Mogelijk verbod tuinbouwvergif
twaalf presleys op de planken
tl
delen in tegenspoed
Gevaarlijk gas ontsnapt uit kassen in Westland
k delen in tegenspoed (2)
ir
r i
Ik slaap lekker rustig.
Ik slaap op zwakstroom:
de valige zwakstroom-
deken van Inventum
Ik: Inventum!
normaal leven
geen behoeften
au
J^jpÉRDAG 18 DECEMBER 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5-
icr Albeda vindt dat het
in van enige afstand tussen
en sociale uitkeringen 'be-
iar moet zijn'. De minister
niet bij dat hij hier doelt op
taande volledige koppeling
netto minimumloon en laag-
;iale uitkeringen. Toch kan
enige zijn waarop de minis-
want boven het niveau
het minimum is er al ruim
tussen lonen en uitke-
hta|W
''ziei ntspraak van Albeda kan te-
opzienbarend worden ge-
In de omgeving van de
in G s,er Probeercle men de °Pw'n'
n ''wat af te zwakken. Toch kun
niet onttrekken aan de indruk
proces in gang wordt gezet
r. re< bedoeld om de geesten rijp te
,daj n voor l°slaten van de koppe-
'i, met name die tussen mini-
loon en laagste uitkeringen.
^Wonderlijkste in Albeda's uit-
till; is de argumentatie. Nog
net een jaar geleden voerde
werkgeversverbond VNO ver
campagne voor het maken
een flinke afstand tussen laag-
onen en laagste uitkeringen,
het ontbreken van verschil
en vooral in de lage inkomens
werklozen onvoldoende
ilans ondervinden om een
te aanvaarden. Financieel
zij er immers niet of nauwe-
op vooruit. Het VNO kwam
loc het vermaarde 'dossier' van
een ten van ondernemers die voor
niemand konden vinden,
schap luidde: de sociale
en daarom willen te weinig mensen
nog werken.
Deze VNO-geluiden zijn inmiddels
verstomd. Dat is begrijpelijk. Ruim
een jaar geleden waren er 200.000
werklozen en naar schatting van het
VNO 100.000 onvervulde vacatu
res. Thans zijn er 300.000 werklo
zen en 30.000 vacatures. Daarmee
is meteen aangegeven dat de VNO-
boodschap van vorig jaar nogal
betrekkelijk was.
Maar welke houding nam Albeda
aan tegenover de VNO-campagne?
De minister betoogde dat het ver
schil tussen uitkering nu en loon als
je gaat werken, stellig van invloed
zal zijn op de bereidheid tot wer
ken. Maar om wezenlijke invloed
op die bereidheid uit te oefenen,
zou je verschillen van enkele tien
tallen procenten moeten doorvoe
ren.
Gegevens uit het buitenland
voerde de minister aan als bewijs
voor deze stelling. En omdat zulke
grote verschillen in ons land door
niemand worden gewenst, ook niet
door het VNO. kunnen we het
VNO-dossier bijzetten op de boe
kenplank. zo ongeveer eindigde Al
beda's verweer.
door Hans Schmit
DEN HAAG Een verbod op het grondontsmettingsmiddel
methylbromide lijkt onafwendbaar nu uit onderzoek van het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid (RIV) is gebleken dat
het in het drukbevolkte Westland op grote schaal toegepaste
middel een gevaar vormt voor de bevolking en het milieu.
oerd
niet
rvan
kelij
net
heat heid is in Nederland te goed.
4
er d
ling
Nu echter blijkt de minister ineens
dezelfde argumentatie aan te han
gen als vorig jaar het VNO. „Het BIllSmiddGl
inbouwen van enige afstand, met
name waar dit nodig is om de
mobiliteit te vergroten,'' zo zei Al
beda in het vraaggesprek. Het is
van tweeën een: óf de Albeda van
december 1979 heeft gelijk, óf de
Albeda van december 1980.
Het tot vloeistof verdichte gas komt
niet alleen ln te hoge concentraties ln
de buitenlucht rondom de tuinbouw
kassen voor, maar vervuilt ook de
sloten rond de kassen waardoor regel
matig vissterfte optreedt. Een af-
braakprodukt van het gas, bromide,
verspreidt zich in het water en komt
in verder gelegen vaarten en polder
sloten nog in zo hoge mate voor dat
melk van koelen die uit die sloten
drinken, niet geschikt is voor con
sumptie vanwege te hoge bromide-
gehalten.
Verdenkingen tegen methylbromide
bestaan reeds lange tijd en minister
Ginjaar (volksgezondheid en milieu
hygiëne) constateerde ln september
dat de toelaatbaarheid van het mid
del onder grote druk is komen te
staan. Met het ministerie van land
bouw en visserij Is afgesproken te
proberen het gebruik van methylbro
mide de komende vijf Jaar drastisch
terug te dringen. Verwacht wordt dat
voor de komende zomer, wanneer op
grond van de bestrijdingsmiddelen
wet opnieuw over de toelaatbaarheid
moet worden beslist, tenminste aan
zienlijk strengere eisen aan het' ge
bruik zullen worden gesteld.
dit najaar niet de eerste keer
ïe" worden getrakteerd op een
tlijke merkwaardige ommekeer
igumentatie van de minister.
ies hetzelfde heeft zich voorge
niet de jeugdlonen, waarover
de Tweede Kamer debat-'
Al jarenlang wordt van werk-
zijde betoogd dat die jeugd-
ie hoog zijn, met als gevolg
art ndernemingen minder jonge-
aanstellen. dus hoge
werkloosheid. Albeda's voor-
ff Boersma verdedigde zich
ues i hiertegen, en opnieuw door
stiiii de feiten" uit het buitenland
)mPj te dragen. In landen met bedui-
(lagere jeugdlonen is de ont-
st ehng van dc jeugdwerkloos-
itmJc vrijwel dezelfde als in Neder-
zo luidde de argumentatie.
blisü
ca van Albeda's argumenten dit
lepei ar voor verlaging van-de jeugd-
ie R i is echter, dat het de kansen
!mbk jongeren op werk kan vergro-
U ot Ook hier weer èf Boersma
gelijk, öf Albeda.
luit, lijkt het beste het er maar op te
'en dat geen van beiden geheel
heeft. Waarschijnlijker lijkt
at voorop heeft gestaan dat er
bespaard moest worden, en
msil« vervolgens nog wat argumen-
«ig bij worden gezocht,
rtshi
H' zou de politieke leiders sieren
neer zij voortaan zich de tijd
het zoeken naar valse of on
lelijke argumenten besparen,
i rechtuit zeggen dat naar hun
atting de hoge. gekoppelde so-
uitkeringen niet meer zijn op
gen Althans dat zij niet
Pol£id zijn de prijs daarvoor te
in van hun kiezers. Dan weet
een tenminste waar hij aan toe
ei
:k ii
van
I. ff
scha
/oor
>ohn
Onze mening is dat de koppeling
tussen mihimumloon en laagste uit
keringen gehandhaafd moet wor
den, niet ondanks, maar juist tij
dens de economische problemen
die op ons land afkomen. Het gaat
niet aan om, als het slechter gaat.
de ellende af te wentelen op dege
nen die niet in staat zijn zelf hun
inkomen via de arbeidsmarkt te
verwerven en zijn aangewezen op
sociale zekerheid. Nu ontkoppelen
betekent het zetten van een stapje
in de richting van een economische
jungle waarin iedereen probeert te
pakken wat hij pakken kan, en het
recht van de economisch sterksten
zegeviert.
Uitgerekend nu het slechter gaat is
het zaak gezamenlijk en naar
draagkracht de gevolgen van de
teruggang te verdelen. Dat wil al
lerminst zeggen dat de laagste inko
mens «n uitkeringen mogen rekenen
op behoud van hun koopkracht.
Als het niet snel beter wordt, kan er
een tijd komen dat ook hun koop
kracht moet delen in de achteruit
gang. Waar niet is verliest ook de
keizer zijn recht. Als de lonen in
koopkracht teruggaan, vloeit uit de
koppeling vanzelf ook een terug
gang voor minimumloon en laagste
uitkeringen voort.
Handhaven van de koppeling bete
kent dat de werkers zich in hun
Ionen en inkomens moeten inhou
den. Anders valt die koppeling im
mers niet te betalen. Wordt door de
werkenden, de economisch sterk
sten. wel zelfbeheersing betracht,
dan is ook de financiering van de
koppeling niet moeilijk.
Het is allemaal eenvoudig een kwes
tie van eerlijk delen, niet alleen in
voorspoed, maar juist ook in tegen
spoed.
Methylbromide werd voor het eerst ln
de tweede wereldoorlog gebruikt,
voornamelijk als brandblusmiddel ln
onder meer jachtbommenwerpers.
Rond de Jaren zestig kwam het ln
gebruik als grondontsmettingsmid
del. Ten gevolge van de Intensieve
teelt in de tuinbouwkassen ontstaan
verschillende ziekten, die de wortels
van de gewassen aantasten. Door
methylbromide eens ln de drie vier
Jaar ln de grond te spul ten, worden de
ziekten uit de glazen warenhuizen
geweerd. Momenteel wordt per Jaar
2500 ton methylbromide in Neder
land gebruikt, waarvan het grootste
deel (2000 ton) in het Westland. De
ontsmettingen vinden plaats van
eind augustus tot eind december.
Methylbromide, dat vla Rijnmond en
Terneuzen uit Frankrijk, Israël en de
Verenigde Staten wordt geïmpor
teerd, is ln meer opzichten een ge
vaarlijk gas. Het tast bij inademing
het zenuwstelsel aan alsmede orga
nen als longen, nieren en lever. Het
opgelopen letsel is meestal langdurig
of blijvend. Een extra gevaar is de
reukloosheid van het gas, terwijl de
verschijnselen pas enkele uren na de
blootstelling optreden: wie aan met
hylbromide wordt blootgesteld,
merkt dat niet eerder dan te laat.
Bovendien is er slechts een gering
verschil tussen de concentraties die
geen. blijvend of dodelijk letsel ver
oorzaken: de overgang van ongevaar
lijk naar gevaarlijk is zeer abrupt.
Onvoorzichtig
Met methylbromide wordt niet altijd
even voorzichtig - omgesprongen:
vaak wordt gewerkt met een eenvou
dig systeem van slangen en verbin
dingen, die gemakkelijk los kunnen
raken. Ook bij het vervoer en de
opslag kunnen zich (zeker ln het
Westland waar de kassen dicht bij
woonwijken staan) ernstige ongeluk
ken voordoen Vrijkomend methyl
bromide zet sterk uit: één liter vloei
baar methylbromide levert 422 liter
gas op. zelfs uit betrekkelijk kleine
tanks kan. wanneer deze lek raken en
leeglopen, een grote wolk vrijkomen,
die zich over honderden meters ver
spreidt. Wanneer in een opslagplaats
meer containers van tien ton lek ra
ken (bijvoorbeeld door brand) kan tot
op tien kilometer afstand schade ont
staan en worden 20.000 mensen aan
te hoge concentraties blootgesteld. In
het Westland zijn een twintigtal op
slagplaatsen, die zich vaak in woon
gebieden bevinden. De afgelopen ja
ren is gewerkt aan centrale opslag
bulten woongebieden. Inmiddels zijn
In het Westland wordt het grondontsmettln?smiddel methylbromide op grote schaal gebruikt. Een
groot deel van het gevaarlijke gas ontsnapt uit de kassen, die vaak dicht bij de woonbebouwing zijn
gelegen. Uit dit najaar door TNO verricht onderzoek blijkt dat de concentraties van het gas in de lucht
rond de kassen veel te hoog zijn.
vier van deze plaatsen aangewezen.
Hoe weinig men de gevaren van met
hylbromide onderkent, bleek ander
halve maand terug, toen de politie in
s-Gravezande een illegale opslag
plaats met een tank van achtduizend
liter aantrof.
Het methylbromide wordt doorgaans
via een verdampingsinstallatie onder
een over de bodem gespannen laag
plastic gespoten. Tachtig procent
van het gas komt daarbij in de lucht
en, omdat de kassen nooit luchtdicht
zijn, in de buitenlucht. Onderzoek
naar het optreden van het gas rond
de kas is tot dit najaar nooit verricht.
ADVERTENTIE
Spannende" vraag: wat voor 'n elektrische deken kiest u?
Natuurlijku kiest een Inventum zwakstroomdeken.
Een deken met veiligheidstransformator, die van 220
volt veilige zwakstroom maakt. 7 op de 10 deken-
kopers kiezen voor Inventum en ontdekken
hoe fijn het is om in een lekker warm bed te
slapen. Dat wordt verwarmd door 'n veili
ge, regelbare Inventum zwakstroomdeken.
De hele nacht door. Er zijn zeven uitvoe
ringen in royale maten. Éénpersoons en
tweepersoons onder- of bovendekens.
Slaap op zwakstroom. De veilige zwak
stroomdeken van Inventum.
maar uit het eerder genoemde TNO
onderzoek is duidelijk geworden dat
rond de behandelde kassen ontoe
laatbaar hoge concentraties methyl
bromide voorkomen. Een extra na
deel is dat het zware gas niet via hoge
schoorstenen wordt geloosd, maar op
leefniveau. Volgend jaar zullen de
metingen in de buitenlucht door het
Rijksinstituut voor de volksgezond
heid op grotere schaal worden voort
gezet. Totaal komt in het Westland in
vier maanden tijd zo'h 650 miljoen
liter methylbromide in de lucht.
Bladgroenten
Slechts een klein deel van de gebruik
te methylbromide (twintig procent)
komt in de bodem, waar het wordt
afgebroken tot bromide. Dat bromide
echter werd een Jaar of vijf terug in te
hoge concentraties in bladgroenten
als sla en andijvie teruggevonden,
waarna werd aangeraden de grond na
het gebruik goed met water schoon te
spoelen. Omdat zeer grote hoeveelhe
den methylbromide per hectare moe
ten worden gebruikt (duizend liter),
moet de grond langdurig met „dou
ches" worden doorgespoeld. Dat
doorspoelen begint doorgaans twee
tot drie dagen na de ontsmetting,
wanneer nog niet alle methylbromide
is afgebroken. Via de drainering
spoelt dan methylbromide in de wa
tergangen naast de kassen, waar tij
dens de maanden van ontsmetting
gehalten van enkele milligrammen
methylbromide per liter worden ge
meten voldoende om vissen te
doen sterven.
De uitspoeling van bromide is echter
veel aanzienlijker: in de ontsmet
tingsmaanden worden in de water
gangen naast de kassen gehaltes van
zestig tot zeventig milligram per liter
gemeten; in het polderwater zijn de
gehaltes tien tot veertig milligram
per liter en in het boezemwater vier
tot twintig milligram. In de rest van
het jaar bevindt zich in het polder- en
boezemwater één tot twee milligram
bromide per liter. Ter vergelijking: de
ecologische norm voor waterorganis
men is twee milligram per liter; de
gevarengrens voor vissen bedraagt
veertig milligram per liter.
'Rondpompen'
Het uitspoelen van de ontsmette
grond met water begint overigens
steeds minder effectief te worden.
Door het uitspoelen vervuilt het wa
ter met bromide, maar uit de water
gangen rond de kassen wordt veel
water opgepompt voor de beregening
van de gewassen. Het gevolg is dat de
verontreiniging in steeds sterkere
mate wordt „rondgepompt": van de
honderd kilo bromide die een tuinder
uitspoelt, komt zestig kilo weer terug.
Het effect van de uitspoeling wordt
zo ten dele teniet gedaan, waardoor
het bromidegehalte ln bladgroenten
weer zal stijgen. Er zijn reeds scher
pere controles aangekondigd: een
tuinder die groente met een te hoog
bromidegehalte aanbiedt, is straf
baar.
Er bestaan voor het gebruik van me
thylbromide verschillende alternatie
ven. Het meest voor de hand ligt
vruchtwisseling: het beurtelings met
andere gewassen beplanten van de
grond om het optreden van ziekten
en bodemuitputting te voorkomen.
Deze naturlijke methode is echter
weinig aantrekkelijk, omdat er nu
eenmaal grote vraag is naar gewassen
in jaargetijden dat ze hier niet groei
en. Een andere mogelijkheid is het
stomen van de grond: door drainage-
buizen wordt stoom gejaagd, waar
mee de grond tot zeventig graden
wordt verhit en gesteriliseerd. Deze
methode wordt nu al toegepast, maar
stuit op bezwaren vanwege extra
energiekosten. Die kostenfactor
speelt ook een rol bij andere chemi
sche stoffen waarmee de grond kan
worden ontsmet en die minder ge
vaarlijk zijn dan methylbromide. Een
geheel nieuwe ontwikkeling tenslotte
is het kweken op een bodem van
kunststof, waardoorheen de voeding
wordt getransporteerd.
ADVERTENTIE
NOU EENS GEEN
HAPJE KOMKOMMER
MAAR EEN
SAPJE KOMKOMMER
rauwkost en fruit eten Maar drinken mag
ook Daarvoor is nou die sapcentrifuge van
k Philips (HR 2277. bruto-
149.-). Proost'
it betekent gezondheid
f^ilips Dan is
Igoed
HAAL ER UIT WAT ER
INZIT MET DE PHIUPS
SAPCENTRIFUGE.
PHILIPS g
E
U)
3
In Theater Kunstmin in Dor
drecht zullen de zaterdagmiddag
na kerst zeker twaalf Elvissen op
het toneel verschijnen, Presleys
in glitterpakken dus. Er zullen er
ook een hele hoop zijn die zich als
Kate Bush presenteren en zo mo
gelijk nog meer die zich tot de
Nederlandse Blondie willen laten
uitroepen, zich dus als zodanig
uitmonsteren en de bijbehorende
liederen zo Blondle-achtig moge
lijk ten gehore brengen.
Het speelt zich allemaal af op het
eerste nationale imitatorfestival
voor amateur-artiesten. Een van
de organisatoren achter het ge
beuren is de man van de „toptien
voor sprekende vogels", de Dor-
drechter Ed van der Wal. De op
zet was om ook namaak-polltici,
idem cabaretiers en andere be
kende mensen op het toneel te
krijgen, maar de meeste deelne
mers hebben voor popzangers en
-zangeressen gekozen. Deson
danks ziet Van der Wal het festi
val bij voorbaat al een groot suc
ces worden. Dat moet haast wel,
omdat er zich nu al veertig groe
pen en individuele artiesten heb
ben aangemeld, onder wie één die
politici imiteert. En publiek
komt er zeker ook voldoende. Er
zijn vierhonderd zitplaatsen in de
zaal, maar nu al zijn er tweehon-
derdvtjftig kaarten 3,50) ver
kocht.
Er komen heel wat bandparodis-
ten mensen die de stem van
hun idool op de band bij hun
imitatie gebruiken zegt Van.
der Wal enthousiast. Dat mocht
ook, en toch zijn er ook heel wat
die live optreden. Onder de band-
parodisten vind je Kiss, niet de
Amerikaanse groep, maar een
Nederlandse. Vier jongens uit
Rotterdam die de kleding en de
show van de originele Kiss zo
perfect weten na te doen, dat je
volgens de organisator geen ver
schil ziet.
Twee mensen treden op dei door
Van der Wal een „ontdekking"
genoemd worden: een meisje dat
de Amerikaanse zangeres Connie
Francis imiteert en het bijna
even goed doet, en de presentator
van het programma „Ron van
Steenis. De laatste is ook imita
tor. Als Ron Bird imiteert hij
onder meer Koot en Bie, Tedje
van Es, Cor van dr Laak en F.
Jacobse, één grote familie dus.
verder de bekende discjockey
Lex Harding en anderen.
Heeft zich na de dood van John
Lennon niemand aangemeld die
als de ex-Beatle wil optreden?
Wonderlijk genoeg niet. „Er is
wel een groep druk bezig om ou
de Beatlenummers in te stude
ren, maar of dat nog lukt is niet
zeker. Lukt het ze wel, dan ver
schijnen zij als de Beatles op het
toneel."
Behalve dat er platenbazen en
publiciteitsmensen in de zaal
aanwezig zullen zijn die de ama
teurs wellicht een stapje verder
helpen, mogen de drie die als de
besten van allemaal gekozen
worden, volgend voorjaar naar
Londen. Ook daar wordt dan een
imitator-festival gehouden, maar
zo ver is het nog niet. De inschrij
vingstermijn voor Dordrecht is
nog niets eens gesloten. Wie ook
mee wil doen, moet zich vóór
aanstaande maandag opgeven.
Een briefje naar postbus 36Ö in
Dordrecht is genoeg, maar dat
moet dan wel vandaag nog.
Hoet zit het overigens met de
vogel-toptien? De aandacht
blijkt een beetje verflauwd en
daarom zint Van der Wal alweer
op iets nieuws. Hij denkt aan een
tijdschrift dat uitsluitend gericht
is op alles wat met imitatie te
maken heeft, mensen of dieren
dat maakt niet uit. Daar zal vast
wel belangstelling voor zijn,
denkt hij.
Queen, een elfjarige Duitse her
der uit de Amerikaanse stad Phi
ladelphia, kreeg een verlam
ming in haar ruggegraat. De
hond kon in het geheel niet meer
uit de voeten, maar dierenarts dr
Lincoln Paker vond een oplos
sing voor haar: hij construeerde
een passense rolstoel voor de
slappe achterpoten van Queen,
waarmee hond en arts hier tot
beider tevredenheid een omme
tje maken.
Het koor van Christ Church Ca
thedral in de Engelse universi
teitsstad Oxford bestaat al meer
dan vierhonderd jaar. Er zingen
zestien jongens en twaalf (jonge)
mannen in. die de NCRV dins
dagavond op de televisie laat
zien en horen. Het koor geniet
zowel nationaal als internatio
naal grtoe faam, lezen we in de
NCRV-gids. Daar wordt dan ook
heel hard voor gewerkt. „Discipli
ne en nog eens discipline", zegt
dirigent Simon Preston. „Op dat
punt zijn we erg streng. En verder
houden we van muziek, we doen
dit voor ons plezier. Het is voor
ons geen straf om dagelijks een
uur te repeteren en te zingen tij
dens de aonddienst." Hoe komen
ze aan jongens van die leeftijd
die zo vol overgave meedoen en
nog prachtig zingen ook? Ze zit
ten in Oxford op een kostschool
en daar is uiteraard keus genoeg.
Maar „de selectie is streng. Elk
jaar houden we audities. Van de
vijftig kandidaten worden er ge
middeld vier gekozen. De jon
gens zijn dan acht neven jaar.
Op die leeftijd is concentratie het
grootste probleem. Hierop zijn
dan ook de eerste oefeningen ge
richt. Pas als ze elf a twaalf zijn
kunnen ze een uur achtereen
hard werken." Krijgen ze de
baard in de keel, dan pas gaan ze
er uit. Of zo'n joilgen van tien
niet liever achter een bal aan
rent? „Dan doen deze jongens
ook," zegt Preston. „Tot hun
scholing hoort nu eenmaal de
koorzang. En ik weet zeker dat ze
niet tegen hun zin repeteren en
zingen. Laat niemand zich
zorgen maken over deze jongens.
Ze leiden een normaal leven, al
thans naar Engelse maatstaven."
Binnenkort is het zo ver: de
schoolkinderen van Nowosibirsk
in Siberië kunnen niet meer naar
school. Niet dat er geen scholen
genoeg zyn, maar de schoolbe-
hoeften zijn op. In de hele stad is
geen schrijfpapier meer te krij
gen, evenmin als potloden, pen
nen en verf. De winkels zijn een
voudig leeg. meldt het dagblad
Sovietskaya Koultoura. Dat is
overigens niets niews, zegt het
blad. Al jaren worstelen de scho
len met een ernstig tekort aan
schrijfbehoeften. De winkels
kunnen nooit aan de vraag vol
doen. Dat komt daardat ze zelf
nooit genoeg voorraad kunnen
krijgen. Bestelt een bedrijf voor
37 000 roebel papier, dan ont
vangt het hoogstens een tiende.
Moeten er twee miljoen potloden
komen, dan kan men rekenen op
niet meer dan vijfhonderddui
zend. De schoolkinderen zouden
zo graag eens kleurpotloden heb
ben, maar daar is bij deze tekor
ten helemaal geen kijk op.