85
sa®- Leiden, 17 November 1879.
Wy hebben de eer aan Uwe Vergadering hierbij over te leggen het
rapport van Commissarissen der gasfabriek, omtrent het gasverbruik door
de Leidsche broodfabriek en het H. G. of Arme Wees- en Kinderhuis
naar aanleiding van de door de besturen dier inrichtingen ingediende
missives, aan welk rapport wij de vrijheid nemen ons te refereeren.
Aan den Gemeenteraad. Burgemeester en Wethouders, enz.
Leiden, 15 October 1879.
Het bestuur der Leidsche broodfabriek heeft de eer Uwen Raad bekend
iQri!?a,o1jomet Statistiek van gasverbruik over de jaren 1876,
18771878 en over de eerste acht maanden van het loopende jaar.
j Dw 8asmeter d°or de stedelijke gasfabriek in het jaar 1866 aan
de broodfabriek geleverd is nog steeds bij haar in gebruik.
2°. Voor zoover de nauwkeurigheid van eenig menschelijk werk is te
waarborgen, durtt het bestuur der broodfabriek de verzekering geven
dat déér zorgvuldig wordt omgegaan met het gebruik van gas.
3°. Uit het bedrijf is de toeneming van gasverbruik in de broodfabriek
sedert het jaar 1876, evenmin als de afneming in de vijf maanden
(AprilAugustus 1879) te verklaren.
ui i*n laalste v'er Jaren was er 8een vermeerdering in het getal
gasbekken, en het ontsteken en uitdooven van licht, regelt zich onver
anderlijk naar het op- en ondergaan van de zon. -
,0J?® PriJs van hel 8as W3s van primo Januari 1876 tot en met Juni
1877, tien cents per cub. meter, en van Juli 1877 tot heden, acht
cents per cub. meter.
Volgens het sub 23 en 4 hierboven vermeldehad de periode van
18 maanden waarin het gas 8 cents per m* kostte, een voordeel moeten
opleveren boven de periode van 18 maanden waarin het gas 10 cents
per m8 kostte. Inlusschen is dat anders uitgevallen.
Van primo Januari 1876 tot en met Juni 1877 werden verbruikt
11663 m8 10 cents f 1166.30.
Van primo Juli 1877 tot en met December 1878 werden verbruikt
14778 m8 a 8 cents f 1182.24.
Mochten wij het aantal cubieke meters gas in 1876 verbruikt als
norm aannemen, dan zou de broodfabriek in de periode van Juli 1877
of 11670 m8 gas A 8 cents
tot December 1878 anderhalf maal 7780 m8
per m8 voor f 933.60 verbruikt hebben.
Op het ©ogenblik dat Uw Raad zich gedrongen voelt om nota te nemen
van stemmen die velerzyds in deze gemeente over gas vernomen worden
kan deze mededeeling misschien nuttig zijn.
Hel bestuur der Leidsche broodfabriek,
D. Habtevelt 1. jVoorz. G. J. De Casparis Directeur.
Leiden, 14 October 1879.
Terwijl bij U voorstellen aanhangig zijn betrekkelijk de gasfabriekis
het ons dienstig voorgekomen, U onderstaande ervaringen, in het wees
huis alhier opgedaan, mede te deelen.
In het jaar 1876 werden verbruikt 10049.2 stèresbetaald met f 975.97'
1877 11353.525 „1012.82
1878 11787.5 1012.—
Bij de beoordeeling van de beteekenis dezer cijfers dient onder het
oog gehouden te worden:
1°. Dat gedurende dien tijd de orde van ons huiswat betreft het
ontsteken en uitdooven der lichten geene verandering heeft ondergaan:
o' steeds dezelfde gasmeter in gebruik is geweest
3°, Dat nieuwe gaspitten zijp bijgemaakt niet meer dan ééne, terwijl
het getal gaspitten thans bedraagt 110.
Hel resultaat, door ons verkregen, is derhalve, dat de opeenvolgende
vermindering der. gasprijzen ons geen voordeel heeft aangebracht. Even-
min is de verlichting beter geworden.
Namens het Bestuur van het Heilige Geest
of Anne- Wees- en Kinderhuis,
Aan den Gemeenteraad van Leiden. J. J. Prins, President.
W. Plette, Secretaris.
Leiden, 12 November 1879.
Commissarissen der stedelijke gasfabriek, kennis genomen hebbende
van de door Uwe Vergadering in hunne handen gestelde stukken van
de Besturen der Leidsche Broodfabriek en van het 11. G. of Arme- Wees-
en Kinderhuis te Leiden, hebben de eer hierover het navolgende onder
uwe aandacht te brengen, als toelichting der cijfers en conclusiën in
die stukken vervat; Commissarissen vleien zioh dat dit tevens kan
strekken als bijdrage voor een juist oordeel over de oorzaken, welke op
de meening van sommigen over het gaslicht in deze gemeente niet zonder
invloed schijnen te zijn gebleven.
Een nauwgezette vergelijking der in bijgaande stukken opgegeven cijfers
en conclusiën met de cijfers en feiten bij de administratie der gasfabriek
bekend, welke hierbij als bijlagen volgen, levert al aanstonds eenige
tegenstrijdigheid op, welke dit nut heeft, dal zij ons leert, hoe bij inrich
tingen van grooten omvang, waar overigens zorgvuldig met het gas wordt
omgegaan de onnauwkeurigheid, eigen aan eenig menschelijk werk,
niet zonder invloed is gebleven op de gelrokken conclusiën. Voor zoo-
ir d0ze ke'»"8gevingen moeten dienen als nuttige gegevens, dient
heeft H??8?!? w°rden' °f, dlj verbruiker zich behoorlijk overtuigd
vorhrI,-t I oorzakenwelke achter den meter verandering in het
moefeli'ik Hp"™! ?jgeVen b®bben - zijn weggenomen. Men kan toch
het verlirnflf dh ai8 T g^briek verder doen strekken dan tot
vll ,,aawve"i dat zou allhans een lastig uit-
NahmrHik ifnn "i een uitgebreid debietals het onderhavige,
bereid is „„„17 a°V c a8 P hebben,, waartoe men dezerzijds altijd
hnnfilraLorir u°i toePasslDg der gegeven inlichtingen, in casu
hoofdzakelyk een bedachtzame behandeling van de hoofdkraan moet
noodzakelijk van het beheer der verbruikers zei ven uitgaan. Of werkelijk
moeielbk hèoo^H "IIT 8!f ver,l>ruikt dan vori8e Jarenkan dezerzijds
vlam 8 wordendaar men buiten machte is den tijd en het
snellen Hal h l10 f'le gaan5 kan men dezerzijds voor-
fneneman a verbruik onder overigens dezelfde omstandigheden zal
mrner dlr h°nMVtrm88 n aanV°er Van buiten' waar deze vóór den
meter door hoofdkraanregeling niet getemperd wordt.
tenrLr' vör^'Ök.inp d<* in de stukken vermelde gegevens nauw-
6 doen geschieden, legt uwe commissie hierbij een staat A
over vermeldende het jaarlijksch verbruik der broodfabriek van 1869—
■SLf.;*? «ff,»;, -aandelijksch verbruik v,„
®?aruit valt te constateeren, dat op die fabriek niet steeds met de
187! r«T8 8i n °P het 8asvert)ruik wordt gelet, daar van 1869—
1874 reeds verschillen van meer dan 600 MJ worden vermeld De
Her" ben Vanal18 l8'"/ efter na 1875' Voorts stuiten wij op punt één
fn hat ^S81an« ,nde),De gfsmeter door de stedelijke gasfabriek
m het jaar 1866 aan de broodfabriek geleverd is nog steeds bij haar in
ftihrieb ai n® J !s ,dlt volkomen juist; doch zoowel bij de brood
fabriek als bij ons is bekend dat deze meter in het laatst van Mei 1875
ter revisie werd opgezonden, gedurende die revisie lot 23 Juli 1875
hprnia^11! Wefd tv0e,Eva?gen - en gereviseerd op genoemden datum
herplaatst. In Januari 1876 is daarop de meter andermaal ter justering
pona i°iPf™ z00,ang door een a"deren vervangen, vervol
gens 25 Maart 1876 geijkt en herplaatst 18 April d. a. v.
Jk la dus sleeds dezelfde meter in gebruik, doch feitelijk werd
eerst het meelvermogen gecorrigeerd en daarna begrensd door de toepas-
lnnghefeLana°rr|SC in C D.e ^volgen daarvan zijn niet uitgebleven.
In het maandehjksch verbruiksoverzicht ziet men reeds in Juni stijging
van het verbruik, welke in de wintermaanden sterker toeneemt, toen
geholpen door de verandering, welke in October van dat jaar in de bin
nenleiding en gedeeltelijk in de buitenleiding plaats had, als noodwendig
gevolg van de uitgebreide verbouwing der fabriek.
In het voorjaar van 1876 doet de ijk der gasmeters zich gelden, ge
holpen met de verhooging der dagdrukking, welke in het najaar ook
!laT |W J I Van 28 mm~36 ram- wederom toeneming in het
verbruik gedurende den ganschen winter heeft uitgewerkt. Blijft alsdan
nadat de drukking van Mei—Sept. weder lot hare gewone hoogte is'
i87«8 f3. Verbrmk gedurende die periode van 1877 nog beneden
1876, plotseling zien wij in October 1877 andermaal aanwas boven 1876
toen in het laatst van September de aanvoer onzerzijds der Langegracht
en Korte Mare werd vergroot door de verbetering der hoofdbuizen en
directe verbinding met de fabriek. Betere toevoer en stijging der fabrieks-
drukking van 36 mm.—40 mm. gedurende de wintermaanden missen
andermaal hunne uitwerking niet. Deze vermeerdering heeft zich in de
zomermaanden staande gehouden, ondersteund door de verhoogde dag-
?878 i8a7oai\, 15—18 mrn- en bereikt eindelijk in de wintermaanden
1878—1879 haar toppunt, toen andermaal de drukking om aan alle
eischen te voldoen werd opgevoerd van 40—46 mm. bij eene dagdruk
king lot 22 mm. voor de, door meer uitgebreide toepassing van gas als
brandstof ontstane behoeften. Medio April 1879 werd de drukkin"
aanzienlijk verminderden we zien plotseling het verbruik weder tol
het normale van 1877 dalen om waarschijnlijk, ofschoon niet in zoo
sterke mate, in de aanstaande wintermaanden weder het verbruik van
1878 te naderen. Controleert men echter, of de hoofdkraan gedurende
deze periode, zoowel des daags als 'savonds, naar behoefte getemperd
wordt, dan zal geene vermeerdering intreden. Hoe zorgvuldig nu ook
het Bestuur durft verklaren dat men aan de fabriek omgaat met het
gebruik van gas, blijkens het bovenvermelde dient deze zorg no» uitge
breid te worden vooral aan deze instelling, die door hare ligging in de
onmiddellijke nabijheid der fabriek, voor elke drukkingwijziging uit den
aard der zaak zeer gevoelig is. Onverklaarbaar is voorts de derde clau-
sum des Bestuurs. hoe het bedrijf der fabriek zelf neen invloed op het
vermeerderd verbruik kan gehad hebben Hel debiet is blijkens de ver
slagen in die jaren sterk toegenomen; ligt nu de veronderstelling niet
voor de hand, dat men voor die vermeerderde productie met meer tijd
toch ook meer licht zal gebruikt hebben, al waren het alleen de oven-
lichten
Die ovenlichten voeren ons tot de vierde conclusie: »In de laatste
jaren was er geen vermeerdering in het getal gasbekken, en het ont
steken en uitdooven van licht, regelt zich onveranderlijk naar het op
en ondergaan der zon." Mochten wij hierboven reeds wijzen op den
invloed der leidingverandering in October 1875, in onze aanteekeningen
vindt men vermeld dal in April 1876 een lantaarn, in Juli een kantoor-
licht, 111 Juli 1877 een licht in de machinekamer en in October d. a. v.
een op de malerij, in 1878 een licht op den meelzolder werden biige-
maakt, en een kroon met zes vlammen op een bovenkamer werd opge
hangen, in Januari 1879 werd een licht in het melkhok en in Mei d a v
een licht in een oven bijgemaakt. Eindelijk vergeel het Bestuur in'
rekening te brengen, dal wel degelijk des daags de ovenlichten ook <m-
bruikt worden, waartoe onze ambtenaren dan ook bij herhaald bezoek
aan de fabriek steeds een kraan open vinden. Dit dagverbruikofschoon
gering in verhouding tot het winterverbruikis echter een te belangrijke
lactor om hier buiten rekening te mogen blijven.
Eischte alzoo in de besproken kennisgeving een en ander nadere over
weging, de kennisgeving ingezonden door het Bestuur van het H. G. of
1876
706 c.m. 70.60
697 69.70
704 70.40
506 a 50.60
484 48.40
491 49.10
485 a h 48.50
553 55.30
643 64.30
1877
863 c.m. 86.30
768 a a 76.80
782 a a 78.20
540 a a 54.00
511 a 51.10
420 a a 42.00
439 a a 35.12
571 a a 45.68
620 49.60
1878
975 c.m. 78.00
854 a a 68.32
795 a a 63.60
787 a a 58.96
715 57.20
590 47.20
709 a a 56.72
848 67.84
860 a a 68.80
1028 a 82.24
1131 a a 90.48
1135 a a 90.80
740 74.00
825 82.50
945 a a 94.50
816 65,28
919 a a 73.52
1036 a 0, 82.88
7779 c.m. f 777.90
8285 c.m. f 740.48
10877 c.m. 830.16
1879
1054 c.m. ƒ84.32
9»3
853
723
640
416
627
689
- 72.24
68.24
57.84]
51.20
33.28
50.16]
55.12
Januari.
Februari
Maart
April
Mei
Juni
Juli
Augustus
September
October
November
December
Totaal
Ino. stokken 1879.
