8
moet dus niet alleen rekening gehouden worden met de hoe
veelheid, die verbruikt is, maar tevens met den duur en
hot gedeelte van den dag. waarin het stroomverbruik plaats
vindt.
Bij eene vergelijking van gaslicht en electnsch licht is
verder het prijsverschil wel één der vele factoren, maar niet
de alles beheerschende factor, waarmede rekening dient Ie
worden gehouden.
Bit blijkt ook uit het feit, dat, ofschoon in verreweg de
meeste gevallen gaslicht belangrijk lager in prijs is, het
gebruik van electrisch licht over de geheele wereld sterk
toeneemt.
In Duitschland zijn thans bijna 500 electrische stations in
werking, waarvan verscheidene in Gemeenten van 1000 tot
10.000 zielen. Ongeveer een derde van deze centralen ver
krijgen haar electriciteit geheel of gedeeltelijk door waterkracht.
Hierbij dient in aanmerking te worden genomen, dat de
gasprijzen in Üuitschland hooger zijn dan in Nederland; in
Duitsche steden variëeren die prijzen van 7.2 tot 12 cent
per M3., in ons land van 5 tot 8 cent.
In Kngelandwaar de gasprijzen met die in Holland over
eenstemmen, zijn thans 188 electrische stations in exploitatie.
Wat Nederland aangaat, zoo wordt in Amsterdam electriciteit
door eene particuliere maatschappij verstrekt, in Rotterdam
exploiteert de gemeente hare centrale, terwijl in 's Gravenhage
wederom eene particuliere maatschappij een centrale bezit,
die in een gedeelte van het centrum der stad stroom levert.
Deze maatschappij heeft uitbreiding van hare concessie ge
vraagd; het gemeentebestuur heeft hierover nog geen beslis
sing genomen, maar bestudeert plannen voor hetexploiteeren
in eigen beheer van een of meer electrische stations
li* Utrecht worden de terreinen en gebouwen der Gas
fabriek electrisch verlicht, buiten de fabriek wordt nog geen
stroom geleverd.
De Gemeenteraad van Groningen heeft den 29sten Juli j1
beslotenom aan eenige binnen- of buitenlandsche fabri
kanten, specialiteiten op het gebied der electriciteit, te ver
zoeken om tegen betaling een van gemeentewege te verstrekken
globaal plan voor eene electrische centrale uit te werken,
en onder bijvoeging van eene gedetailleerde exploitatiereke
ning op te geven, voor welk bedrag de firma zich verbinden
wil de door haar ontworpen inrichting te leveren, onder
garantie, dat de overgelegde exploitatierekening niet zal
worden overschreden.
In Haarlem, waar de Gasfabriek tot 1903 in handen van
eene particuliere maatschappij is, heeft het gemeentebestuur
de levering van electrischen stroom in eigen beheer in studie
genomen.
In het West land worden thans een zestal kleine gemeenten
electrisch verlicht door het aanbrengen van bovengrondsche
geleidingen is daar op het aanlegkapitaal belangrijk bezuinigd
Bijna dagelijks treft men verder in de dagbladen berichten
omtrent concessieaanvragen voor levering van electriciteit
in gemeenten van grooteren of kleineren omvang aan.
Wat onze gemeente betreft, zoo wordt door de Leidsche
Katoenmaatschappij een ruim gebruik van electrische beweeg
kracht gemaakt, verder heeft de Koninklijke Nederlandsche
Grofsmederij eene electrische kraan voor het heffen van zware
lasten, worden de meelfabriek en de sajetfabriek van Vervoort
en van Cranenburg electrisch verlicht en zijn er 7 gasmotoren,
totaal met 58 paardekrachten voor de voortbrenging van
stroom (in hoofdzaak voor licht) opgesteld.
Uit dit alles blijkt genoegzaam, dat electriciteit naast het
gas eene plaats inneemt en deze in de naaste toekomst be
langrijk grooter belooft te worden.
De voordeelen van het electrisch licht zijn: gemak bij het
aanbrengen en in behandeling, gevaarloosheid en afwezigheid
van verontreiniging en temperatuurverhooging der lucht.
Voor lokalenwaar veel menschen bijeenkomenvoor zieken
zalen, schouwburgen en sommige fabrieken is het boven elk
ander verlichtingsmiddel te verkiezen.
Mode en zucht naar reclame werken verder het gebruik
van dit licht in de hand.
Wij meenen hier nog te moeten bijvoegen, dat er in den
laatsten tijd ernstig naar gezocht wordt om electrische gloei
lampen te vervaardigendie minder stroom dan de thans in
gebruik zijnde behoeven. Even goed als het mogelijk is, dat
deze pogingen eerst over eenige jaren zullen slagen, zoo kan
binnen eenige maanden eene bruikbare lamp worden gele
verd die b. v. slechts de helft van den stroom noodig zal
hebbendie nu voor een gloeilamp wordt vereischt.
Verder biedt eene verlichting met electrische booglampen
voor drukke verkeerswegen groote voordeelen aan.
Wat de beweegkracht aangaat, zoo zijn electromotoren
voor de kleine industrie geschikt. Deze motoren eischen geen
bijzondere opstelling, nemen weinig ruimte in, werken ge-
ruiscl.loos, en zijn gemakkelijk in de behandeling De kosten
van aanschaffing en onderhoud van electromotoren zijn g -
ringer dan van andere motoren. In industriëen, waar afwis
selend nu eens veel dan weder weinig kracht wordt geeischt,
en op plaatsen, waar veel drijfwerk moet worden aangebracht
kunnen dikwijls met vrucht electromotoren worden toegepast.
Bij het nagaan van verschillende tarieven voor de levering
van stroom aan motoren is ons geblekendat in verscheidene
plaatsen stroom voor een zoodanigen prijs wordt geleverd,
dat in sommige bedrijven electromotoren met. gasmotoren
j kunnen coricurreerenzelfs bij een zoo lagen prijs als te
Leiden voor het gas geldt.
Een factor van beteekenis voor electrische centralen kart
ook zijn het leveren van si room voor tractie.
In verband met het bovenstaande komt het onze Commissie
noodig voor dat ook voor Leiden zal worden nagegaanwelke
de kosten, aan de oprichting eener centrale verbonden, zullen
zijn, en tegen welken prijs electrische stroom zal kunnen
worden beschikbaar gesteld. Dat wij thans tot dit onderzoek
wenschen over te gaan, vindt mede zijn grond hierin, dat
bij de voortdurende toename van het gasverbruik hier ter
stede binnen enkele jaren plannen voor eene uitbreiding dei-
Gasfabriek zullen moeten worden opgemaakt, en wij bij het
opmaken dezer plannen rekening wenschen te houden met
eene eventueele oprichting eener electrische centrale.
Voor het bedoelde onderzoek achten wij een crediet noodig
van 5000,welke som wij IJ voorstellen uit de exploitatie
der Gasfabriek over het dienstjaar 1899 beschikbaar te stellen,
liet saldo der Gasfabriek is voor dit jaar geraamd op ƒ83 635,781 /2
De resultaten, voor zoover zij bekend zijn, zijn van-dien
aard, dat het geraamde saldo zal worden overschreden en
het genoemde bedrag zonder bezwaar uit de exploitatie dei-
Gasfabriek beschikbaar zal kunnen worden gesteld.
Boven hebben wij in zijn geheel liet besluit van den ge
meenteraad van Groningen medegedeeld. Het ligt in onze
bedoeling ongeveer in gelijken geest te handelen en naai
gegevens, door ons in overleg met een ervaren electro-tech-
nicus te verstrekken, aan een Nederlandsche en twee of drie
buitenlandsche firma's plannen voor do inrichting eener elec
trische centrale te vragen. Voor het opmaken dezer plannen
zal aan de firma's eene vergoeding worden toegekend, zoodat
de ontwerpen het eigendom der Stedelijke Gasfabriek zullen
wordenzonder dat deze van hare zijde eenige verbintenis
tegenover een der fabrikanten behoeft aan te gaan. Het nazien
en bestudeeren der projecten zal onder de leiding van een
electrisch Ingenieur dienen te geschieden.
Wij zouden er verder prijs op stellen, indien de Directeur
van Gemeentewerken ons, voor zoover noodig, zijn oordeel
over het aanbrengen van electrisch licht in Gemeentegebou
wen zal doen kennen. De kosten van het genoemde, waarbij
nog gevoegd moeten worden uitgaven voor teeken- en druk
werk en voor het bezoeken door den Directeur der Gasfabriek
van eenige electrische centralen van ongeveer gelijken omvang
als voor Leiden noodig zal worden geacht, zullen uit het
aangevraagde crediet moeten worden bestreden.
Resumeerende hebben wij de eer U in overweging te geven
aan den Raad het voorstel te doen om uit de exploitatie der
Gasfabriek, dienstjaar 1899, een som van 5000.beschik
baar te stellen ter verkrijging van plannen met opgaaf van
kosten van installatie en exploitatie, voor eene op te richten
electrische centrale.
De Commissie van beheer der Stedelijke Gasfabriek,
11. C. Juta.
A. W. Kroon Jr.
Aan II. II. Burgemeester en Wethouders van Leiden.
N°. 15. Leiden, 10 Januari 1900.
Wij hebben de eer Uwe Vergadering mede te deelen, dat
bij ons geen bezwaar bestaat tegen inwilliging van het door
Mej. C. Japikse ingediend verzoek om ontslag als onderwijzeres
aan de Openbare school voor Meisjes le klasse, alhier.
Onder overlegging van het door haar ingediend verzoekschrift
en het daaromtrent uitgebracht advies van het hoofd der school,
geven wij U mitsdien in overweging Mej. C. Japikse, opbaar
verzoek, eervol ontslag te verleenen uit hare betrekking van
3e onderwijzeres aan de openbare Meisjesschool der le klasse,
met ingang van 15 Januari a. s.
Aan den Gemeenteraad. Burg. en Weth. van Leiden.
Leiden, 4 Januari 1900.
EdelAchtbare Heeren,
In antwoord op nevensgaand schrijven heb ik de eer U
mede te deelen, dat tegen het verzoek van Mej. Japikse, haar
tegen 15 Jan. a. s. eervol ontslag uit hare betrekking te geven,
geen bezwaar bestaat.
Op dien datum is het verlof van twee maanden, dat U haar
wegens gezondheidsredenen toestondt, verstreken.
P. ZlLLESEN.
