Senghors socialisme bracht
Senegal geen ontwikkeling
De 'tiende' van Europa
WÊÈËI$bM*J)
SDAG 31 DECEMBER 1980
IBUITENLANDi
TROUWKWARTET
inder door wie of door wat ook daartoe te worden gedwongen draagt verschijnsel, te meer waar het de president bij de verkiezingen
esident Leopold Senghor van Senegal dezer dagen de macht over
doorgaans weinig moeite kostte de meeste stemmen en soms meer
ta zijn eerste minister Abou Dioef. Een voor Afrika zeer opmerkelijk dan alle te verkrijgen.
K>r Nico Kussendrager
an de wand hangen plakkaten
in Brigitte Bardot, Frangoise
ardv en Johnny Halliday. Naast
wrakke grammofoon ligt een
ipeltje Franse platen. We zijn
t in een voorstad van Parijs,
in een van de krottenwijken
Dakar, de hoofdstad van Se
al. Het gezin van negen men-
:n woont op een paar vierkante
leter in een hut van karton, hout
golfplaat, temidden van stank
J>ak i vuil.
e Franse invloed is nog steeds groot in
pegal. In de vroege ochtend is ln Dakar
i stokbrood te krijgen, vrouwen uit
elite gaan volgens de laatste Parijse
>de gekleed, de boekwinkels staan vol
e boeken en in de haven liggen Fran-
p schepen.
I laatste zie ik tijdens een twintig mi-
Juten durend tochtje met de „galoupe"
iep) naar Ooeree, een eiland vlak voor
kust van Dakar. Onze voorvaderen
ibben er hun sporen nagelaten. Ooeree
genoemd naar het Zeeuwse eiland Qoe-
i (goede rede). Vandaar gingen de sla-
i scheep om op verre, vreemde planta-
s te werken. Vanaf Ooeree wierpen ze de
patste blik op een kust die ze nooit weer
iuden zien.
lerinnering:
t eiland is een herinnering aan de Euro-
tese invloed in Afrika. Die bestaat zij
et wat subtieler nog steeds. President
eopold Senghor staat met één been in
enegal, en met het andere in Frankrijk,
enghor is de advocaat van de „négritu-
(het zwarte bewustzijn), maar hij
}cht in het Frans, Pompidou en 8artre
(hoorden tot zijn vrienden, hij studeerde
parijs en schreef een proefschrift over
bdelalre Tijdens zijn krijgsgevangen-
Ihap in Duitsland leerde hij in de tweede
eldoorlog via zijn Franse medegevan-
ien Frankrijk in al zijn maatschappeüj-
t lagen kennen.
ischien kent hij de Fransen wel beter
n de Senegalezen," wordt in Dakar sma-
l gezegd. Er wordt aan herinnerd hoe
j de schapen wilde verbieden ln de ste
den. En dat terwijl zo'n beest voor de arme
gezinnen vaak het enige bezit is. Ook
mocht een tijd lang geen tomatenpuree
worden Ingevoerd om geld te sparen. Maar
tomatenpuree is onmisbaar voor de maal
tijd van de gewone man. „8enghor weet
niet wat er onder de mensen leeft," zeggen
de Senegalezen.
De president noemt zichzelf graag een
„métis culturel", een culturele halfbloed.
De zwarte Afrikaan is geworteld ln zijn
eigen cultuur, maar moet ook open staan
voor andere culturen. Alleen door vermen
ging kan er iets goed tot stand komen. HIJ
verlaat zich graag op de Egyptische en
Griekse beschavingen. Ook die zouden te
danken zijn geweest aan een versmelting
van culturen.
Overtuiging:
Over die overtuiging van 8enghor worden
in 8enegal steeds meer de schouders opge
haald. Een man met wie ik praat ln de Rue
Kléber, vlak bij de Avenue Georges Pom
pidou in Dakar, noemt de president „een
blanke met een zwarte huid". Dat heeft hij
dan gemeen met veel Afrikaanse leiders,
die het westen na de onafhankelijkheid
nooit hebben losgelaten. Die generatie
verdwijnt echter steeds meer.
Senghor treedt dezer dagen af als presi
dent van 8enegal. HIJ draagt de fakkel
over aan zijn eerste minister, Abou Dioef.
Dat een president vrijwillig aftreedt en
niet afgezet wordt, of overlijdt, is nogal
uitzonderlijk in het Afrika van vandaag.
Senegal onderscheidt zich in meer. Het
heeft een meerpartijenstelsel. In 1978 wer
den verkiezingen gehouden. Op een vrij en
eerlijk verloop valt wel wat af te dingen.
In de stembureaus wezen vertegenwoordi
gers van Senghors Partl 8ocialiste de kie
zers de weg. Stemhokjes werden nauwe
lijks gebruikt Wie iets anders wilde stem
men dan Senghor moest wel sterk ln zijn
schoenen staan. „Senghor heeft met 104
procent gewonnen." grapte mijn tafelge
noot aan het ontbijt op de dag na de
verkiezingen.
Het aantal partijen in Senegal is beperkt
tot drie; de socialistische partij bezet 81
van de honderd parlementszetels. „Seng
hor heeft geen oppositie toegelaten, hij
Leopold Senghor
heeft er één geschapen," wordt ln Senegal
wel gezegd.
Bankroet:
Wat daar van zij: Senghor laat een voor
Afrikaanse begrippen redelijk vrij en de
mocratisch land na. Economisch is het
echter een puinhoop. „De president ver
laat een zinkend schip," meent Abdoulaye
Wade, een kaalhoofdige advocaat en lei
der van de oppositie. „Hij gaat weg van
wege de economische en financiële crisis.
Dit is een bankroet land."
t i ii Spoorwe
Een hoge ambtenaar op het ministerie
van financiën geeft toe dat Senegal „Ja
renlang boven zijn stand heeft geleefd".
Er is een versoberingsprogramma opge
steld onder druk van het internationale
geldfonds IMF en andere geldschieters.
Een van de opvallendste eisen is dat het
aantal buitenlandse adviseurs (veelal uit
Frankrijk) meer dan gehalveerd moet
worden. Hoewel ze voor een deel door het
buitenland worden betaald, zijn ze te
duur. De ontwikkelingshulp beliep vorig
Jaar 600 miljoen gulden op een bevolking
van nog geen zes miljoen Senegalezen. De
regering in Dakar zal fors moeten bezuini
gen, wil zij ln de toekomst nog op buiten
landse steun kunnen rekenen.
Senegal heeft de laatste Jaren veel te
lijden gehad van de droogte. Het behoort
voor een deel tot het Sahelgebied. In au
gustus begon het wat te regenen, maar er
werd te vroeg gejuicht De regenval is
minimaal. Ook dit Jaar zullen de oogsten
weer tegenvallen.
Voedsel
In het uiterste noorden, bij de grens met
Mauretanië, ligt het dorpje Matam. Vrou
wen doen in het vuile water van de rivier
de Senegal de was. Door de vele droge
jaren staat het water veel lager dan nor
maal. Met steun van Internationale orga
nisaties en onder andere Nederland wordt
geprobeerd door bevloeiing van de velden
de voedselopbrengsten te vergroten.
Op sommige plaatsen snorren de motor-
pompen, op veel plekken staan ze ook stil
door gebrek aan onderdelen of brandstof.
Het programma verloopt moeizaam. Re
geringsfunctionarissen voelen meer voor
een aanpak op grote schaal. Met grote
dammen bereik je naar hun idee meer dan
met kneuterige pompjes. Het grote pro
ject voor de Senegal-rivier komt echter
slecht van de grond.
Er is gebrek aan geld en de gevolgen voor
de bevolking en de leefomgeving zijn nau
welijks doordacht. Grote groepen mensen
moeten worden verplaatst omdat hun
land onder water komt te staan. Kleine
boertjes worden gedwongen in loondienst
te gaan op grote boerenbedrijven. Ze voe
len daar nauwelijks voor.
Vergroting van de voedselopbrengsten is
een halszaak voor Senegal. In het verle
den is alle nadruk gelegd op de verbouw
van pinda's voor uitvoer. De Fransen had
den meer belang bij de verbouw van
winstgevende handelsgewassen dan bij de
produktie van voedsel. Pinda's zijn goed
voor meer dan de helft van Senegals ex
portinkomsten Dat levert echter nog te
weinig op om de olie-import te betalen. De
hele handel is in handen van de staatson
derneming ONCAD, die is verworden tot
een staat binnen de staat. Veel geld is de
afgelopen jaren in verkeerde zakken geko
men. Het nationale kantoor voor samen
werking en ontwikkeling (ONCAD) werkte
uitermate traag. Zaaigoed en kunstmest
werden veel te laat afgeleverd. Het was
naast de droogte een van de belangrijke
oorzaken voor de slechte pinda-oogsten.
Waterhoofd:
De staatshandel betekent een bundeling
van politieke en economische macht in de
hoofdstad. Dakar is uitgegroeid tot een
waterhoofd, waar de elite leeft als God in
Frankrijk, terwijl het grootste deel van de
bevolking het nakijken heeft. „We moeten
veel meer geld steken in de ontwikkeling
van het platteland," erkent de ambtenaar
op het ministerie van financiën.
Veel landbouwgrond is in handen van
islamitische broederschappen in Senegal.
Het Westafrlkaanse land is voor ongeveer
tachtig procent islamitisch. De broeder
schappen hebben Senghor altijd ge
steund. Of dat ook geldt voor zijn opvol
ger is een vraag die onder veel Senegale
zen leeft. Zeker na het oprollen van de
ondergrondse islamitische beweging, die
werd gesteund door Libië.
Senghor zelf is katholiek. Ook wat betreft
de wisselwerking van christendom en is
lam heeft hij echter zijn ideeën, evenals
over de wederzijdse beïnvloeding van
marxisme en Afrikaans traditionalisme.
Senghor komt dan uit op een eigen vorm
van „socialisme". Zijn partij maakt deel
uit van de Socialistische Internationale.
Senghors socialisme heeft Senegal echter
weinig ontwikkeling gebracht.
Nederlanders die nieuw
Orieks lezen of schrijven
ijn schaars, evenals Grie
lken die onze taal beheer-
en. In Brussel, Straats-
urg en Luxemburg zoekt
en dan ook naarstig naar
olken die de twee talen
nachtig zijn. Een van de
üeinere problemen die zich
[voordoen bij de toetreding
Jvan Griekenland morgen
volwaardig lid van de
ropese Gemeen-
ichappen.
Naar schatting vijfhonderd Oriek-
I se ambtenaren en politici zoeken
j huisvesting in deze steden en gaan
|de veertigduizend pagina's Euro-
>ese wetgeving en stapels docu
menten doorworstelen.
Voortaan spreken we niet meer
„de negen", maar over „de
I tien", een andere naam voor de
EG die waarschijnlijk in 1983 weer
j zal worden veranderd in „de
I twaalf", als nog twee mediterrane
I landen en toevalligerwijs ook
oud-dictaturen Spanje en Por-
tugal zich bij de Oemeenschap
voegen.
Al in 1961 stond Griekenland op
de nominatie zich aan te sluiten
|bij „de zes": de Benelux, Frank-
ijk, Italië en West-Duitsland. Op
f 9 juli van dat Jaar werd een associ
atie-verdrag getekend dat I no-
I vember een jaar later van kracht
werd. Deze Balkanstaat met zijn
I strategische ligging, zo vlak bij
I Azië en Afrika, en omringd door
I communistische landen, kon nu
gaan onderhandelen over een vol
waardig lidmaatschap. De kolo
nels gooiden echter roet in het
I eten en pleegden op 21 april 1967
I een staatsgreep.
Strak
Zeven jaar lang hield de junta de
touwtjes uiterst strak in Grieken
land. Met mensenrechten hadden
de militairen weinig op. martelin
gen waren aan de orde van de dag.
Voor de Oemeenschap was dit re
den de associatie-overeenkomst ln
de ijskast te zetten; met een der
gelijke ondemocratische regering
was niet samen te werken.
Nog één nachtje slapen en de term „de negen" behoort ook weer tot het verleden: morgen wordt Griekenland het tiende lid van de
Europese Gemeenschappen. Voorlopig blijft het dan „de tien van Europa", want Portugal en Spanje zullen zeker niet voor 1983
toetreden. Enkele jaren geleden zag Athene reikhalzend uit naar aansluiting bij de negen, nu zijn de Grieken zó kritisch
geworden dat velen een koude douche voorspellen
door Hans Masselink
Pas op 2 december 1974 werden de
contacten hersteld, nadat een re
gering onder leiding van de oude
bekende Cons tan tinos Karamanlls
met instemming van alle politieke
geledingen aan het bewind was
gekomen. Een half jaar later be
vestigden de Orleken het oude
voornemen om volwaardig EO-lid
te worden. Als belangrijkste argu
ment voor toetreding gebruikte
Karamanlis dat de democratie
voor het Griekse volk niet beter
kon worden gewaarborgd dan
door aansluiting bij de Oemeen
schap. Dat het lidmaatschap nog
economische voordelen zou kun
nen bieden, was dan mooi meege
nomen. Karamanlis stelde de EG-
landen voor als een groep bevoor
rechte en stabiele landen, waar
Griekenland als „bakermat van
de democratie" zeker bi] thuis
hoorde.
Vijf Jaar geleden noemde premier
Karamanlis de Griekse toetreding
nog de „grootste gebeurtenis van
de eeuw". Nu lijkt het enthlouslas-
me van premier Rallis en Kara
manlis, die president is geworden,
enigszins geluwd. Is aansluiting
bij een groep landen die zelf moei
te moeten doen om het hoofd bo
ven water te houden en waar het
aantal werklozen alleen maar toe
neemt, wel zo aantrekkelijk?
Werkloosheid is de laatste tiental
len jaren nauwelijks een nijpend
probleem geweest in Griekenland.
Slechts één procent van de be
roepsbevolking zit zonder werk.
Het welvaartspeil van Grieken
land is echter lager dan dat van de
andere EG-landen. Ruim dertig
procent van de Grieken werkt in
de landbouw (het gemiddelde in
de EG-landen is 7,6 procent) en
dat zal zeker gaan veranderen als
de Grieken zich moeten gaan aan
passen aan de Europese land
bouwpolitiek. Mechanisering,
nieuwe technieken en meer na
druk op de industrie komen voor
Griekenland op een moment dat
ook daar de economische groei
afgelopen lijkt te zijn.
Griekenland komt als armste lai.
binnen met een gemiddeld inko
men van 425 gulden per maand.
Slechts één op de twaalf Grieken
bezit een auto, terwijl dat bij voor
beeld in Nederland bijna een op de
drie is.
De oecumenische organisatie
ERE heeft een onderzoek gedaan
naar de problemen die Grieken
land, Spanje en Portugal zullen
ondervinden bij toetreding tot de
EG. Volgens deze organisatie zul
len veel kleine industrieën die op
het ogenblik daar een belangrijke
rol spelen, moeten sluiten. „Ze zul
len worden getroffen door nog
meer werkloosheid en inflatie," zo
schrijft de ERE m zijn rapport.
Bezorgd vraagt de organisatie
zich af of deze symptomen wel
gunstig zijn voor dergelijke jonge
democratieën. Volgens de ERE
kan het uitlopen op een „terug
keer naar meer autoritaire rege
ringssoorten" die er op uit zijn
zonodig met harde maatregelen
de situatie in de hand te houden.
ERE vreest ook dat er een nieuwe
golf van arbeidskrachten vanuit
het zuiden naar de rijkere noorde
lijke landen zal gaan. Voorts ver
wacht de ERE een verstoring van
het machtsevenwicht rondom de
Middellandse Zee. Zeker nu Grie
kenland ook weer actief lid van de
NAVO is, kunnen de landen van
het Warschau Pact dit als een be
dreiging ervaren.
Strijd:
In Griekenland zelf, waar nog voor
november 1981 verkiezingen zijn
te verwachten, kan het lidmaat
schap van de EG een belangrijk
punt worden in de verkiezings
strijd. Gaat het goed, dan komen
de regering en rechts als sterkste
uit de bus, voldoet het lidmaat
schap niet aan de hooggespannen
verwachtingen dan profiterem so
cialisten en communisten
daarvan.
De Panheilenistische Socialisti
sche Beweging (PASOK) van An
dreas Papandreou en de commu
nistische partij (KKE), die samen
105 van de 300 zetels in het parle
ment bezetten, hebben hun succes
van de laatste jaren vooral aan
hun anti-Amerikaanse en anti-EG
politiek te danken. De PASOK
kreeg sedert 1977 tweemaal zoveel
stemmen en zelfs conservatieve
boeren, die zich door toetreding
bedreigd voelen, steunen de socia
listen. PASOK is voorstander van
een bijzondere overeenkomst met
de Gemeenschap zoals Noorwe
gen die ook heeft. Papandreou
heeft de Grieken beloofd dat hij
een referendum zal houden over
het EG-lidmaatschap, zodra hij
aan de macht komt. De beweegre
denen van de communisten zijn
vooral gebaseerd op de angst dat
Griekenland nog meer onder wes
terse invloed komt.
Wrevel:
Tijdens de voorbereidende onder
handelingen van landbouwminis
ters op 8 en 9 december deden de
eerste voortekenen van het Griek
se lidmaatschap zich al voor. De
twee uur durende rede van de
Griekse minister van landbouw
Kanellopoulos wekte grote wrevel
bij de bewindslieden van de oude
negen. Kanellopoulos maakte zo
veel bezwaren tegen de EG-regels,
dat de Nederlandse minister
Braks tot de conclusie kwam dat
de Grieken het „in vrijwel niets
met de Gemeenschap eens" wa
ren. „De EG zal natuurlijk niet
toegeven aan allerlei extra wensen
die de Grieken nu opeens op tafel
blijken te leggen". Landbouwcom
missaris Gundelach zei zelfs:
„Moet de Gemeenschap lid wor
den van Griekenland, of treedt
dat land toe tot de EG?"
De Grieken kunnen net als de
Britten de toetreding wel eens als
een koude douche gaan ervaren.
Als de voordelen niet opwegen te
gen de nadelen wordt het wellicht
toch nog een Griekse tragedie.
