BANBMfiEN TAK DIN GIIEINTERAAD TAN LENIN.
7.
INGEKOMEN STEKKEN,
ter inzage van de leden nedergelegd.
N®. 3Ï. Leiden, 1 Maart 1875.
Ten vervolge op de rapporten opgenomen in de Handelingen onder
n#. 197 van 1873 en n°. 62 van 1874, hebben wij de eer aan uwe ver
gadering biernevens ter kennisneming te doen toekomen een verslag van
den gemeente-architect betreffende het herstellen en ruimen van riolen
waarvoor jaarlijks eene som van f 5000 wordt beschikbaar gesteld.
Aan den Gemeenteraad. Burgemeester en Wethouders, enz.
Leiden, 15 Januari 1875.
Nadat de ruimingen op den Middelwegde Nieuwstraat en in de Hee-
rensteeg waren afgeloopen, en terwijl die in de Wielmakerssteeg en Spilsteeg
bij het Levendaalin laatstgenoemd bericht vermeldnog onderhanden
warenin welke stegen de vele straatinvallen de passage begonnen te
belemmerenwerden 7 ruimgatente zamen 32 meters lengte gevorderd
welke lengte met 7'spruiten geheel vernieuwd moest worden.
Intusschen werd eene belangrijke verzakking in de Rijnstraat tijdelijk
hersteld en eene grootere in de Looiersstraatbij de Zijlpoortover 8
meters lengte, tot latere gelegenheid met planken gedekt.
Het groote riool in de Langestraat, waarin onder anderen de spruiten
der privaten enz. aan de oostzijde der Heerengracht uitloozenwerd
nu onderhanden genomen. Spoedig bleek hierbij, dat afdamming bij de
Rijn straatsbrug en in de Oranjegracht, bij de Groenesteeg, met voort
durende uitmaling, onvermijdelijk was. Gedeeltelijke ruiming bleek hier
niet te kunnen baten. Negen groote openingen van 40 meters lengte
waren noodig om de stijf opgepropte massa's vuil, waarmede het overi
gens ruime riool gevuld was, te ledigen. Een groot gedeelte van het
gewelf was vergaan en vereischte met de meeste der spruiten geheele ver
nieuwing. Op eene plaats werd een dwarsmuur aangetroffen indertijd een
voudig gemaakt om weigerachtige buren in het bijdragen der kosten tot
ontruiming en herstelin de voordeelen daarvan niet te doen deelenwat
daarvan de gevolgen warenlaat zich gemakkelijk begrijpen.
Al voortgaande werden nog 30 ruimgaten gemaakt, te zamen eene lengte
hebbende van 115 meters; 23 dwars-armen werden geheel en 5 diergelijke
gedeeltelijk vernieuwd. De toestand van dit riool moest vooral bevreemden,
bij de bekendheid dat 8 of 9 jaren geleden hier eene belangrijke ruiming was
geschied; bevinding echter dat men hel ledigen der uitmondingen bij de
grachten, vermoedelijk tot vermijding der kosten, had nagelaten, loste
het raadsel op; van de onverantwoordelijk slordige wijze waarop vroeger
was gehandeldstrekte dit tot een vernieuwd bewijs.
Onderwijl werden in de Groenesteeg, tusschen de Yestestraat en de
Uiterstegracht, op de vóórplaats van den Burg en in de Kraaierstraat eenige
invalgaten opgeruimd, waarbij eene geheele ruiming van het laatste noodig
was. Hetzelfde was het geval in de Geerestraat alwaar het riool grooten-
deels met planken gedekt werd bevonden, dezelfde ondervinding werd in
het begin der Groenesteeg bij de Hooigracht opgedaanzoodat ook daar
algeheele ruiming enz. zou moeten geschieden. Nog had in de Gortestraat
eene voorloopige ruiming plaats, waardoor de privaten van vijf woningen
haar uitloop herkregen.
Omstreeks half Mei het gedeelte van de Langestraat van de Groene
steeg tot den Nieuwen Rijn gereed zijnde, vorderde de noodzakelijkheid,
alvorens dit werk in de richting van de Oosterkerk te vervolgenaan het
riool in de Koenesteeg de hand te leggen. Dit riool was ten eenenmale
volalle privaten stonden gevuld en de mees'te putten waren bedorven dertig
meterslengte werd geheel vernieuwd41 meters nieuw gekruind en 9
spruiten nieuw aangelegd, zijnde alle verteerd of onherstelbaar in elkaar
gezakt. Deze ruiming was te meer noodigomdat een gedeelte van het
hemelwater der Hoogewoerd door dit riool moet afvloeien.
Gelijktijdig werden eenige invallen op het Rapenburg, de Pieterskerkgracht,
Papengracht en Lokhorststraat in orde gebrachttevens bleek bij twee belang
rijke invallendat ruiming en vernieuwing in de Kruisstraat niet lang
achterwege zou kunnen blijven.
Alsnu werd het gestaakte werk in de Groenesteeg bij de Hooigracht
tot de Middelstegracht vervolgd en geheel in goeden staat gebracht, 13
gaten werden aldaar gemaakt en 40 meters met 9 spruiten vernieuwd of
hersteld.
Vele klachten over den toestand in de Looiersstraattusschen den Zuid
singel en de Waard kerksteeglieten geen langer uitstel tot verbetering toe.
Het hier aangetroffen riool was het ruimste en meest voldoende van
de tot hiertoe aangetroffenezoodat de vernieuwingen tot de gemaakte
ruimgaten bepaald konden blijven. Niettemin was het riool tot de kruin
toe geheel met een taaie slijkspecie gevuld; waarschijnlijk aan de looierijen
en zeemtouwerijen aldaar te wijten. De ruiming vereischte het maken van
32 openingen en het vernieuwen van 90 meters kruin- en spruittakken.
Evenzeer werd in de St. Jorissteeg zeer geklaagd over bedorven putten
kelders die onder water stondenverstopte kolken enz. Het allernoodzake
lijkste slechts werd tot verbetering hiervan gedaandoordien er dadelijke
behoefte ontstond aan ruiming van het riool in de Kalverstraat bij de
Geeregracht, dat geheel vol stond en bleek ingevallen te zijn, zoodat noch
privaatvuilstraat- of plaatskolken loozen konden. Het maken van zes
openingen in dit korte rioolmet aanwending van verschillende hulpmid
delen om uitstorting der takken in de huizen te bewerkenmocht niet
baten, totdat de eigenaars voor hunne rekening de vloeren enz. deden
opbrakenwaaruit geheele herstelling volgde. Een stinkende put leverde
na weinig weken weer bruikbaar water.
1876.
Zoodanige medehulp van eigenaars der panden, ter plaatse alwaar van
gemeentewege de straatriolen in orde werden gebracht, werd in 't algemeen
ondervondenevenzeer als ingenomenheid met dezen arbeid zich overal
openbaarde.
In de Raamsteeg en op de St. Jacobsgrachtde buurt waar het Liérnur-
stelsel is toegepast, bleek uit het verstoppen van straat- en plaatskolken,
dat het hoofdriool aldaarhetwelk men verondersteltdat bij het ophouden
van nieuwen aanvoer van privaatstoffen naar de beerputten zou afloopenop
sommige punten was vastgeraakt, zoodat er noodwendig ruiming moest ge
schieden. Men leerde hieruit, dat bij verdere toepassing van genoemd
stelselreiniging van de riolen enz. gepaard behoort te gaan.
Het gestaakte werk aan het riool in de Langestraat, van de Groenesteeg
naar het Waardkerkplein, werd in het begin» van Juli hervat, doch kon
slechts langzaam vorderendoordien de werklieden telkens naar andere plaat
sen werden geroepenwaar dringende behoefte aan hulp was. Zoo vernam
men onder anderendat de privaten van eenige huisjes in de Michielstraat
tot aan de bril met vuil stonden. De aldaar aangetroffen toestand mocht
allertreurigst heetenblijkbaar lag het kwaad in den slechten staat van de
spruiten onder de vloeren der huizen zelve, zoodat hetgeen op de straat
geschiedde weinig kon helpenen het overige aan de eigenaars der huizen
die zich intusschen vrij onverschillig betoondenovergelaten moest worden.
Een diergelijke toestand werd gelijktijdig in de Jufferspoort aangetroffen.
Door afdamming, uitmaling en doorstorting werd beproefd de ten be
hoeve van het nieuwe akademisehe ziekenhuis overwelfde Binnenvestgracht
te verbeteren, hetwelk, althans tijdelijk, is gelukt. Toen de ingedreven
takkenmattenmandenkrengen enz. verwijderd warenschoten de
.riolen van het ziekenhuis doorevenwel zal het nemen van maatregelen
tot betere verwijdering van de faecaliën uit dit gebouwin verband met
de riolen der nabijgelegen stratenniet achterwege kunnen blijven.
In verband met deze zuivering werd de rioolkast van de Kruisstraat
geopend en geheel ineengestort gevondenhetzelfde was 't geval met een
gedeelte van het rioolwaarvan eene lengte van 30 meters geheele vernieu
wing vorderde, evenals onderscheidene dwarsarmen en spruiten.
Op het Waardkerkplein moest het riool, gaande naar de Heerengracht,
dat als overal elders stijf gevuld was, geheel vernieuwd worden, daar zoowel
de rechtstanden der muren als het gewelf was ingestort. Zoodoende kwam
omstreeks het midden van Augustus het groote riool der Langestraat in den
gewenschten toestand en hoezeer dit niet algemeen wasontbrak het niet
aan eigenaren die hunnerzijds het reinigen van de spruiten in de huizen
vervolgden. Een eD vijftig meters riool en acht takken werden hier bijna
geheel vernieuwdvoorts nog twee rioolkastenbij hetwelk onderscheidene
omslachtige en kostbare afdammingen onmisbaar waren.
Alstoen werd wederom tot verschillende kleine ruimingen overgegaan
zooalsop de Haarlemmerstraatnabij de Duizendraadsteegop twee plaat
sen van den Vliet, in de Bakkerssteeg enz.allen met de noodige vernieuwing van
het metselwerk, dat vooral in de laatstgenoemde steeg eene aanmerkelijke
uitbreiding verkreeg, ten gevolge van bijzondere omstandigheden, die aldaar
in het samenloopen van riolen voorkwamen.
Inmiddels had de oude kwaal op de Marendorps-achtergracht zich bij ver
nieuwing, vooral in de nabijheid der Leegewerfsteeg en de Meisjespoort,
doen kennen en evenzeer op de Kleine Beestenmarkt, in de Schagensteeg enz.
Door afdamming en krachtige uitmaling met behulp van een brandspuit,
hiertoe voor de eerste maal met zeer goed gevolg aangewend, gelukte het
tot spoedig herstel te komen. Later werd hetzelfde hulpmiddel nogmaals
toegepast en he'tzelfde gunstig resultaat verkregen. Op deze wijze schijnt
het mogelijk te wezenom den toestand aldaar althans meer dragelijk dan
vroeger te houden.
Zich telkens herhalende invallen in de Vestestraat deden tot onderzoek
van het riool overgaan.
Hoe de daar aangetroffen toestand had kunnen voortduren en waar sedert
langen tijd de privaatstoffen enz. gebleven warenwas in waarheid een
raadsel. Hoofdriool, spruiten, kolken, alles was ingestort, of bestond uit
metselwerk, dat niet meer dan puin heeten kon; kennelijk had men bij
herstellingen of plaatselijke zoogenaamde ruiming-, de rioolwanden met slappe
halfsteensmuurtjes niet gemetseld maar gestapelden tot dekking oud hout
gebruikt. Aan den Ouden rijn beginnende, werden eene reeks van openin
gen gemaakt en de herstellingen zooveel alstoen doenlijk was, naar de zijde
der Groenesteeg voortgezet; thans is ook in die straat een redelijke toestand
tot aan het Kerksteegje verkregen.
Omstreeks denzelfden tijdhet laatst van Septemberhad er ruiming
plaats van het riool in de Lijsbethsteeg, dat bij het leggen der waterloozin-
gen voor de nieuwe huizen op de Oude Vest bij het vroegere Nosocomium
noodig bleek.
In de Rijnstraat was tot groote last der bewoners een verstopping ont
staan welker wegneming, afdamming, het maken van drie straatgaten,
uitpompen enz. met daarmede gepaard gaande metselwerken vereischte.
Voortdurend, doch zonder effect, ruimen der kolken in de Clarensteeg
de Mirakelsteeg en de Koddesteegbenevens de gebrekkige afloop van de
privaten in stegen, sloppen en poorten, tot verbetering waarvan reeds by
herhaling ondergeschikte ruiming was geschied, deed besluiten, hoeveel
behoefte eldèrs voorkwamallereerst deze bevolkte buurt te helpen te
meer omdat er reden bestond te denken dat met eenige groote ruimgaten,
doorschieting zou verkregen worden. Het tegendeel werd weldra ondervon
den; eene herhaling van reeds herhaaldelijk geschetste toestanden vermij
dende, zij alleen aangestipt, dat riolen en spruiten met stijve bagger bezet,
de overdekkingen verteerd en tot zelfs de bodems der kanalen verzakt
waren of geheel gemist werden. In genoemde stegen strekte de vernieuwing
zich uit over p. m. 134 meters lengte, behalve een aantal spruiten.
Als telkens werd krachtige voortzetting van het voorgaande ook nu
