DONDERDAG 16 MEI 1895.
31
is er bewaarscholen op na te houden. Zij is dit indertijd begonnen,
maar niemand heeft haar daartoe verplicht.
Nu komt er quaeslie om een bewaarschool over te nemen welke
zeer waarschijnlijk in particuliere handen zal komen en verder zal
worden geexploiteerd.
Dit kan zeer goed want op zoovele plaatsen bestaan particuliere
bewaarscholen die met uitmuntend gevolg worden bestuurd. Maar
het is geen zaak natuurlijk om dadeljjk eenige duizenden uit de ge
meentekas te nemen en met het geld van de belastingschuldigen te
gaan spelen. Want dit wordt het toch eigenlijk, wanneer men on
verplicht en zonder noodzaak zooveel uitgeeft. Dit is mij al te kras.
Wij moeten bedenken dat er zoovele menschen zijn die met moeite
1, 2 of f 3 in de belastingen bijdragen en het gevolg van dezen
maatregel zal zijn dat de belastingen verhoogd worden.
Het is juist te apprecieëren in burg. en Weth. dat zij, evenals vele
leden van den Raad geneigd zijn goed voor het onderwijs te zorgen,
doch zich verzetten tegen overdrijving en niet bepaald noodzakelijke
uitgaven.
Ik zal voor het voorstel stemmen omdat ik niet op mij wil nemen
de verantwoordelijkheid van eene onnoodige zaak die de belasting
schuldigen opnieuw zal treilen.
De heer Pera. Ik lees hier in het rapport van Burg. en Weth.
dat de gemeente onverplicht reeds drie uitnemend ingerichte be
waarscholen bezit.
De heer Van Kempen legde op dat «geheel onverplicht" den nadruk,
doch de heer De Goeje zeide, dat de gemeente daartoe wel verplicht
was. Dit is voor nijj een zaak van groote beteekenis. Ik meen
echter met den heer Van Kempen, dat de gemeente niet gehouden
is bewaarscholen op te richten.
Op de drie gemeentelijke bewaarscholen gaan 1000 kinderen. Wan
neer eenmaal vastgesteld wordt, en dit ligt opgesloten in den'aankoop
van dit gebouw, dat de gemeente verplicht is tot oprichting van be
waarscholen dan moeten er binnenkort nog meer komen. Immers
erkent men de noodzakelijkheid oin in dat gedeelte der gemeente
een school op te richten, dan moet men die zorg tot alle deelen der
gemeente uitstrekken.
Dit is een begin waarvan wij het einde niet kunnen zien.
Eenigcn tijd geleden werd hier door een lid, bekend om zjjne
warme belangstelling voor het openbaar onderwijs, eene uitdrukking
gebezigd die ik mij in het oor geknoopt heb. Hij zeide: ik heb
meermalen vroeger medegewerkt tot zaken waaraan uitgaven waren
verbonden, waar ik nu mijn slem niet meer voor zoude geven. Welnu,
gedachtig aan die uitdrukking meen ik hier thans te moeten waar
schuwen voor de gevolgen van een besluit, waarbij de school aan de
Garenmarkt door de gemeente zoude worden overgenomen. Ik meen,
dat in deze aan particuliere krachten moet worden overgelaten om
in de behoefte te voorzien; en daarom zal ik stemmen voor het voor
stel van Burg. en Weth.
De heer Dekhuyzen. Naar aanleiding van hetgeen door den heer
De Goeje is gezegd over het adres van het bestuur van het Nuts-
departement eene enkele opmerking. Zoowel bij het bestuur van het
departement als bij dat van de bewaarschool bestond de vaste over
tuiging dat de Nulsbewaarsehool door overneming van de school aan
de Garenmarkt door de gemeente eenvoudig zoude te gronde gaan.
Het ligt minder als Raadslid op mijn weg om alle bijzonderheden
mede te deelen, maar het vooruitzicht op het tenietgaan van hare
school heeft het bestuur er toe geleid het adres in te zenden.
De heer Zillesen. Ik zal over het aanhangige voorstel niet spreken
omdat ik gaarne eerst wil afwachten het antwoord van Burg. en Weth.
op de gevoerde bestrijding. Ik wensch nu alleen protest aan te
teekenen tegen eene uitdrukking door den heer Van Kempen gebezigd.
De heer Van Kempen zeide dat het hem bevreemdde dat juist
dezelfde personen die de vorige maal stemden tegen het voorstel in
zake minimum-loon en maximum-arbeidsduur thans niet schromen
belangrijke uitgaven te voteeren, terwijl zij toen om de kosten tegen
stemden.
Daartegen teeken ik protest aan. Ik geloof niet dat één van de
tegenstemmers dit gedaan heeft om de kosten, om de eenvoudige
reden, dat de regeling voor de gemeente geen of althans heel weinig
geldelijk nadeel zoude hebben opgeleverd. Bovendien geloof ik even
min dat één tegenstemmer zich door geldelijke overwegingen zal
hebben laten terughouden van voor te stemmen, wanneer de maat
regel naar zijne overtuiging werkelijk in het belang van den werk
man ware geweest. Ik releveer dit even, omdat ik niet gaarne zoude
zien dat die meening meer ingang vond waar toch de geheele gel
delijke quaestie niet den allerminsten invloed op de stemming heeft
uitgeoefend.
De Voorzitter. Ik moet beginnen met de leden dringend te ver
zoeken niet terug te treden in het debat van de vorige week. De
innerlijke motieven voor de uitgebrachte stem behoeven wij thans
niet te vernemen, en ik wenschte wel dat de leden zich nu bepaal
den uitsluitend tot het thans aan de orde zijnde voorstel.
Wanneer het mij vergund is een enkel woord te antwoorden op
de bestrijding van ons voorstel,, dan kom ik in de eerste plaats tot
den heer Zillesen, die zijne stem afhankeljjk heeft gesteld van het
antwoord door Burg. en Welh. te geven. Dit vind ik eenigszins
vreemd, want het voorstel van Burg. en Weth is in de gedrukte
stukken zeer uitvoerig gemotiveerd, zoodat ik er mondeling heel
weinig kan bijvoegen.
De heer Van Hamel heeft zich verbaasd dat het gunstige advies
van de Commissie voor de bewaarscholen niet was gedrukt. Ik ge
loof dat voor die verbazing heel weinig grond bestaat, omdat het
advies ter visie beeft gelegen in de leeskamer en in hoofdzaak is
overgenomen en gerefuteerd in het advies van Burg. en Weth. Wjj
hebben het advies van de Commissie niet willen onthouden aan den
Raad of het publiek, maar wij achtten drukken onnoodig, nu het in
ons eigen advies grootendeels werd overgenomen.
Wat nu de zaak zelve betreft, ik heb reeds gezegd dat aan de
uitvoerige toelichting van Burg. en Weth. weinig toe te voegen is.
Op den voorgrond staat dat de wet de gemeente niet verplicht
openbaar bewaarschoolonderwijs te geven. De gemeente Leiden
evenwel heeft voor het onderwijs in het algemeen veel meer gedaan
dan de wet eischt, en zich dan ook voor het bewaarschoolonderwijs
groote uilgaven getroost.
Burg. en Weth. stelden daarom voorop dat, wanneer onomstootelijk
vaststond dat aan uitbreiding der openbare bewaarscholen behoefte
bestaat en niet door anderen daarin wordt voorzien, het zonder
eenigen twijfel op den weg der gemeente ligt ernstig te overwegen
op welke wijze het vroeger begonnen werk moet worden voortgezet.
Staat nu die behoefte, vraag ik, onomstootelijk vast?
De heer Van Hamel heeft aangehaald een verslag der Commissie
voor de Bewaarscholen waarin er op wordt gewezen dat van tyd tot
tijd kinderen op de openbare bewaarscholen moesten worden afge
wezen, en zeide dat die behoefte al sinds 1889 bestaat; en men dus
nu niet kan vragen of zij bestaat. Ik zou kunnen antwoorden met
de vraag of de behoefte aan uitbreiding van het bewaarschoolonder
wijs ooit meer twijfelachtig is geweest dan op dit oogenblik. Want
in 1889 bestond bij particulieren niet het voornemen het hierbcdoelde
onderwijs ter hand te nemen of uit te breiden zooals nu.
De heer De Goeje zeide dat daarvan niets in de stukken staat.
Hij weet echter even goed als ik dat men van particuliere zijde van
plan is hier eene nienwe school voor minvermogenden op te richten
en daaraan te verbinden eene bewaarschool; dat men reeds lang be
grepen heeft, dat de particuliere bewaarschool aan de Haarlemmer
straat niet aan de behoefte voldoet, en dat men alleen wacht op
eene geschikte plaats om tot uitbreiding en verbetering van het be
waarschoolonderwijs over te gaan.
Zou het nu niet allerzonderlingst van de gemeente zjjn dergelijke
pogingen niet af te wachten Nu de Commissie voor de bewaarschool
aan de Garenmarkt financieel niet in staat is het vol te houden, kan
zij niet beter doen dan de localiteit over te doen aan eene particu
liere vereeniging, die onmiddellijk de taak opneemt. Het ligt der
halve op dit oogenblik niet op den weg der gemeente een dergelijke
uitgaaf te doen nn men vrij zeker weet, dat particulieren in het
noodige onderwijs zullen voorzien. De Commissie kan daarop grooten
invloed uitoefenen door hare gebouwen over te doen aan de parti
culiere vereeniging, die tot overname bereid is. Mocht de Commissie
van de bewaarschool aan de Garenmarkt, bij verwerping van haar
voorstel, die overname niet willen bevorderen, dan zou zij zelve oor
zaak zyn, dat de taak, die zij moet opgeven, niet onmiddellijk door
anderen werd voortgezet.
De heer Van Hamel zegt dat wanneer de annexatie komt, wjj dan
toch een nieuwe school zullen moeten oprichten. Welnu, dat is voor
mij een reden om te wachten. De annexatie is er nog niet. Het
is best mogelijk dat de gemeente bjj uitbreiding harer grenzen ge
noodzaakt zal zijn andere scholen te bouwen.
Laten wij dus wachten tot het zoover is; nu bestaat de behoefte
niet.
Men loopt zoo licht over de kosten heen. De heeren Van Hamel
en De Goeje weten toch wel dat eene openbare bewaarschool alleen
jaarlijks omstreeks 5000 kost en of in die uitgaven nu begrepen
zijn rente van kapitaal en subsidie tot het vormen van bewaarschool-
onderwijzeressen, het komt toch op de gemeente neer, die moet be
talen en hare begrooting met een jaarlijks terugkeerenden post ziet
verhoogen.
Bovendien vergete men ook niet dat al is de school aan de Garen
markt voor eene bijzondere bewaarschool voldoende, zij dit nog niet
is voor een gemeentelijke. Men zal dat gebouw moeten gaan ver
anderen, en dit zal natuurlijk de jaarljjksche uitgaaf voor de gemeente
aanzienlijk vermeerderen. Dat de tegenwoordige inrichting niet vol
doende is blijkt ook duidelijk uit het request van de Commissie
waarin zij zegt dat zij door de vermindering der particuliere bij
dragen en door de noodzakelijkheid van kostbare reparatiën aan meubi
lair enz. en aanschaffing der noodige leermiddelen onmogelijk deze
school langer in stand kan houden.
Het spreekt van zelf dat het materieel van een dergelijke door
financieele moeilijkheden in verval geraakte inrichting ook achteruit
gegaan is en dat de gemeente ook daarin zal hebben te voorzien.
Nu is de toestand van onze financiën niet ongunstig, maar wanneer
men wenscht dat Burg. en Weth. de gemeente-financiën zuinig be-
heeren, moeten wij ons driemaal bedenken voordat wij een geheel
onverplichte uitgaaf doen, waarvan de volstrekte noodzakelijkheid niet
is gebleken, te minder nu particulieren daar ter plaatse eene bewaar
school willen oprichten. Er is voor onze gemeentelijke administratie
op allerlei gebied zooveel te doen, dat wij op de kleintjes moeten
passen en niet licht moeten overgaan tot het doen van uitgaven dan
wanneer het belang der gemeente het dringend voorschrijft en niet
op andere wijze in de behoeften kan voorzien worden.
De heer De Goeje schijnt vernomen te hebben dat de Commissie
voor de Bewaarschool aan de Garenmarkt niet bereid zou zijn hare
inrichting die zij zelve niet kan in stand houden, aan een particuliere
vereeniging over te doen.
Het gemeentebestuur heeft daarover niets te zeggen. Ik zou het
alleen betreuren; maar daaruit zou blijken dat de Commissie niet
zou willen medewerken in het belang der kinderen die van hare
inrichting komen. Het middel ligt hier voor de hand om onnoodig
te mèken de oprichting eener school van gemeentewege.
Ieder die het wel meent met de financiën van de gemeente moet
alles in het werk stellen om de lasten niet te verzwaren.
Ik zou een besluit tot overneming van de school ook daarom be
denkelijk achten, omdat het niet aangaat dat de gemeente eene par
ticuliere inrichting die om de eene of andere reden ophoudt te be
staan, of het niet meer kan volhouden, overneemt. Doen wjj dit nu,
