Pompei beleeft nieuwe ramp
Friese dichter Schurer
geen recht gedaan
Ballet Zijwind
mist duidelijkheid
Yuzuko Horigomi
Verkouden?
Otrivin
helpen direkt
Schade door aardbeving waarschijnlijk reusachtig
Hans Richter-Haaser overleden
neusdruppels
WOENSDAG 17 DECEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
- ROME (DPA) De aardbeving in Zuid-Itallë heeft met haar catastrofaal geweld cultuurgoe
deren verwoest, die, voor een deel althans, een meer dan 2000-jarige geschiedenis hadden. Nog
kunnen de experts geen balans van de vernieling opmaken: het staat echter wel vast, dat de
bezoekers der Zuidltaliaanse gewesten Campanlë en Basilicata in de toekomst verstoken
zullen blijven van de vele bezienswaardigheden die tot nu toe tot de kunsthistorische schatten
in deze omgeving behoorden.
J „Pompei sterft nogmaals" berichtten
de vaklieden, na een eerste overzicht
van de schade aan deze unieke getui
genissen uit de oudheid opgemaakt
J te hebben, „en om het uur komen er
nieuwe barsten In de gebouwen: hier
►stort een riiuur In. daar een zuil,"
klagen ze.
Meer dan honderd bouwwerken van
deze Romeinse stad in de 5e eeuw
voor Christus gesticht, in 62 na Chris-
- tus al een keer door een aardbeving
verwoest en 17 Jaar later door een
«uitbarsting van de Vesuvius onder
lava bedolven öjn Ineengestort of
ernstig beschadigd. „De voortduren-
4 de regen van de laatste dagen en het
onkruid, dat ln de lente In de nieuwe
muurspleten zal woekeren, zullen de
rest doen," zegt professor Fausto Ze
vi, die de zorg heeft voor het antieke
cultuurgoed van Campanlë
i'
Uitwerking
gesloten werd. is de uitwerking van
de beving ook nog niet te schatten.
Hier had de overheid eerst de handen
vol om de daklozen te verwijderen,
die in hun panische vlucht naar het
gebied van de opgravingen gingen en
daar beschutting en een dak boven
hun hoofd zochten. Eerst nu kan de,
schade opgenomen worden.
In Caste 11 am are dl S tabla, het vroe
gere Romeinse thermaal oord Stabl-
ae. zullen kunstliefhebbers in de toe
komst tevergeefs naar de antieke vil
la 8an Marco zoeken. Ze werd als
door een bomaanslag nagenoeg met
de grond gelijk gemaakt. De wonder
mooie fresco's die de zolderingen van
het gebouw versierden, bestaan ook
niet meer. De schade voor zover die
kan worden berekend, bedraagt meer
dan 5 miljoen gulden
Zeldzame schilderijen, en uit kunst
historisch oogpunt waardevolle litur-
eeuw vernield. De kerkschat van de
kathedraal van Muro Lucano die
zeldzame werken van de architect
Giuseppe Valadier telde, ls niet meer
op te sporen. De gehele kerk, even
eens uit de 16e eeuw. werd een puin
hoop. In Potenza, waar in het histori
sche stadscentrum dat ondertus
sen voor bezoekers werd afgesloten
nog altijd bouwvallige gebouwen
worden gesloopt, werd aan twee ro-
maanse kerken eveneens zware scha
de toegebracht.
Maar vooral Napels, de stad die zo
rijk ls aan cultuurschatten, klaagt
over onatzlenbare schade ln musea
en kerken. Tweeëntwintig bedehul
zen, die meestal vanwege kunstwer
ken ware musea zijn, werden onder
tussen gesloten van de dom. de
San Pietro Majella tot de kerk van
Donna Reglna.
In het nabije Herculaneum, dat voor
het publiek eveneens tot nader order Zo zijn
gische voorwerpen werden onder de GOSlOtGfl
e kerken, die ln de nacht van de
aardbeving Ineenstortten, begraven.
Un ln Balvano fresco's uit de 16e
Wereldbekende kunstoorden, zoals
het Capodimonte-museum en het Na
tionaal archeologisch museum, waar
vooral de ln Pompei en Herculaneum
opgegraven antieke beeldhouwwer
ken en andere voorwerpen tentoonge
steld zijn, blijven eveneens voor on
bepaalde tijd voor bezoekers geslo
ten. .Alleen voor Capodimonte zou-
.den we 5 miljard lire moeten opbren
gen. We zullen wel tot nader order
met de schade moeten leven." zegt
een woordvoerder van het museum
bestuur op gelaten toon. Hier werden,
om een voorbeeld te noemen, door de
druk van de aardschok, antieke
Griekse vazen anderhalve meter ver
geslingerd vooraleer ze braken.
Gevaar
„We zijn ervan overtuigd, dat geen
vierkante centimeter der fresco's of
stucwerken, geen enkel archeolo
gisch voorwerp of enig museumge
bouw de natuurramp zonder schade
doorstaan heeft" zegt Raffaello Cau
sa, hoofd der galerijen van de Zuid-
Italiaanse stad. Hij heeft het ook over
een ander gevaar: ln de talrijke ker
ken zijn waardevolle fresco's van de
wanden losgekomen. „WIJ weten niet,
wanneer ze volledig zullen loskomen
en naar beneden vallen. Als men er
niet onmiddellijk Iets aan doet, komt
er nog meer schade."
Pompei heeft ln de loop der tijden miljoenen bezoekers getrokken onder wie de groten der aarde. jb<
eind oktober werd de niïenstad bezocht door de Britse vorstin Elisabeth.
over eens. dat de natuurramp oude
Italiaanse kwalen van het cultuurbe-
De deskundigen zijn het er nochtans leid aan het licht heeft gebracht." De
aardbeving heeft de oude ziekte van
onze cultuurschatten aanzienlijk ver
scherpt" zegt Causa. Zijn hulpkreet
luidt: „We hebben nu geld en
den nodig: restaurateurs, geolog
door Inoka Sluiter'
LEIDEN Zijwind het nieuwe ballet van artistiek leidster
Kathy Gosschalk op muziek van Henrijk Górechl, dat bij het
Werkcentrum Dans ln première ls gegaan, ls geïnspireerd op
een ets van Paul de Konilng. Daarop ls een vtouw algebeeld.
die staande in de wind, haar Jurk uittrekt. Het ls een nogal
summier gegeven dat de nieuwsgierigheid opwekt. Welke
emoties heelt het bij de choreograa! opgeroepen, hoe wordt
daar vorm aangegeven?
Er zijn drie delen. Het eerste vormt de
inleiding tot het tweede waarin de
climax plaatsheeft. In het derde deel
treedt de rust ln, aldus de program
matoelichting De climax van wat
wordt niet duidelijk. Er zijn enkele
fraaie beelden, maar overheersend la
de vrijblijvende beweging en ondui
delijke relaties. Als het voorbij ls,
weet Je eigenlijk niet wat er gebeurd
Om de wind op te roepen staan vier
grote ventilatoren opgesteld, die ech
ter weinig meer toevoegen dan het ln
beweging zetten van de kostuums
van de meisjes. Veel Interessanter ls
de beweging ih het eerste deel die
door de wind ls geïnspireerd. Dit Idee
kan Intensiever worden uitgewerkt
en als karakteristiek voor de bewe
ging van het hele ballet gaan gelden.
De kostuums van Leonne Hendrick-
sen blijken vaak krap gesneden op
het bovenlijf van de meisjes. Dat was
ook al het geval ln Kollektle van
Blanca van Dillen, maar bij deze kos-
-Speciaal vandaag
tuums wordt de aandacht hinderlijk
afgeleid door de vraag of het allemaal
wel blijft zitten. Erg flatteus zijn ze
ook niet, maar dat ligt meer aan de
uitvoering van het ln wezen wel Inte
ressante ontwerp. Het LAK-theter ls
een klein, maar geschikt theater zon
der voordoek. Zodoende kon men ge
tuige zijn van de meest Ingewikkelde
wijze waarop een achterdoek kan
worden opgehangen. Dat duurde lan
ger dan het hele ballet en deed een
ware aanslag op het geduld
Zijwind ls geplaatst tussen twee ijzer-
sterke balletten. Tafelmanieren van
Czarny la een glashelder ballet dat op
de principes van de minimal dance is
gebaseerd. Die principes worden niet
zo streng volgehouden als bijvoor
beeld bij Lucinda Childs, een van de
pioniers van de minimal dance, maar
daardoor wordt het visueel wel speel
ser. Het ls beweging om de beweging
en de overzichtelijke structuur
maakt het ballet boelend.
In Quaquaraqua van Tuerllngs gaat
het om een dramatische boodschap;
het uitzichtloze bestaan ln een kleine
Zuidltaliaanse stad. Deze dans
draagt de boodschap over op overtui
gende wijze.
door Pieter Terpstra
HEERENVEEN Het is droevig, dat aan de in 1968 overleden Friese dichter, politlcuftp
strijder voor de Friese beweging Fedde Schurer, voor wie in Heerenveen een bepaald
geslaagd gedenkteken werd opgericht, nu ook een totaal mislukt toneelstuk is gewijd.
de
rt
BRAUNSCHWEIG Afgelopen za
terdag is, naar nu ls bekendgemaakt,
de bekende Duitse pianist en compo
nist Hans Richter-Haaser op 68-Jarige
leeftijd overleden. Richter-Haaser
moest worden opgenomen tijdens de
generale repetitie van een plano-con
cert dat hU zou geven ln de gemeente
lijke concertzaal van Braunschweig,
een plaats ln het oosten van de Duit
se Bondsrepubliek. In de staat Neder-
Saksen.
Enige uren later stief hij ln
het ziekenhuis aan de gevolgen van
een longembolie.
Hans Richter-Haaser werd ln 1912 ln
Dresden (thans in de DDR gelegen)
geboren. Hij studeerde aan de Hoch-
schule für Musik in zijn woonplaats,
maar zag zijn muzikale loopbaan
aanvankelijk onderbroken door de
Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog
zou zijn naam snel doorbreken. In ons
land maakte hij ln 1954 ln Den Haag
een opvallend debuut HIJ zou met
vrijwel elk Nederlands orkest
den en gaf blijk van een veelzijdige
interesse voor de muziek: zijn reper
toire was nauwelijks beperkt. Tot zijn
specialiteiten behoort het fameuze
Pianoconcert voor de linkerhand van
Maurice Ravel dat door Richter-Haa
ser een heel eigen interpretatie kreeg.
Richter-Haaser heeft zich laten ken
nen als een zeer begaafd pianist, die
eenvoudig en bescheiden was ln zijn
optreden, sober en beheerst in zijn
spel. Hij had een feilloze techniek en
trof vaak door de grote zekerheid
waarmee hij speelde. Als componist-
verzorgde hij onder meer twee plano--
concerten en een symfonie ln C-moll.
In datzelfde Heerenveen de woon
plaats van Schurer gaf de Friestali
ge toneelgroep Tryater één van de
vier introductievoorstellingen van
,jk kin net oars" (ik kan niet anders)
van Oene Spoelstra.
Het ln de aankondiging gebruikte
woord „toneelstuk" is het eerste dat
moet worden bestreden. Het ls name
lijk een taferelenspel over Schurers
levensloop. Het tweede dat ln deze
prod uk tie moet worden aangevallen
ls de wijze waarop Schurer wordt
uitgebeeld. De schrijver heeft hem
niet persoonlijk gekend, hU heeft wel
over hem horen spreken. Er zijn ge
dichten en (onvoltooide) autobiogra
fie gelezen. Vrijmoedig schrijft hij
niettemin in het programma, dat hij
zijn persoonlijke keus uit die stof
aaneensmeedt tot. een nieuw leven:
Schurer zoals niemand hem gekend
heeft, Schurer zoals hij misschien al
leen ln zijn angsten en dromen ls
geweest
Als dit. met gebruikmaking van fan
tasie en intuïtie gebeurt met betrek
king tot een reeds lang overleden
figuur, dan kan het resultaat alleen
aanvechtbaar zijn. Maar in dit geval
hebben velen Schurer nog gekend en
ze kunnen moeilijk anders zeggen
dan dat de wijze waarop Spoelstra
hem gestalte heeft gegeven ernaast
is. Nergens herkent men de man die
ondanks zijn strijd en problemen het
leven grenzeloos lief heeft en over een
ontwapenende humor beschikt. De
Schurer van dit taferelenspel ls meer
koppig dan strijdbaar en er komt
hem vrijwel geen glimlach om de
mond. Met het zogenaamde „koor",
figuren voorstellend uit het leven van
de man die in dit spel voornamelijk
aan een lessenaar voor de klas zit,
worden allerlei taferelen gespeeld
waarbij het opvalt dat aan een ge
beurtenis voor Schurers geboorte rui
me aandacht wordt geschonken ter
wijl de belangrijke na-oorlogse perio
de als een rijtje Jaartallen wordt afge
daan. Als er toch een toneelstul r
Schurer moest worden gewijd, f
had de schrijver beter een
diens leven (bijvoorbeeld zijn q
als onderwijzer wegens zijn p
sche overtuiging) kunnen ultd
ln plaats van deze door reglsseaf
de Neef en componist Henk i
luidruchtig uitgewerkte tafereAgl
te roepen. Hoofdrolspeler Roml
Leeuw leek alleen uiterlijk wj™
8churer
En de spelers die het merkwi
„koor" brachten deden ln li
hun best
DE ZESDE KLAS
Dat een overvloed aan tend-
tijd en een flinke pot met geld
echt niet de belangrijkste
voorwaarden voor kwaliteits
werk tljn, soals de grote om
roepen steevast willen doen
- geloven, heeft de mlnl-omroep
IKON al bij verschillende ge
legenheden bewesen. Creatlvi-
telt en talent koenen vaak met
beperkte middelen goed alt de
voeten.
Dat wil helemaal niet teggen
dat er bij de IKON nooit Iets
mislokt, maar op weinig plaat
sen tollen de fouten to reyaal
worden erkend om er daarna
lering uit te trekken en om dan
met aanstekelijke blijmoedig
heid opnieuw te experimen
teren.
Dat laatste is nu met succes
het geval met de gespeelde te-
vendelige serie „De tesde
klas" waarvan vanavond bet
eerste deel wordt ultgesonden.
Iedere aflevering kan niet lan
ger zijn dan een half uur. Voor
drama-afleveringen staan
over bet algemeen minimaal
55 minuten. Toch komt de
comprimerende vorm waarin
moet worden gewerkt het ge
heel ten goede. In die Be-
schr&nkung zeigt slch der
Meister. Er gebeurt veel span
nends in weinig tijd.
„De sesde klas" ia oorspronke
lijk speciaal voor televisie ge
schreven drama dat helemaal
ls opgebouwd vanuit de erva
ringen die Mary Michon we
ken lang Kittend achterin tes-
de klassen van twintig scholen
opdeed. De onderwerpen voor
de seven afleveringen xijn
voortgekomen uit datgene wat
de kinderen overkwam en hoe
se met elkaar omgingen.
Tot voor kort bestonden de
programma's alt vraagge
sprekken, documentaires en
portretten. Nu is de IKON ech
ter toegegroeid naar drama,
het moeilijkste dat op televi
siegebied kan worden gedaan.
Een ambitleuse onderneming,
temeer daar kinderen op
heel natuurlijke wijse de
meeste, hoofdrollen spelen.
„De zesde klas" is een produkt
van teamwerk met als regis
seurs Trudy van Keulen en
Ruud Schuitemaker.
B.D. Ned. 2/18.59
Verboden
Enige verbodsbepalingen die gis
teren al van kracht hadden moe
ten zijn, maar het helaas wel nooit
zullen worden:
1. Definitief verbod op het gebruik
van de mistmachine bij het optre
den van popgroepen. Uitzonderin
gen voor samenscholingen van
Luv, Babe en Dolly Dots; ln die
gevallen extra veel mist svp. De
mistmachine komt tevoorschijn
bij iedere groep die van zichzelf
niets te bieden heeft. Heeft de
regisseur ook ln de gaten dat het
absoluut niks voorstelt wat daar
beneden lawaai staat na te doen.
dan trekt hij alle registers open
Dan krijgen we behalve mist, ook
nog felle rode en groene lampen
recht ln de camera, terwijl hij net
zo lang met de knoppen frunnikt
tot het beeld geen halve tel meer
stilstaat. Zo ziet het popgebeuren
er al tien Jaar uit. En toen was het
al ouderwets. Verboden, dus.
2. Verboden op de markt mensen
te vragen naar iets waarvoor ze
niet op de markt zijn. Dit geldt
voor alle omroepen en vooral voor
alle actualiteitenrubrieken: De
straatvraag stelt niets voor, lijkt
soms op een enquête, maar die
zijn er om gewantrouwd te wor
den. En mocht u op de Albert
Cuyp ook het slachtoffer zijn ge
worden van deze nleuwsvandalen,
dan zult u achteraf ongetwijfeld
gemerkt hebben, dat uw enig Juis
te antwoord eruit was geknipt.
Het straatinterview ls kul uit een
heel diep, zwart gat.
3. Ook verboden: programma's te
voren luidruchtig ronkend aan te
prijzen. Bij voorbeeld: de omroe
per van de AVRO meldt alvorens
Toon Hermans aan de slag mag
gaan. dat de Nederlandse pers
unaniem was 1980. Toon op z'n
best. Dit is waar en tegelijk niet
waar. De pers was helemaal niet
unaniem. Maar de pers, althans
dat ene blad dat de energieke knul
als pers beschouwt, Ja, dat was wel
door Ruud Verdonck
unaniem. Ook heel dom ls de aan
kondiging dat er nü een spannen
de thriller gaat komen. Thrillers,
het woord zegt het al, zijn gewoon
spannend van zichzelf. Nog ont
zettend veel dommer ls het, als
een nietszeggend fragmentje van
enkele Chinese heren, een Chinese
dame en een middeleeuwse Itali
aan, gezamenlijk wat losjes pra
tend, wordt getoond ter aanprij
zing van aflevering nummer drie
van Lessen ln Liefde. Zoals dins
dagavond gebeurde. En wat riep
de omroepster erbij? De plat
vloersheid: „Zeker ln deze afleve
ring zitten veel pikante situaties
waarbij een hoofdrol voor de lief
de ls weggelegd". Dat is nog ontr
zettend veel erger als bij de eerste
aflevering van Scruples, een paar
weken terug, toen ze hardop
dacht, dat wij thuis bijzonder
graag enige tijd zpuden verkeren
ln de wereld van glitter, glamour,
pracht, rijkdom, haat en liefde.
Kan dat voortaan gewoon aan de
kijkers thuis overgelaten worden?
En pikante situaties met een
hoofdrol voor de liefde, bij de
TROS? Wat u denkt, zal het toch
wel niet zijn. Die serie valt alleen
maar tegen en valt niet meer met
enkele pikanterieën overeind te
trekken
Allemaal verboden
Man
Even man en paard noemen. Ard
Horvers, dus. Dinsdagavond ver
ving hij Wlbo van de Linde, in
Tros Aktua.
Arme Schoup. Dacht dat hij daar
beneden op de reservebank zat.
Voor als de baas er eens een paar
dagen tussenuit zou trekken. Met
de witkwast penseelde hij vaardig
en verbeten de ellende van de we
reld ln de kleuren zwart, zwart en
zwart.
Wlbo weg. En wie komt er opdra
ven. de kerstman van Wlbo Een
meneer met het Van de Linde
standaardpak aan, met Wibo's el-
gen oordopje ln. En hij gaat ook
precies staan waar de chef zou
gaan staan bij heel erge onder-
Wie vermoordde de kerstman?
B.b.h.h. miste Ik het eerste half
uur. Maar na vijf minuten war
ming up. was ik er al achter dat
alleen Frau Love het gedaan kon
hebben. Hele sterke detectives la
ten Je ln die waan. om ln de laatste
twee minuten met de echte dader
op de proppen te komen.
Maar dit was een hele slechte, dus
dat was ons zelfs niet gegund. Ze
had het gedaan en verraadde zich
zelf zo stuntelig en duidelijk, dat
Ik even meer waardering kreeg
voor Deadline
Een C-fllm. Zodat er enige erger
nis komt. als het bovendien zo
lang duurt voor het einde komt.
Dan valt ook op hoe raar het ls om
ln Duitse films mensen elkaar met
Engelse namen te horen aanspre
ken. Ogen dicht, en daar klinkt
zo'n hoorspel uit de Jaren vijftig.
Ogen open, en daar ls hetzelfde
stuk, even zwak geacteerd.
Er komt veel zeer vermakelijk de
tectivewerk uit Duitsland. Maar
ook gewone rommel. De bedoeling
Ls dat de Nederlandse omroepen
dat ln eigen beheer even schelden.
Wilt u niet zo veel vragen?
door Louwrens Langevoort
AMSTERDAM De Vara laat het
publiek ln Amsterdam en later op
de radio nagenieten van het juni
dit Jaar gehouden Koningin Elisa
beth Concours ln Brussel. Vier prijs
winnaars komen deze winter naar de
Kleine Zaal van het Amsterdamse
Concertgebouw. Enkele weken gele
den maakte Mihaela Martin een op
vallend debuut, maandagavond was
het aan de Eerste Prijs Winnares Yu
zuko Horgome.
Deze 23-Jarige Japanse violiste maak
te overigens al op 14 oktober jl. haar
Amsterdamse debuut ln de Grote
Zaal van hetzelfde gebouw. In het
eerste concert van de Meesterserie
speelde zij met het Residentie Orkest
Beethovens Vioolconcert. Ondanks
het weinig gelukkige gesternte het
orkest en dirigent Erdelyl waren niet
erg op dreef vielen toen haar prach
tige toonvormlng en IJselijke zuiver
heid op. De wat onderkoelde interpre
tatie werd maar aan het ongelukkige
samenspel geweten. Ze ging erg be
dachtzaam te werk; nooit heeft Beet
hoven zo lang geleken.
In zekere zin deed dit euvel zich ook
maandag voor. Mozarts Sonate ln
Bes KV 378 moest het bepaald niet
hebben van levendig spel. In h
tie Andante sostenuto kon r
wat uitleven met een licht*
mantische vervoering. Ook i
mantlsch dan barok was haar tl
Bachs Sonate ln C voor vio<
Technisch fabuleus goed. met
in de duivels lastige fuga. r
constante stoere toon bleek in dl
delen weinig genuanceerd.
Veel beter verging het de
(Klaaglied) van haar landgem
kemitsu. In dit boelende duo
viool en plano heeft de c
aardig wat hoogstandjes geste
dergedompeld ln een redeli,"
slek sausje. Yuzuko Horigoni
zich er schijnbaar moeiteloos
Brahms' Sonate tenslotte wer^
krachtmeting tussen violiste e
nlst. Maar dat lag voornamellj
de hele avond al erg potig i
Jean Claude Vandeneynden.
Yuzuko Horigome heeft bewea
technisch fenomeen te zijn, c
vendien ook qua programma-o
en timing kan boelen. Maar e
roeren doet ze me niet.
De volgende prijswinnaar in
rie is de Amerikaan Peter
die in de eerste instantie als
overwinnaar te boek stond. Opi
dag 3 februari 1981 speelt hij
bert, Prokofjek. Schönberg en
hoven.
ADVERTENTIE
Arme Schoup. Hij mocht de we
reld al niet meer waarschuwen en
nu mag hU de noodklok over Ne
derland ook al niet meer lulden.
Zo komt ledereen op z'n plaats
terecht.
Vangen
Misdaadfilms leven bij de gratie
van de Juiste held met de Juiste
verrassing op het juiste moment.
Zeer slechte zijn die, waarbij Je
halverwege al op je klompen kunt
aanvoelen, wie het gedaan heeft,
terwijl de makers nog hijgend in 1
de weer zijn om dat verborgen te
houden. Zoals vrijdagavond met
Positief (3)
Bij de dopingcontrole.
Mies Bouwman ook al betrapt.
Riep nog even dat ze eigenlijk veel
betere programma's kan maken.
Maar Ja, de AVRO vond dat trucje
van haar met een zaal vol druk
publiek zo aardig. Dat ze dan zo
leuk kan doen, alsof het haar ook
allemaal ter plekke overvalt De
zelfbevestlgende populariteit
Mis. Betrapt op de vragen waar
mee je een auto kan winnen. Die
maakt ze ln eigen beheer. Onge
schikt voor moeilijkere program
ma's, dat blijkt.
Maar wel een vakvrouwtje hoor.
Zo, hebben we tenminste ook nog
een scheldwoord erbij geleerd.
Lees voor het kopen eerst dr
[aanwijzingen op de verpakking
uitsluitend verkriigbaar bi| apotheker en drogist
