Minister Lfefftnck spreekt
over de geldsaneering
Donderdag 13 September 1945
No. 72
Katholiek Dagblad voor Leiden en Omstreken
Bureaux Redactie en Ad
ministratie:
Pprpengracht 32-34, Leiden.
Telefoon:
Directie en Redactie 20015
Administratie 20935.
BURCHT
Hoofdredacteuren: Rector H. L. J. M. Sondaal en Mr. Dr. C. C. A. van Haren; Redacteuren:
Prof. Dr. W. Asselbergs (Anton v. Duinkerken) en Joop Siebelt; Directeur: G. G. v. Elburg.
Abonnementsprijzen: f 0.26 p. week, 1.10 p. maand, f 3.20 p. kwartaal. Franco p. p. f 4.20.
"Weeryerwachting geldig
ran Donderdag tot Vrijdag
medegedeeld door het K.N,
M.I, te De Bilt:
Regenkansen. Zwaar be
wolkt, half of geheel bedekt,
tgdeljjk regen, later opkla
rend, iets koeler. Matige,
aan de kust krachtige
zuid-westelijke wind.
De Minister van Financiën,
•prof. mr P. Lieftinck, heeft
gisteravond om 9 uur de vol
gende radiorede gehouden:
Landgenooten.
Tot de maatregelen, die voor
het herstel van ons land on
vermij delijk zijn, toehoort de
door u allen reeds lang ver
wachte en door de regeering
zeer gewensóhte geldverwisse-
ling. Het vooruitzicht daarvan
heeft by velen, wier mede
werking voor den wederop
bouw van ons land onmisbaar
is, een min of meer afwach
tende houding teweeg ge
bracht, die het herstel van ons
land bepaald niet kan velen.
De geldovervloed heeft op de
arbeidslust niet bevorderend
gewerkt, terwijl arbeid, en de
noodige hulpmiddelen daartoe,
de eerste voorwaarden zijn
voor den wederopbouw. De
zwarte handelaar met een por
tefeuille vol bankpapier is nog
steeds niet geheel van het too-
neel verdwenen. Dat deze zaak
de regeering in hooge mate ter
harte ging, moge blijken uit
het feit, dat in den loop van
de afgeloopen weken reeds
een aantal maatregelen op het
gebied van het geldwezen werd
genomen.
Van het eerste moment af,
dat ik op het departement van
financiën kwam, héb ik er
achter heen gezeten om de af
levering van het door mijn
voorganger dr. Huysmans, die
de eer verdient den grondslag
te hebben gelegd, waarop ik
kon voortbouwen, om de
aflevering dus van het door
dr. Huysmans ten deele in En
geland, ten deele in Nederland
bedelde papiergeld zooveel
mogelijk te versnellen.
Hedenavond is in verband
daarmede de Beschikking Geld-
zuivering 1945 in het Staats
blad verschenen.
Uit het feit van deze aan
kondiging blijkt, dat de re
geering met de geldzuivering
niet als een verrassing, als een
donderslag uit helderen hemel,
wil komen. Dit biedt, van het
standpunt van dé* regeering
uit gezien, het voordeel, dat de
ingrijpende operatie, die wij
gaan toepassen, beter kan wor
den voorbereid en toegelicht.
Het voordeel voor u allen is,
dat ge tijdig rekening kunt
houden met hetgeen er van u
zal worden verlangd en dat de
maatregel aanzienlijk vlotter
zal kunnen verloopen dan wan
neer u zooals bij de inleve
ring der honderd-gulden-bdl-
jetten het geval was zoudt
worden verrast.
Ik stel mij voor u thans al
lereerst een indruk te geven
van hetgeen er zal geschieden,
om daarna bij de bedoeling,
die de operatie heeft, nog een
oogenblik stil te staan.
Op Woensdag 26 September,
vandaag over veertien dagen,
verliest al het thans zich in
omloop bevindende papiergeld
zijn geldigheid.
Deze maatregel heeft betrek
king op: alle bankbiljetten uit
gegeven door de Nederland
sche bank, alle zilverbons en
alle muntbiljetten, die door de
Geallieerde troepen zijn mede
gebracht en die vooral in het
zuiden des lands in omloop zijn
gebracht. Met ingang van den-
zelfden dag worden alle te
goeden bij banken, spaarban
ken en giroinstellingen geblok
keerd-
Van een inwisseling van de
zinken pasmunt is voorloopig
nog afgezien. Ik doe een drin
gend beroep op u allen om dit
zinken geld nu niet te gaan op
potten. Daarmede Verstoort ge
het kleine betalingsverkeer en
berokkent ge uw medeburgers
grooten last. Het vooroorlog-
sche zilvergeld blijft zijn gel
ding behouden.
Al is de getroffen regeling
er op gericht om de geldinle-
vering zoo snel en zoo goed
mogelijk te doen geschieden,
toch zal het publiek er zich van
bewust moeten zijn, dat de ko
mende weken het personeel
van de banken uitzonderlijk
zwaar zal worden belast. In
verband daarmede doe ik een
beroep op u allen om verzoe
ken tot uitbetaling of over
schrijving van bedragen ten
laste van vrije of reeds geblok
keerde bankrekeningen van
nu af tot na het eind van de
inleveringsweek tot het uiterste
minimum te beperken.
Gedurende de inleverings
week en waarschijnlijk nog
enkele dagen daarna, zal er
vrijwel geen oontant geld in
omloop zijn. De ervaring in het
buitenland heeft geleerd, dat
gelijktijdige circulatie van oud
en nieuw geld in hooge mate
ongewenscht is, omdat de zwar
te handel dan zeker probeert
zijn oude, besmette geld tegen
nieuw, gezuiverd geld om te
ruilen. Het zou het beste zijn,
als geen nieuw geld in" omloop
kwam voordat al het oude geld
uit de markt is, dat is dus aan
het einde van de inleverings
week. Wanneer dit beginsel in
volle gestrengheid werd door
gevoerd, zou gedurende meer
dan een week het betalingsver
keer geheel stil staan. Om dit
te voorkomen zal ieder gezins
hoofd in staat worden gesteld
vooraf, dat wil zeggen vóór 26
September a.s., een klein be
drag aan oud geld tegen nieuw
geld in te wisselen. Voor hen
dij niet leven in gezinsver
band wordt een gelijke moge
lijkheid geschapen.
Dit nieuwe geld zal worden
uitgereikt door de distributie-
diensten tot een bedrag van
tien gulden per persoon. Een
gezin van vijf personen kan
dus de beschikking krijgen
over 50.Het genoemde be
drag is bestemd om gedurende
de inleveringsweek de norma
le huishoudelijke uitgaven te
doen. Grootere betalingen, die
in de inleveringsweek verval
len, zullen noodgedwongen tot
na die week moeten worden
uitgesteld.
Op den Zaterdag in de inle
veringsweek zal de normale
wekelijksohe loontoetaling niet
kunnen plaats vinden, om de
eenvoudige reden, dat er op
dien dag geen betaalmiddelen
beschikbaar zullen zijn. De
werkgevers worden uitgenoo-
digd om, voor zooveel zulks
verantwoord is, loonvoorschot-
ten te verleenen, opdat b.v.
groote gezinnen inderdaad in
staat zullen zijn per hoofd 10
oud geld tegen nieuw geld in
te wisselen. Verder zal al het
noodige worden gedaan om er
voor te zorgen, dat zoo spoedig
mogelijk na het eind van de
inleveringsweek op 4, 5 of
6 October dus een dubbele
loonbetaling zal kunnen ge
schieden. Ook de maandsala
rissen over September zullen
pas in de tweede helft van de
eerste week van October kun
de uitbetaling van wachtgel
den, pensioenen en lijfrenten
e.d., alles natuurlijk in nieuw
geld.
Voorts deel ik u met bij-
zondereu nadruk mede dat
particulieren gedurende de in
leveringsweek niet meer mo
gen inleveren dan driehon
derd gulden per gezin. Voor
alleenstaanden geldt hetzelfde
tnavimiim
Een ieder moet er dus voor
zorgen, dat hij, voordat de
inlevering begint, zoo krap
mogelijk bij kas is.
Van nu af aan is het van
het allergrootste belagn, dat
u zich volledig overtuigt van
de hoeveelheid geld, die u en
uw huisgenooten in contanten
hebben en dat u het overbo
dige bedrag tijdig dus vóór
26 September a.s. stort bij
de aangewezen instellingen.
Ik herhaal: als de officieele
inlevering begint, wordt nog
slechts een bedrag van ten
hoogste driehonderd gulden
per gezin of alleenstaande aan
genomen. Voor de bedrijven
geldt deze beperking niet.
Zoodra de inlevering is vol
tooid, wordt zooals ik reeds
aanstipte met een verdere
beschikbaarstelling van nieuw
papiergeld begonnen, ter
wijl tevens de geblokkeeerde
bank- en girorekeningen vol
gens bepaalde maatstaven, d.
w. z. geleidelijk en naar be
hoefte, zullen worden vrijge
geven.
Thans nog iets meer over de
■bedoeling, die met de bespro
ken maatregelen wordt nage
streefd.
De gangbare opvatting is,
dat geldzuivering noodzake
lijk is om zwarte winsten op te
sporen en om degenen, die de
ze zwarte winsten hebben ge
maakt, te treffen. Ik wil aller
minst tegenspreken dat dit een
zeer belangrijke overweging,
uitmaakt, maar zij is stellig
niet de eenige. Hét is goed,
dat ons geheele Nederlandsche
volk er van doordrongen
wordt, dat wij na vijf jaren
van Duitsche afpersing en
bankroetiers-politiek zoo be
rooid zijn als niemand voor
mogelijk had gehouden. De
staatsschuld 'kan nog niet nauw
keurig worden berekend, doch
is ongeveer twintig a vijf-en-
twintig milliarcT gulden groot.
De geldzuivering, te samen
met verscheidene andere maat
regelen, die nog zullen worden
beltend gemaakt, heeft daar
om een drieledig doel. In de
eerste plaatst stelt zij de re
geering in staat de hoeveel
heid geld. in omloop, binnen de
gewensóhte perken te bren
gen. In de tweede plaatst biedt
zij de gelegenheid een moment
opname te maken van de liqui
de vermogensposities en een
onderzoek in te stellen naar
de zuiverheid van de bron,
waaruit dit bezit is ontspro
ten. In de derde plaats ver
schaft zij de regeering controle
over de besteding van het ge
accumuleerde geldbezit, op
dat er zorg Voor kan wor
den gedragen, dat dit op een
wijze wordt aangewend, die in
overeenstemming is met de
belangen van de volkswel
vaart en met de behoeften van
den staat.
Wat de beperiking van den
geldsomloop aangaat, is het
streven van de regeering er op
men worden voldaan, evenals gericht om te verhinderen, dat
£le Q&tdfyuiu-eAtiify
GOED GELD VOOR
SLECHT GELD.
TV e vorm van diefstal door
de Di'itschers gepleegd
was deze: zij 'betaalden de goe
deren die zij v/egsleepten met
papieren geld. En het verging
ons als de man die een wensch
mooht doen. Hij dan wenschte
dat alles wat hij aanraakte in
goud zou veranderen. Dat ge
beurde en daarna stierf hij van
honger.
Het teveel aan geld waaraan
wij lijden, ontwricht het eco
nomisch leven en heeft ellen
dige moreele gevolgen. De man
met het vaste inkomen, de man
■die eerlijk wil werken voor
een eerlijk stuk brood, de on
dernemer die arbeidens moet
hebben tegen redelijk loon, zij
allen zien zich voor onoverko
melijke xnoeilijkehden ge
plaatst.
Nederland zucht onder den
vloek van het geld. Velen den
ken geld te hebben, maar het
geld heeft hen te pakken. Veel
minder goederen en veel meer
geld. Dat ontneemt het geld
zijn koopkracht, zijn waarde.
In een forsche rede heeft
minister Lieftinck uiteengezet
hoe wij van dat teveel aan
geld. van dat slechte geld, zul
len worden verlost.
Op ?;6 September as. op
den dag af negen jaar na de
devaluatie van den gulden
heeft niemand meer geld. Geld
baalt zorgen. Dat ondervindt
nu ook „de kleine man", die
voorheen geen last had van
groote bedragen, maar die nu
niet meer weet wat hij aan een
gulden heeft.
Verlos ons van het geld. En
geef ons den arbeid weer. We
zullen ervaren dat onze wel
vaart is kapot geslagen. Maar
aanstonds als wij voor het
slechte geld, dat wij inleveren,
ander geld in de plaats krijgen,
zullen wij met frissohen moed
aan den arbeid tijgen. Dan
zal men weten wat men aan
het geld heeft. Dan zal
geen twintig gulden meer
worden betaald voor een doosje
sigaretten. Wie zijn verstand
nog bij elkaar heeft, zal dat
niet betalen, omdat hij het niet
kan betalen.
Wij hebben het goede geld
dat wij aanstonds voor ons
slechte geld terugkrijgen, hard
noodig voor de noodzakelijke
goederen, welke geleidelijk aan
weer komen.
Hebt gij geen belasting ont
doken! Hebt gij géén echte oor
logswinst gemaakt! Hebt gij
geen levensmiddelen peper
duur verkocht terwijl er hon
ger werd geleden! Lever dan
uw geld met een gerust gewe
ten in.
Wij hebben naar dit oogen
blik verlangd en is alleen maar
jammer dat de maatregelen
niet eerder konden worden
genomen al heeft de inleve
ring der briefjes van honderd
al veel goed gedaan.
Het zal een korte, maar
lastige periode zijn waarin het
betalingsverkeer wordt ge
stremd.
Doch Nederland wordt be
hoed voor inflatie. Doch Ne
derland zal de oorlogsuitbuiters
weten te vinden.
Dit is het beginpunt der vre
deseconomie.
Tegenover ongeveer vier
milliard schuld vóór den oor
log staat thans een staatsschuld
van 20 tot 25 milliard. Ons na
tionaal vermogen is sterk aan
getast.
De geldzuivering is het on
misbaar begin van den weder
opbouw. Het is de noodzakelij
ke voorwaarde voor een eer
lijke verdeeling van lasten.
Nu zetten wij ons schrap.
Minister Lieftinck heeft in
woorden die aan duidelijkheid
niets 'e wenschen laten. ge
zegde, dat het particulier ini
tiatief zal worden aangemoe
digd; dat geen onteigening
plaats vindt. Maar ook dat
de eigendom een sociale functie
heeft en dat men niet naar
goeddunken over de vermo
gens zal kunnen beslissen.
Er komt een heffing yan in
de. oorlogsjaren verworven Ver-
mógensaanwas. En daarop of!
daarnaast komt er nog een
heffing ineens van alle ver
mogens. Daarmede zijn wij
echter nog niet klaar. Er zal
een gedwongen spaarsysteem
worden ingevoerd en tenslotte
maar dit geldt natuurlijk
alleen voor de grootere en
grootste bedragen, wil de re
geering een oogje in 'het zeil
houden bij de besteding van
geblokkeerde gelden opdat
die zullen worden aangewend
voor herstel en wederopbouw.
Arbeid is de bron der wel
vaart en niet het geld. Het geld
heeft een dien ende functie.
Het mag een rechtvaardige ver
deeling der goederen nie tin
den weg staan.
De regeering zorgt nu voor
goed geld. Wanneer wij daar
tegenover in ons arm gewor
den land de wil tot arbeid in
de daad omzetten, overal waar
de hand arbeid te doen vindt,
dan herstellen wij ons binnen
weinige jaren van de toege
brachte slagen. Daartoe is het
Nederlandsche volk onder Gód's
zegen in staat.
haar door een overmaat van
geld de beheersching van het
prijs, en loonpeil uit de hand
wordt geslagen. Nog altijd
worden de bestaande prijs- en
loonnormen op schrikbarende
wijze overtreden. Het vormt in
het algemeen een gevaar voor
de rust op de verschillende
markten, in, de eerste plaats op
de arbeidsmarkt, en een be
dreiging voor de waardébesten-
digheid van het geld. De mo
gelijkheid om de prijzen op te
jagen boven het peil, dat de re-
geering toelaatbaar acht, heeft
voor het binnenland groot be
zwaar. Het bedrijfsleven moet
met het oog op zijn calculaties
weten, waar bet aan toe is eii
de kleine vaste inkomentrek
kers, zooals de vele duizenden
pensioengerechtigden, hebben
er recht op dat de regeeering
waakt voor de zekerheid van
het toch al sobere bestaan, dat
zij zich door een lang leven
van arbeid, hebben verworven.
Ook in verband met onze
internationale positie moet een
stijging van het kostenpeil aan
zekere grenzen worden ge
bonden.
De moeilijkheden, die de
geldzuivering ongetwijfeld,
sommigen uwer zal berokke
nen. dient ge als den tijdelij-
ken prijs te zien voor de ver
zekering Van den grondslag
waarop uw bestaan is geves
tigd. Als u zich de ellende, die
een inflatie, d. w. z. een onge
remde stijging van den gelds
omloop en van prijzen en loo-
nen veroorzaakt, duidelijk voor
oogen stelt, zult u zich met
eventueel opkomende, tijdelijke
moeilijkheden gemakkelijker
kunnen verzoenen.
De inventarisatie van het
geldvermogen, die de regee
ring in de tweede plaats met