Amerikaanse droom viel
Moniek Toebosch tegen
Engeland krijgt over twee jaar ontbijt-tv
Als u Oudejaarsavond ergens heen wilt,
houdt u er dan wel tekening mee dat er na 8 uur
's avonds geen treinen meer rijden."
Na optreden in New York
Hogwood maakt Handel
tot een frivoliteit
Kunstschilder
Willemse overled h.Sw
AVRO wint en
brengt Dallas
in oktober
Gijsbrecht van Aemstel in Nieuwekerk
Nieuwe boeken
Raadslid weigert
presentiegeld
DINSDAG 30 DECEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
ISDA
door Frits Lagerwerf!
Breda „De minderwaardigheidscomplexen die Nederlandse kunstenaars hebben ten
opzichte van wat er in Amerika gebeurt zijn absoluut niet nodig. In Nederland zijn we veel
verder wat waardering voor kunst betreft, de „Amerikaanse Kunstdroom" is hier!"
Moniek Toebosch, de satirische zan
geres-actrice die zich improviserend
van elektronische muziek bedient, is
in New York opgetreden en doet ver
slag van haar indrukken.
„Natuurlijk moeten we ons blijven
informeren en Amerikaanse kunste
naars hierheen halen, maar de Ameri
kanen moeten ook eens Europese
kunstenaars vragen en vet honore
ren. Als een Europees kunstenaar nu
in Amerika iets wil doen. wordt er
nagenoeg niets voor hem betaald; Je
moet geld meenemen, in dollars,
want geld wisselen is er bijna onmo
gelijk. Maar de kunstenaars hier we
ten daar weinig van af. Als JIJ te horen
krijgt dat er nauwelijks geld is voor
wat voor subsidie dan ook, dan ver-
wacht Je toch niet dat er miljoenen
guldens worden betaald om hier
Amerikaanse kunst te laten zien".
„8tichtlng De Appel had acht Neder-
landse performance-kunstenaars In
Amerika aangeboden. De Newyorkse
Kitchen was dan bereid om twéé
avonden Nederlandse kunstenaars te
tonen. Let wel, geen zes avonden, néé.
Wies Smals, direktrice van De Appel,
heeft zelf ruimten moeten zoeken en
huren om andere performances te la
ten doen. We hebben ons de benen uit
het lijf gerend om het er een beetje
aardig te maken. Niets doen ze voor
je in Amerika, ze stellen hooguit een
ruimte beschikbaar, en de publiciteit
moet bijvoorbeeld door C.R.M. wor
den betaald."
In de Kitchen hebben jaren gele
den mensen als Philip Glass. Robert
Ashley en Laurie Anderson hun
doorbraak bewerkstelligd. Wat is er
tegenwoordig gaande?
„Ze presenteren veel mensen die net
beginnen; die zijn vaak bar slecht.
Arrogant
Niemand van de Kltchen-artlesten
die recent ln Nederland waren, heb ik
bij mijn voorstelling gezien."
„Mijn huidige programma noem lk
Tentoonstelling I en II. en ln New
York deed ik dus Exhibition One,
Two and maybe Three. Ik begon met
een kort gedicht ln het Engels, daar
na kwam de behoorlijk exhibitionisti
sche film die lk eens gemaakt heb
met Frans Zwartjes. Ik kleed me
daarin uit en retoucheer enige bloot
gekomen delen. Ik noemde dat Cor
rections on my own, en vond dat wel
prettig voor Amerika, omdat de men
sen daar nogal preuts zijn. Het pu
bliek reageerde dan ook met een uit
drukking van „wat gebeurt hier
nou?" Gegnlffel alom, het werd
steeds erger, ze vonden het reuze Inte
ressant!"
„Dan had ik een discussie met mezelf,
met behulp van verleidelijke teksten
die uit twee geluidsboxen kwamen.
Het uitgangspunt daarvan was de
Orote Amerikaanse Droom die wij
hebben en wat daarvan ln Amerika
eigenlijk terecht komt. Ik had een
Amerikaanse keuken gemaakt uit
staaldraad dat lk op straat vond."
„Nergens in New York had ik een
beetje heldere, fatsoenlijke keuken
gezien, de „Amerikaanse keuken" zie
Je heus alleen ln Europa, dus had lk
een smoezelige strakke vorm gecon
strueerd die voor mij de werkelijke
Amerikaanse keuken was. Net het
omgekeerde beeld, daar ben ik einde
loos over doorgegaan: „Oh, I am só
glad I am ln New Yórk", dat hele
overdreven gedoe. Zo van: nu lk hier
ben zie lk eindelijk pas hoe alles ls,
nou snap lk ook waarom Jullie de
macht hebben over de hele wereld, en
noem maar op. Ten slotte sleepte lk
mijn kraakorgel aan. toen ging ook
weer alles fout met het geluid.
Ik kijk dan ook niet tegen de Kitchen
aan als het summum, het toppunt. Ik
had van tevoren geen verwachtingen
en dat was maar goed ook. Ze hebben
een technische Installatie die om te
hullen is, maar de arrogantie blijft.
afloop heerste er verbazing en hoorde
ik veel zeggen dat ik ,.so funny" was
Maar dan met een uitdrukking van:
dat het nog kan dat iemand grappig
is en de dingen raakt, maar Ja. ze.
vergeten ondertussen wel dat ik ze
verschrikkelijk ln de maling neem."
Heb je zelf veel voorstellingen
kunnen zien?
„Nee, ik ben wel ln de Peppermint
Lounge geweest, daar speelde Philip
Cilass met zijn groep. Olass speelde
op een orgeltje, en een andere man
speelde op een echt orgel, er was een
zangeres en er waren drie saxofonis
ten bij. Eén stuk had een aantal leuke
melodische wendingen en hield af en
toe verrassend op. Dat was niet mis,
de rest noem ik gewoon Muzak, be
hoorlijk hard versterkt. Er heerste
een echte sfeer van aanbidding bij
het publiek; Je moest bij het binnen
komen een lijst tekenen want er
mocht volgens contract niet teveel
publiek worden togelaten. Allemaal
niet nodig natuurlijk, zoveel mensen
waren er helemaal niet. Na Olass
speelde weer een ander New Wave
bandje".
Iets anders. Je treedt in Neder
land maar weinig op. Waarom?
„Mijn optredens zijn uitputtend om
dat ik veel improviseer. Ik doe wel
performances ln musea. Dat ver
schaft een maf soort vrijheid, om nog
veel verder te gaan dan ln een thea
ter. Dus ik kan niet zó vaak optreden.
Daarbij komt dat mijn publiek me zo
kritisch volgt, dat het me dwingt
steeds iets nieuws te bedenken. Kijk.
lk ben wie ik ben. veranderen doe ik
zelf toch niet; lk ben hooguit nu wat
meer naar binnengekeerd bezig. Men
sen merken soms op dat het publiek
niet zo spontaan reageerde. Dat vind
ik Juist prima. Reacties uit het pu
bliek hoef ik helemaal niet. Ik houd
van stilte, de spanning die er heerst
wanneer ik een vraag stel."
door Franz Straatman
•t zal
AMSTERDAM Met een royale helft uit het eerste de« de ce
Handels oratorium Messiah en Bach Magnificat, twee jaar
een half uur muziek, bleek het publiek in de goed ge ,ropcs
grote zaal van het Concertgebouw zeer in zijn nopje mini
bijval gold in de eerste plaats de uitvoerenden onder le groun
van de Engelse klavecinist, tevens dirigent van The Aca rVclcn
of Ancient Music, Christopher Hogwood. ;rp. m
)litiek
Deze houdt van hoge tempi; hij schiet
rap door de barok heen. Omdat Hog
wood, qua leeftijd, achtergrond en
positie vergelijkbaar met onze Ton
Koopman, volgens mijn oren niet ver
der komt dan een fletse expressie in
het zingend (Nederlands Kamerkoor)
en vijf solisten) en spelend (zijn Aca
demy) ensemble, was met name de
uitvoering van de Messiah eigenlijk
teleurstellend.
Moniek Toebosch wachten op C.R.M.
staan. Ik speel met de gedachte een
stuk te schrijven, metalen Madon
na's; dat gaat over de vraag hoe hard.
hoe sterk vrouwen moeten zijn ln het
licht van hun situaUe."
Geniet Je enige vorm van subsi
die, zodat Je daar de tijd voor kant
meer aangevraagd. Wat lk wel ge
vraagd heb ls een compositie-stipen
dium. omdat lk bij Metalen Madon
na's muziek wil bedenken. Afgewezen
zonder opgaaf van redenen."
Vlissingen
Overtrokken
Enfin, alles werd vréselijk overtrok- VfirBfldfirBn
ken, zoals voor die mensen gewoon ls.
Ze zijn waanzinnig beleefd, zeggen
zelden wat ze echt vinden en zijn als
de dood om agressie uit te lokken. Na
„Ik wil eigenlijk veranderen ln mijn
werk. Misschien ga lk een hele tijd
helemaal niet meer voor publiek
„Welnee, lk zit ln de W W dat loopt
nu gelukkig af, omdat lk wat geld van
de BUMA krijg, royalties omdat lk ln
1978 en 1979 heel veel ben opgetre
den. Een belachelijk gegeven, vind lk.
hoe meer Je speelt hoe meer Je krijgt,
dat heeft toch niets met kunst uit
staande. Ik heb ln 19809 minder aan
vragen gekregen, en lk krijg ook niks
van C.R.M., dus het houdt voor dit
Jaar zo n beetje op. Op C.R.M. mag Je
eindeloos wachten. Je weet nooit of de
gevraagde subsidie afkomt. Ik wil nu
niet meer met dat frustrerende gevoel
rondlopen, van: Ik heb een Idee. maar
lk kan bet niet kwijt. Dus ik heb
gewoon geen idee meer gehad en niks
In jannarl sta je centraal in een
festival van Jeugd en Muziek Zee
land. Wat gebeurt daar?
„Een soort nieuwjaarsviering ln
Orand Hotel Britannia in Vlissingen.
die de Utel krijgt: Hé.Kijk.Pom
poenen. Die worden verzameld door
mij. Er wordt gespeeld door de cellis
ten Ernst Reyslger en Monlka van der
Zwan. lk zing met Nelleke van der
Knegt, er zijn duetten van basgltarls-
ten. synthesizerspelcrs. noem maar
op. Jeugd en Muziek Zeeland ls onge
veer de enige organisatie in Neder
land die iemand een opdracht durft
te geven om wat te bedenken. Ad van
't Veer, de directeur is een uniek
figuur."
Het contrast, waar de muziek van
Hflndel Juist zo rijk mee gevuld is.
kwam niet tot uitdrukking. Niet al
leen lijkt het Instrumentaal ensemble
mij te klein voor de grote zaal van het
Concertgebouw. (15 strijkers, terwijl
het programmablad ons voorhield
dat Hfindel 25 strijkers tot zijn be
schikking had ln een zaal die de helft
kleiner was), belangrijker ls dat Hog
wood weinig gebruik maakt van dy
namische effecten. Dat ls Juist de
grote kracht bij Ton Koopman, die in
1974 met een vergelijkbaar ensemble
de hele Messiah heel expressief tot
klinken bracht. BIJ Hogwood ls Han
del niet meer dan een geparfumeerde
frivoliteit.
Verbrokkeld
Na de pauze (ook bijna een half uur
wat het concert een volwassen lengte
bezorgde) Bachs Magnificat, in brede
kringen bekend als staande In D.
maar voor deze gelegenheid uitge
voerd in Es. Zo schreef Bach dit werk
origineel ln 1723. En omdat het Kerst
mis was (zijn eerste In Leipzig) voeg
de hij er stukjes tussen, twee Duitse
en twee Latijnse teksten die op het
feest van Christus' geboorte betrek
king hebben. De componist zal er zijn
kerkelijk publiek aangenaam mee
verrast hebben, maar het verbrokkelt
het Danklied van Maria wel. De aard
van Bachs compositie bleek beter te
combineren met Hogwoods opvat
tingen.
Het Nederlands Kamerkoor reageer
de uitstekend op Hogwoods aanwij
zingen. maar het ls en blijft toch een
koor van solistisch denkende zan
gers En te klein (de naam zegt het al)
voor de grote zaal. Hogwoods Acade
my (allemaal Engelse musici 7a
nevenberoep op zogenaamde o KL
strumenten spelen) klinkt in d edaag
kers virtuoos zoet. op het ne n
maar de hobo's vielen technij
artistiek tegen. De koperblazer
baroktrompetten deden het vi 'aci
ter. gaven* aan het Magnificat irope!
de glans mee. aand
ocilijk
comi
Verrukkelijk
In het sollstenkwintet verrukt* nBC|
Carolyn Watklnson met haar v
loze. toch zeer kleurige stem ei
kale voordracht. Emma Klrbcl pai
sierde met een lieflijke sopraaL Cen
Handels aria's smaakvol. Robe nv„ii
heeft wel een fraaie bas-bariton
paste niet in de stijl van dez<
kuitvoering. Vanavond valt disten
rokconcert nog te beluister vve
Eindhoven (P.O.C., 20.15 uu v,
Tros-radio heeft opnames ge R
voor uitzending op nog te b bcg
tijdstip. hterd
igcn
ten Y
pari
;ale
oting
AMSTERDAM (ANP) De A of
damse kunstschilder Henk Wl
is op 65-jarige leeftijd in zijn wr0!*
aan de Nieuwendijk ln de hooi lijkhi
overleden. ak o
Willemse. een van oorsprong e: n^at„
slonlstLsch schilder, besteedde "c n
werk onder meer aandacht aait doo
sterdam en zijn haven. Hij hieli jzigi
ook intensief bezig met het func
ren van de beeldende kunsten:
de samenleving. Zo was hij inF Pa
nauw betrokken met de acties v
Beroepsvereniging van beel< Eu;
kunstenaars (BBK) en de bez< .iu:t
van de Rembrandtzaal van het
museum. Willemse ls tevens onc
tijd verbonden geweest aan het iropi
logisch instituut van de rijksuni een
telt Utrecht, waar hij zich bezij i
met de onderwijsprojectgroep
ciale verandering. ero1
ADVERTENTIE
5.375.-
5.250.-
5.895.-
9.995.*
AUCJOnSTEB U»r. 3.57S.'
is fj J95..
u^nslO.995.-
A 1*®**=! 3.425.-
- IN STAAT VAN NIEUW
PETROF
ZIMMERMANN
HEAGELE
BLUTHNER
ED.SEILER
Europrt foolile impo» i/expomprcul.H
Speciaal vandaag
Vraag aan dr. R. J. Mooy: is
een secretaris-generaal van de
hervormde kerk een protes
tantse paus of niet? Andere
vraag: Moeten alle hervormde
jongeren dienst weigeren zo
lang niet alle kernwapens Ne
derland uit zijn? Een inter
view in NCRV's Kerkbuurt.
Ned. 2/19.25
Diek Hou waart schreef
„Mijn jodendom". Catherina
Keyl vraagt in Hier en Nu de
burgemeestersvrouw en de op-
perrabijn van Amsterdam, ra
dioreporter Simon Hammel-
burg en Ed van Thijn naar hun
jodendom.
Nêd. 2/22.35
Geen tv-verslag van mini-
WK-voetbat ln Uruguay, wel
een kritisch portret over dat
land in Panoramiek.
Ned. 1/21.55
Wel als pleister op de won
de van voetbalminnend Ne
derland: het duo Koomen-
Poelmann verslaat Nederland-
Uruguay per radio.
Hilv. 1/22.00
Na zenuwachtig heen en
weer geschuif met program
ma's soleert Isaac Stern, inge
blikt, het Vioolconcert in D
opus 77 van Johannes Brahms
pas om
Ned. 1/22.25
Zo eindigt zo'n dag toch nog
goed.
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM De strijd tussen de
AVRO en de TROS wie nu eigenlijk
de Amerikaanse sensatieserie Dallas
mag uitzenden is ln het voordeel van
de AVRO beslist.
De TROS, die aanvankelijk meende
de sterkste troeven ln handen te heb
ben om Dallas aan zich te trekken
wilde al op 12 januari met uitzenden
beginnen. De AVRO zal tot begin van
het nieuwe winterseizoen wachten.
De AVRO heeft voorlopig 52 afleve
ringen gekocht
Toen de TROS bekend maakte op 12
januari te willen beginnen met het
uitzenden van Dallas, een serie die op
het publiek in Amerika en andere
landen waaraan hij aan was ver
kocht, het effect had van Peyton Pla
ce, meende de AVRO oudere rechten
te hebben. De AVRO had een korte
serie Dallas vooraf uitgezonden.
In eerste instantie probeerde NOS-
voorzitter Jurgens te bemiddelen,
waarmee de TR08 geen genoegen
nam. Op voorstel van Jurgens werd
een onafhankelijke arbitragecommis
sie ingesteld. Belde partijen hadden
bij voorbaat verklaard zich bij de
beslissing van de commissie neer te
zullen leggen. Deze besliste in het
voordeel van de AVRO.
De twee vriendinnen en hun gif-
moord, verhaal van A. Döblln over
het proces dat in de jaren twintig
werd gevoerd. Uitg. Van der Velden,
Amsterdam. 83 blz. 19.90.
ADVERTENTIE
*rd'
Carel Briels weer geheel in zijn
element: hier als regisseur van
de Gysbrecht van Aemstel, aan
wijzingen gevend aan Max Croi-
set (links) die de bode speelt en
Johan Schmitz (rechts) die de
titelrol heeft. De opvoeringen
zijn op 1, 2, 3 en 4 januari in de
Nieuwe Kerk aan de Dam, Am
sterdam. Briels begon enige ja
ren geleden met de Gysbrecht-
opvoeringen ze waren vroeger
traditioneel onderdel in het re
pertoire van de Nederlandse Co-
medie, maar sneuvelden in de
toneelrevolutie van de Akt'ie To
maat, eind zestiger jaren. Geheel
in de stijl van het grootse gebaar
zal Carel Briels op 1 januarui om
12 uur 's middags in de gevel van
het pand Warmoesstraat 39 een
gedenksteen aanbrengen waar
op de tekst: „Hier schreef Joost
van den Vondel zijn Gysbrecht
van Aemstel in 1637".
Van uitgeverij Van Oorschot te Am
sterdam zijn weer twee deeltjes ver
schenen in de serie Russische minia
turen: Sterrenbeeld Geitengems van
F. Iskander en Kruiszusters door A.
Remizov. Per deeltje van 148 blz.
19.90 (ingenaaid).
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM De Engelsen zullen begin 1983 in het bezit
zijn van televisie bij het ontbijt. TV-AM (televisie 's morgens),
een nieuwe commerciële maatschappij heelt vergunning ge
kregen om dan tussen kwart over zes en kwart over negen 's
ochtends uit te zenden.
Ontbijttelevlsie is een plan van lady
Plowden. de voorzitster van IBA (In
dependent Broadcasting Authority),
de overkoepelende organisatie die
uiteindelijk verantwoordelijk is voor
de commerciële ITV-ultzendingen.
Zij ontwikkelde haar plan aanvanke
lijk om talent te krijgen dat kan
worden ingezet voor Engelands vier
de kanaal bestemd voor ITV 2, dat in
1982 moet komen. Tegenover de be
staande BBC I en 2 dus de bestaande
ITV 1 en de nieuwe 2.
Bewijzen
Voorzitter en man achter TV-AM is
Peter Jay, schoonzoon van James
Callaghan. oud-ambassadeur ln
Washington, maar wat in dit verband
belangrijker is: voormalig chef van de
tv-actualiteitenrubrlek Weekend
World. Een programma ook voor
etenstijd, het zondagse lunchuur.
Gegadigden voor ontbijttelevlsie
aanvankelijk waren het er vijftien
waarvan er acht overbleven moes
ten bij lady Plowden en haar staf
bewijzen dat ze een goed programma
zouden kunnen samenstellen en dat
ze zich een bestaan zouden kunnen
verwerven.
Dat is Peter Jay blijkbaar gelukt. HIJ
wist de drie populairste televisievrou
wen van Engeland voor zijn plan te
winnen: Angela Rippon, Anna Ford
en Esther Rantzen. Verder hebben de
fameuze gastheren van talk-shows.
David Frost en Michael Parkinson,
hun medewerking toegezegd. Ook
heeft TV-AM zich verzekerd van
steun van Barcklays Bank.
Uit onderzoeken is gebleken dat 53
procent van de Engelsen geen belang
stelling heeft voor televisie in de vroe
ge ochtend. Is televisie bij thee en
toast voor de Britten Iets geheel
nieuws, Amerika kent dit verschijn
sel al Jaren. Engeland kent wel televi
sie in de morgen, maar dan geldt het
educatieve programma's van de
BBC. Verder prefereert de Engels
man zijn radioprogramma's in de
ochtend. Daarvoor kan de ontbijt
televlsie een stevige concurrent
worden.
Belangrijke factor is of het plan le
venskansen heeft op financieel ge
bied. Er moet geld uit reclame be
schikbaar komen, terwijl de reclame
markt voor de Engelse televisie Juist
hard omlaag gaat. Daarbij heeft de
Engelse omroepwet beperkende be
palingen ten aanzien van reclame in
kinderprogramma's. In de ochtend
zal het meest worden gekeken door
huisvrouwen en kinderen
Naast het verlenen van vergunningen
voor TV-AM heeft IBA zich ook bezig
gehouden met het verlenen, verlen
gen of intrekken van vergunningen
voor commerciële tv-maatachappljen
die onder de paraplu van IBA vallen
en samen de regio's bestrijken. Twee
omroepen. Southern en Westward te
levision, hebben het niet gehaald Ze
konden geen programma aanbieden
dat genade kon vinden Ze moesten
na het „examen" bij lady Plowden
letterlijk door de achterdeur af. Tot
degenen die de voordeur konden ver
laten behoorden Granada, Yorkshire,
London Weekend en Thames. De di
recteur van de laatste omroep kan
zich nu voorlopig weer bezighouden
met Telsat, de Engels-Zwitserse toe
komstige satelliet-tv.
De voorzitter van TV-AM, Peter
iay
8IMPELVELD <AN*)>- Het gertdci
tebestuur van he? Zuidlimb» tre!
Slmpelveld gaat zien bulgen ov( ov<
vraag wat er met de presentieg
van gemeenteraadslid L. Lee h....,
(42) moet gebeuren, wanneer hij iij
blijft dit geld niet meer te
vaarden.
Volgens gemeentesecretaris J.j
der Linden moet er evenwel r
gesprek plaatshebben met het r
lid. alvorens het zeker ls dat dej
Leerssen definitief afziet van
brulkelijke vergoeding voor r
den. In Simpelveld bedraagt die|
drieduizend gulden per jaar.
Het raadslid liet weten dat I
uitkering over het laatste hal
1980 reeds geweigerd heeft en d
nog met de gemeentesecretaris
leg wil plegen wat er met het g
gerde presentiegeld moet gebeui
Leerssen die pas anderhalf jai
uitmaakt van de gemeenteraad
dat het werk ten behoeve
plaatselijke gemeenschap als eel
aal moet worden opgevat. Hij
het onjuist dat dit werk gehom
zou moeten worden. Uit Ideële
ven wil hij voortaan afcien val
presentiegeld.
ADVERTENTIE
