anval tegen junta 1 Salvador ingezet Poolse boeren paraat 10,60% 'urkse coup: na de vreugde nu de ontnuchtering Stabiliteit in Afghanistan nog ver te zoeken raël in twee jaar eg uit bezet gebied VS zoeken compromis Hoge rente en uw geld blijft igelijks opvraagbaar.* NMB gisch blad meldt Europees plan ;rolïïil;3Sn Ex-nazi Mengele JS' in Zuid-Amerika gesignaleerd Botswana gelast concert af onder druk Zuid-Afrika NMB Kapitaalmarkt-Renterekening :c )r [G 29 DECEMBER 1980 BUITENLAND TROUW/KWARTET 5 onze buitenlandledactie J K ITERDAM Een jaai v un inval in Afghanistan riand de 85.000 Sowjet militai- origc er nog steeds niet in ge- >0 gd het land te pacifice- gli Het Kremlin is er echter cueh to 8esla8d in Kaboel een later ind te vestigen dat ste- an v h het zadel zit t gei nks de grote interne verdeeld- heeft het Afghaanse vereet, dat J C een belangrijk deel geïnspi- vl 1 wordt door de islam, zijn repu- M waar gemaakt van een echte b tersmentaliteit. Het aantal t°ffers onder Russische mili- teiijjn n wordt op minstens zesdui- geschat. Moskou heeft in de van de afgelopen maanden al var. uc aiBCiupcn ii.aai.ucn ai icoha gillende tactieken uitgedacht ït verzet tot zwijgen e brengen, i tpF'telijk begon men met het op schaal houden van strafexpe- in een groot deel van het land. Daarbij werd enkele malen de grens met Pakistan geschonden om de naar dat land gevluchte Afghanen af te schrikken van vijandige acties. Momenteel heeft het verzet grote delen van het platteland in handen, terwijl Russische militairen, zij het soms met grote moeite, de grote steden in handen houden. De afge lopen maanden heeft het Russische leger alle zeilen moeten bijzetten om te voorkomen dat de islamiti sche opstandelingen de steden Her at en Kandahar in handen kregen. Zwakte In het laatste nummer van het Sow jet tijdschrift Litteratoemaja Gaze- ta. dat zich in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden ook met politiek bezig houdt, wordt toegege ven dat opstandelingen de afgelo pen maanden de Afghaanse hoofd stad Kaboel hebben bedreigd. De zwakte van het Afghaanse ver zet is de onderlinge verdeeldheid. Groeperingen van verschillende sig natuur zien geen kans blijvend met elkaar samen te werken. Bovendien kampen de guerrillastrijders met een permanent gebrek aan wapens en ander materieel. Hun tactiek be staat voornamelijk uit het onder mijnen van wegen en het aanvallen van Sowjet convooien. De moeilijk heid is dat de beperkte bewegings vrijheid van buitenlandse journalis ten in het gebied het onmogelijk maakt een duidelijk beeld te krij gen van de omvang van de guerrilla- activiteiten en het succes ervan. Volgens recente berichten uit Ka boel zouden de Russen inmiddels ook duizend Cubaanse militairen hebben ingezet in de strijd tegen de opstandelingen. Volgens een Af ghaanse bron zouden islamitische opstandelingen inmiddels verschei dene Cubanen hebben onthoofd. De regering in Kaboel heeft steeds ont kend dat er Cubanen zouden mee vechten aan de kant van de Russen. Het Afghaanse leger heeft bijna niets meer te betekenen. Volgens berichten uit New Delhi zouden maar liefst 60.000 van de 90.000 man die het Afghaanse leger aan het begin van dit jaar telde, zijn gede serteerd, overgelopen naar de op standelingen of gevlucht naar Pa kistan. Beslecht De Interne machtsstrijd in de rege rende top van Afghanistan lijkt de finitief te zijn beslecht in het voor deel van de Parcham-vleugel (Par- cham betekent vlag). Karmai zou erin geslaagd zijn alle leidinggeven de figuren van de rivaliserende Khalq-vleugel (Khaiq betekent volk, massa) uit te rangeren. Uit het recente bezoek van Karmal aan Moskou wordt opgemaakt dat, hij het volledige vertrouwen van Mos kou geniet. De Sunday Times een Brits zon dagsblad, kwam gisteren met een nieuwe versie van de oorzaak van de Russische interventie op grond van informatie van een vriendin van de vermoorde president Hafi- zullah Amin, wier naam niet ver meld wordt en van Zalmai, een neef van Amin. Volgens deze personen zouden de Russen op 10 november van het vorig jaar aan Amin toe stemming hebben gevraagd voor het gebruik van de militaire basis bij de stad Sjindand in de buurt van de grens met Iran. De Sowjet-Unie vreesden op dat moment dat de Verenigde Staten met groot militair vertoon zouden reageren op de gij zeling van Amerikaanse diploma ten in Teheran en de Russen wilden daarop voorbereid zijn. Amin zou op het Russische verzoek afwijzend hebben beschikt, waarna de Sow- jet-Unie zou hebben besloten tot de val van Amin. Gromiko Volgens de Sunday Times komen de beweringen van de vriendin en de neef van Amin voor een belang- deel deel overeen met uitlatingen van de Russische minister van bui tenlandse zaken Gromiko tegen over zijn Indiase collega Narasimha Rao. Gromiko zou tegenover hem hebben verklaard dat de Russen militaire faciliteiten in Afghanistan wilden en dat het daarom noodza kelijk was geweest om Amin te ver vangen door Karmal. De binnen landse opstand van islamitische elementen tegen het centrale regi me in Kaboel zou daarvoor een mooi voorwendsel zijn geweest. Volgens de neef en de vriendin zou Amin vergiftigd zijn door zijn Rus sische keukenpersoneel toen Sowjeteenheden Afghanistan be gonnen binnen te trekken. Op de ontdekking van de poging tot ver giftiging zou een schietpartij zijn gevolgd in het presidentiële paleis, waarbij Amin, zijn vrouw en kinde ren alsmede een deel van het perso neel het leven lieten. ting 25 ji i h. aliU JOSE, COSTA RICA (AFP, AP, Reuter) Het verzet in El Salvador is een groot offensiel men tegen de militaire regering van deze Midden-Amerikaanse staat Na oproepen van groeperingen uit de oppositie werden hevige gevechten gemeld in het noorden van El idor, waarbij tientallen mensen om het leven zouden zijn gekomen. f lag kondigde het FLMN (Fara- El Salvador zich voor te bereiden op IE 5 u. Marti Front voor de Nationale ding) een algeheel militair of- aan tegen de regering, terwijl DR (Democratisch Revolutio- ec u Yont) een volledige aanval op 12 e' k terrein aankondigde. LMN, dat de guerrillagroeperin- undelt. vroeg de bevolking van een „slotoffensief". Iedere „patriot moest zijn plaats achter de barrica des of in het verzet innemen, mee doen aan een algemene staking en de aanval van het volksleger". Het front vraagt de bevolking al zijn „verbeel dingskracht aan te wenden om alles wat ter beschikking staat te verande ren in wapens". SSEL (AFP, ANP) Europa beschikt over een concept voor een regeling van de geschillen in het Midden- en. De grote UJnen ervan stonden afgelopen zaterdag ln Belgische blad Le Solr. De opties die ln het concept staan. 1 °+en de basis waarop de Nederlandse minister van bulten- Be zaken Van der Klaauw als voorzitter van de Europese met alle betrokken partijen kan gaan praten. plan, dat is opgesteld door de Palestijnen stemrecht krijgen, waar- ters van buitenlandse zaken bij de stemmen van de 1.2 miljoen .le negen landen van de Europese mensen die leven in bezet gebied yenschap en dat vervolgens ls zwaarder zouden moeten wegen dan ;ekeurd door de Eurotop die op die van de 2,8 miljoen Palestijnen ln eember in Luxemburg bijeen het buitenland. voorziet in een volledige terug- king van Israël uit alle bezette eden Die terugtrekking moet Veli T00r verschillende mogelijkhe- e ripnkhnnr ziin Dp nptrpn 7ipn Een woordvoerder van het leger van El Salvador ontkende, dat er sprake was van een massaal offensief van de guerrillabewegingen. Zaterdag zei een legerwoordvoerder overigens de regering van El Salvador vliegtuigen, infanterie en legervoertuigen naar het noorden had gestuurd om een leger van 1500 guerrillastrijders tegen te houden. Daarbij kwamen volgens het leger zes militairen om het leven en werd een „groot aantal" tegen standers omgebracht De leider van de FLP (Volksstrijd krachten voor de bevrijding), Carlos Torres, verklaarde dat hij „voor een gewonnen zaak vecht". Bepaalde ge bieden zijn „verboden" voor militai ren van de junta. Daarbij zou ook het noordelijk deel van hoofdstad San Salvador behoren. Volgens Torres be staat het volksleger voornamelijk uit landarbeiders en heeft het de be schikking over rakettenwerpere van Amerikaanse makelij. Tegengeweld Kolonel Adolfo Majano, die op 8 de cember uit de junta werd ontslagen, en sedertdien ondergedoken zit. zei In een persconferentie dat „het volk recht heeft om ln opstand te komen." Volgens Majano roepen „kringen die het geweld als middel hanteren, als vanzelf tegengeweld op." ben denkbaar zijn. De negen zien ir wel wat ln een parallelle ont- ling van de terugtrekking en de van de betrekkingen Israël en de Arabische partij- Israëlische nederzettingen in tette gebieden zouden moeten n ontmanteld, met uitzonde van onder andere kolonisaties voor 1948. lestijnen rde zelfbeschikking van de Pales- n zien de negen drie mogelijkhe- een onafhankelijke Palestijnse ÜJfc, een federatie van het bezet 1 met Jordanië of een federatie Jordanië én Israël. In de over- jsperiode zou een referendum plaats vinden, waarbij alle RIO DE JANEIRO (AFP. Reuter) Een van de meest gezochte oorlogs misdadigers Joseph Mengele zwerft van land tot land in Zuid-Amerika. Dit verklaarde Simon Wiesenthal. die vanuit Wenen al jaren jaren Jacht maakt op ex- nazi's, tijdens zijn be zoek aan Israël. Volgens Wiesenthal was Mengele negen weken geleden gesignaleerd in Uruguay. Mengele is dit jaar zijn staatsburgerschap van Paraguay kwijtgeraakt. Volgens betrouwbare bronnen in Rio de Janeiro geeft Mengele op het ogen blik adviezen aan commandanten in de gevangenis Libertad ln Uruguay. Hij zou vrijelijk reizen tussen Chili, Argentinië, Paraguay en Uruguay. MASERU (AFP) De regering van Botswana heeft onder druk van Zuid-Afrika een concert van de bekende zwarte zangeres Mi riam Makeba afgelast. Dit zeg gen de organisatoren van het concert dat afgelopen vrijdag in Botswana zou plaatsvinden. De zangeres steunt in haar concer ten openlijk het Zuidafrikaanse verzet en is voorstander van een boycot van het apartheidsre gime. De regering van Botswana gaf als officiële redenen van de afge lasting dat een concert waar dui zenden mensen op af komen een gevaar voor de volksgezondheid kan betekenen. Er heerst im mers een cholera-epldemie in het land. Polen staan in de regel in de rij voor eten. Deze driehonderd nieter lange rij stond echter voor de kathedraal in Warschau. WARSCHAU, MOSKOU (Reuter, AP, AFP) Boeren leiders in Polen komen van daag bijeen om zich te bera den over mogelijke acties als het Hooggerechtshof mocht beslissen de zelfstandig wer kende boeren het recht op een eigen vakorganisatie te ont- zeggen. Het gerechtshof komt morgen ln War schau met een beslissing in hoger beroep over het lot van de boerenvak- bond. Eerdere uitspraken hebben de boeren het recht op eigen vakorgani saties steeds ontzegd, omdat de boe ren niet in loondienst zijn. Tachtig procent van de Poolse boeren werkt als kleine zelfstandige. De boeren bond houdt daar tegenin staande dat boeren arbeiders zijn ln het kader van de nationale economie en op tal van manieren met het overheidsapparaat verbonden zijn en dat ze daarom het recht hebben op een eigen vrije vak bond. Eerder deze maand heeft pre mier Kania al laten doorschemeren dat hij weinig ziet in zo'n onafhanke lijke boerenbond. Mocht het hooggerechtshof inder daad besluiten de boerenbond geen erkenning te verlenen, dan zijn acties waarschijnlijk. Daarbij denken de boeren aan de stopzetting van de voedselleveranties aan de overheids instellingen die voor de distributie zorgen. Als een belangrijk deel van de drie miljoen kleine boeren daartoe overgaat, dan ontstaat heel snel ge brek aan voedsel. De voorzieningen op dit terrein zijn toch al niet dende rend en de dreiging van zich uitbrei dende sociale onrust is dan ook le vensgroot. Demonstratie Morgen komen vele boeren bijeen voor een massademonstratie in War schau. Tijdens die demonstratie zal een communiqué worden uitgegeven waarift He hoereribór.d ZlJn reactie zal geven op de beslissing van het hoog gerechtshof. De erkenning van de boerenbond is niet het enige slepende probleem. Op korte termijn zullen ook regelingen gevonden moeten worden voor de introductie van een kortere werkweek (de regering dreigt terug te komen op eerdere toezeggin gen), de invoering van voedseldistri butie, de vrijlating van zeven anti communistische dissidenten en de publlkatie va» een~ eigen vrije vak bondskrant. Slechte bedoelingen Een Russische krant maakte gisteren voor het eerst melding van de tegen maatregelen die de NAVO denkt te nemen in geval van een Russische inval in Polen. Het blad noemt de verbreking van alle politieke en cul turele contacten en het stopzetten van de speciale betrekkingen tussen West-Europa en Oost-Duitsland. De maatregelen worden aangevoerd als bewijzen van de slechte bedoelingen van het Westen. De Poolse minister van buitenlandse zaken Zyrek, die een bliksembezoek aan Moskou bracht en daar door Brezjnew per soonlijk werd ontvangen, deed ook heel lelijk over het Westen ten bewij ze van de Poolse trouw aan het ooste lijke bondgenootschap. Vervolg van pagina 1 De besprekingen tussen de Amerika nen en de Algerijnen worden vandaag voortgezet. Aan het overleg word' ook deelgenomen door hoge verte genwoordigers van het Amerikaansi ministerie van financiën, wat eroj wijst dat de Amerikanen serieus oi zoek zijn naar een financieel haalbaa compromis met Iran. Hoe lang d gesprekken zullen duren, was nie bekend, maar aangenomen wordt da ze zullen uitlopen op een tegenvoo-, stel voor de door Iran geëste vijfti miljard gulden. Iran schat de geblokkeerde Iraans tegoeden in de VS op tien miljar dollar. De VS houden het op ach Iran wil vier miljard dollar extra va de Amerikanen voor het geval c tegoeden groter zouden zijn. Daarin ven eist Iran tien miljard dollar a garantie dat de VS het vermogen va de sjah in beslag neemt. Het gel moet in Algerije worden gedepeneer in afwachting van de juridische pn cedures om wederzijdse aansprake rond te krijgen. De Iraanse premier Rajai zei afgel pen zaterdag dat de Verenigde Stati desnoods ook de bedragen die denken dat Iran rechtsgeldig toek men in Algerije kunnen deponere Mocht men dan tot overeenstemmi; komen over de aanspraken van beii landen dan zouden de gijzelaars v: kunnen komen. Wordt die overee stemming niet bereikt, dan blijven t gijzelaars waar ze zijn, aldus Raj; Rouc voor de maand januari. De NMB Kapitaal markt-Rentereke ning geeft een rente die een half procent boven het gemiddelde rende ment op aflosbarc Ne derlandse staatslenin gen ligt. Een hoog ren dement dus. 'Uw geld blijft dagelijks opvraagbaar. Over de opgenomen bedragen berekent de NMB een geleidelijk afnemende retourrentc. Folder met uitge breide informatie bij elk NMB kantoor ver krijgbaar. De NMB denkt met u mee. n n ilten inoi Horman Amelink gevoel van opluchting ging door Turkije toen het leger op 12 mber de macht overnam. Toenemend politiek geweld en groeiende lomische chaos waren de voornaamste kenmerken van het burgerbe- dat aan de kant werd gezet. Maar de opluchting heeft inmiddels lats gemaakt voor aarzeling en verontrusting over het optreden van de litairen. Uitgebreide arrestaties, berichten over martelingen en cen- ïr beginnen het aanvankelijk verwelkomde militaire bestuur een nder aantrekkelijk aanzien te geven. de staatsgreep van 12 september voer- einde aan de stakingen door eenzijdig een ie ii de opperbevelhebber van het leger, gene- ellJ*|l Evren, een dreigement uit dat hij al een lang met regelmatige tussenpozen had m4uit. Een en ander maal had hij de politie el leiders van regering en oppositie gewaar- Ijes" uwd dat een ingreep van het leger onont- ene ombaar zou zijn, ais ze niet de handen tter ten zou en slaan om de problemen van pro! t land de baas te worden. Het aantal ichtoffers van politiek geweld van links wol rechts was opgelopen tot een gemiddelde in n twintig per dag. Maandenlang stemde hoo t parlement vergeefs over de benoeming itra in een president. Stakingen waren aan de ch#de van de dag, de inflatie liep naar de intig procent, de produktiviteit stag- lat erde en de officiële werkloosheid bedroeg Intig procent. bij icli rba as opluchting onder de Turkse bevolking begrijpelijk. De mensen durfden elnde- zich weer vrij op straat te bewegen leid Wider zich bedreigd te voelen. Er kwam vrij abrupt einde aan de golf van poll- geweld die in de laatste twee jaar voor staatsgreep volgens zeggen van de mili- ïap iren 5241 doden had gekost, een cijfer dat lienlijk hoger is dan de burgerpolitici ids hadden genoemd .oonsverhoging militairen maakten een onmiddellijk «thfl ek lug r pflfteei ar( i al W [ie loonsverhoging van zeventig procent op te leggen, want in sommige gevallen meer maar in veel gevallen heel wat minder was dan de arbeiders hadden geëist. Vakbond sactiviteiten werden verboden en een groot deel van de leiders van de links georiënteer de DISK verdween achter de tralies. Alleen de uiterst gematigde bonden van de publie ke sector zien nog kans binnende opgelegde beperkingen in onderhandeling te blijven met de overheid. Eén pro-rechtse, een op Moskou en een op China gerichte krant werden met onmiddellijke ingang verbo den. De overige media legden zichzelf op vrijwillige basis beperkingen op. Dat niemand erg schrok van het ingrijpen van de militairen werd ingegeven door eer dere soortgelijke acties van het leger in het verleden. In 1960 en 1971 nam het militaire apparaat ook de macht over, toen de zaak uit de hand liep. Toen maakte het leger echter van meet af aan duidelijk dat het zou proberen om het bestuur van het land op zo kort mogelijke termijn over te dragen aan een burgerbewind. De laatste tijd begint het er steeds meer naar uit te zien, dat dit nu niet zal gebeuren. In tegenstellingen tot de twee eerdere staatsgrepen, lijken de mili tairen nu een veel blijvender greep op het land na te streven, al stond een snelle terugkeer naar een burgerbestuur noa wel Turkse burgers bewegen zich kennelijk onberoerd tussen de tanks, die de staatsgreep symboliseren. in de regeringsverklaring van premier Ulu- su als een belangrijke doelstelling ge noemd. De greep van het leger op het bestuur van het land is nu veel groter dan bij de vorige staatsgrepen toen de lopende zaken aan technocraten werden overgelaten. De Na tionale Veiligheidsraad die bestaat uit de opperbevelhebbers van de verschillende krijgsmachtonderdelen en president Evren (ook generaal) heeft vla het militaire appa raat een' rechtstreekse greep op het land. Maar liefst veertig procent van het leger wordt ingezet bij de handhaving van de openbare orde ln het land. Premier Ulusu ls een ex-admlraal, terwijl een aantal sleutel ministeries (onderwijs en binnenlandse za ken) ook in handen is van voormalige mili tairen. Reserve Uit de reacties van Turken in Nederland ls al een groeiende reserve te bespeuren over het optreden van het leger. Uiterst rechtse Turken, die aanvankelijk nog feest vierden naar aanleiding van de „overwinning op het communisme", zijn ernstig geschokt door de processen die twee belangrijke rechtse leiders Erbakan en Turkesj te wachten staan, terwijl Ecevit en Demirel, de leiders van de twee grootste partijen betrekkelijk ongemoeid zijn gelaten behoudens een kort gedwongen, maar comfortabel verblijf op een eilandje in de Egeïsche Zee. Erbakan vertegenwoordigt met zijn Natio nale Heilspartij de Turken die terug willen naar een islamisering van de samenleving, die begin deze eeuw onder de krachtdadige leider van de inmiddels legendarische Ke- mal Ataturk drastisch geseculariseerd werd. Turkesj vertegenwoordigt de nationa listische groot-Turkse aspiraties uit het ver leden. De aanhangers van deze extreem rechtse groeperingen in Nederland moeten maar weinig hebben van het optreden van het leger, dat gekenmerkt wordt door trouw aan het kemalisme de idealen van Ata turk. Onder de linkse Turken en met name onder de aanhangers van de Turkse Arbeiders Vereniging in Nederland HTIB, die banden onderhoud met de verboden vakbond DISK, ls het verzet feller. Ze zijn woedend over de grootscheepse arrestaties onder Turkse vakbondsfunctionarissen en de op gelegde loonsverhoging van zeventig pro cent, waardoor de koopkracht van veel ar beiders nog verder achteruit gaat. Ze eisen in verband met de wreedheden die worden begaan tegen de duizenden mensen die om hun politieke overtuiging zijn vastgezet een onmiddellijke stopzetting van alle westelij ke economische hulp aan de militaire junta. De vier voltrokken doodvonnissen (evenre dig verdeeld tussen extreem rechts en ex treem links) hebben tot demonstraties ge leid. Ernstig ongerust maken de leden van HTIB zich over de economische ontwikkeling van Turkije. Ze verwijten de militairen het land helemaal in kapitalistisch vaarwater te wil len brengen en gezien de tot dusver geno men economische maatregelen lijkt dat ver wijt niet helemaal zonder grond. De militairen hebben de economische de kundige van de laatste burgerregering vc premier Demirel, Turgut Ozal, overgen. men en hem belast met het economise beleid van het land. Ozal voert een uiter. krachtig deflatoir monetair beleid, dat r. aanzienlijk makkelijker door te voeren dan voor de staatsgreep, toen voortdurenc stakingen de effecten van de inflatiebestri ding te niet deden. De minister heeft zie daardoor in westelijke financiële kringen een aanzienlijk prestige weten op te boi wen. Hij heeft de inflatie weten terug t brengen tot zo'n veertig procent en is n krachtig bezig de traditioneel overheersei de publieke sector in de economie, die g> kenmerkt wordt door een grote ineffectlv teit en een slopende bureaucratie, open t breken. Door meer ruimte te bieden aan hc particulier initiatief hoopt de huidige regi ring de stagnatie te boven te komen. Hi Internationale Monetaire Fonds voorzie het land van de nodige overbruggingskn dieten om het herstel mogelijk te maken. Er gemakkelijk zal het allemaal niet wor den. De totale export van Turkije is a onvoldoende om de import van olie te beta len. Er is dus een aanzienlijke stijging vai de economische produktiviteit nodig alvo rens er een zeker economisch evenwich ontstaat. Voor loonsverhogingen is de ko mende Jaren zeer weinig ruimte. Het is di vraag of de bevolking, die de laatste jarei toch al zoveel heeft moeten inleveren ziel de door de staatsgreep verworven rust lant genoeg zal blijven herinneren. Waarschijn lijker lijkt het dat de sociale spanningen d< militairen op een bepaald moment te mach tig zullen worden. Dan zullen zij voor d< keus komen te staan van een verzwaring van hun greep op het land of op een terug keer naar de kazernes, Voor de oplossing van de problemen van een land is een sterke arm niet voldoende. Er zal ook politieke wilsovereenstemming moeten zijn over de richting die het land moet inslaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5