Het verzet der Bisschoppen
Radio-programm
Brieven
In één van de brieven van
Ignatius van Antiochië nl. zijn
brief aan bisschop Polycarpus,
kunnen we lezen: „Blijft ver
bonden met tw bisschop, op
dat God met U verbonden
blijft." Deze vermaning uit de
oudste en eerste Ch*-1"-4—4:i-
den, die Ignatius schreef op
zijn reis naar Rome, die hij
daar met met den marteldood
zou beëindigen, hebben óók
h',r" vervulling gevonden in ^e
moderne, zwijgende vervol
ging, die de Kerk in Neder
land in de afgeloopen vijf ja
ren moest ondergaan.
Maar om verbonden te
blijven met zijn bisschop, is
toch wel één van de voor
waarden, dat die bisschop
pen „taal of teeken geven'
en daaraan heeft het niet
ontbroken. Trouwens dat de
Bisschoppen zouden spreken
geen katholiek die anders
verwachtte. Dat zij het dui
delijk en onomwonden zou
den doen was ook wel een
onaangevochten meening, en
nooit heeft het bisschoppe
lijk woord méér résonnance
in de katholieken harten ge
vonden dan in de jaren der
Duitsche barbarij.
Waar overal de stem der
overtuiging werd gesmoord,
waar het protest slechts kon
worden gefluisterd, waar het
het rechtsgevoel vergeefs te
gen de wanden der terreur op
vloog en zich niet kon bewe
gen, daar was het een verade
ming, een ontspanning, een
ontlading, wanneer van den
katholieken karsel de altijd
eendere beginwoorden klon
ken: „De Aartsbisschop en de
Bisschoppen van Nederland,
aan de hun toevertrouwde ge-
loovigen.
Reacties.
Als Nederlanders zijn wij
nuchtei en koel als katholiek
komt daar de stille schroom
bij, die hij heeft voor elke uit
bundigheid die in het kerkge
bouw zou kunnen zwemen
naar oneerbiedigheid. Maar
wie heeft meegemaakt hoe in
meerdere kerken de menschen
soms spontaan in hun bank op
rezen, hoe 't zelfs voorkwam
dat er in de handen werd ge
klapt en dat men in de kerk
elkaar met tranen in de oogen
wat toefluisterde, die eerst kan
zich voorstellen welk een be
vrijdende en tegelijk voldoe-
ninggevende invloed er uit
ging van het bisschoppelijk
woord.
In het boek van Mag. Dr.
Stokman vindt men in het
tweede deel al deze brieven
opgenomen, vermeerderd bo
vendien met andere brieven
en instructies, die niet van den
kansel werden afgelezen, maar
dikwijls de practische toevoe
ging en uitwerking waren van
1 openlijk van den kansel
verkondigde woord. Het wa
ren maatregelen, die het pro
test van de effectieve- en het
verzet zijn positieve kant ga
ven
„Zwaarste last".
Het was in zekeren zin
voor de bisschoppen zoo
heeft men wel eens gezegd,
„gemakkelijk om een brief
te laten voorlezen". Maar
een dergelijke opmerking
maakte heel duidelijk dat
men van het verantwoorde
lijkheidsbesef der bisschop
pen niet het minste begrip
had. Het was de Aartsbis
schop zelf die op een och
tend, nadat een van de
scherpste brieven was voor-
gelzen zeide: „Het is prach
tig, zooals onze menschen
gehoorzamen en reageeren,
maar het is ontzaggelijk
zwaar om ze de lasten op te
leggen en ze aan de gevaren
bloot te stellen. Het is nood
zakelijk voor de bescher
ming van ons geloof, tot
handhaven van het recht,
maar het is de zwaarste last
van het Episcopaat".
Het is uit deze nobele op
vatting dat de groote wijsheid
ontsproot die aan r.Ile beslis
singen leiding gaf; alles werd
gewikt en gewogen, maar als
eenmaal het besluit gevallen
was, stond het onwrikbaar en
onveranderlijk.
„Geschreven, blijft ge-
scheven".
De brieven per koerier,
priesters en leeken, meestal
jongeren van Je Katholieke
Actie, overal aan de pasto-
riën bezorgd. Men kon de
post niet vertrouwen en er
waren preciese instructies
hoe men moest handelen,
wanneer soms hier of daar
een brief in beslag zou wor
den geiiomen. Waar deze
brieven naar honderden
pastoriën en huizen werden
gebracht was het niet zoo
heel verwonderlijk dat de
Duitschers soms bij een of
andere gelegenheid er Za
terdagavond de lucht van
kregen, dat er Zondag weer
een brief zou worden „ver-
lesen". al waren ze er soms
ook naast!
Zoo gebeurde het, dat de
Gestapo in de nacht van Za
terdag op Zondag 3 Augustus
1941 bij alle Bisschoppen
kwam binnenvallen om het
voorlezen van een herderlij-
kën Brief op dien dag te ver-
hipdeien. Maar de .v eren van
de Gestapo keerden, hoe ze
ook optraden, onverrichter-
zake terug, want ze kregen in
Utrecht, Haarlem, Den Bosch,
Breda en Roermond overal
hetzelfde antwoord. ..De Brief
is geschreven en de Brief
wordt afgelezen".
De Bisschoppen hebben ech
ter hun geloovigen niet alleen
maar door hun woord bemoe
digd en gesteund. Achter het
woord van protest, achter het
bevel tot verzet, achter het
verbod gevolg te geyen aan
Duitsche verordeningen en
bevelen, stond altijd weer de
oproep, maar werden ook de
wegen aangegeven om de
slachtoffers der Duitsche
maatregelen te steunen en
hen, die dikwijls met den zwa-
ren prijs van een heldhaftig
offer gehoorzaamden, op alle
wijze .1 te hulp te komen.
HET FONDS X.
Het was den 24sten Augus
tus 1941 dat over het geheele
land in alle kerken en kapel
len „in alle huizen, waarover
een rector is aangesteld" werd
afgekondigd, dat voortaan on
der alle H.H. Diensten, H. Mis
:n Lof, op Zon- en Feestdagen,
maar ook door de week onder
alle godsdienstige oefeningen
een aparte schaal zou rond
gaan „voor de bijzondere noo-
den van het Episcopaat".
Dit werd het beroemde
Fonds X, zooals het in de
administratie werd opgetee-
kend en zooals het onder de
clergé bekend en aangege
ven werd. Vanaf het aller
eerste oogenblik hebben de
katholieken met buitenge
wone offervaardigheid deze
oproep beantwoord. Het is
niet mogelijk volledige cij
fers te geven, omdat een
volledige administratie te
gevaarlijk en dikwijls niet
mogelijk was. Maar de op
brengst van September 1941
tot en met September 1944
wordt geschat op veertien
a vijftien millioen gulden.
Uit 't fonds werden allen ge
steund die om principiëele
redenen uit hun brood, uit
hun arbeid werden gestoo-
teu en aan wien de gelden
waarop zij recht hadden uit
de sociale fondsen niet meer
mochten worden uitgekeerd.
Daar waren arbeiders en
boeren, maar daar waren
ook kunstenaars en redac
teuren, daar waren burge
meesters en professoren.
Daar waren menschen, die,
anders geholpen door chari
tatieve instellingen, die nu
waren opgeheven, ook uit
dit fonds hun nood zagen
gelenigd.
Onder alle geheime fondsen,
waaruit het verzet tegen de
tyrannie werd gevoed, behoor
de dit fonds tot een van de
voornaamste en tevens tot het
welsprekendst getuigenis van
de verbondenheid van de ka
tholieken in Nederland van
hoog tot laag mèt hun bis
schoppen, maar ook met el
kander.
Dit alles herleeft wanneer
het boek,, dat het verzet der
bisschoppen schildert, wordt
doorgebladerd. Maar het roept
ons ook van iedere bladzijde
toe, dat iedere overtuigd ka
tholiek in dezen strijd zijn
man heeft gestaan, zijn taak
heeft vervuld en zijn tol heeft
betaald.
Hier staat het verzet ge
schreven der bisschoppen, sa
mengegroeid met het verzet
van ons katholieke volk.
CANADA EN DE ATOOMBOM
Het prijsgeven der Nat.
Souvereiniteit.
De Canadeesche minister
president, Mackenzie King,
heeft voor het parlement voor
het eerst meedeelingen gedaan
over de besprekingen, welke
te Washington over de atoom
energie ziin gehouden. Hii zei-
de o.a.: „Hoe meer men de pro
blemen, waarvoor de wereld
door de ontwikkeling van de
atoomenergie is geplaatst,
overweegt, des te 'moeilijker
wordt het een oplossing te zien
anders dan met het in zeker
opzicht prijs geven van de na
tionale souvereiniteit. Dit ge
deeltelijke prijsgeven van de
nationale souvereiniteit moet
worden gesubstituteerd door
een of anderen vorm van we-
reldregeering, welke tenminste
zeggenschap zal moeten hebben
op het stuk van het voorko
men van oorlog en het hand
haven van de internationale
veiligheid". Verder zeide King,
dat de organisatie der Ver.
volkeren wel de eerste stap
beteekende op den weg naar
die samenwerking tusschen de
naties, welke een essentieel
vereischte is voor het behoud
van de beschaving, doch niet
de definitieve stap. Hij voegde
er aan toe, dat men niet kon
veronderstellen, dat de contro
le op de atoomenergie, zooals
deze thans door de Ver. Sta
ten. Engeland en Canada was
overeengekomen, langen tijd
de ontwikkeling in andere lan
den zou kunnen voorkomen.
„WEERWOLVEN" IN ITALIë?
Radio Rome heeft medege
deeld, dat een groep in het
uniform van de SS gekleede
mannen bij Trento in een
vuurgevecht met Italiaansche
partisanen-politie gewikkeld
is geweest. Na een schietpartij
van een kwartier verdween
de SS-bende.
WIE WORDT
SECRETARIS-GENERAAL.
De NewYork Times meldt
uit Londen: „Het kiezen van
de Ver. Staten als zetel van de
organisatie der vereenigde na
ties, maakt het bijna onvermij
delijk, dat de functie van se
cretaris-generaal door een
Europeaan zal worden uitge
oefend. De namen, die bij de
afgevaardigden van de voorbe
reidende commissie het meest
worden gehoord, zijn die van
de heeren Van Kleffens en
Spaak, den Nederlandschen,
resp. Belgische minister van
Buitenl. Zaken".
Het totaal der gelden van
den „Help Holland Council"
bedraagt thans 200.000 pnd.
sinds de stichting van de orga
nisatie in Februari van dit
jaar zijn een millioen artike
len meerendeels kleeren
naar Nederland gezonden.
NIEUWS UIT VATICAAN
STAD.
Naar de Gazet uit Vati-caan-
stad verneemt zullen de dui
zend zalen en kamers van het
Vaticaan dezen winter niet
verwarmd worden, daar de
Paus besloten heeft wegens de
schaarschte aan brandstoffen
de centrale verwarming niet" te
gebruiken.
In Maart 1946 zal de paus 70
jaar worden. Tevens zal de ze
vende verjaardag van zijn ver
kiezing tot hoofd der Kerk ge
vierd worden.
Men verwacht, dat de Paus
tegen Februari 1946 vele nieu
we kardinaals-benoemingen
zal bekend maken. Van de 70
leden van het college van kar
dinalen zijn er thans nog 37 in
leven.
TWEEDUIZEND
EUROPEANEN VERDWENEN
Een groep van twee duizend
Europeanen, die na de ontrui
ming van Soerabaja door de
extremisten, met onbekende
bestemming is vertrokken, is
ondanks de onderzoekingen
der Britten nog niet terugge
vonden.
RUSLAND. DE MEEST
CONSERVATIEVE MOGEND
HEID IN DE POLITIEK.
De Sovjet-Unie zal in de
eerstkomende generatie een van
de meest conservatieve mogend
heden zijn op het gebied van de
internationale politiek, aldus
verklaarde Joseph Barnes, re
dacteur buitenland van de New
York Herald Tribune op een
vergadering van de vereeniging
voor buitenlandsche politiek.
Barnes is onlangs van een reis
naar Moskou teruggekeerd. Hij'
baseerde zijn voorspelling op
oe drie voornaamste factoren,
dje het huidige leven en de ge
dachten in de Sovjet-Unie be
palen. In de eerste plaats, zeide
Barnes, is de ontzaggelijke ver
woesting ten gevolge van den
oorlog, oorzaak, dat de Sovjet-
Unie zich concentreert op zijn
toekomstige veiligheid. Volgens
Barnes ziet de Sovjet-Unie de
veiligheid iuist, zooals men die
in Amerika ziex, nl. in den vorm
van een serie concentrische
verdedigingsgordels. Barnes is
van oordeel, dat de Sovjet-Unie
het Roode Leger gemobili
seerd zal houden en de sterkste
mogendheid te land op het
Europeesche continent zal blij
ven. De tweede belangrijke fac
tor is de mate, waarop het Rus
sische volk den blik op het bin
nenland richt, op zichzelf en de
eigen hulpbronnen. Als bewijs
hiervoor wees Barnes op het
feit, dat 12.00o.000 Russen uit
Europeesch Rusland naar de
Aziatische deelen van het rijk
zijn geëmigreerd tusschen 1941
en 1943. De stroom naar het
Oosten heeft in het Russische
leven afmetingen aangenomen,
die het tot groot nieuws in de
wereld van vandaag stempelen.
De derde factor was. volgens
Barnes, de totale liquidatie van
de Komintern of derde inter
nationale.
DE SITUATIE IN IRAN.
Op de geheime zitting van het
lraansche parlement van giste-
ïeii was geen quorum aanwezig,
zoodat geen enkele beslissing
kon worden genomen. Door
waarnemers wordt dit als het
begin van een regeeringscrisis
beschouwd. De regeering zou
besloten hebben een protest
nota aan de Vereenigde Volke
ren op te stellen, tegen wat
genoemd wordt; Usurpatie van
Azerbeidsjan.
Een kolonel van het garni
zoen van Tebris. die te Teheran
is aangekomen, heeft, naar ge
meld wordt, verklaard, dat
„weerstand bieden in Tebrie
onmogelijk en dom geweest zou
zijn. Het lraansche kampement
met zijn garnizoen van 900 man
was omsingeld door Russische
soldaten met machinegeweren
en eveneens gewapende demo
craten, die posten hadden in
genomen op de daken van de
omliggende huizen. Aldus ging
men over tot het teekenen van
de acte van overgave".
LUCHTLIJN MALMO—KOPENHAGEN-
AMSTERDAM HEROPEND.
Gistermiddag, precies 12.25 uur. land
de op Schiphol het eerste vliegtuig van
den officieel heropenden dagelijkschen
dienst MalmoKopenhagenAmsterdam.
voor Dinsdagavond.
HILVERSUM I. 301 M.
6.— Vioolsoli door Fritz Kreislej
6.15 Janie Bron.
6.30 Engelsche les voor begin.
ners.
7.Nieuws.
7.30 Orgelconcert.
8.Departementen spreken.
8.15 Omroeporkest van Benedic
Silberman.
9.Vragenkwartier.
9.15 Gramofoonmuziek.
9.45 Eddy Walis speelt.
10.15 Mensch en Maatschappij.
10.30 Componist van de week.
11.Nieuws.
11.15 Avondwijding.
HILVERSUM II. 415 M.
6.Nieuws.
6.15 Persoverzicht
6.30 Gramofoonmuziek.
6.50 Voor je slapen gaat....
7.Cabaret.
7.30 Voor de Nederlandsclit
Strijdkrachten.
8.Gramofoonmuziek.
8.45 De werkende vrouw.
9.Gramofoonmziek.
9.15 Jan Corduwener.
9.45 Avondwijding.
10.Nieuws.
10.20 Gramofoonmuziek.
EXTRA VLEESCH VOOR I
FEESTDAGEN.
Spijsolie, extra suiker en v)
appelen op komst.
Met het oog op de komen
feestdagen zal een bon word
aangewezen voor één extr
rantsoen van 190 gram vleesi
De aanwijzing der vleeschbo
nen zal voortaan per 14 dag
geschieden met drie bonn
van 100 gram, zoodat men v<
de periode der feestdagen
totaal over vier bonnen
beschikken. Deze splitsi
heeft de bedoeling het publi
gemakkelijker in de gelegf
heid te stellen een bon te
stemmen voor vleeschwaren
Bij de vóór Kerstmis te t
bliceeren bonnen komen voo
een koopbon voor het exl
rantsoen spijsolie en bonn
voor 100 gram koffie en
gram cacao-poeder voor. I
extraatje van 100 gram suil
wordt niet op een afzonder]
ken bor. gegeven, maar de ni
male rantsoenen voor de v
gende 14 dagen zullen met
ze hoeveelheid worden v(
hoogd. Hetzelfde geschil
voor de peulvruchten, wel
ter compensatie van de l
mende tijdelijke verlaging v
het kaasrantsoen extra zuil
worden gegeven (250 gr. f
4 weken voor alle leef tij dei
De fruitvoorziening is z
geregeld, dat omstreeks Ker
mis alle groente- en fruitha
delaren op den loopend
fruitbon hun klanten ongeve
één pond appelen zullen ku
nen verstrekken.
Ook Churchill moest
buig'
en.
Capt. Harry Butcher, die
in de laatste drie oorlogs-
jaren tot de naaste mede
werkers van generaal
Eisenhower heeft behoord,
heeft eenige bij zonder hc
den verteld over de ont
wikkeling van het invasie
plan. Hij kwam daarbij te
spreken over een ernstig
conflict tusschen Churchill
en Eisenhower, dat bijna
geleid had tot het aftre
den van den Britschen
premier.
Churchill namelijk maak
te bezwaar tegen het lan
dingsplan in Zuid-Frank
rijk. Einde Juli 1944 meen
de hij, dat de troepen die
deze operatie zouden uit
voeren. beter in Noord-
Frankrijk konden worden
gebruikt. Gedurende een
bespreking met Eisenho
wer trachtte Churchill ze
ven uren lang den gene
raal over te halen zijn
krijgsplan te wijzigen.
Hoewel ik zeer op Chur;
chili gesteld was, was hij
niet bereid van de militai
re logica af te wijken en
hij weigerde dus pertinent
zijn vriend terwille te ziin
Het geschil lien zoo hoon.
dat Churchill verklaarde
te vreezen. dat hii thans
niet anders kon dan aftre
den. Maar Eisenhower
bleef op ziin stuk staan.
