onder
zocht is (ik heb een afschrift van het rapport voor mij liggen),
blijkt 40% aanwezig te zijn, dan blijkt daaruit, dat in allen
gevalle de qualiteit te wenschen overliet. Al moge h.et dan
zijn, dat sommige proeven goed zijn uitgevallen, dat de trek
vastheid en de dichtheid goed uitvielen, de qualiteit is toch
niet geweest boven bedenking.
Andere materialen hadden misschien enkele van die proeven
ook goed doorstaan
De heer Korevaar. M. d. V. Wanneer de heer Fokker
