DONDERDAG 10
OCTOBER 1907.
197
hij dan altijd zijn beste krachten er aan zal kunnen zetten,
zoodat de gemeente niet de minste last hebben zal.
Waar Burg. en Weth. in hun praeadvies dus zeggen, dat
er moeilijk een leverancier zal gevonden kunnen worden,
wordt dit hier tegengesproken, doordat er al een gevonden
is. Maar ik zou Burg. en Weth. wel eens willen vragen, of
zij de leveranciers van de gemeente gevraagd hebben, of die
er bezwaar tegen hebben onder die bepalingen te werken,
natuurlijk niet onder al de bezwarende bepalingen, zooals in
dit adres staan opgegeven, maar toch onder dergelijke alge-
meene bepalingen.
Ik geloof dat het veel beter is, in plaats van maar dadelijk
ongunstig op dit adres te beschikken, de zaak nog aan te
houden, ten einde een belangrijke groep arbeiders, die in een
ongezond ambacht werkzaam zijn, te doen deelen in de voor
rechten die anderen reeds hebben. Al gebeurde het maar op
enkele plaatsen en op enkele tijden, dan zou dat toch reeds
een gunstigen invloed uitoefenen op andere werkplaatsen, en
langzaam een algemeene verheffing van den toestand van de
arbeiders ten gevolge hebben.
Daarom, en ook om andere redenen juich ik de motie van
die drie heeren zeer toe, en zou het mij zeer verheugen wanneer
ze werd aangenomen.
De Voorzitter. Ik meen er al dadelijk de aandacht op te
moeten vestigen, dat ook de heer Stigter, evenals de heer
Sijtsma van meening is, dat het adres als zoodanig niet kan wor
den ingewilligd, hetgeen mij steunt in mijn meening, dat uitstel
van deze zaak om der wille van dit adres geen zin heelt.
Later kan een onderzoek naar de arbeidsvoorwaarden elders
worden ingesteld, maar ik wil er nog even den nadruk op
leggen, omdat ik het misschien straks niet duidelijk genoeg
heb doen uitkomen, dat die voorwaarden van maximum-duur
en minimum-loon eenvoudig niet toe te passen zijn, omdat
de drukkers en zetters niet alleen overdag, maar ook 's nachts
werken, en dat wat geldt voor de bouwbedrijven daarom niet
kan gelden voor dit bedrijf. Hier heeft men niet te doen
zooals bij de bouwbedrijven met opgelegd werk, maar hier
komt het aan op werkzaamheden, die gedurende verschillende
tijden van den dag moeten worden verricht en gecontroleerd,
en daarom is het algemeen gevoelen, al zijn die bepalingen
van minimum-loon en maximum-arbeidsduur aan te bevelen,
dat ze voor dit vak zeer moeilijk zijn toe te passen, vooral
waar aanbesteed werk meerdere controle vereischt, dan het
gewone werk en de leverancier niet alleen voor de gemeente
werkt.
In de tweede plaats is het minder aanbevelenswaardig,
omdat het hier werk geldt, dat dagelijks moet geleverd worden
en voortdurend gecontroleerd. Men zou iemand moeten hebben,
waar men op aan kan, omdat het in gang houden van het
raderwerk van de gemeente geen kleinigheid is, die men den
eersten den besten kan overlaten, die zich als laagste inschrijver
bij een inschrijving heeft voorgedaan.
Burg. en Weth. zijn er dan ook volkomen van overtuigd,
dat het hier tot zeer groote moeilijkheden aanleiding zou geven.
De heer Pera. M. d. V. Ik heb destijds in dezen Raad be
hoord tot de eerste strijders die het hebben opgenomen voor
het minimum-loon en den maximum-arbeidstijd, en dat wel
in de dagen toen er in dit college nog maar enkele stemmen
ten gunste daarvan gehoord werden. En ook in dit geval zou
ik het gaarne hebben opgenomen voor den Typografenbond,
indien ik daartoe maar eenigszins de mogelijkheid zag. Maar
voor zoover ik de zaak kan beoordeelen en begrijp, is de toe
passing van het verzoek totaal onmogelijk. De Typografenbond
verwacht dat het ingrijpen van de gemeente zal tengevolge
hebben een algemeene reorganisatie van loonen en werktijden
op dat gebied. (Stemmen: In de toekomst!) Wanneer de
Gemeenteraad er mee begint, een zeker loon vast te stellen,
dan begrijp ik er toch uit dat dit loon in het algemeen moet
worden uitbetaald over het geheele werk, dus ook voor dat
van particulieren, en niet alleen voor het werk dat in gemeente
dienst vervaardigd'wordt. (Stem: Waarom niet?) Dan is het
de vraag, welke drukker er zich toe zal leenen werk voor de
gemeente aan te nemen, wanneer hij voor het werk, dat hij
voor particulieren verricht, hetzelfde loon zal moeten uit-
keeren. Het staat toch immers wel vast dat hij voor parti
culier werk de loonen zal moeten betalen waartoe hij door
de concurrentie gedwongen wordt. Zal nu toch het verhoogde
loon in het algemeen moeten betaald worden, dan zal de
gemeente al het extra-loon moeten bijpassen dat de drukker
van week op week aan zijne werklieden moet uitkeeren, voor
particuliere werkzaamheden. (Hilariteit). Ik betwijfel of het
raadzaam is, en voor den Gemeenteraad geoorloofd, op deze
manier met de geldmiddelen der gemeente om te gaan.
WTil men bepalen dat alleen voor werken van de gemeente
dat loon zal worden betaald, dan zal het onmogelijk zijn te
controleeren of daar werkelijk de hand aan wordt gehouden
[let eene uur werkt een zetter aan gemeentewerk en een
volgend uur weer aan werk voor particulieren. Hoe zal men
nagaan of wel de juiste tijd wordt opgegeven .dat voor de
gemeente gewerkt werd, en of wel het juiste bedrag zal worden
betaald? Dit vraagstuk zou al aanstonds zoo ingewikkeld
worden, dat ik geen mogelijkheid zie om de verlangde be
palingen toe te passen.
Ik ben daarom van meening dat men, noodgedwongen, er
wel toe zal moeten besluiten, de zaak zoo te laten als ze thans
geregeld is. Wat men wenscht, zal volgens mijn opvatting
alleen mogelijk zijn wanneer de gemeente een eigen drukkerij
bezit en eigen werkvolk in haar dienst betrekt. Alleen dan
zal men het werk en de betaling daarvan kunnen regelen
zooals men noodig oordeelt.
De heer van der Elst. Ik begrijp niet dat er tegen de
motie zooveel oppositie wordt gevoerd. De zaak is dunkt mij
zeer eenvoudig. Wanneer de motie wordt aangenomen blijft
de gang van zaken precies zooals ze is. Men vraagt immers
alleen maar dat de beslissing een jaar wordt uitgesteld en dat
gedurende dien tijd Burg. en Weth. eens onderzoeken, hoe
de regeling te Haarlem en te Deventer werkt. Ik vraag mij
ook af: Waarom zou te Leiden niet kunnen worden toege
past wat te Haarlem en te Deventer wel kan? Zoo lang het
tegendeel niet bewezen is, meen ik de aanneming van de motie
te moeten aanbevelen. Ik zou wenschen dat het inderdaad er
toe kwam dat alle drukwerk voor de gemeente in één hand
werd gebracht. Dan kon men de heele werkplaats, er op in
richten, en dat zou zeker van belang zijn voor de typografische
toestanden in de geheele stad, die, zooals wij allen weten,
veel te wenschen over laten.
De heer Sijtsma. M. d. V. Ik wensch enkele sprekers en
in de eerste plaats u met enkele woorden te beantwoorden.
Ik geloof dat u, met allen eerbied voor uwe scherpzinnigheid,
een beetje om de zaak hebt heengepraat, evenals dat in het
praeadvies is geschied, waar u eenvoudig zegt, dat het niet
kan om die en die reden, maar niet weerlegt hetgeen wij
hebben aangevoerd.
Daar staat tegenover, dat ik mij kan beroepen op een van
de aannemers en ik mag zijn naam gerust noemen op
den heer Taconis, die mij heeft verklaard, dat hij het wel
wil en kan aannemen, onder de door de typografen begeerde
bepalingen en tevens aan de gestelde voorwaarden omtrent
richtige uitvoering voldoen. We moeten niet vergeten, dat op
het oogenblik het gemeentewerk aangenomen wordt 39%
beneden het tarief en dat daar in onze sectievergaderingen
en ook in de openbare vergaderingen bij de begrooting her
haaldelijk op gewezen is. Men betaalt veel te laag loon voor
werk aan de gemeente geleverd; en als de gemeente nu over
het algemeen dit beginsel was toegedaan en ook in de bouw
bedrijven dat toeliet, dan zouden we zeggen: «Het is wel niet
mooi, maar de gemeente doet het nu eenmaal zoo", maar in de
bouwvakken is het anders. Daar wil men, dat de werklieden
onder behoorlijke bepalingen werken, dan moet men het ook
willen voor andere categorieën.
De heer Pera hangt er nu wel een vreeselijk schrikbeeld
van op, maar hoogst waarschijnlijk om er zijn eigen incon
sequentie mee te dekken. De bedoeling is toch niet, de bepalingen
nu al in 't leven te roepen, wij willen niets anders dan een
onderzoek in Haarlem en in andere plaatsen in te stellen;
ik heb een van de patroons gesproken, laten we nu ook eens
bij andere patroons informeeren. Het zou kunnen zijn, dat
ook daar die bezwaren niet zoo wegen als bij Burg. en Weth.
en bij den heer Pera.
Wat de heer Pera verder aanvoert is al heel zonderling;
de gemeente zou het extra loon, dat in ons geval de drukker
voor particulier werk meer zou moeten betalen, er bij moeten
voldoen. Ik verzeker mijnheer Pera, dat er in het bouw
bedrijf ook wel patroons zijn, die het bepaalde loon voor
particulier werk ook niet betalen; zou de gemeente dat dan
ook moeten betalen Toch zeker wel. Laat hen dan eens met
zulk een voorstel komen. Inderdaad zoo iets is geen ernstige
argumentatie.
Laten we dus thans de motie aannemen. We behoeven toch
niet alle bepalingen in het adres goed te vinden, om aan dit
eene gedeeltelijk toe te geven. Straks komt een voorstel van
de vereeniging «Vooruit en daar kunnen wij ook slechts
met eenige punten meegaan, en met andere niet; waarom
kan dat nu hier ook niet? Waarom moeten we hier nu alles
toegeven of niets
Het is mij van den heer Pera verschrikkelijk tegengevallen,
waar ik hem vroeger als medestander naast mij heb gehad,
dat hij nu zooveel bezwaren maakt, en ik hoop, dat hij nu
door mijn dringend betoog tot inkeer zal zijn gebracht en op
den goeden weg zal terugkomen.
De heer Fokker. M. d. V. Ik zou nog even willen opmerken,
dat wij niet gevraagd hebben om inwilliging van het adres
zooals het daar ligt, maar om een onderzoek naar de toe
standen, waaruit kan blijken, waarom in Haarlem en bij het
Provinciaal Bestuur in Leeuwarden en in Deventer eene rege
ling wèl kan, en waarom het hier dan niet zou kunnen. Door
