50
Van verbouwingeu len gevolge van het toelaten dier buiten Leiden
wonende leerlingen is geene sprake geweest.
Volledigheidshalve en om het verwijt te voorkomen dat wij alleen
hebben gewezen op de baten en niet op alle lasten welke het gevolg
zijn van onze welwillendheid jegens onze naburenherinneren wij er
aan dat onder al de rubrieken der uitgaven in de statistieke tabel,
slechts één post voorkomt, die eenige vermindering zou ondergaan
indien wij hunne kinderen niet toelieten, nl. dien voor schoolbe-
hoeften. Wij hebben echter gemeend dien post te kunnen verwaar-
loozen, tegenover het zeer stellig veel te lage gemiddelde schoolgeld
waarmede wij ons, uit gebrek aan juiste gegevens, hebben moeten
vergenoegen en dat, zooals blijkt, op alle scholen veel te dicht aan
het minimum nadert om niet te mogen aannemen dat het te laag is.
Heeft men echter met deze beschouwing geen vrede, dan kan men
het cijfer van f 2879.41 met nog ongeveer f 450 verminderenzijnde
dit het aandeel in de schooibehoeften van alle kinderen uit de bui-
tengemeenten op de vijf genoemde scholen.
Ook ten aanzien der toepassing van het stelsel der Heeren De
Goeje c. s. op de levering van het gasblijven wij ons gevoelen hand
haven, al willen wij toegeven dat het behoud van het vorige tarief
voor de gemeenten buiten Leiden te verdedigen ware geweest, doch
alleen als tijdelijke maatregel, totdat de lagere winst der gasfabriek,
door vermeerderd gebruik van gas werd goedgemaakt: doch zeer zeker
stond daartegenover, dat wij zeiven daardoor een der doeleinden welke
met de verlaging van den gasprijs werden beoogd zouden hebben tegen
gewerkt, nl. eene belangrijke uitbreiding van het debiet. Deze en de
morecle verplichting die op ons als bestuurders der gemeenschap
rustte, om het gebruik van den gemeenschappelijken eigendom, de
gasfabriek, zooveel mogelijk binnen ieders bereik te brengen, waren
in hoofdzaak de redenen, waarmede wjj het gunstig advies op het
destijds door de afdeeling Leiden der Maatschappij voor Mijverheid
ingediend adres hebben verdedigd: niet zooals de voorstellers bewe
ren omdat wjj het onbillijk achtten, dat ten gevolge der exorbitante
winsten der gasfabriek, de gasverbruikers aanzienlijk meer in de be
lasting betaalden dan de nict-gasverbruikers. Integendeel: wjj hebben
geenszins onze hoop en onze verwachting verholen, dat het vermeer
derd debiet, waarop wjj als een direct gevolg van den maatregel
rekenden, die winsten in de toekomst nog aanzienlijk zoude doen
stijgen. In ons college is, tijdens de behandeling dier quaestie, deze
vraag niet over het hoofd gezien, maar wel degelijk besproken: toen,
even als nu, kwamen wij tot hel besluit, dat wij tegenover het pu
bliek het eenmaal ingenomen standpunt moesten blijven handhaven
van den fabriekant, die de prjjzen van zijn fabriekaat in dier voege
regelt, dat hij tegelijkertijd aan zijn debiet de grootst mogelijke uit
breiding geeft en daardoor zijne winsten zooveel mogelijk verhoogt. Met
eene groote meerderheid van stemmen, waaronder ook die van drie der
voorstellers (de Heer Krantz had toen nog geene zitting in den Raad)
werd dit stelsel als juist erkend: en nu is het voor ons de vraag niet
of de omwonenden het al of niet op prijs behooren te stellen, dat
zij door de nabijheid dezer gemeentegasverlichting kunnen bekomen
zelfs voor lageren prijs dan in de meeste gemeenten wordt betaald,
maar of het van het standpunt van den fabriekant verdedigbaar is,
dat hij eenmaal tot de overtuiging gekomen dat een zekere prjjs
voor den bloei zijner onderneming de meestgewenschle is, in strijd
daarmede aan een deel zijner clientèle hoogere eischen stelt, omdat
hij vermoedt dat zij zich dat wel zal laten welgevallen: en vragen
wij, is het verdedigbaar dat hij zelf, die in prijsverlaging van zijn
product het beste middel zag om zijne clientèle uit te breiden, op dien
maatregel terugkomt, juist op een terrein, waar zijn debiet nog voor
zulk eene groote uitbreiding vatbaar is. Want er bestaat allerminst
reden om de waardeering der omwonenden van het voorrecht dat
zij, desverkiezendegas kunnen branden, te overschatten. Het getal
particulieren buiten Leiden, die daarvan gebruik maken bedraagt op
dit oogenblik nog slechts 34 of 35. Indien nl. de Raad zich met het
denkbeeld van de voorstellers vereenigt en het ook in toepassing
wenscht te brengen op de bezittingen van ingezetenen van Leiden,
omdat, zooals door één hunner in de raadsvergadering van 29 April
werd gezegd, die ingezetenen, eenmaal in het genot gesteld, óf naar
de buitengemeenten zouden kunnen verhuizen óf hun eigendom aan
anderen buiten Leiden wonende, overdragen, dan moet daaronder
ook gerekend worden de eigenaar van »Zomerzorg" die in Leiden woont.
De geachte voorstellers willen echter van ons standpunt blijkbaar
niets weten; en toch gelooven wij dat het doel dat zjj zich voor
stellen, voor zoover het de finantiën der gemeente en de verminde
ring der lasten voor onze eigen belastingschuldigen betreft, eerder
zal worden bereikt door de toepassing van ons stelsel dan door die van
het hunne. Dat het vermoedelijke verzet tegen eene grensveranderiDg
gebroken zou worden, door het vooruitzicht op eene verlaging van
den gasprijs, zal wel niemand in ernst beweren: maar dat de lager
prjjs het genot binnen het bereik brengt van velendie het zich anders
zouden moeten ontzeggen is, dunkt ons, voor geen tegenspraak vat
baar. Daarenboven is er nog een ander element waarmede rekening
moet worden gehouden. Al is, dat geven wij toe, de prijs van 8 et.
per M' gas op zich zeiven beschouwd niet hoog, het ligt in den aard
der menschelijke natuur, dat minder welwillende behandeling, achter
uitstelling bij anderen, irriteert en tot tegenweer prikkelt. En zoo
de geachte voorstellers hun stelsel tegenover de gasverbruikers ver
dedigen met het argument dat zij niet bijdragen in de lasten der ge
meente (hetgeen op zich zelf reeds onjuist is) hebben deze volkomen
het recht daartegenover te stellendat zij ook niet deelen in de win
sten der gasfabriek, waaraan zij toch ook door hun verbruik hun
aandeel bijdragen, üit het geringe aantal particuliere gasverbruikers
buiten Leiden volgt reeds van zelf dat, indien de Raad besloot voor
Voor de vijf scholen is dit gemiddelde schoolgeld resp. f 47.85; f 49; 14.48;
J 12.21 en 12.50»
hen het vorige tarief te herstellen, tegenover het odieuse van den
maatregel, in elk geval slechts een gering finantieel voordeel zoude
staan. Wjj voegen bij deze dupliek een staat, waarop het totaal gas
verbruik, zoowel door het Rijk, de gemeenten en bijzondere instellin
gen als door particuliere personen, gedurende het jaar 1885 voorkomt.
Wjj laten nu voor het oogenblik de eerste rubriek buiten beschou
wing: de voorstellers schijnen zeiven voor deze het thans bestaande
tarief te willen handhaven. Wat de particulieren betreft, bljjkt uit dien
staat dat door hen gezamenlijk zjjn gebruikt 40878 MJ gas. Volgens het
oude tarief zoude daarvoor zijn ontvangen 40878 MJ a 8 ct. f 3270.24
Korting voor de heeren K. Van Wensen en J. Couvée 61.04
Rest f 3209.20
Berekend tegen den actueelen prjjs zoude ontvangen zijn. 2452.68
Het voordeelig verschil ware alzoo geweestf 756.52
Laat qien den heer Couvée buiten de berekening dan wordt het
voordeelig verschil f 642.44.
Het finantieele voordeelverkregen door den maatregel dien de voor
stellers wenschenbedraagt dus in het gunstigste geval ruim 700.
Nu verklaren zij wel dat zij niet in de eerste plaats finantieele voor
deden beoogenmaar welk doel denken zjj dan wel met deze plagerjj
te bereiken Zelfs als onderdeel of aanhangsel der andereis zij zoo
nietig, dat zjj zeker niet kan goedmaken de kans op finantieel nadeel,
door het belemmeren der uitbreiding van het debiet.
En eindelijk het duinwater. Ook voor de billijkheid der prijsverhoo-
ging van dit artikelberoepen de voorstellers zich op het groote voor
recht der omliggende gemeentendat zij van de Leidsche duinwater
leiding genot kunnen hebben»waaraan" voegen zij er bij»zij nooit
iets ten koste legden, terwjjl onze gemeente aanzienlijk daartoe bij
droeg". De stelling is onjuist en niet te verdedigen. Ieder verbruiker
draagt, alleen reeds door het feit dat hij verbruiker is en daardoor
de winsten der onderneming doet stijgen, het zijne bij tot verminde
ring van het te kort op de gegarandeerde rente of tot vermeerdering
van het aandeel der gemeente in de winst. En dat dit niet gering
is moge blijken uit den staat (Bijlage II) dien wij bij deze dupliek
voegen. Daaruit blijkt dat sedert de duinwaterleiding geopend isaan
contracten in de buitengemeenten geslotenniet minder dan f 20563
is ontvangen en dat de ontvangsten van 96.16' in 1878 gestegen
zijn tot f 5907.63 in 1885. Doch wat niet uit dien staat blijkt, is,
dat het laatstgenoemde cijfer bijna geheel als zuivere winst kan wor
den beschouwd, omdat daarop geene andere exploitatiekosten druk
ken dan die der steenkolen die verbrand moeten worden om het
daarvoor te leveren water op te pompen, en, wil men, de slijtaadje
der machines terwjjl zij dat werk verrichten. Men versta ons wel:
het spreekt van zelf dat zjj wel hun aandeel dragen in de algemeene
exploitatiekosten: doch een verbod om aan de buitengemeenten duin
water te leverenzoude deze met geen ander bedragdan voor de
zooeven genoemde zakenverlagen. Door de ruime afschrjjvingen op
alles wat noodig was om die contracten te kunnen uitvoerenis hunne
geheele opbrengstbehoudens de gemaakte reserveals zuivere winst
te beschouwen. Zonder die contracten zouden wij dus zeer zeker voor
het loopende jaar nog niet op eene min of meer aanzicnljjke bate
van de duinwater-maatschappij kunnen rekenen: integendeeldaaraan
nog voor een niet gering deel moeten bijdragen.
Wij hebben hierboven gezegd dat het beginsel der voorstellers,
wat het duinwater betreft, onuitvoerbaar zoude zijn of, indien de
Raad van zijne macht gebruik maakte, om aan de vergunning tot
levering in andere gemeenten, de voorwaarde van prijsverhooging te
verbindendie vergunning geljjk zoude staan met een verbod. Im
mers in art. 11 der concessie is opgenomendat het tarief en de
voorwaarden van levering aan de gemeente en de ingezetenende
goedkeuring van Burgemeester en Wethouders behoevenen worden
daarin eenige bepalingen opgenomen, welke daarbij als grondslagen
zullen gelden; doch wat de abonnementsprijzen betreft gaan deze
niet verderdan voor te schrjjven dat zij niet hooger mogen zijn dan
zjjtijdens het verleenen der concessiete Amsterdam waren. Aan
dat toen te Amsterdam vigeerende tarief hebben wij onze goedkeu
ring gehecht: doch het springt in het oog dat de eigenlijke waarde
die deze bepaling voor de verbruikers heeft, in den waarborg is ge
legen, dat van hen niet meer dan een zeker maximum kan worden
geëischten evenzeer dat de Directie der Maatschappijbinnen de
grenzen van het maximum, elke aanvraag op zichzelve moet beoor-
deelen, voor zjj het contract sluit. Een huis met b. v. 12 kamers en
slechts drie of vier bewoners, zal een voordeeliger contract kunnen
sluiten dan een even groote woning waarin tien personen gehuisvest
zijn: een tarief, als voor het gas, dat uitsluitend per verbruikte me
ter wordt berekend, kan dus voor duinwater niet worden gemaakt
de Raad zou alleen in het vervolg aan de vergunning om in buiten
gemeenten te leveren, de voorwaarde kunnen verbinden, dat geene
contracten tegen lagere dan de maximumprijzen werden gesloten: en
men ziet ongetwijfeld in, dat dit voor verreweg de meeste gevallen
met een verbod tot levering gelijk zoude staan. Voor groote wonin
gen zou het doel niet worden bereikt, omdat in den regel de abon
nementen reeds zeer dicht aan den maximumprijs naderen;
maar voor de kleine huizen, welke slechts twee of drie vertrek
ken hebben, zou de abonnementsprijs van f 11 of 15 zoo hoog zjjn,
dat de bewoners zeker niet in staat zouden zijn abonnementen te
sluiten. De maatregel zou dus voornameljjk drukken op de minder
gegoeden en daardoor niet minder odieus schjjnen: maar daarenbo
ven omdat hun aantal zooveel grooter is dan dat der meer gefor-
tuneerden het heilzame gebruik tegenwerken van zuiver drinkwa
ter, waarin wij een préservatief tegen verspreiding van épidemische
ziekten blijven zien, ondanks de poging van de voorstellers om dit
argument in een bespottelijk daglicht te stellen. Immers waar heb
ben wij beweerd dat door den maatregel onze stad met «pestilen
tiën" zou worden bedreigd! Doch wjj meenden als bekend te mo-
