Problemen van dezen tijd
Radio-programma
Ewcmnggrt aan Sint&iktaaó in 194
Staatssocialisme of particulier initiatief
In zQo meest algemeene, lundamenteele formuleering komt het sociaal-econo
misch probleem van dezen tl]d hierop neer: moet de staat zijn greep op het
sociaal-economische leven behouden, en misschien nog versterken, of moeten
wij met herstel van vrede en welvaart terugkeeren naar een vrijere economie,
naar herstel van persoonlijke vrijheid en initiatief? Moet de staat de drijvende
kracht zijn bij bet economisch herstel,of het streven naar gewin dat aen
mensch van nature eigen is?
De Internationale tendenz, zooals die
b.v. gekenmerkt wordt door de laatste
verkiezingen in Engeland, schijnt mo
menteel in de richting van vérgaande en
permanente staatsbemoeiing te gaan
maar toch is het gevaarlijk om uit de
eerste reactie na de enorme spanning
en ontreddering van den oorlog a 1 te
vérgaande conclusies te trekken. Wij
willen daarom het probleem, zooals het
zich ten onzent voordoet nog eens wat
nader in zijn verschillende aspecten be
zien.
Zooals de prils- en loonverhoudingen
op het oogenblik in ons land liggen, is
het voor het meerendeel der onderne
mers onmogelijk, iets te produceeren
zonder daarop verlies te lilden. Om de
productie niettemin op gang te brengen
zouden nu verschillende wegen ingesla
gen kunnen worden.
Ten eerste zou de Regeering het
prijsniveau geleidelijk aan kunnen laten
stijgen tot de prijzen weer een winst
marge voor den ondernemer overlaten,
en vervolgens de prijsbeheersching ge
heel opheffen. Natuurlijk zou zij er daar
bij voor moeten waken, dat het loon
peil eveneens omhoog gaat, opdat niet
de arbeiders en andere loontrekkenden
in een onhoudbare positie komen.
Maar ook al zouden de loonen procen
tueel evenveel stijgen als de prijzen,
dan zou de rentabiliteit van het be
drijfsleven toch gunstiger worden,
daar de vaste lasten voorloopig ge
lijk zouden blijven. Zulk een politiek
zou neerkomen op het prijsgeven van
een gedeelte wellicht een aanzien
lijk gedeelte van den gulden, ten
einde het economisch leven te bevrij
den uit het dwangbuis van prijs- en
distributievoorschriften en de produc
tie gemakkelijker en aantrekkelijker
ie maken.
Een andere oplossing zou zijn de weg
van het socialisme: de bedrijven al
dau niet na onteigening eenvoudig
verplichten tot produceeren en tot
het leveren van hun producten tegen
bepaalde prijzen. Het Is evenwel dui
delijk, dat, indien deze prijzen den
kostprijs niet zouden dekken, de Re-
gecring toch op eenigerlei wijze het
verschil zou moeten goedmaken, want
c-ok een staatsfabriek kan niet met
ifes blijven werken
.Naast deze rigoureuze vorm van so
cialisme is echter een andere vorm
denkbaar en in ons land ook waar
schijnlijker. De Regeering kan het
vrije initiatief in schijn instandhouden,
maar in werkelijkheid naw haar wil
dwingen, n.l. door een stelsel van
subsidies. Door aan de productie van
de door haar gewenschte goederen
subsidies te verbinden kan zij de on
dernemers in staat stellen beneden
kostprijs af te leveren. De vraag blijft
dan echter, waar de regeering het
geld voo rdeze subsidie vandaan zou
moeten halen. Hierop zijn slechts twee
antwoorden mogelijk: uit belasting (en
dan drukt de last evenzeer op de
verbruikers als wanneer het prijs
niveau verhoogd werd) of uit inflatie
die de Regeering juist wil vermij
den.
Een vergelijking tusschen de beide
geschetste vormen van economisch
veleid biedt velerlei aspecten. In de
--rste plaats zij opgemerkt, dat de
mensch naast stoffelijke goederen ook
een zekere mate van persoonlijke vrij
heid en eigen verantwoordelijkheid
noodig heeft om te kunnen leven. Het
aangenaamste bestaan verliest zijn be
koring wanneer men het gedwongen
moet leiden. Veel van het genoegen,
dat de menschen vinden bij de beste
ding van hun inkomen, gaat verloren
wanneer de overheid deze besteding
door prijs- -en distributiebepalingen
practisch voorschriijft. De ondernemer
voor Donderdaagvond 6 Dec.
HILVERSUM I, 301 M.
6.01 Jan Corduwener.
6.30 Kwartier voor den arbeid.
6.45 Bekende pianomuziek.
7.Nieuws.
7.30 Ensemble George Frank.
8.01 Nederl. Herrijst.
8.15 Radio Philharm. Orkest.
10.15 Mensch en Maatschappij.
10.30 Op den drempel van den
nacht.
11.01 Nieuws.
11.15 Avondwijding.
HILVERSUM II. 415 M.
6.01 Nieuws.
6.30 Ensemble Nina Dolce.
7.— Kamermuziek.
7.30 Voor de Nederl. Strijdkr.
8.01 Cantabile Septet.
8.30 De orkesten van het Para
mount Theater en Luis Levy.
9.Regeeringsvoorlldienst.
9.15 Sylvrestre-trio.
9.45 Avondwijding.
10.01 Nieuws.
10.15 Gramofoonmuziek,
10.45 Vioolspel.
vindt in zijn functie minder bevrediging
wanneer hij In de leiding van zijn be
drijf aan alle zijden door regeerings-
voorschriften gebonden is ook al
neemt de staat daarbij het risico van
hem over en garandeert hij hem een
Yast Inkomen. Misschien is het wel
juist dit laatste, dat zijn ondernemings
lust zal dooven.
Intusschen kan op dergelijke beschou
wingen terecht geantwoord worden, dat
de persoonlijke vrijheid en zelf-verant-
woordelijkbeid alle aantrekkingskracht
verliest wanneer dit beteekent, dat een
deel der bevolking steeds op de rand
van de economische ondergang leeft,
zooals In de laren voor den oorlog bij
ons steeds bet geval was en dat de
verstarring van de geleide economie nog
altijd verre te verkiezen is boven de
ondraagbare risico's die de conjunctuur
tot heden, zoowel voor arbeiders als
voor ondernemers, aan handel en be
drijf verbond.
Een gunstig gevolg van staatsbemoeiing
zou verder kunnen zijn, dat bij goede
leiding voorkomen kan worden, dat en
kele ondernemers en speculanten groo-
te winsten maken ten koste van het
publiek. Maar daar staat weer tegen
over, dat dit publiek bij staatsbe
moeiing een kolossaal ambtelijk appa
raat moet bekostigen zoodat het maar
de vraag is, waar het ten slotte het
best mee af is. De staat kan de leiding
van het sociaal-economisch leven slechts
uitoefenen door middel van een enorm
leger van ambtenaren, d.w.z. door een
zeer groot aantal arbeidskrachten aan
de eigenlijke productie te onttrekken
terwijl deze krachten toch een deel van
het geproduceerde voor zich op-
eischen.
Men kan ook de vraag stellen, onder
welk van beide systemen de productie
van goederen het grootst zal zijn: een
zeer belangrijke vraag, vooral in een
tijd als deze, waarin het bestaan van
ons volk gemoeid is met een ruime en
doelmatige voortbrenging. Legt men
deze maatstaf aan dan lijkt het niet
twijfelachtig, dat vrijheid van onderne
ming en arbeid een ruimere goederen
voorziening waarborgt dan een cen
traal geleide economie. Deze laatste is
zoo omvangrijk en gecompliceerd, dat
groote fouten en energieverspilling niet
te vermijden zijn. In een vrije economie
zijn honderduizenden ondernemers in
alle deelen van het land er steeds op
uit alle mogelijkheden tot productie te
benutten: dit is hun eigen belang, en
hun eigen bestaan is er mee gemoeid.
In een centraal geleide economie even
wel zal het initatief voornamelijk moe
ten uitgaan van de centrale instanties,
d.j. van ambtenaren die afgezien van
hun deskundigheid geen recht-
streeksch persoonlijk belang bij de be
drijvigheid hebben. En zelfs als een on
dernemer zelfs eens een initiatief wil ne
men, zal hem dat door allerlei voor
schriften nog terdege bemoeilijkt wor
den.
'Iedere medaille heeft twee kanten, en
men kan hiertegen weer opmerken, dat
bij algeheele ondernemersvrijheid de
productie wellicht voor een deel in ver
keerde banen geleid zal worden: dat
•misschien luxe-goederen zullen worden
voortgebracht, wanneer daarop grootere
winsten gemaakt kunnen worden, terwijl
de bevolikng nog behoefte heeft aan
eerste levensbenoodigdheden. Maar het
Is toch zeer de vraag of deze mogelijk
heid, die toch slechts betrekkelijk zelden
verwezenlijkt wordt, een al-omvattende
overheidsbemoeiing rechtvaardigt. Wel
licht Is het geneesmiddel erger dan de
kwaal.
OMGEVING
ALPHEN AAN DEN RIJN.
Personalia. Tot commies, waarne
mend chef ter secretarie te Eibergen is
benoemd onze plaatsgenoot, de heer A.
P. J. van Bastelaar, thans adjunct-com
mies te rsecretarie van Hazerswoude.
Plaatselijk comité „Nederland helpt
Indië opgericht. Alhier is, op initia
tief van den waarnemend burgemeester,
wethouder Spreij, opgericht een plaatse
lijk comité „Nederland helpt Indië", als
onderdeel van het landelijke comité. Tot
voorzitter is gekozen de heer A. J.
Dekker en tot secretaris de heer D. v.
d. Waals. Van de vijf sub-commissies
werden voorzitter A. J. Dekker (sociale
zorg), A. F. Ruijssenaars (kleeding), A.
Verruijt (geldinzameling), W. Plomp
(repatrieering en huisvesting) en J.
Francken (propaganda).
T.B.C.-zorg. Op voorstel van den
wnd. burgemeester J. Spreij Thzn. Is al
hier een commisie in het leven geroe
pen van de stichting „T.B.C.-bestrijding
rayon Leiden", waarin zitting hebben
de heeren W. Brouwer, wethouder, als
voorzitter en dr. Jongebreur, dr* W. v.
Wermeskerken en Zuster G. Burger. De
voorloopige baten zullen worden geput
uit het z.g. garantiefonds (destijds door
industrieelen en handeldrijvenden ge
sticht ten behoeve van de voedselvoor
ziening van Alphen en omstreken), ter
wijl er tevens een geldinzameling zal
worden gehouden. Dr. W. van Wermes
kerken wees op de noodzakelijkheid van
een spoedige hulp. De T.B.C. zal eer
toe, dan afnemen!
Borg. Stand. Geboren: Cornells
Maria Klazina z. van K. Heinen en J.
v. Bruggen; Gerbrand Robert z. van G.
Nijman en C. Bozuwa; Cornelis Antoon
z. van G. J. Molenaar en B. Dekker.
Ondertrouwd: Egbert Bakker 26 j. en
Jansje Kouwenhoven 24 j.Karei Gernt
de Graaf 20 j. en Maria Hendrika van
den Hoek 20 j.Egbert Schimmel 39 j.
en Brechtje Lekx 29 j.Cornelis Prook
31 j. en Evertje Catharina Martens 19 j.
Getrouwd: Pieter van Hemert 23 j
en Jannetje Betrara 23 j.Cornelis Pie
ter de Gelder 33 j. en Cornelia Klazina
van Soest 36 j.; Arie Andries Goed
hart 34 j. en Margje Maria Arieda van
Beusekom 30 j.Arie van Beusekom
25 j. en Gerritje van Dam 26 j.
Overleden: Cornelis Bosman 76 j.;
Trijntje Verheul 42 j.Maria Johanna
van der Bijl 3 weken; Johanna Hendri
ka van Wilgen 2 maanden; Abraham
HAZERSWOUDE-GROENENDIJK.
Op Vrijdag 29 Nov. werd in de pa
rochie St. Bernardus van Groenendijk op
initiatief van de besturen der vakafdee-
lingen een R.K. Volksbond opgericht met
een zeer gunstig resultaat. Tot voor
zitter van de organisatie werd gekozen
de heer M. Heijmans, seer. A. J. van
Mil, penningm. C. Kramer;; voor de
andere functies Th. v. d. Hen en Ch.
Jansen. De zcereerw. heer Pastoor heeft
het geestelijk adviseurschap op zich ge
nomen.
USSE.
Aankomst van St, Nicolaas. Zater
dagmiddag kwam St. Nicolaas op bezoek
bij de kinderen van de Buurtvereeni-
ging „De Speeltuin". St. Nicolaas ar
riveerde per boot aan de stijger bij de
gasfabriek, waar honderden kinderen
hem met gejuich begroetten. De Sint
Mevrouw Stafford Broms, beter bekend als „Willy den Ouden", is na een ja
renlang verblijf in het buitenland voor een kort bezoek aan haar familie te
Rotterdam in ons land aangekomen. „Willy" tijdens haar bezoek aan het
ouderlijk huis. Anefo/Hof-P.
Snel 1 j.; Antje Kruijswijk 64 j.; Jaco
bus Cornelis Paalvast 85 j. wedr. van
M. A. Koelewijn; Theodora Johanna Ge-
r.overa van Gelder 33 j., geh. met G. C.
v. d. Valk (wonende te Heemstede);
Pieter Mijs 44 j.Pieter Jacobus
Schmidt 23 j.
AARLANDERVEEN.
Op veler verzoek is men hier ter
plaatse gekomen tot de oprichting van
een biljartvereeniging onder den naam
,,De Vriendenclub". Als bestuursleden
werden gekozen de heeren J. Aartman.
voorzitter, Ant. Oosterman, penningm.,
Ant. Verhagen, secretaris. Dat er hiei
veel animo voor deze sport bestaat, be
wijst wel dat er zich op deze eerste
vergadering 32 leden opgaven. Het ligt
in de bedoeling om het volgende jaar
met minstens 3 viertallen in de compe
titie uit te komen. Laten wij hopen, dat
deze jonge vereeniging spoedig .goede
resultaten mag boeken en in ledental
groeien.
en Piet namen,plaats In een rijtuig, ter
wijl het bestuur der vereeniging in een
tweede rijtuig volgde. Met vroolijke
marschmuziek van de R.K. Harmonie
„Canite Tuba" ging de stoet door de
straten naar het gebouw der R.-K.
Volksbond, waar St. Nicolaas de kin
deren een feestmiddag aanbood. De be
langstelling voor deze tocht was enorm
gioot. De kinderen werden ruim getrac-
teerd en gingen om zes uur welvol
daan naar huis.
Hiermede heeft de buurtvereeniging
weer eens laten zien, wat men eensge
zind tot stand kan brengen, zelfs ook
in moeilijke tijden.
Politieberichten. Met het oog op de
komende feestdagen wordt van politie-
wege gewaarschuwd tegen het organi-
seeren van loterijen zonder toestemming
van het daartoe bevoegd gezag.
Voorts wordt het publiek opgewekt
haar medewerking te verleenen bij het
tegengaan van baldadigheid door de
jeugd en meer In het bijzonder wat
plantsoenen betreft. Ouders kweekt
uw kinderen liefde voor de natuur,
zullen onze plantsoenen weldra
een sieraad voor de gemeente zijn.
R.tfTVolksbond. In de op Dinsi
avond gèhouden ontwikkelingsavond
den Ned. R.K. Volksbond sprak de
Herman Divendal met als onderi
„Een maand vol feesten".
Hier kwam een leek vertellen
sublieme wijze hoe wij als katho
ken ons moeten voorbereiden op de
kelijke feesten.
Na een inleidend woord verklaj
spreker, dat de maand December
een maand vol feesten. Het begin
maand staat in het teeken van den
vent. De Advent is het begin van
kerkelijk jaar, welks begin wij in
gezinnen zoo goed kunnen medevie
Hiertoe staan ons verschillende h
middelen ter zijde en de liturgie van
kerk is hierbij onze richtsnoer. Spn
wees op dc Adventskrans enz. Via
feestdag van Maria's onbevlekte onti
genis gaan wij naar het Kerstfeest,
uitvoerige en leerzame wijze zette s
ker uiteen hoe en in welke gestelt
wij dit feest in onze gezinnen moi
voorbereiden en vieren. Ten slotte \i
spr. nog op de feestdagen van Onnoi
le kinderen en Oudejaar-Nieuwjaar.
tooneelvereeniging „Nut en Genoes
gaf in den trant van den avond een
ne els tuk „Kerstavond". Zooals wij
„Nut en Genoegen" gewend zijn
het op zeer vlotte en juiste wijze
speeld.
De geestelijk adviseur dankte den
voor zijn begeesterende woorden
spoorde allen aan om in den goeden
steltenis en in echt christelijke g
steeds de kerkelijke feesten in de
zinnen mee te vieren. De man van
praktijk heeft ons aangetoond, dat z
kan, dus moet het voor ons niet m
lijk zijn.
De voorzitter sloot met dankw
den aan de sprekers en aan „Nut
Genoegen" voor hun keurig en
spel.
ROELOFSARENDSVEEN.
De parochieele groep van de
kennerij greep de 25-jarige bruiloft
den groepleider, den heer W. van
tevelt, aan als een welkome gele
heid om hulde te brengen voor de
25-jarige arbeid van dezen oud-pa
naatsheer, oud-baljuw en thans gro
leider. In de feestelijk versierde F
cratiuszaal wachtte den jubilaris en
familie een hartelijke ontvangst temi<
van zijn verkenners en helpers. Het
ziekgezelschap „Liefde voor Harmo
zorgde voor het muzikale gedeelte,
dat de aalmoezenier,, kap. A. Schn
de onvermoeide arbeid van den hee
Harteveld in het belang der Veen
jeugd had doen uitkomen, sprak
toor J. Onel in het bijzonder over;
goede hulp van deze jeugdleider bijl
werk der opeenvolgende kapelaans ii
mannelijke jeugdwerk, waarna de
kenners hein hun gelukwenschen d
toekomen. Nadat nog verschillende
kers hun gevoelens hadden geuit, s
de heer van Harteveld nog een
geesterend woord tot de jeugd en
de aanwezigen en dankte voor
sympathieke hulde.
Gisteravond stonden de klompjes onder de schoorsteen.
Hooi en wortelen; het paard van den Sint moest het goed
hebben Met kloppende hartjes waren ze naar boven getogen,
na een ernstige vermaning van Vader en Moeder beide, om
gauw zoet te gaan slapen, want dat anders Sinterklaas
beslist de deur voorbij zoagaan als hij door de schoor
steen kijkend de kinderen nog zóó laat op zou zien.
En dan zwarte' Piet, die
neemt je beslist inee!
„Ik ben niks bang voor
zwarte Piet, ik heb 'm gis
terochtend van dichtbij be
keken. Ik heb bijna een
zwarte neus aan hem ge
haald", zegt Leontientje.
Maar eindelijk stommelen
ze de trap op en gaan ze
onder de dekens.
Dan komt het oogenblik,
dat Vader en Moeder zélf
met Sinterklaas gaan pra:
ten.
De deur was op een kier gezet, zoo
dat hij ongemerkt kon binnenkomen en
de rinkelende bel de kinderen boven
niet wakker zou maken. En dan pakt hij
zijn tasch uit en zijn koffers.» En daar
is een mooi speelgoedwagentje, en daar
komt een pop, en natuurlijk een jeep,
er komen knikkers en stuiters, een bal.
Daar komt lekkers, een menagerie van
suikeren beesten, voor elk een chocola
deletter en voor ieder van de harte-
lappen een suikeren hart.
„Hebt u kijk op kinderen, Sinter
klaas?" vraagt Vader. Moeder kijkt Va
der eens aan; hoe durft hij dat zoo
maar te vragen. En Vader haalt uit zijn
"zak een groezelig geworden bronzen
medaille. Op de medaille prijkt een
springende voetballer en een dansende
bal. De medaille, meer een plaquette in
hei klein, -wordt op Vaders mouw
glimmend en glanzend gewreven en dan
op de tafel gelegd, midden tusschen de
cadeaux van Sinterklaas in.
De Heilige Man is heelemaal niet ge-
ergerd, hij vindt het wel leuk. Hij heeft
in de duizend en een jaren al zóveel
kinderen leeren kennen en hij glim
lacht.
,,lk kan wel zien", zegt hij tegen
Moeder, „ik kan wel zien, dat Vader
ook jong is geweest en dat hij zijn
jeugd niet is vergeten. Ja, Ja, Je slooft
je uit voor mooie cadeaux, en
Sinterklaas neemt afscheid en gaat
weg.
Vader en Moeder staan voor de tafel,
bekijken alles, verleggen het een en
verleggen het ander en dan pakt Va
der een klein doosje op, doet het in
papier, plakt- het dicht. Er gaat een
oude krant om en wéér papier en wéér
dichtplakken.
„Zeg, blijf je aan de 8ftng?" vraagt
Moeder. Hij glundert. Hij kijkt zoo 'ns
een beetje schuin en dan zegt hij: „Ja,
ik herinner me een groot pak van een
kubieke meter inhoud, waar uiteindelijk
een heel klein speldendoosje kwam."
„Nare jongen", zegt ze en ze lachen
beide omdat ze zich een Sinterklaas
avond uit hun verlovingstijd herinneren,
waarbij uiteindelijk het heele gezelschap
moést meewerken om dat groote pak
uit elkaar te pluizen.
6 December, 's Morgens half zes.
Er kraakt een trede van de trap, nóg
een en nóg een. Dan klinkt 't: ssst....
stil toch. Op kousevoetjes komen ze
naar beneden en probeeren beneden de
huiskamer of de deiir open wil. Warem
pel 't gaat! En gisteravond was die
op slot. Heel voorzichtig gaat de
ste naar binnen: je kunt nooit \vf
straks zit er nog een zwarte Piet o
de tafel. De anderen blijven wac!
ze zijn met hun vieren. En als Leo
zichtig tastend licht heeft opgedi
dan„Aho nee maar zeg,
eens...." en ze springen als hazen
om de tafel. De stilte is op de vl
gegaan en ze roepen en lachen, ze
ben pret en schik, nemen alles in
handjes, bekijken het, en dan in
ren naar boven.
Vader wordt brutaal aan zijn oor
trokken, „dat doen de engeltjes",
moeder altijd, en als hij verbaasd
ker wordt, staan ze rondom het
te ..juichen met al hun schatten in
handen. Het is zes uur en er komt
meer van s'ipen. En als het kleine
naar beneden is gestuurd, dan zijn
der en Moeder een kwartier later
present. Dan komt de oudste en
triomfantelijk nog. eens de
plaquette zien. En Vader gaat uitle
was het is.
„Dat hebben ze gewonnen jongen,
een voetbalmtach. En die krijg je
gemakkelijk niet, daar moet je min
drie wedstrijden voor winnen.
Tja, Leo staat te kijken. En dan
eens roept ie: „Ik "weet wat, ik
wat. „En om zeven uur vliegt ie
deur uit en om half acht zijn er me
schooljongens al plannen gesmeed
de noodige wedstrijden, waarbij de
zen medaille het lokaas is waar ze
tiger op af vliegen dan op de suil
beesten en de taai-taai pop.
En als Vader het verhaal hoort,
kijkt hij Moeder aan en ze zijn he
allebei over eens: „Die kinderen
zijn al precies hetzelfde als wij'r