toetssteen van vertrouwen
Strijd in Soerabaja ten einde
Ervaring
Geheime overeenkomst
BIG - THREE"
TTWoensdag 31 October 1945
No. Ill
etl HET WEER
i, tot Donderdagavond
In den nacht en voor-
Nmiddag over't groot
ste deel des lands
mist. Daarna aanv.
lichte, later toen. bew.
Geen regen. Overw.
zwakke Z.-O. wind.
ten
KatboTlelc Dagblad voor Lelden en Omstrelceri
HoofdredacteurenI Rector H. L. J. M. Sondaal en Mr. Dr. C. C. A. van Haren; Redacteuren t Prof. Dr. W. Aarelbergs (Anton
van Duinkerken) en Joop Siebelt; Directeur 1 C. C. v. Elburg. Bureaux Papengracht 32, Telefoon Redactie 20015, Adminiatratie 20826
Abonnementtprgiem f0.26 per week, f 1.10 per maand, f3.20 per kwartaal. Franco per poet f4.20-
is een dure school,
daarom komen er
maar weinig leer
lingen
74."
i3- HET PROBLEEM VAN DE ATOOMBOM, dat tot dusverre voornamelijk werd besproken als een
er- factor in het evenwicht der militaire krachten is thans een factor van het allereerste belang geworden
en in de internationale diplomatieke verhoudingen. In de laatste dagen is het duidelijk geworden, dat het
1 probleem van de atoombom gedeeltelijk de oorzaak en gedeeltelijk het gevolg is van het wantrouwen
1,tusschen Engeland, Amerika en de Sovjet-Unie.
Eenige uren na de aankondiging dat Minister-President Attlee de
'ereenigde Staten een bezoek zou brengen werd er in het Engelsche
igerhuis gesproken over het feit, dat Churchill en Roosevelt te Que-
c in September 1943 een geheime overeenkomst hebben gesloten met
trekking tot de atoombom.
c,3internationale- pnntrolp ken vsn het seheim van de
»3tnternationaie coniroie atoambom de atmosfeer voor
[Iet Labourlid Kapitein Black- internationale samenwerking.
Iferei
li";
betrel
V)
t (urn vroeg den Mm.-Pres. deze
u ivereenkomst zoo spoedig mo
ra [elij k te publiceeren, zoodat
PaJet Huis in overweging zou
uniunnen nemen de overeen-
Sovjet's gepiqueerd?
Het wordt veelfoeteekenend
geacht dat de Sovjet-Unie zich
den laatsten tijd onthouden
Mtificeeren Hii drone heeft van deelneming aan twee
iSSaS belangrijke organisaties Voor
internationale problemen: nl.
tg^r op aan dat alle inspannin
gen zouden worden geconcen- .-
het gebruik van <ie bijeenkomst te Wasiungton
,rjreerd op
CONFERENTIE?
In Londen is men van
meening, dat Stalin op
hetzelfde tijdstip als Attlee
een uitnoodiging heeft ont
vangen voor een bijeen
komst van de „Big Three".
Deze meening is gebaseerd
op het bericht, dat de
Amerikaansche gezant in
de Sowjet-Unie, Harrimart,
onlangs een bezoek heeft
gebracht aan Stalin in
diens vacantieverblijf,
waarbij aan Stalin bood
schappen van Pres. Tru
man zijn overhandigd. In
dien dit juist is, zou een
bijeenkomst der „Big
Three" ter bespreking van
de atoombom er aanzien
lijk toe kunnen bijdragen
het wantrouwen van de
Sowjet-Unie weg te nemen.
Van den anderen kant wij
zen Londensche kringen er
op, dat het bezoek van
Attlee aan Truman, van
het begin af, bedoeld is als
een Engelsch-Amerikaan-
sche aangelegenheid, wel
ke wellicht zou kunnen
dienen als voorlooper van
een bijeenkomst der „Big
Three" op een later tijd
stip.
van het Adviseerende Comité
voor het Verre Oosten en de
conferentie te Quebec van d.e
''"Verzoekingen er op gericht wa- Food and Agricultural Organi-
Fen grootere en betere bom- sation. welke beiden verstrek
ken te vervaardigen voor on- kende gevolgen zouden hebben
Vtsepaalde doeleinden. gehad voor de samenwerking
„et Atnomhomfahriekanten tusschen de groote mogendhe-
:est Atoombomtabriekanten. dgn Ho.ewel het vastetaat, dat
zu. Op de vraag welke firma s m ibepaalde andere belangrijke
g^kmerika door ihet Amerikaan- problemen door Engeland en
•rityohe Min. van Oorlog belast yer. Staten moeten worden
fe met de leiding van de fa- besproken, zooals de financieele
v™r 1 ^toomenergie, reiaties, bet Vérre Oosten en
ra-juKlt, aldus Blackburn, bet ant- ^et palestiinsobe vraagstuk, is
Qoa i ?e ,f5^a Lupont. Deze men in diplomatieke kringen
93|aam klmkt den Kussen zeer van meening, dat bet probleem
-|n a ang en a am m de ooren, om- van de atoombom verreweg het
lat deze onderneming overeen. meest belangrijke politieke
tomsten bad met de Imperial wereldprobleem "van heden is
ïrsphemieal Industoes in Londen en dat het als bet ware de
eerin. niet de l.Cx, r arbenindustrie toetssteen vormt Voor de vraaö van bet onderzoek naar atoom—
tijii Duitschland. overeenkomsten ~V^T Sen, to energie goedgekeurd. De com-
ngbö gesloten waren met bet bondgenooten waren in den missie krijgt zeer groote be-
tiloel bun eigen herleving na oorlog in <;taat ziin een hechte voegdbeden, doch mag zonder
94jïen oorlog veilig te stellen. Zij ^menwerking gebaSerd op toestemming van den Pres.
perden door de Russen be- wederziidsch vertrouwen in- geen verlof geven aan personen
,rdfhouwd aJs een onderdeel van plaats van wantrouwen, tot of Staten om zich van de werk.
„die omsmgelirigapolitiek gericht „tanrl te bron een zaamheden of resultaten op de
wJESSn de Sovjet-Unie. Black- ®tana *e orenRen' x hoogte te stellen. Uitwisseling
j>ürn zeide, dat om deze belan- Commissie voor atoomenergie van inlichtingen tusschen ge-
Hl gen. die nu tegen de wenschen in de Ver. Staten, leerden is toegestaan, zoo lang
,.|er geleerden en de meening De commissie voor militaire deze inlichtingen geen militaire
oUïer vooruitstrevenden in de zaken van het Huis Van afge- of industrieele waarde hebben.
pWer. Staten en Engeland him vaardigden in de Ver. Staten Maximum straf voor overtre-
1 tXerk- voortzetten, de walm der heeft vorming van een com- ding is dertig jaar gevangenis-
vefeactie hangt. Hij drong aan missie van negen personen ten straf of driehonderdduizend
cinjp internationale controle der behoeve van de ontwikkeling dollar boete
a» toornen ergie.
:r*j Atoommigraine,
Herbert Morrison antwoord-
ntfe voor de regeering, en zeide
Hat Attlee bij zijn aanstaande
Jesprekingen deze en andere
Overwegingen de noodige aan
Éa, lacht zou schenken. Het zou
ggliet nuttig zijn, wanneer er
ggtoor het vertrek van den Min.-
^Pres. diepgaande verklaringen
(ouden worden afgelegd, De
besprekingen met Pres. Tru-
han zullen zich niet beperken
k>t de wetenschappelijke me-
u jhoden met betrekking tot het
«smaken van atoom-energie,
toch zullen volledig en alles
omvattend zijn.
Morrison zeide voorts, dat de
ispecten van de atoombom op
it. let terrein van de buiteriiand-
khe politiek „de regeering
(ware hoofdpijn geeft". Zij kan
liet in vijf minuten een uitweg
'oor dit veelomvattende pro-
,n ileem bedenken,
nl Nieuwe oorlog?
Radio Moskou heeft een dui-
lelijke waarschuwing .gegeven,
lat de atoombom geen basis
ton vorinen voor de interna-
wnale verhoudingen en liet
«n protest hooren, tegen wat
aj noemde: „Er worden nieuwe
temmen gehoord, welke spre-
De regeling volgens de over
eenkomst van Hawthorne en
Soekarno houdt in, dat het ha
vengebied van Soerabaja be
waakt zal worden door geza
menlijke strijdkrachten, terwijl
Darmo, waar de voormalige ge-
interneerden zich bevinden,
door de Britten bewaakt zal
worden en de rest der stad door
de nationalisten. Een ieder zal
zich vrij door de stad mogen
bewegen op voorwaarde van de
instelling Van een verbindings
bureau van Britten en Indone
siërs. Geen Ned. troepen mo
gen aangevoerd worden. De
veiligheid der voormalige ge-
interneerden wordt gewaar
borgd door beide partijen en
■en over een nieuwen oorlog". I beide partijen zullen de gevan-
iw S. d?.,iK>g?n de? Sovjet-Unie I genen vtü geven. Er zal een
.Jrergiftigt het niet bekend ma- aigemeene ontwapening plaats
SOEKARNO SLUIT WAPENSTILSTAND
Generaal Hawthorne en Soekarno hebben een regeling getroffen in
zake het einde van den strijd in Soerabaja. Gisterenavond hadden Soe
karno en generaal Mallaby een overeenkomst gesloten inzake een wa
penstilstand om de gewonden te kunnen vervoeren. Soekarno, Hatta
en Sjarifoedin zijn in Batavia teruggekeerd.
Aanvoer van Nederlandsche
troepen verboden!
vinden. Alleen de leden der
voormalige beroepsinstanties
als de nationalistische politie
inogen gewapend zijn.
De „Merdeka" publiceert een
veelbeteekenend beroep door
Soekarno en Hatta, waarin ver
klaard wordt, dat de bevolking
niet op eigen initiatief mag han
delen in den strijd om onafhan
kelijkheid. Elke actie die een
fascistisch of een Nationaal-
Socialistisch karakter draagt
dient geëlimineerd te worden,
aangezien zulks tegen het be
lang van het volk is Alle Indo
nesiërs moeten toezien, dat de
krijgsgevangenen ongeacht hun
nationaliteit, menschwaardig
behandeld worden. De veilig
heid van Nederlanders, Indo-
Europeanen en andere bevol
kingsgroepen, die deel uitma
ken van onze. gemeenschap
dient gewaarborgd, zoolang zij
de veiligheid der republiek niet
in gevaar brengen.
Brigade-Generaal
Mallaby vermoord
Uit het geallieerde hoofd
kwartier wordt gemeld, dat
Brigade-Gen, A. YV. Mallaby,
bevelhebber van de 49ste In
dische brigade, te Soerabaja is
vermoord.
Het nieuws werd medege
deeld door twee geallieerde of
ficieren. die in gezelschap van
Mallaby waren, doch konden
ontsnappen.
Dr. Soekarno heeft bevel ge
kregen om half elf Bataviasche
tijd op generaal Cühristisons
hoofdkwartier te verschijnen.
Nederlandsche regeering
betuigt haar deelneming
De Nederlandsche regeering
neemt met groot leedwezen
kennis van den moord op den
Brigade-Generaal A. W. Mal
laby. tijdens eene bespreking
met nationalisten in Soerabaja.
Zij heeft haar deelneming
aan de nagelaten betrekkingen
en aan de Regeering van het
Vereenigd Koninkrijk betuigd.
Zii spreekt haar afschuw uit
over deze laaghartige daad te
genover een man. die streefde
naar herstel van rust en orde
in het belang van allen.
Zii is overtuig dat de Indo
nesische bevolking in overgroo-
te meerderheid naast haar staat
in haar afkeuring over het ge
bruik van zulke middelen.
H.M. DE KONINGIN IN
ENGELAND.
H.M. Koningin Wilhelmina
arriveerde gistermorgen per
Dakota-toestel te Londen. Zoo_
dra het vliegtuig was geland
werden de Ned. driekleur en de
R.A.F. vlag geheschen. De ko
ningin zag er bijzonder goed
uit. Zij schudde den leden van
haar vliegtuigbemanning de
hand en inspecteerde daarna
een eerewacht van de aircrew
cadets. Hierna vertrok de ko
ningin naar een landgoed in
Mortimer, ongeveer 80 kilome
ter van Londen, waar zij vol
gens haar secretaris een week
denkt te blijven,
DE GEBLOKEERDE 100.—
REKENINGEN BINNENKORT
GEDEELTELIJK VRIJ VOOR
GIRAAL VERKEER.
Het ministerie van financiën
deelt mede, dat een regeling in
voorbereiding is, om van de
geblokkeerde tegoeden uit
hoofde van de inlevering van
100.biljetten, een bepaald
deel Voor giraal verkeer vrij te
geven. Daar het destijds om
technische redenen niet moge
lijk was deze tegoeden al aan
stonds te laten deelen in de al-
In verband met het feest van
Allerheiligen zal „De Bqrcht"
morgen niet verschijnen.
jf: De houding der Anti-
Re volutionn airen
Argumenten op?
\ftj IJ hebben bil verschillende gele
genheden alle respect voor de be
ginselvaste en consequente houding der
Anti-Revolutionnairen. Vastheid van be
ginsel, den moed om het beginsel te be
lijden en voor zijn verwezenlijking met
een zekere verbetenheid te vechten,
siert.
Maar wanneer dit leidt tot een star
heid daar waar het beginsel niet wordt
aangetast, tot een vasthouden aan eigen
meening liever dan ongelijk te willen
bekennen, dan voert de Calvinistische
stijl, deze onbuigzame, tot een on
vruchtbaar formalisme, welke samen
werking een ten slotte door allen
gewenscht resultaat, uitsluit.
De Anti-Rev. houden vast aan de
Grondwet. Accoord. Maar indien nu de
nood van het land afwijikng van dien
Grondwet noodzakelijk maakt, wat
weegt dan zwaarder de Grondwet of het
belang van het land? De zetel der Re
geering mag niet buiten het land wor
den verplaatst. Maar hoe zegenrijk is 't
besluit geweest, dat Hare Majesteit met
de ministers in Mei 1940 de wijk deed
nemen naar Engeland!
In de Tweede Kamer hebben de Anti's
ach en wee geroepen over grondwets
schennis. Zeker, dat tijdelijk-Parlement
en dat Nood-Parlement, wij hebben er
weinig bewondering voor. Maar om nu
alles als grondwetsschennis te bestem
pelen zooals de heeren De Wilde c.s.
deden, gaat te ver. Indien .er staatsnood-
recht moet zijn, zal men het nooit eens
worden over de vraag hoever inen daar
mede mag gaan. De heer De Wilde b.v.
was in de Kamer aanwezig ondanks het
feit, dat volgens de Grondwet zijn man
daat reeds in 1941 is verloopen. Maar
dat noemt de heer De Wilde geen re-
volutionnaire schennis der Grondwet.
Daaraan heeft minister Beel de Anti's
fijntjes herinnerd. Doch nu komt de
„Nieuwe Leidsche Courant" met de
wraakneming.
Alle staatsrechtsgeleerde professoren,
die in de Eerste Kamer zetelen, hebben
het minister Beel niet moeilijk gemaakt.
Het was een mak en mat debat.
Doch hoort nu de „Nieuwe Leidsche
Courant" van 26 October:
„Minister Beel maakt geen sterken
Indruk"
en
„Minister Beel bracht er weinig
van terecht".
De argumenten zijn óp en nu moeten
dergelijke nietszeggende algemeenheden
stemming maken tegen een bewindsman
wiens eerste optreden in het Parlement
uitstekend was, die in departements
kringen op de handen wordt gedragen
en daar in hoor aanzien staat, zoowel
door zijn groote werkkracht als door
zijn gedegen kennis. Die de heeren An
ti's schaakmat heeft gezet met zake"
1 ij k e argumenten.
Beginselvastheid siert.
Maar eigenzinnigheid verlaagt het peil
van het debat.
gemeene regeling tot splitsing
van een giraal gedeelte, werd
alleen op dat punt verschil ge
maakt met andere geblokkeerde
saldi
DE „KORTENAER" NAAR INDlé.
Onder da klanken van het „Wilhelmus" heeft de torpedoboot jager .JCor-
tenaer" de reis uit Amsterdam naar de Oost aangevangen, onder commando
vu den It l*r soe 1ste klase J. N. (tempers. Foto: Anelo-P.
