Groeit het „incident Soekarno" tot een opstand uit?
WERKEN
is het beste
middel om
het leven
lief te hebben
t
Med. tmep£u naai Jndië
Radioprogramma
Teleurstelling na
Singapore
het op aan komt
Maandag 15 October 1945
No. 97
Katholiek Dagblad voor Leiden en Omstreken
HET WEER
tot Dinsdagavond
Meest zwaar bewolkt
met plaatselijk eenige
lichte regen. Matige,
aan de kust tijdelijk
krachtige wind uit N.W.
richting. Matige tem
peratuur.
DE RIDCHT
HoofdredacteurenRector H. L. J. M, Sondaal en Mr. Dr. C. C. A. van HarenRedacteurenProf. Dr. W. Asselbergs (Anton
van Duinkerken) en Joop Siebelt; Directeur: C. C. v. Elburg. Bureaux: Papengracht 32, Telefoon Redactie 20015, Administratie 20935
Abonnementsprijzen: f 0.26 per week, f 1.10 per maand, f3.20 per kwartaal. Franco per post f4.20*
HET HOOFDKWARTIER van het Indonesische volksleger heeft Zaterdag een procla
matie uitgevaardigd, waarin de oorlog wodt verklaard aan de Nederlanders, Indo-Euro
peanen en Ambonneezen op Java. De proclamatie beveelt den Indonesiërs den guerilla-
oorlog te beginnen: „Wanneer de zon ondergaat zijn wij, het Indonec 'sche volk, in oor
log met de Nederlanders. Bij deze verklaring bevelen wij alle Indonesiërs hun eigen
vijand te vinden oen Nederlander, In do-Europeaan of Ambonnees. Oorlogswapens
zijn alle soorten vuurwapenen, ook vergif, vergiftigde pijlen, brandstichting en alle soor
ten wilde dieren b.v. slangen. De guer illaooriog zal gelijken tred bouden met de
economische oorlogvoering. Aan geen enkelen vijand mag voedsel verkocht worden.
De markten moeten streng bewaakt worden en zij, die voedsel verkoopen aan onze
vijanden zullen streng worden gestraft".
De stad Batavia is met ingang van gisteren onder geallieerd
militair bestuur geplaatst. Gen.-majoor D. C. Hawthorn, com
mandant van de geallieerde landstrijdkrachten op Java, heeft
een proclamatie uitgevaardigd, waarin verklaard wordt, dat
'hij de controle op wet en orde, openbare bedrijven, gezond
heidsdiensten en voedselvoorziening overneemt. De proclamatie
[noemt onder andere de volgende overtredingen van het mili
tair bestuur: sabotage, plundering, stakingen in openbare be
drijven, weigering levensbehoeften te verkoopen om redenen
van rastegenstellingen en het dragen van wapenen door per
sonen, die geen deel uitmaken van de geallieerde strijdkrach
ten of de geüniformeerde politiemacht.
Troepen naar
Nederlandsch-Indië
De Britsche voorlichtings
dienst heeft gemeld, dat Brit-
Bche en Britsch-Indische troe-
Jpen zonder incidenten op de
westkust van Sumatra geland
gijn.. Schepen uit de geallieer
de pool zijn vrijgemaakt voor
troepentransport naar Indië,
waarheen nu vierduizend man
pnderweg zijn.
De toestand op Java.
Vanwege het hoofdkwartier
Van het Indonesische volksle
ger zijn in Batavia pamfletten
Verspreid, waarin de staat van
beleg werd afgekondigd. Of
schoon de toestand van offi-
cieele zijde „een weinig rusti
ger" werd genoemd, vielen in
Ie stad nog steeds botsingen
toor. Een groot aantal agita
tors is gearresteerd. Vanwege
let Indonesisch nationalisti-
f_
vcor Maandagavond vanaf 6 uur.
HILVERSUM I 301 M.
6.01 Waterstanden.
6.04 Ster van den dag, Myra
Hess.
6.20 Rijpere jeugd.
6.45 Zang. Enkele graag ge
hoorde vocalisten.
7.Nieuwsberichten.
7.15 Reportage.
7.30 Cantabile septet.
8.01 Nederland Herrijst. De Fox.
j 8.15 Het theaterork. o.l.v. Fran
cois Lupgens:
9.De stem onzer bondgenooten.
I 9.15 Marschmuziek.
j 9.30 Blazersensemble o.l.v. Sam
Zilverberg,
j 10.Charles Panzera zingt,
i 10.15 Mensch en Maatschappij.
Dr. A. Severijnen. .Gees
telijke onvolwaardigheid als
sociaal probleem".
10.30 Een beetje maanziek.
11.01 Nieuwsberichten.
11.15 Avondwijding door kap. J.
A. Snoeren.
6.01
6.30
7.—
7.30
8.01
8.30
9.15
9.45
10.01
10.15
HILVERSUM II 415 M.
Nieuwsberichten.
Sterren van het witte doek.
Muzikale minnebrief.
Progr. der Nederl. Strijdkr.
Zangrecital d. Else Rijkens.
Landbouwpraatje. Ir. A. W.
v. d. Plassche.
George Frank en zijn en
semble.
Vrouw in klanken.
Avondwijding door prof.
J. H. Bavink.
Nieuwsberichten.
Op den drempel van den
nacht.
sche kabinet van Soekarno is
per radio een verzoek gericht
tot de Vereenigde Staten om te
worden toegelaten tot verte
genwoordiging bij de advies-
oommissie voor het Verre Oos
ten.
Ongeregeldheden te Bandoeng.
Te Bandoeng hebben zich
opnieuw ongeregeldheden voor
gedaan. Japanneezen noch In
donesiërs leden hierbij .verlie
zen. De nationalistische spe
ciale politie omsingelde plot
seling het -Juliana-hospitaal,
waar voormalige geïnterneer
den werden behandeld, en
ontwapenden de Japansche
wacht. Later werden de Japan
sche soldaten naar het hoofd
bureau der nationalistische
speciale politie gebracht. Vol
gens de Japanneezen openden
de Indonesiërs bet vuur, dat
door de Japanneezen werd be
antwoord. Laastgenoemden lie
ten toen 'n pantserwagen aan
rukken waarop de Indonesiërs
op de vlucht sloegen. De Ja
panneezen maakten tien mi
trailleurs en een aantal gewe
ren buit en vonden in een
schuilplaats in de nabijheid
20.000 patronen.
Stad en vliegveld van Ban
doeng zijn thans wederom in
Japansche handen, doch het
Japansche garnizoen van Se-
rang,' ongeveer 100 km ten
noordwesten v&n Batavia,
moest zich terugtrekken naar
Serpong. Te Soerabaja staan
extremistische elementen on
der de nationalisten zoowel op
tegen de Japanneezen als te
gen de gematigde nationalis
ten. De Nederlanders worden
voor eigen veiligheid door In
donesiërs opgesloten.
De „republiek Indonesië"
neemt eigendommen van
geallierden in beslag.
De „Republiek Indonesië"
heeft alle particuliere eigen
dommen in beslag genomen, die
behooren tot particulieren en
particuliere ondernemingen en
het tot vrij eigendom der re
publiek verklaard. Tallooze be
drijven als fabrieken en andere
ondernemingen zijn daarvoor
in aanmerking gebracht zooals
de General Motorsfabriek te
Tandjongpriok en de British
American Tobacco Company-
fabrieken in de verschillende
steden op Java. Het vliegveld
Kemajoran bij Batavia is nu
in handen der Britten, die of
ficieel de luchtdienst Singa-
pore-Batavia hebben geopend.
De besprekingen te Sin
gapore tusschen Mount-
batten, en Christison eener-
zijds en Van Mook en Ad
miraal Helfrich anderzijds,
hebben een veel minder
gunstig resultaat gehad,
dan het eerste Reutertele-
gram dienaangaande sug
gereerde. Reuter sprak van
een volkomen overeenstem
ming. In feite echter blijkt
het, dat de Britten eener-
zijds wel verder willen
gaan dan tot dusver op
het gebied van steunver-
leening aan het Koninkrijk
der Nederlanden, doch
anderzijds daaraan zekere
voorwaarden verbinden op
het stuk onzer toekomstige
staatsregeling. Wat dit be
treft, schijnt men dus van
de andere zijde voort te
blijven gaan in de richting,
ingeslagen door het prece-
dent-Christison. Al maakt
het noodzakelijke optreden
der geallieerde strijdmacht
in Indië dit eenerzijds ver
klaarbaar, toch wekt het in
Nederland in breede lagen
groote ontstemming, dat
een zij het bevriende maar
toch vreemde mogendheid
zich op deze wijze door het
uitoefenen van druk mengt
in staatsrechtelijke, in
wendige aangelegenheden
van een anderen staat.
Wel schepen,
geen uitrusting
Een lichtpunt vormt de
grootere soepelheid, waar
mede men van Britsche zij
de het vraagstuk van de
soheepsruimte heeft behan
deld. De jongste stappen
der Nederlandsche Regee
ring hebben ten deze de
bestaande belemmeringen
grootendeels uit den weg
geruimd. Doch onvermin
derd blijft de moeilijkheid
bestaan van de uitrusting
der troepen. Kleeding en
materieel zijn zaken, waar.
voor het uitgeputte en uit
gemergelde Nederland niet
zelf kan zorgen. Wanneer
het „tua res agitur" ook in
deze tot het Britsche brein
zal zijn doorgedrongen, zal
eerst de Nederlandsche
Regeering in staat zijn het
beleid te voeren, dat voor
de huidige situatie is ge
boden.
Dat in Nederland de
overheid alle hens aan
dek heeft geroepen blijkt
wel overduidelijk uit de
mededeelingen. die over
de radio werden omgeroe
pen, behelzende de ver
snelde oproeping van troe
pen. die onmiddellijk naar
Indië zullen worden gezon.
den op schepen, die de Ne
derlandsche overheid zoo
juist ter beschikking heeft
gekregen.
Wat in ONS omgaat!
De afgeloopen weken hebben
nu niet bepaald het vertrou
wen van het Nederlandsche pu
bliek in de Engelsehen ver
sterkt. Met volkomen begrip
voor de moeilijkheden aan de
andere zijde, is men van mee
ning, dat door de Britten meer
gedaan kan worden dan er is
gedaan. Dit is een ernstige grief
van de Nederlandsche bevol
king, die zich ten zeerste te
leurgesteld gevoelt door de
houding van een geallieerde
mogendheid, die van de opof
feringen van de Nederlandsche
vloot en luchtmacht ten tijde
van den Japansohen vloedgolf
de grootste baten heeft getrok
ken.
Nederland was de eerste mo
gendheid, die na den verra
derlijken aanval op Pearl
Harbour aan Japan den oor
log verklaarde.
Nederland was ook de mogend
heid die, toen het ging om
Singapore, zonder aarzelen
een belangrijk deel van zijn
zwakke vloot en luchtmacht
in den strijd zond.
Nederlandsche strijdkrachten
waren het, die onder Door
man tegen een tienvoudigen
overmacht den slag in de
Javazee aanbonden met den
opdracht „strijden tot den
dood".
Van de Nederlandsche marine
ging vijf en zeventig procent
in den slag van de Javazee ten
onder, en zelfs nadien zetten
onze duikbooten en boven
water-strijdkrachten onver
saagd den strijd tegen den
Japanner voort.
Na de onmiddellijke oor
logsverklaring van Nederland,
na onze hulpverleening aan Sin
gapore, na den slag in de Java
zee en onze andere opofferin
gen, meent men niets meer en
niets minder te mogen ver
wachten.
Het feit, dat dezer dagen ook
Britsche officieren ten slacht
offer zijn gevallen aan de on
geregeldheden op Java, zal
wellicht meer indruk maken op
de Britten, dan overwegingen
van moreeien aard hebben ver
mogen te doen.
Engelsche stemmen.
De diplomatieke correspon
dent van de „Times" schrijft:
De Britsche en Nederlandsche
regeeringen blijven nauw con
tact onderhouden inzake het
steeds dreigender gevaar in Ne.
oerlandsch-Indië, Minister Van
Kleffens heeft te Londen de
Nederlandsche zaak zeer krach
tig verdedigd bij minister Be-
vin, waarna de ambassadeur,
Michiels van Verduynen de be
sprekingen heeft voortgezet.
Vele Nederlanders, zoowel in
als buiten regeeringskringen,
beweren, dat de geallieerden
hen onbillijk behandeld hebben.
Gedurende den oorlog was de
geallieerde strategie er op ge
richt Nederlandsch-Indië voor
bij te gaan, zoodat daar weinig
troepen verwacht konden wor
den, als de Japanners versla
gen zouden zijn en het door
Japan aangemoedigd herstel
den vrijen loop gelaten zou
worden. De Nederlandsche Re
geering wenschte, in verband
hiermede de zaak aan de drie
groote mogendheden te Pots
dam voor te leggen, maar zij
kreeg daartoe geen gelegen
heid.
Voorts bezat de Nederland
sche Regeering geen schepen
voor transport van eigen troe
pen naar Indië en het Neder-
WAAR
ROER een mierennest door elkaar,
en een seconde daarna begint
reeds den wederopbouw.
Er werd geen huis verwoest in ons
land, geen zaak brandde uit, geen boer
derij werd met den grond gelijk ge
maakt, geen dijk werd doorstoken of
ieder begon onmiddellijk te denken aan
wederopbouw.
Dit is de ontembare levenskracht door
God in de natuur neergelegd, een le
venskracht, die in de gedachten en den
geest van den mensch onmiddellijk de
wil tot aanpakken mobiliseert.
Een Fransch schrijver heeft eens ge
zegd: ,,Het is een verschrikkelijke,
maar ook een vervloekt interessante
tijd".
Hij heeft gelijk, maar hij had er aan
toe moeten voegen: het is een groot-
sche tijd. Wij staan aan het begin van
een nieuw tijdperk. Bij alles wat ver
loren ging, verloren ging niet onzen
wil om opnieuw te vormen, te bouwen,
te groeien.Een grootschen tijd, want dien
wil om te bouwen, om te vormen, zal
een huis moeten bouwen waarin de
eeuwen kunnen wonen; den wil om te
bouwen en te vormen zal ons een
richting moeten doen kiezen, maar die
richting zal bepalend en beslissend zijn
voor den loop der geschiedenis van ons
vaderland.
Wat wij" zullen verzamelen en schep
pen zal de erfenis worden van onze
kinderen, en ze zullen er óf gelukkig
of ongelukkig door worden.
Wat wij verzuimen, wordt voor hen
een blijvend tekort.
Wat wij verwerven, wordt voor hen
vruchtdragend bezit.
Dezen opbouw moeten wij voltrekken
als volk, als gemeenschap.
Wij, stad-, land- en dorpsgenooten:
wij met onze medeburgers, wij geza
menlijk!
Maar hier komt er een aparte taak
bij voor ons katholieken.
Wij willen gezamenlijk de plannen
opmaken voor den wederopbouw, geza
menlijk de materialen aandragen, geza
menlijk onze arbeidskracht inzetten,
maar als katholieken zullen wij heel
dezen bouw het meetsnoer van onze we
reldbeschouwing moeten aanleggen.
Wij hebben de extra taak om de juis
te beginselen die wij hebben krach
tens openbaring en onfeilbaar leerge
zag de juiste beginselen van gods
dienst en moraal als fundamenten te
metselen in den omgewoelden bodem,
als leiddraad te doen aannemen voor
den gang naar de toekomst.
Wij weten, dat zonder godsdienst en
zonder moraal de opbouw mislukt, de
chaos groeit en het volk ten on<t$r
gaat.
Wij hebben te schiften.
Wij hebben af te wijzen.
Wij hebben initiatief te nemen.
Wij hebben te steunen.
Niet naast, maar met alle anderen,
onwrikbaar koersend in grauwig herfst-
getij, op door God gegeven sterren:
godsdienst en moraal. Daar komt het
op aan.
landsche Volk vroeg zich ver
bitterd af. waarom geen Ne
derlandsche schepen uit den
pool vrijgegeven konden wor
den. voor een dergelijke spoed-
eischende taak, te meer daar
de geallieerden tallooze schepen
waaronder vele Nederland
sche schepen (Red. De Burcht),
bezigden voor demobilisatie
doeleinden, ja zelfs voor het
terugbrengen van Japansche
krijgsgevangenen naar Japan!
De Londsche Radio zegt:
In Engeland bestaat in bree-
den kring sympathie voor de
Nederlanders. Het feit dat Ne
derlandsche scheepsruimte, die
anders beschikbaar zou zijn
voor het transport van troepen
naar Nted.-Indië gebonden is
aan de geallieerde scheepvaart-
pool en derhalve een bron van
geprikkeldheid oplevert voor
de Nederlanders, is zeer begrij
pelijk en kunnen de Engel-
schen zeer goed begrijpen.
De Britten in Nederlandsch-
Indië hebben een netelige en
gevaarlijke taak en de Britsche
Regeering wenscht alle moge
lijke misverstanden, die in Den
Haag zijn gerezen, uit den weg
te ruimen.
