■xi de Bijlmer smeult 'n vuurtje
ind waait de huizen warm
itimidatie:
Wetenschap en techniek
Gefrustreerd
'or9 ar Frits van Exter
BINNENLAND—
welzijnsinstelling. Sympathisanten menen
hun argumenten met bedreigingen en
TROUW/KWARTET 25
intimidaties kracht bij te zetten. De subsidie van 3,5
miljoen gulden is dat kennelijk waard.
1355
I. exc
VPrv.!haos dreigt in de Bijlmer.'
an )ns welzijn nooit meer in vreem-
handen." „Surinamers let op
lt hji zaak." De affiches met deze
f beu csten zijn op grote schaal ver-
reid in „het oerwoud van beton,
Zee istic en metro," zoals een Suri
nam ams dichter onlangs de Am-
jrdamse Bijlmermeer be-
ri< hreef.
onet
5 onderteKenaars willen de vljftiendui-
van id Surinaamse en Antilliaanse bewo-
s van dit stadsdeel ervan overtuigen
t de „pettata's" (blanken) het slechtste
it hen voor hebben. Zij wakkeren een
ING aan dat de redeUlk verhou-
ngen tussen de verschillende bevol-
igsgroepen kan verstoren,
iet ls het behoud van de Stichting Inte-
i Beheer. Een zogenoemde „categora-
welzij nsins telling, die geacht wordt de
langen van Surinamers en Antillianen
de Bijlmer te dlenea Volgens de ge-
ente Amsterdam komt daar echter wei-
WÊÊm van terecht Op 4 november deelde
^■houder L. KuiJpers (PvdA) vertegen-
ÏÏWordigers van het bestuur mee, dat bur-
fllflneester en wethouders een einde willen
fljjjKcen aan de monopolistische positie
de Stichting Interim Beheer. In een
ibtelijke notitie wordt haar „financieel
c,l nbeheer" verweten. Bovendien is er
Igens de ambtenaren „op het lnhoude-
k functioneren alle reden tot grote on-
enscl
ft bestuur en de veertig medewerkers
wij ringen als katten ln het nauw om de
arlijkse subsidie van 3.5 miljoen gulden
behouden. De „Aktiegroep Kategoraal
dzijnswerk is een recht" werd opgericht
I uhet verzet te bundelen. Het zou om een
f—1 I pontaan" Initiatief van de bevolking
"'lan. maar in werkelijkheid zijn alle
r en awtjes ln handen van de Stichting In te-
de n Beheer.
naam van de actiegroep wordt ledereen
pasM i de korrel genomen die kritiek op de
tzijnsinstelling uit Sympathisanten
ywen daarbij geen lntimldatie-metho-
Dat ondervond onder meer de Stich-
Wijk Opbouworgaan Bijlmermeer,
cze Instelling, waarin alle politieke par-
|en, maatschappelijke organisaties en
ctlegroepen zijn vertegenwoordigd, had
t gewaagd openlijk de kwaliteit van het
elzijnswerk onder Surinamers ln twijfel
trekken.
8.25|
>p 12 november brachten bestuursleden,
.ledewerkers en opgetrommelde sympa-
lisanten een bezoek aan het wljkopbouw-
rgaan. Secretaris H. Eerhart was aan-
ezig: „Ongeveer veertig mensen trapten
t deur half in en deelden klappen uit aan
en van onze mensen. Zij stroomden naar
20 DECEMBER 1980
de Amsterdamse Bijlmermeer woedt een strijd
bet behoud van een Surinaamse
lillPsM?:? door Rob Foppema
binnen en gooiden prullenbakken en plan
ten om. Papleren werden verscheurd en
mensen liepen dreigend met flessen te
zwaaien. Zij trachtten mij te dwingen ons
bestuursstandpunt terug te draalen." Eer
hart had voor de zekerheid de politie
gebeld, omdat ln de weken voorafgaand
aan de bezetting bestuursleden en mede
werkers door onbekenden enkele malen
waren bedreigd met fysiek geweld. Voor
zitter B. Sterk werd op een avond gemo
lesteerd. Eerhart: „Met acties als bezettin
gen heb lk weinig moeite, maar ze moeten
van de mensen en spullen afblijven. Het
wordt toch te gek als Je extra nachtsloten
op de deuren moet gaan zetten?" De poli
tie greep op 12 november echter niet in,
omdat de actievoerders uit eigener bewe
ging afdropen.
L. van Sprang dient de buitenwereld van
repliek. Hij ls voorlichter bij de Stichting
Interim Beheer en tevens spreekbuis van
de .Aktiegroep Kategoraal Welzijnswerk
ls een recht." „Onze mensen raken gefru
streerd. WIJ proberen de primair reageren
de mensen ln de hand te houden, maar dat
lukt niet altijd. Zeker niet als je htm de
toegang weigert. Dan voelt een Surinamer
zich gediscrimineerd."
De actievoerders brachten dezelfde dag
nog een bezoek aan het kantoor van de
gemeentelijk coördinator voor het wel
zijnswerk ln Gllphoeve. De Stichting Inte
rim Beheer beschouwt hem als de „blanke
zetbaas," die wethouder Kuljpers op het
stadhuis heeft Ingefluisterd dat de Instel
ling de nek moet worden omgedraaid. Hij
was die dag echter niet aanwezig om de
grieven aan te horen. BIJ zijn terugkeer
bemerkte hij dat de deur van het kantoor
bedekt was met affiches en leuzen. Op de
sloten was lijm gesmeerd. Een andere
functionaris op het stadhuis, die ook be
trokken ls bij de reorganisatie van het
welzijnswerk ln de Bijlmer, kreeg telefo
nisch te horen dat zijn vrouw wellicht een
ongeluk zou kunnen overkomen.
Niet alleen de „pettata's" hebben deze
ervaringen, maar ook Surinamers, die on
afhankelijk van de Stichting Interim Be
heer activiteiten ln de Bijlmer willen orga
niseren. Een voorbeeld ls de bewonersver
eniging van Gllphoeve, die na Jaren van
chaotische bemoeienis van zowel de ge
meente als de welzij nsins telling, op eigen
kracht de leefbaarheid van het flatcom
plex wil verbeteren. Een van de initiatief
nemers, de heer Ollvlera: „De bewoners
van Gllphoeve zijn altijd gemanipuleerd
geweest door mensen die hier niet wonen.
Daarbij speelden de belangen van ande
ren een rol, niet die van de bewoners." De
eerste dreigbrieven zijn inmiddels al bin
nen en een vergadering moest ijlings op
geschort worden omdat verstoringen wa
ren voorspeld.
H. Axwijk, secretaris van de Stichting
werkgroep heeft de opdracht een nieuwe
opzet te bedenken. De gemeente wil af
van de koepelorganisatie en wil CRM
voorstellen dat zij zelf de subsidiegelden
verdeelt. Gezien de specifieke problemen
van Surinamers en Antillianen zou er
ruimte moeten blijven voor een eigen in
stelling, die zich beperkt tot voorlichting
en algemene belangenbehartiging.
Axwijk heeft er geen goed woord voor over.
„Wij hebben de afgelopen Jaren ervaring
in dit werk opgebouwd en nu wil de ge
meente dat wij alles overhevelen aan
blanke instellingen die de Surinamers niet
kennen." Hij maakt een minachtend ge
baar. .Ambtenaren, die hier nog nooit zijn
geweest, moeten in een paar weken plan
nen op tafel leggen. Daarmee zijn wij
maanden bezig. Zijn wij zo dom en zij
geweldig?"
De doorslag geeft misschien de stem van
de bevolking. De Stichting Interim Be
heer doet verwoede pogingen de bewoners
voor zich te winnen. Volgens B. Sterk,
voorzitter van het wijkopbouworgaan is
dat vergeefse moeite. „Wij hebben ons
lange tijd gedeisd gehouden uit angst dat
we onmlddelljk van discriminatie be
schuldigd zouden worden. Wij zouden on
ze mond nooit hebben open gedaan, als we
er niet van overtuigd waren dat de stich
ting elke goodwill bij de bevolking ver
speeld heeft. Het gaat om een kleine groep
Surinamers, die, belust op macht, racisme
aanwakkert."
Er bestaat volgens Axwijk echter weinig
twijfel over de steun. Als een van de
bewijsstukken toont Van Sprang een
persbericht: driehonderd gezinshoofden
van de flat Gliphoeve hebben in „een
persoonlijk schrijven" wethouder Kulj
pers bericht dat zij zijn beleid afkeuren.
Het blijken echter voorgedrukte stencils
te zijn geweest. De heer Ollvlera van de
bewonersvereniging noemt het een nieuw
voorbeeld van manipulatie. „Wij zijn niet
geïnteresseerd in welzij nspolitiek, maar in
concrete zaken als werk, huisvesting en
onderwijs."
Op zes december belegde de actiegroep
van de Stichting Interim Beheer een
„massameeting* in het cultureel centrum
Ganzenhoef. De gastheer vroeg de aanwe
zigen, onder wie enkele leden van Tweede
Kamer en gemeenteraad, aan te schuiven
met het oog op de „massa die hier wordt
verwacht". Vele stoelen bleven echter on
bezet. De groep, wiens welzijn uiteindelijk
in het geding is, heeft beperkte middelen
om zich uit te drukken. Wegblijven is er
een van.
H. Axwijk: „Zijn wij so dom en zij zo geweldig?"
Interim Beheer, zegt dat wij hier niet te
zwaar aan moeten tillen: „WIJ kennen al
die verhalen, die bedoeld zijn om ons ln
een kwaad daglicht te stellen. In hun
emotie zeggen mensen soms dingen, waar
van zij de draagwijdte niet kunnen over
zien. WIJ werken hier ln het moeilijkste
veld van Nederland, dat kan frustraties
oproepen bij onze mensen. Een dreige
ment heeft in de ogen van Surinamers
bovendien een veel minder zware beteke
nis dan voor Nederlanders." Axwijk aar
zelt niet het wijkopbouworgaan van racis
me te beschuldigen en zegt dat het aast op
de subsidiegelden van de Stichting Inte
rim Beheer. „Het ls de strijd om de du
katen."
Geld ls macht, ook ln de nlet-commerclële
wereld van het welzijnswerk. De gemeente
heeft in 1976 de Stichting Interim Beheer
die macht gegeven door haar te belasten
met de verdeling van subsidiegelden on
der Surinaamse en Antilliaanse groeperin
gen. Het leidde tot heftige ruzies in de
Bijlmermeer. Met name groepen jongeren
voerden oppositie en brachten het be
stuur van de Stichting Interim Beheer
menig maal tot wankelen. Na de Jongste
crisis begin dit Jaar, trad H. Axwijk aan.
Voorzitter L. E. Brandflu mocht blijven,
maar de secretaris is de drijvende kracht.
Brandflu beperkt zich tijdens een gesprek
tot de opmerking dat Je voor een slapende
Surinamer niet bang hoeft te zijn, maar op
moet passen als hij wakker wordt
Axwijk bijt fel van zich af: „Er waren
problemen met de achterban, maar wij
zijn bezig het werk te reorganiseren. De
Jongeren en religieus georiënteerde groe
pen krijgen meer zeggenschap. De ouders
krijgen Inspraak bij het kinderwerk.
De beschuldiging van financieel wanbe
heer ls volgens hem nergens op gebaseerd.
„WIJ steken geld ln activiteiten, die de
gemeente niet wil financieren, zoals de
crèche en extra onderwijs voor leerlingen
die moeilijkheden hebben. Dat brengt ons
op een tekort van tweehonderdduizend
gulden. Daarmee is te leven." De tekorten
bestrijdt de stichting mede met de ziekte
van werknemers. Het geld dat de instel
ling van de bedrijfsvereniging krijgt om
een zieke te kunnen vervangen wordt ge
deeltelijk aan geheel andere zaken be
steed. Volgens Axwijk mag dat, volgens
een woordvoerder van de subsidiegever,
het ministerie van CRM, niet
De gemeente toont weinig Interesse in de
plannen van het nieuwe bestuur. „Oude
■wijn in nieuwe zakken", is de opvatting.
•Na lang aarzelen lijkt zij nu toch de knoop
te wilen doorhakken. Een ambtelijke
it was een koude winteravond. Buiten gierde de wind om het huis. „Prima," dacht
Ier. (Moeder ook, trouwens.) Als die wind niet zo gegierd had, zouden zij nog net het
ihte woesj-woesj-woesj hebben kunnen horen van de windmolen die een meter of
dertig verderop zijn maximale vermogen stond te produceren. Die windmolen zorgde
niet alleen voor hun elektriciteit, maar ook voor de centrale verwarming. Een
toekomstbeeld
klimaat heeft wlnd-
tns en verwarming ei-
IJk tot op grote hoogte
elkaar afgestemd, 's
iters waalt het namelijk
ft hardst. Het ligt dus net
lersom als bij de toepas
van zonnewarmte,
lat gaat ln voor- en nasel-
in principe best aar-
maar 's winters moet
er systematisch worden
Jljgestookt. Technische af-
itemming is natuurlijk
leuk, maar een syteem
moet ook nog een beetje
betaalbaar zijn. In het vak
blad Verwarming en Venti-
atle publiceert ir. J. H. den
Boon van het Centrum
voor Energiebesparing
vandaag een kostenver-
kennende studie. Zijn con
clusie ls dat een concrete
toepassing voor een groep
van tien eengezinswonin
gen op een haar na renda
bel zou zijn.
8amen zouden die hulzen
wn windmolen krijgen,
met een mast van achttien
meter en een spanwijdte
zeventien meter (in
vestering: 140.000 gulden).
Die levert een .maximaal
elektrisch vermogen van
55 kilowatt, Daarmee
"ordt onder andere een
elektrische warmtepomp
van 7.5 kW aangedreven.
die daarvoor maximaal 22
kW warmte oplevert. Dat
gaat in de vorm van warm
water via een ringleiding
naar de tien huizen.
In deze basisgegevens zit
een groot aantal techni
sche keuzes verwerkt,
waaronder een aantal leer
zame. Om te beginnen zal
de aanslultwaarde van de
warmtepomp, 2,2 kW per
woning. Ijzingwekkend
laag zijn. De hulzen zijn
goed geïsoleerd, maar dan
écht goed, dus een stuk be
ter dan wat er nu zoal
wordt gebouwd. BIJ tien
graden vorst en matige
wind berekent de architect
een warmtebehoefte van 7
kW. wat overeen zou ko
men met een stookbehoef-
te van 1500 kubieke meter
aardgas per Jaar.
Die wind giert overigens
óm het huls en er niet door
heen, want de kleren zijn
nu eens echt zo afgewerkt
dat ze dicht zijn en dicht
blijven. Dat maakte men-
chanische ventilatie nodig,
anders wordt het ook echt
benauwd binnen. Uit de
ventilatielucht wordt
warmte teruggewonnen;
de warmtebehoefte daalt
daardoor tot 5,5 kW bij het
zelfde winterweer.
De tien hulzen zouden dus
met een 55 kW (thermisch)
warmtepomp compleet be
diend kunnen worden,
maar dat zou niet slim zijn,
aldus Den Boon Als Je er
een van 22 kW(th) neemt,
ben Je veel goedkoper uit
en je dekt toch nog 85 tot
90 procent van de warmte
behoefte. De rest moet
dan. tijdens de zeer koude
uren, met een centrale gas-
ketel worden bijgestookt.
En het is toch verstandig
om een hulpketel te heb
ben, want in de elektrische
installatie kan natuurlijk
wel eens een storing optre
den. Naast de warmte
pomp (van 23.000 gulden)
staat dus een gasketel (van
tweeduizend) die desnoods
het hele systeem op die
winteravond kan bedienen
(netto vermogen 55 kW).
Den Boon schat het totale
project op een Investering
van 230.000 guldea Wan
neer dit soort dingen ge
woon zou worden en dus in
serie geproduceerd en toe
gepast, zou dat kunnen te
ruglopen tot 170.000. Zijn
begroting voor de exploita
tiekosten komt dan voor
het proefproject uit op
Jaarlijks 3100 gulden per
woning, bij seriematige
toepassing 2400 gulden.
En dat ls heel aardig verge
lijkbaar met de jaarlijkse
kosten wanneer de tien
hulzen elk een gewone ver
warmingsinstallatie krij
gen: 2200 gulden. Als je
aanneemt dat de brand
stofprijzen de komende
twintig Jaar zachtjes blij
ven stijgen, kom Je over die
periode op gemiddelde
kosten van 2700 gulden
Op langere termijn gezien
is dit soort installatie dus
naar verwachting renda
bel, aldus Den Boon. En
voor het proefproject ziet
hij wel een subsidie van 25
procent ln het verschiet,
waardoor de Jaarlasten
voor de piohierende bewo
ners op ongeveer 2400 gul
den zouden uitkomen.
Wat daarmee aan energie
'bespaard wordt, is indruk
wekkend. Per woning
wordt Jaarlijks nog 250 ku
bieke meter aardgas ver
stookt, ln de conventionele
situatie 1800 (voor de ver
warming 1200, plus 400
voor warm water en 200
voor het fornuis).
En dan, we zouden het
haast vergeten zijn, lever
de die windmolen ook nog
elektriciteit, naar schat
ting ongeveer de helft van
het verbruik ln die tien hul
zen. 's Zomers zal het be
schikbare vermogen zelfs
geregeld de vraag overtref
fen, en wordt stroom aan
het openbare net opgele
verd.
Op de stroomrekening van
de bewoners heeft dit een
merkwaardig geringe In
vloed. Die daalt „maar"
van 2500 kilowattuur per
jaar ln de conventionele si
tuatie naar 1800 kWh ln de
opzet van Den Boon. Daar
zit een pikant grapje ach
ter: hij heeft het verbruik
van stroom door zijn deel
nemers krachtig opge
voerd door in de nieuwe
situatie elektrisch te laten
koken. ZIJ verbruiken dus
3500 kWh, waarvan die
1800 Inderdaad zowat de
helft ls.
Om eerst even het over
zicht van de brandstofbe
sparing af te maken, per
aangesloten woning wordt
Jaarlijks nog 500 kWh aan
het openbare elektriciteits
net teruggeleverd, Den
Boon berekent voor zijn
project in totaal een
brandstofbesparing (in de
huizen én bij het elektrici
teitsbedrijf) van 75 procent
ten opzichte van verwar
ming met en koken op
aardgas. Dat is bepaald in
drukwekkend.
Maar nu dat elektrisch ko
ken. Dat ls daarom zo pi
kant omdat het Centrum
voor Energiebesparing tot
nog toe met enig wantrou
wen bezag hoe ln projecten
voor stadsverwarming
elektrisch koken verplicht
werd. Het zou namelijk
economisch niet haalbaar
zijn om, alleen voor het ko
ken. nog een gasnet ln de
wijken aan te leggen. Elek
trisch koken en energie
besparing rijmen niet,
vond het centrum. In de
elektriciteitscentrale
wordt met een tamelijk
laag rendement (dat kan
niet anders) warmte in
elektriciteit omgezet. Als
Je met die elektriciteit dan
weer domme warmte
maakt, ben je raar bezig.
En een kookgasnet is in
sommige gevallen wél be
taalbaar, rekende men uit.
De optiek ligt in het pro
ject van Den Boon inder
daad verrassend anders.
Hier zijn we bezig, winde
nergie methoog rendement
in elektriciteit en warmte
om te zetten. En dan is het
minder raar om op die
elektriciteit ook de aardap
pelen te koken. Of zou toch
een rol hebben gespeeld,
dat op de projectbegroting
20.000 gulden investering
in gasdistributieleidingen
kon vervallen?
De kardinale vraag lijkt
mij, in hoeverre de stroom
voor de aardappelen inder
daad van de windmolen
komt. Aangezien in nogal
wat gezinnen de aardappe
len om dezelfde tijd op
staan, zou daar wel eens
een verbruikerspiekje kun
nen optreden, waarvoor
men nu juist een beroep op
het elektriciteitsbedrijf
blijft doen. Hoe pikant dit
grapje is, moet nog eens
ernstig worden nagegaan.
Maar het project als geheel
ziet er interessant uit, dat
zeker
Deze molen (spanwijdte
tien meter, vermogen 15
kW) drijft sinds vorige
maand de ventilatoren
aan in de droogkamer van
een Leeuwarder hout-
