WIÉT? TP W TWP WTnjP *-=^7—
HET PARTIJWEZEN
Een parlement of een
adviesraad
De volkshuisvesting
EEN R.K.
Ouderen en jongeren
STAATSPARTIJ?
ÉHÉT ■ui HMBapHH "fuif ttth DONDERDAG 21 JUNI 1945
H-fl HSbhD^ H I k' 1WX BbBW Haii Baai BfifaB en Administratie
By KH II Kg[ nB8 J gag V^:-\ J I glBi OUDE RIJN i, TEL. 22777
JÊÊÊLJ^r *J«L Abonnementspryzen:
f. 0.26 per week
Katholiek Dagblad voor Leiden en Omstreken No. 3 £3.20 pe? KtLr
Wij zijn in s te like mate voorstander
van adviescommissies. Vooral indien
een dergelijke commissie uit drie leden
bestaat, waarvan één lid ziek is en het
tweede afwezig.
Een adviesraad van vijftig leden
wordt ons echter te bar, ook het
kan tegenwoordig niet anders meer
als men het een nationale Adviesraad
noemt. Het schijnt in het voornemen
te liggen de reeds eerder aangekon
digde Nationale adviesraad te doen
optreden zoolang ons een Volksverte
genwoordiging wordt onthouden.
Heeft het Parlement voorloopig dan
werkelijk geen kans? Teekenend is wel
dat de voorzitters van de Eerste en
van de Tweede Kamer bij de huidige
kabinetscrisis niet door de Koningin
zijn gehoord.- Wij zagen beide heeren,
Baron de Vos van Steenwijk, die zyn
hoogen ouderdom met zooveel waar
digheid draagt, en Mr. van Schaick,
één dezer dagen op het breede Schel
penpad van het Lange Voorhout in
diepzinnig gesprek gewikkeld. Ons be
kroop een lichte angst en een zeker
heimwee naar den tijd waarin 's Lands
zaken in het volle licht der openbaar
heid werden behandeld. Te langzaam
en te grondig misschien.
Vóór ons stond weer het beeld van
de jaarlijksche plechtige opening der
Staten Generaal. En zoo dikwüls wij
den nestor der staatslieden op zyn da-
gelijksche wandeling van en naar zijn
woning aan het Lange Voorhout ont
moetten hebben wij in stilte baron de
Vos van Steenwijck toegewenscht ons
aanstonds na de bevrijding nog één
maal de gecombineerde vergadering
van de Kamers der Staten Generaal
te mogen presideeren.
- Wat de Eerste Kamer betreft mocht
daarmede naar- onzen smaak de laat
ste zittingsperiode zijn ingeluid, omdat
dit college slechts een doublure vormde
van de Tweede Kamer.
Het stond echter voor ons vast, dat
men zóodra mogelijk de volksvertegen
woordiging zou inschakelen.
En tenminste hadden wü verwacht,
dat te midden van de lawine maat
regelen al dan niet van voorloopi-
gen aard en al dan niet in strijd met
de Grondwet voor wat de Staten -
'Generaal betreft thans iets meer uit
de doeken zou zijn.
BESLUIT TIJDELIJKE
BESTUURS VOORZIENIN G.
De zittingsperiode van de Tweede
Kamer anno 1937 liep af in 1941.
Het mandaat had men kunnen ver
lengen. Een aantal leden is gestorven
en sommige anderen zouden moeten
worden weggezuiverd,
De aldus opengevallen plaatsen had
men kunnen aanvullen uit of buiten
de lijsten der plaatsvervangers.
Wij hadden dan weer een volksver
tegenwoordiging, die de besluiten-
regeering, waaronder wy thans weder
om leven, critiseh had kunnen be
kijken.
Maar wij moeten toch aan nationale
vernieuwing doen
Ongetwijfeld; daarover zouden wü
het Nederlandsche volk nog dit kalen
derjaar zoo tegen St. Nfcolaas
zich willen laten uitspreken.
Ook de voorstanders der inhouds-
looze eenheid zullen het met onze sug
gesties niet eens zijn, want zij hebben
bezwaren tegen politieke partyen.
Maar daarvoor zijn hun voorstellen
dan ook inhoudsloos.
AAN DE ABONNÉ'S OP
DE BURCHT.
Door de overstelpende toevloed van
abonné's is het onze administratie niet
mogelijk om alles in één dag te ver
werken.
Diegenen, die zich als abomié hebben
opgegeven en dageiyks nog geen krant
ontvangen, worden verzocht even ge
duld te oefenen.
Alle krachten worden ingespannen
om een ieder zoo snel en regelmatig
mogeiyk te voorzien.
Het aantal abonné's overtreft verre
het ons toegewezen kwantum papier.
Bovendien moest in enkele dagen tijds
een complete organisatie „uit den
grond worden gestampt".
Men gunne „De Burcht" eenige dagen
tijd om haar stellingen te consoli-
deeren.
Een bekende bekeerling heeft eens
geschreven: ik had van alles kunnen
worden, protestant of mohammedaan,
aanhanger van de Rotary-beweging,
lid van een Vrijmetselaarsloge, men
had het best gevonden; alleen één ding
nam men mij zeer kwalijk en bezorgde
my booze brieven: ik werd Katholiek.
Van liberaal tot communist juichte
indien er deining ontstond in de R.K.
S.P. en het den schijn had alsof het
met de politieke eenheid der Katholie
ken gedaan was. Ons verweet men ver
deeldheid te scheppen. Oog nooh ooi-
had men voor het feit dat één derde
der Nederlanders zich binnen één
partijband had vereenigd, zoodat de
groote partijversplintering, welke het
parlement ondermijnt, niet aan ons
was te wijten.
Het aantrekkelijk element zuiver
staatkundig gezien der partij was
hare veelzijdige samenstelling. Zij was,
gelijk de Staat, opgebouwd uit alle
deelen, waaruit een volk bestaat, uit
werkgevers, werknemers, middenstan
ders, boeren, ambtenaren en leden der
vrije beroepen. Daardoor was zij eerst
recht een staatkundige partij, verheven
boven de belangengroep, welke zich
ten onrechte dien naam aanmatigde.
Door deze, haar veelzijdige samenstel
ling, bood de R.K.S.P. de beste waar
borg om reeds binnen haar verband de
problemen van den Staat met het oog
op het algemeen welzijn uit te balan-
ceeren.
Een zwakke steê der democratie was
ook in de R.K.S.P. aanwezig: intellec-
tueelen, eerder op eigen belangen be
dacht, hielden zich afzijdig, Kritiseer
den, maar namen vrijwel niet aan haar
werk deel, uitzonderingen daargelaten.
De eenheid der R.K. binnen één
partijverband werd een overspannen
Voor den oorlog waren er in Neder
land een 40.090 nieuwe woningen per
jaar noodig. Gedeeltelijk ter vervan
ging van oud voor nieuw en voor een
ander deel voor de toenemende bevol
king, pl.m. 90.000 zielen per jaar, te
huisvesten.
Meer dan vijf jaar staat de woning
bouw stil. Dat is dus een achterstand
van 200.000 woningen. Het .aantal
totaal vernielde en dusdanig door oor
logsgeweld beschadigde woningen, dat
hetzij moeten worden afgebroken of
byna geheel moeten worden vernieuwd,
wordt op een 300.000 geschat.
Ergo is er een tekort van pl.m.
500.000 woningen.
Er zijn plannen in den maak om in
10 jaar tijd 500.000 woningen te bou
wen. Daarmede zou dus in dat tijds
bestek de genoemde achterstand zijn
ingehaald. Maar dan nog zijn we niet
op het vooroorlogsche peil aangeland,
want feitelijk zouden die 500.000 wo
ningen, welke men dan in 10 jaar wil
bouwen, noodig zijn om de normale
behoeften wegens uitbreiding der be
volking en vervanging van oud voor
nieuw te dekken.
Zoo zal men moeten aannemen, dat
er wel 15 jaar zullen verloopen voordat
wij weer voor den dag kunnen komen
met een volkshuisvesting, welke terecht
de bewondering van den buitenland-
schen bezoeker afdwong.
Indien tenminste de massale bouw
van 500.000 of meer woningen in 10
jaar tyds geen woningproductie aan
den loopenden band wordt. Indien wü
niet gedwongen worden tot den bouw
van eenheidswoningen, welke het beeld
van stad, dorp en landschap zullen
schenden.
Men berifcht, dat men op Amerikaan-
sche werven een schip van 25.000 ton
in 4 dagen weet te bouwen; de onder -
deelen aan den loopenden band in de
fabriek vervaardigd, worden handig in
elkaar gezet en slechts weinige van die
schepen breken ze doormidden.
Ook liet men ons foto's zien van het
nieuwe stalen huis. Men begint met
een schoorsteen van baksteenen en
daaromheen bouwt men het stalen ge-
eenheid. Het hoogste ideaal scheen te
bestaan in een eenstemmig oordeel
'van de Kamerfractie, ook in al die
kwesties waarover ook tusschen Ka
tholieken verschil van opinie bestaat
en blijft bestaan.
Wie wil ons het recht ontzeggen tot
stichting eener partij van Katholieke
Nederlanders
wy hebben daartoe het recht. En'
laat men ons nu verwijten wat men
wil, dat wij ons in ons isolement op
sluiten, dat wij niet nationaal genoeg
zijn, dat wij wij, nota bene, die nim
mer hebben geschroomd niet anderen
samen te werken aan dé Nederland
sche taak verdeeldheid zaaien, wij
hebben het recht en zullen zelf beoor-
deelen of wij van dat recht gebruik
zullen maken.
Men vraagt: waarom een partij van
Katholieke Nederlanders? Eerder vra
gen wijwaarom géén dergelijke partij
Is gewensoht (a) een partij van
Katholieke Nederlanders, welke prac-
tisch alle Katholieken omvat, zooals
met de R.K. Staatspartij het geval
was; Ob) een partij, omvattende een
behoorlijk aantal Katholieken, maar
lang niet allen; (c) geen eigen staat
kundige partij, zoodat de Katholieken
zich over verschillende andere partijen
zullen verdeelen, waarbij zij in elke
partij in de minderheid zijn.
De werkelijkheid is, dat voorloopig
ongetwijfeld niet een Katholieke „mo-
nopcIie"-party zal ontstaan om de
eenvoudige reden, dat niet alle Katho
lieken tot een R.K. Staatspartij zullen
toetreden. Daarnaast is er recht en
ruimte voor een partij van Katholieke
Nederlanders, die er overigens reeds is.
Want de Duitschers hebben de partijen
Deze na-oorlogsche tijd is een hausse-
tijd voor alle jonge krachten. Overal
zijn zij aan het werk getogen, overal
vindt men ze. Op vele plaatsen hebben
zij de ouderen vervangen. Het is dik
wijls gebeurd alsof het allemaal van
zelfsprekend is. Hier en daar houden
zü de teugels alen de ouderen
mogen achter in het wagentje zitten,
misschien wel pruttelend en dat is nog
te begrijpen ook! Maar het is nu een
maal een feit dat ge niet kunt' weg
praten en wat gij iedereh dag weer er
vaart: in vijf jaar oorlogstyd zijn de
geesten evenveel ontwikkeld en voor
uitgegaan als anders in vijftig jaar
gezapige, rustige tijd. Nieuwe ideeën,
nieuwe plannen, nieuwe methoden
gaan de wereld beheerschen en daar
toe voelen zich de jongeren niet alleen
getrokken, maar geroepen. Zij vinden
er de weerklank in van hun jong ver
langen en de belofte, dat hun wen-
schen een goede kans gaan maken op
vervulling.
Voor de ouderen, het is begrijpelijk
en verklaarbaar, is dit niet altijd even
aangenaam en prettig. Misschien dat
zij gauw afwijzend en met een soort
wantrouwen tegenover al deze jonge
menschen gaan staan; die met een
vurig élan meenen, dat zij het nu eens
raamte - model Mecano no. 10. Dan
wordt het geheel met een sterk soort
papier overtrokken, dat men met een
dun laagje cement bestrijkt. Het huis
is klaar. Wij hopen dat een behooriyk
Hollandsch stormwindje het niet door
midden zal breken.
Er zijn andere gevaren. De éénge
zinswoning ging het by ons winnen.
Niet te redden was zij misschien in de
grootste gemeenten met haar einde-
looze steenklompen; in de middel-
groote en kleine gemeente paste men
haar zoo lang mogelijk toe.
wy vreezen straks kazernebouw.
Er is in ons land „gemort" met hui
zen. Lintbebouwing schond het land
schap en rukte de dorpskern uiteen.
Huizenrij rij kt aan huizenry. Wij
hopen dat de massabouw gepaard gaat
met weloverwogen stedebouwkundige
plannen.
weliswaar ontbonden, maar de Duit
schers hebben méér onrechtmatige
dingen gedaan, welke wij van nul en
geener waarde verklaren.
Wy vinden het daarom jammer dat
de eerste publicatie van de nog be
staande R.K. Staatspartij geen krach
tiger geluid heeft doen hooren. Het
dagelyksch bestuur der partij heeft
slechts de instelling aangekondigd
van een
CENTRUM VOOR STAAT
KUNDIGE VORMING.
Met andere woorden, wij gaan nu
studezren en allerlei min of meer diep
zinnige mondelinge en schriftelijke
staatkundige vormingscursussen vol
gen. En na een nationale cursus van
zooveel weken gaan wij het „herboren
gemeenschapsleven" door den natio-
nalen inzet van onzen nationalen ar
beid, waarbij wij hopen geen nationa
len tijd te verliezen, op écht nationale
wijze te lijf. Wij moeten hierbij ook
nog denken aan de Nederlandsche
Volksbeweging, welke geen party wil''
zyn, maar die wü dezer dagen zich
zagen aankondigen als de „nationale-
vernieuwingsbewegdng-anna-1945". Vry
naar Buick-model-1945 en waar by wij
onzerzijds alweer reikhalzend uitzien
naar de vernieuwingsbeweging-anno-
1946.
En dan stelt Bartstra in Vry Neder
land van 9 Juni nog de verbijsterende
vraag: „Wat doen wy' met ons Natio
nalisme
Een forscher, een concreter geluid
hadden wy verwacht. Nuttig en noodig
is een centrum van staatkundige vor
ming, waarmede een door Goseling aan
gevangen werk wordt voortgezet, doch
het eerst noodige is doelbewuste lei
ding en.... leiders.
Er worden leiders gevraagd!
flink zullen gaan aanpakken en het in
de juiste banen sturen. Toch is dit
wantrouwen verkeerd en kan zelfs
noodlottig worden. Het kan een schei
ding brengen die zich uitwerkt tot een
onoverbrugbare kloof. De ouderen zul
len juist aan de jongere generatie htm
vertrouwen moeten géven. Dit betee-
kent niet dat de ouderen op alles ja
en amen zeggen; dat de ouderen alles
maarklafckeloos goedvinden; maar het
beteekent nog veel minder dat de
ouderen met een zeer gekrentkte ijdel-
head zich terugtrekken en denken of
zeggen: „Knap het maar alleen op",
om straks met een soort leedvermaak
met een glimlach te zeggen: „Nou ja,
dat komt van al dat doldriftig gedoe".
Vertrouwen schenken, tegemoet ko
men, de zaken bespreken; want de
ouderen mogen "nooit vergeten dat het
hun kinderen zijn, hün jongens, hun
meisjes,die zich gaan inspannen met
wilskracht, met moed en ook met eer
bied al blijkt het ook niet altyd zoo
duidelijk voor ons heilig beginsel.
Wij moeten de jongeren ondersteunen.
Als zij fouten maken, spot er niet mee,
maar laten zy de overtuiging krijgen,
dat gij het eerlijk met ze meent en dat
een mislukking van hun edel pogen Uw
hart evenzeer wondt, als het hunne
erdoor wordt geraakt. Het gaat om de
Opbouw, de geestelijke opbouw vooral
van ons land en onze maatschappy en
daar past geen zelfzucht
Vervolgens is daar het groote vraag
stuk van den particulieren bouw, welke
'op rendement is gebaseerd en het
sociale element, dat een goede woning
vraagt tegen een huurprijs, die men
kan opbrengen.
De overheid kan niet genoeg zorg
aan' de volkshuisvesting besteden.
De grootste stoffelijke zedelyke be
langen staan op het spel. De beste
geestelijke en sociale voorzieningen
loopen spaak in het krot.
-Moge het aan een tweede Aalberse
gegeven zyn een goed woningprogram
te ontwerpen en door een gelukkige
samenwerking van overheid en parti
culier initiatief te doen uitvoeren.
Daarmee zyn niet alleen de bewo
ners gebaat. Daarmede staat en valt
het gelukkig en gezond gezin en dus
het goéde gemeenschapsleven in zyn
vollen omvang.
