34
groot, in vele zelfs een.grooter belang bij vroeger sluiting
dan de bedienden. Juist voor de kleine patroons bleek dit
overtuigend. Dat tot wegruiming der aanwezige misstanden
het particulier initiatief onmachtig is, is uit de vele mislukte
pogingen wel overtuigend gebleken."
Daargelaten nu, dat op deze conclusie, gelijk wij nader
zullen zien, zeker heel wat valt af te dingen, willen wij
toch beginnen met te erkennendat ook naar de meening
van ons college vervroegde winkelsluiting om de verschillende
boven aangeven redenen alleszins wenschelijk zou zijn. Immers
uit het door de Kamer van Arbeid voor de winkel- en grossiers-
bedrijven alhier ingesteld onderzoek is gebleken, dat ook hier
ter stede nog tal van winkelbedienden een overlangen arbeids
tijd hebben en dat de overgroote meerderheid der winkels
na 9 uur 's avonds sluit. Zoo blijkt dat van de 525 winkel
bedienden, verdeeld over 160 bedrijven, waarover haar
onderzoek loopt, niet minder dan 146 een arbeidstijd hebben
van 12 uur of meer, terwijl van de 245 winkels waarvan zij
den sluitingstijd meedeelt, slechts 11 vóór 9 uur sluiten, 34
om 9 uur en alle andere nog later.
Een andere vraag is nu echter of met de erkentenis dat
verbetering in den bestaanden toestand wenschelijk, misschien
noodzakelijk is, daarmede tevens gezegd is, dat het op den
weg der gemeentelijke overheid zou liggen deze verbetering
door dwang tot stand te brengen. En dan deelen wij volko
men de ten deze door de Kamer van Koophandel en Fabrieken
uitgesproken meeningdat deze vraag vooralsnog ontkennend
moet worden beantwoord.
Het groote bezwaar tegen een verplichting tot winkelsluiting
op een bepaald uur bestaat ook voor ons in de inbreuk,
welke hierdoor op de individueele vrijheid der winkeliers zou
worden gemaakt.
Om te beginnen verlieze men toch niet uit het oog wat
het uitgangspunt is geweest van deze beweging voor een
vervroegde winkelsluiting, welke zich thans alom in den lande
openbaart. Men wilde den arbeidsduur der winkelbedienden
beperken. Maar nu bleek al spoedig dat men dit doel niet
zou kunnen bereiken zonder alle winkels in een zelfden tak
van bedrijf aan een bepaald sluitingsuur te binden. Immers
indien tengevolge van de beperking van den arbeidstijd der
winkelbedienden de winkels met personeel zouden gedwongen
worden op een bepaalden tijd te sluiten, terwijl die zonder
personeel (of met een zoo groot personeel, dat zij dit in ploegen
kunnen doen werken) zouden kunnen open blijven, zou dit tot
een bevoordeeling van de laatsten ten koste van de eersten leiden.
Zoo schrijft de Amsterdamsche commissie, waar zij de rege
ling van de winkelsluiting in verband brengt met het ontwerp-
arbeidswet 1904: »Het is der commissie bij haar onderzoek
overtuigend gebleken, dat dergelijke gemeentelijke verorde
ningen (n.l. die tot beperking van den arbeidsduur der winkel
bedienden) slechts dan mogelijk en wenschelijk zijn, indien
bij eenzelfde categorie van winkelbedrijven geen enkele win
kelzaak uitgezonderd wordt. De uitzondering te moeten maken,
die het Ontwerp-arbeidswet 1904 voorschrijft (n.l. voor het
hoofd of den bestuurder van een bedrijf of diens echtgenoote),
zou een zóó schromelijke bevoordeeling geven van die winkels,
die uitsluitend door den eigenaar of een zetbaas met zijn
echtgenoote gedreven worden, en zou een zóó rechtmatige
verontwaardiging der overige winkeliers in het leven roepen
dat zelfs indien een gemeentelijke verordening, gelijk die het
Ontwerp-Arbeidswet 1904 zich denkt, op papier bestond,
deze practisch onuitvoerbaar zou blijken."
Men vergeet evenwel, dat op deze wijze het middel het
doel voorbijstreeft. Men wil beperken den arbeidstijd der
winkelbedienden en om dit doel te bereiken gaat men nu
ook aan banden leggen de vrijheid van den winkelier om
zijn winkel zoo lang geopend te houden, als hij goed vindt.
En nu zegt men wel »neen, dat is zoo niet, dat is een onjuiste
voorstelling van de zaak, want voor den winkelier en inzon
derheid voor den kleinen winkelier, is beperking van den
winkeltijd minstens evenzeer noodig als voor de winkelbe
dienden", maar dit neemt niet weg, dat wij overtuigd blij
ven, dat zeker niemand aan een beperking van de vrijheid
van den winkelier om zijn winkel te sluitenwanneer hem
goeddunkt, zou hebben gedacht, indien men niet juist daarin
het middel had gezien om de regeling van den arbeidstijd
der winkelbedienden tot een bevredigende oplossing te brengen.
Maar, zegt men, die beperking van de vrijheid der winke
liers is meer schijn dan werkelijkheid; de winkeliers zelf
wenschen niets liever dan van overheidswege aan een bepaald
sluitingsuur te worden gebonden. Ware het niet dat zij daarin
thans door slechts enkele onwilligen worden belemmerd, de
winkeliers zouden zeker reeds uit eigen beweging tot een
sluitingsuur om 9 uur of wellicht nog vroeger zijn overgegaan.
Dit nu zijn wij zoo vrij te ontkennen. Althans meenen wij
te mogen beweren, dat allerminst gebleken is, dat bij de
overgroote meerderheid der winkeliers zulk een neiging tot
vervroegde winkelsluiting zou bestaan. En dit zoo min hier
ter stede als in Dordrecht of Amsterdam
En om dit te bewijzen meenen wij ons te mogen beroepen
op diezelfde cijfers, welke ooor de voorstanders der verplichte
winkelsluiting tot staving hunner bewering worden aangevoerd.
Curiositeitshalve willen wij hier ook de door de Amsterdam
sche commissie verstrekte gegevens niet onvermeld laten, opdat
u daaruit blijke op hoe weinig vasten bodem de conclusie
dier commissie, dat de overgroote meerderheid der Amster
damsche winkeliers verplichte winkelsluiting zou wenschen
gevestigd is.
In het geheel heeft de Amsterdamsche commissie gehoord
249 personen. Vragenlijsten werden aan 150 personen gezonden
waarvan echter slechts 25 beantwoord terugontvangen werden.
Ten slotte plaatste de commissie een oproeping in de verschil
lende dagbladen, waarbij allen die nog mededeelingen wenschten
te doenuitgenoodigd werden voor de commissie te verschijnen.
Tengevolge van deze oproeping zijn nog 6 personen voor de
commissie verschenen en door haar gehoord Iets verder zegt
de commissie nog, dat ook vertegenwoordigers van andere
takken van winkelbedrijf dan waarover haar onderzoek heeft
geloopen, door haar werden opgeroepen: de opkomst was
daarin echter zóó slecht of het medegedeelde zoo geheel
gelijk aan hetgeen der commissie reeds bekend was, dat het
niet mogelijk of niet noodig was hiervoor een afzonderlijke
rubriek te openen.
Aan de gehoorde personen nu werd de vraag voorgelegd
of zij vóór of tegenstanders waren van een verplichte 9 uur
sluiting? En wat bleek nu? Van de 245 winkeliers, die bun meening
te kennen gaven, waren 170 of 69 pCt. voor de verordening,
61 of 25 pCt. er tegen, terwijl de overige 14 of 6 pCt. geen
besliste overtuiging hadden. Van de 75 winkeliers die geen
besliste voorstanders waren van een gemeentelijke verordening,
die 9 uur als sluitingsuur aanwees, bleek ongeveer de helft
in ieder geval voor wettelijke regeling te zijn maar zag liever
10 uur dan 9 uur als sluitingsuur aangewezen. Verder deelt
de commissie nog mee, dat bij de kappers en barbiers, de
winkeliers in goud en zilverwarencomestibles, manufacturen,
schoenen en laarzen de minderheid der tegenstanders grooter
was. Toch bedroeg ook daar de meerderheid nog 60 pCt.
Even sterk in aantal waren voor- en tegenstanders onder
de winkeliers in huishoudelijke artikelen en de bakkers.
Peslist tegen een 9-uur-sluiting bleken de banketbakkers en
de fruit- en visch handelaars.
En op grond van deze gegevens acht nu de commissie
zich gerechtigd te concludeeren dat de winkelstand in Amster
dam de verplichte 9-uur-sluiting wil.
Dus omdat in een stad als Amsterdam van de 249 gehoorde
winkeliers 69°/o zich voor de verplichte winkelsluiting ver
klaarde, zou men mogen aannemen, dat dat ook de wensch
van de overgroote meerderheid der winkeliers is.
Nu is het waar, dat de commissie hen, die zich niet uit
spraken, bij de voorstanders gerekend wil zien. Aan het slot
van haar overzicht over de verschillende geuite meeningen
gekomen, betreurt zij het dat haar rapport door een te geringe
mededeeling van de betrokken personen, niet vollediger heeft
kunnen zijn; »maar zij meent tot de conclusie gerechtigd te
zijn, dat waar in een bedrijf de belangstelling der betrokken
personen ontbreekt, er voor dat bedrijf geen ernstige bezwaren
tegen een vervroegde sluiting bestaan. Al degenendie hun
belangen bedreigd meenden door een vervroegde sluiting,
hebben wel gezorgd dat de commissie hun meening leerde
kennen, hetzij door het indienen van een request, hetzij
door voor de commissie te verschijnen."
Hier nu komt het ons voor, dat de commissie van een vol
slagen miskenning van het Hollandsche volkskarakter blijk
geeft. Immers hier te lande is het veeleer regel dat de voor
standers van een zaak zich daar krachtig voorspannende
tegenstanders daarentegen uit een zekere aangeboren onver
schilligheid zich schuilhoudentotdat het te laat is.
Eerst wanneer de regeling is tot stand gekomen en zij de
nadeelenwelke daaruit voor hen voortvloeiengewaar worden,
worden zij wakker en.... protesteeren, wanneer er aan de
zaak zelve niet meer te veranderen is. En zoo is het niet
onwaarschijnlijk ook hier. Veeleer dan uit het stilzwijgen
van zoovelen te concludeerendat zij als voorstanders zouden
mogen worden beschouwd, zou dan ook de conclusie naar
wij meenen voor de hand liggendat zij zich alleen daarom
niet hebben uitgesproken omdat zij meenden, dat er van
zulk een ingrijpenden maatregel toch wel niets komen zou.
Intusschen mogen wij hier niet onvermeld latendat bij
de behandeling van de zaak in den Amsterdamschen gemeen
teraad naast een adres van 1800 winkeliers die zich tegen
de verplichte winkelsluiting verklaardeneen ander met 4300
namen was ingekomen van winkeliers die op aanneming der
verordening aandrongen. En evenmin mag worden verzwegen
dat bij een door de Amsterdamsche winkeliersvereniging
gehouden enquete niet minder dan 79% der winkeliers die over
het al dan niet wenschelijke van een wettelijk geregeld sluitings-
