18
Üit het rapport ran de Commissie voor de Gasfabriek zien wg dat
de werkman om beurten een rustdag heeft, hoeveel van die rustdagen
hem evenwel ten goede komen heb ik niet kunnen vinden. Ik ben
de meening toegedaan dat een dag per week aan God en Zijn dienst
gewijd niet te veel is, ook niet te veel voor een werkman aan de
Gasfabriek. Gaarne zou ik daaromtrent van de Commissie eenige
inlichtingen ontvangen, en of in deze geene verbetering zoude zijn
aan te brengen. Vroeger is reeds door U, M. d. V., gezegd dat de
Commissie daarop attent zoude zijn, maar tot nog toe heb ik niet
het minste gevolg daarvan kunnen ontdekken. Over het ontslag zelf
zal ik niet spreken. Ik onderstel dat de Directeur der Gasfabriek
het beste in staat is om te oordeelen hoe hij handelen moet, evenals
dit bij iederen werkgever het geval is.
De Voorzitter. Ik moet den heer Van Hoeken in de allereerste
plaats doen opmerken dat hij zich, ragns inziens, met alle eerbiedi
ging van zjjne gevoelens, op een verkeerd standpunt plaatst. Hij
heeft gesproken van een dag per week om dien te wijden aan God
en Zijn dienst. Op dit standpunt hebben wij ons niet te plaatsen,
met die quaeslie heeft de Gemeenteraad niets te maken. De zaak is
eenvoudig deze dat de werkman, zooals door velen wordt gewenseht,
moet hebben een rustdag in de week. Ik zou het verkeerd vinden
indien wij ons op het terrein begaven waarop de heer Van Hoeken
ons wil brengen.
Nu staat in het rapport dat aan eiken stoker beurtelings een vrgen
Zondag wordt gegeven; maar er staat ook bij dal hg zeer dikwijls
van dien vrijen dag geen gebruik wcnscht te maken, maar tegen
eene extia belooning blijft doorwerken. Dat in die regeling tot nog
toe geene verandering is gebracht, is te wijten aan verschillende
oorzaken die dit hebben belet. Maar zoowel de loonen- als de rust
dagen hebben reeds een punt van bespreking bij Commissarissen uit
gemaakt, waardoor men een middel hoopt te vinden om den werk
man een vrijen dag per week te bezorgen. Men moet evenwel niet
vergeten dat eene Gasfabriek nooit kan stilstaan en de bezwaren aan
rustdagen verbondenniet te licht tellen, vooral niet in het najaar
en in den winter wanneer alle krachten moeten worden ingespannen.
De heer Van Hoeken. M. d. V.! Sprekende van een vrijen dag
heb ik natuurlijk bedoeld een rustdag. Het is mg wel bekend dat
de Gemeenteraad niet geroepen is richting te geven aan iemands gods
dienstige gevoelens. Maar dit is zeker, als de werkgever geen vrijen
dag geeft, de werkman er ook geen heeft, en er derhalve ook geen
gebruik van kan maken hetzij dan tot waarneming zijner godsdienst
plichten hetzij dan tot andere doeleinden. Een werkman aan de Gas
fabriek krggt nu beurtelings een rustdag, maar zou er nu zoo'n groot
bezwaar bestaan om die rustdagen eenigszins te vermeerderen Ik weet
dat dit wat geld zoude kosten, inaar zelfs al ware de uitgave daar
voor niet zoo heel gering, dan geloof ik toch niet dat de Raad on
willig zoude zgn om die gelden toe te staan.
De Voorzitter. Dat laatste geloof ik ook niet; maar zooals de heer
Van Hoeken ook zal weten, zijn er aan de Gasfabriek vaste en tijde
lijke werklieden.
Vaste werklieden zjjn zij, die winter en zomer doorwerken, en
tijdelijke z(jn zij, die naarmate bet seizoen het vergt er voor langer
of korter duur aan werkzaam worden gesteld.
Nu zgn 't juist die vaste werklieden (die de beste natuurlijk zijn)
welke men moeilijk telkens kan vervangen.
Zooals ik reeds gezegd heb, en ik wil 't wel herhalen, is deze zaak
Commissarissen nog in onderzoek. Op de kosten zal zij niet af
stuiten, want die zullen slechts gering wezen met betrekking tot de
uitgaven van de fabriek.
De beraadslaging wordt gesloten. Op het verzoek wordt zonder
hoofdelijke stemming overeenkomstig het advies van Burg. en Weth.
beschikt.
XVI. Idem van J. fiegeur, om terugbetaling van schoolgeld, lager
onderwjjs.
(Zie Ing. St. n'. 34.)
Wordt zonder beraadslaging of lioofdelgke stemming gunstig op
beschikt.
XVII. Idem van D. Van der Horst, om ontslag als Directeur der
Gasfabriek.
(Zie Ing. St. n*. 53.)
Wordt zonder beraadslaging of hoofdelijke stemming met ingang
van 1 Mei een eervol ontslag verleend.
XVIII. Verzoek van Mevr. J. L. Van HasseltVan der Sleyden, om
ontslag als Regentes van het H. G Weeshuis.
(Zie Ing. St. n°. 56.)
Wordt zonder beraadslaging of hoofdelijke stemming een eervol
ontslag verleend, onder dankbetuiging voor de vele diensten door haar
in deze betrekking bewezen.
XIX. Idem van de schippersvereeniging Schuttevaer, omtrent de
bediening der bruggen.
(Zie Ing St. n°. 57.)
Wordt zonder beraadslaging of hoofdelijke stemming overeenkomstig
het advies van Burg. en Weth. op beschikt.
XX. Voorstellen van de heeren P. L. C. Driessen c s. betrekkelijk
afbraak van de Waalsche kerk.
(Zie Ing. St. n'. 12, 14, 44 en 49.)
De beraadslaging wordt geopend.
De heer Kaiser M d. V.! Zal een voorstel aan den raad, niet
gedaan door het Dageljjksch Bestuur, eenige kans hebben op eene
goede ontvangst, dan moet in de eerste plaats van de goede bedoe
ling der voorstellers bljjkenindien daaraan door ben die krachtig
behoorden mede te werken tot het welslagen van het voorgestelde,
eenigermate wordt getwijfeld. Ons voorstel van 18 Jun. jl. heeft
niet weinig de verbazing, ik zoude haast zeggen de verontwaardiging
opgewekt van enkele leden van den raad, wegens zjjne barheid en
beslistheiden toch M. de V. blijven wjj bij de meening dat het
voorstel in geene andere bewoordingen gesteld had moeten worden.
Wij overtuigd van het goed recht aan onze zijde, mochten niet an
ders dan in duidelijke en besliste termen de maatregelen voorstellen,
die in ons oog het meest met het belang van de ook aan onze zorgen
toevertrouwde zaakrakende den wederopbouw van de stadsconcert-
zaal met wat daarbij behoort, strookt. Persoonlijk is het ons vrij
onverschillig hoe men de inrichting, waarvan hier sprake is, wil tot
stand brengen en mocht de raad meenen dat ons voorstelzooals het
bij het nadere voorstel van 28 Febr. jl. is aangevuld en toegelicht
niet in het welbegrepen belang van onze gemeente is, dan zullen de
voorstellers zich daarbij natuurlijk nederleggen, echter steeds over
tuigd dat ontwijfelbaar zeker later blijken zal, dat men de belangen
der gemeente dus het meer algemeene heeft opgeofferd aan een zeer
particulier belang, dat alleen in schijn bedreigd is geworden.
M. de V. heeft in de vorige vergadering van 23 Jan. jl. den
voorstellers aangeraden hun voorstel in te trekken; toen zjj daartoe
niet konden besluiten werd door u voorgesteld het voorstel niet in
behandeling te nemen. Eene groote meerderheid der raadsleden
heeft echter door hunne uitgebrachte stem doen blijken van hun ge
voelen, dat het niet aangaat op eene dergelijke wijze aan de goede
bedoeling van de voorstellers te twijfelen. Bij zulk eene opvatting
der zaak door het Dagelijksch Bestuur aan den dag gelegd, is het
uiterst moeielijk het bewijs te leveren dat de voorstellers uitsluitend
het gemeentebelang op het oog hebben en de houding van het Dage
lijksch Bestuur alleenlijk verklaard kan worden uit zijne natuurlijke
neiging om ingrijpende voorstellen alleen dan den Raad ter aanne
ming aan te bevelen als die van dat College zijn uitgegaan.
De verdenking hier bedoeld ter zijde stellende, meenen wij niet
beter te kunnen doen dan nader de motieven mede te deelen, die
ons geleid hebben tot de voorstellen van 18 Januari jl. en 28
Februari jl.
Het voorstel van 18 Januari jl. M. d. V.! is een gevolg van onze
zucht om het betere te verkiezen boven het goede. Ieder, die met
het voorloopig plan 116 zijn ingenomenheid betuigd heeft, zal met
ons verklaren, dat onze Architect werkelijk, de beschikbare ruimte
in aanmerking genomen, eene inrichting ontworpen heeft, die aan de
behoefte van het oogenblik tamelijk wel voldoet, maar dat onge
twijfeld daarin, als gevolg van de buitenlandsche reis na het ont
werpen van dat plan, wijzigingen van beteekenis aangebracht zullen
en moeten worden.
D, M. d. V.! zal een van de eerste zijn om te erkennen, dat onze
Architect, indien hem meer plaatsruimte wordt gegeven, eene in
richting zal ontwerpen beter aan de behoeften van thans voldoende en
ongetwijfeld aan toekomstige begeerten. Was het onmogelijk om
over meer ruimte te beschikken, zonder enorme kosten daarvoor te
maken of zeer groote belangen op te offeren, dan was de zaak zeer
eenvoudig, men behield in algemeenen zin plan 116, maar nu zonder
eenig bezwaar het bouwterrein aanzienlijk vergroot kan worden en
daardoor de geheele inrichting in algemeene bruikbaarheid veel winnen
zal, meenen de voorstellers dat zij verplicht zjjn op te komen tegen
eene afwijking van uwe gewone wijze van handelen, M. d. V, u
die voorheen in volkomen overeenstemming met ons steeds het betere
boven het goede verkoos en met zoo te handelen onze stad uitste
kende diensten bewezen hebt.
Under de algemeene bruikbaarheid van de inrichting begrijpen wjj
het zooveel mogelijk vrij staan van de groote vergaderzaal, opdat zij,
toegerust met de noodige uitgangen bij paniek de gelegenheid zoude
aanbieden tot gemakkelijke verwijdering en alzoo het aantal slacht
offers tot een minimum zoude worden beperkt. De voorstellers meenen
dat het Plan 116 geene genoegzame waarborgen geeft bij voorkomende
ongelukken en dat die waarborgen niet te verkrijgen zijn, tenzij de
ruimte waarop het gebouw verrijzen zal zoo groot is, dat aan bijna
alle zjjden van de groote vergaderzaal in- en uitgangen van vol
doende grootte bestaan, waardoor een eventueel ontkomen aan gevaar
bevorderd wordt. De groote wenschelijkheid hiervan is gemakkelijk
aan te toonen, door er op te wjjzen dat de zaal niet alleen voor
concertzaal maar voor allerlei vereenigingen van menschen en kinderen
gebruikt moet worden. Verbeeld u eens M. d. V., dat de brand in
de oude zaal uitgebroken ware op een tijd dat eenige honderden
kinderen bij een Kerstfeest daarin vereenigd waren. Welke daarvan
de gevolgen zouden zijn geweest bij de toen beslaande inrichting,
kan ieder voor zich ligt nagaan. De vermeerdering van bouwterrein
verkregen door het afbreken van de Waalsche kerk kan ook in andere
opzichten nuttig voor de inrichting worden aangewend. Onze kundige
Architect zal zoodra hem de beschikking over het geheele terrein
gegeven wordt, kunnen zorgen dat zooveel mogelijk aan de wenschen
van de verbruikers, die niet alleen zij zijn die gaarne concerten bjj-
wonen, voldaan wordt. De inrichting zooals zij gegeven is op plan
116 moge goed zijn, niemand kan ontkennen dat zij beter kan en zal
worden als den Architect meer bouwterrein wordt gegeven en boven
dien zal dan de bouwmeester zich nimmer kunnen verschuilen, ter
verklaring van gemaakte bedenkingen, achter het zoo schoon klinkende
argument «gebrek aan ruimte."
Maakt men den toestand bij den herbouw niet veel beter dan hij
was, indien zulks mogelijk is, dan begaat men een grove fout, en de
mogelijkheid bestaat als het terrein waarop zich thans de Waalsche
kerk bevindt mede gebruikt zal worden.
Dit M. d. V. wat betreft de reden waarom wij het terrein waarop
de Waalsche kerk slaat wenschen te gebruiken. Nu nog een enkel
woord over de wijze waarop wg de Walen willen helpen, tot toe«
lichting van ons voorstel van 28 Februari jl.
Thans M. d. V. blijkt nergens van de verplichting der gemeente
Leiden om te zorgen voor een behoorlijk gebouw waarin de Walen
ongestoord hunne godsdienstoefeningen kunnen houden. Wij zijn door
het schrijven van den Waalschen kerkeraad van 21 Januari jl over
tuigd dat dc Waalsche gemeente niet zooals de andere godsdienstige
gemeenten hier ter stede voor eigen rekening een kerkgebouw kunnen
aanschaffen, en wenschen nu dat bij Raadsbesluit worde vastgesteld,
dat de gemeente Leiden voortaan voorzien zal in een kerkgebouw
met consistorie en kosterswoning, uitsluitend ten gebruike voor de
Waalsche gemeente. Wij meenen dat deze bijzonder gunstige be
paling voor de Waalsche gemeente gerechtvaardigd is op grond van
