De mooiste wetten ter wereld ^RDAG 13 DECEMBER 1980 Dom Helder Camara staat niet meer alleen in Brazilië. De leiding van de kerk in dat land heeft in een opmerkelijk veranderingsproces oog gekregen voor de nood van de armen in het land. Hoewel de regering een „democratische opening" voorwendt, neemt de lllilspanning tussen kerk en staat dientengevolge toe. ■IQ Deze ontlaadde zich vorige maand, toen de bijha tweehonderd bisschoppen van Brazilië eensgezind protesteerden bij de uitwijzing van pater Vito Miracapillo. door Aldert Schipper TROUW/KWARTET 15 vorde ïn. Bi '564! rijgba 2n de Voor het eerst sinds Jaren heeft atje 4de Braziliaanse regering van „de democratische opening" weer een katholiek priester het land uitge zet. De rooms katholieke hiërar chie en de protestante kerken hebben met felheid gereageerd. Een incident dat op zijn minst duldt op twee nieuwe ontwikke lingen. De rooms katholieke hiër archie ln Brazilië ls duidelijker en meer dan ooit verenigd en heeft gekozen voor vereenzelviging met de strijd van de arme meerder heid van het Braziliaanse volk. De kerk ln Latijns Amerika heeft de maat schappelijke afmetingen van het evange lie ontdekt. Aan de hand van de eens zo itlw| lesmade bevrijdingstheologie maakt de kerkelijke leiding de worsteling van mil joenen mensen om werk, een behoorlijk om voedsel en om de democratische rechten nu tot haar eigen strijd. terkelljk ls het proces dat zich heeft tspeeld ln Brazilië met zijn 120 miljoen n. In de kerk werken bijna 200 bls- •ppen en vele duizenden priesters en .e-helpers ln de talloze baslsgemeen- Khappen die er sinds 1066 zijn ontstaan. De eenheid van het episcopaat althans In theorie bleek dit Jaar, toen de bis schoppensynode een radicale brief over het bezit van de grond bijna unaniem unnam. De eenheid bleek deze herfst nogmaals, toen een priester van Italiaanse afkomst, pater Vlto Miracapillo, die actief was ln vakbondswerk, per decreet werd uitgewezen. Trouw sprak met pater Vlto, die deze week enkele dagen ln ons land was ln werband met de kerkelijke ad ven t- sacüe Solidartdad Miracapillo ls een 31-Jarlge niet al te grote Italiaan van boerenafkomst. Zijn familie toont ln de buurt van Bari aan de Adrlatl- sche Zee. Een bescheiden man van niet al te veel woorden. Toch was hij deze herfst de Inzet van een nationale opschudding ln Brazilië. Aanleiding tot de rel was pater Vlto's weigering om op de Braziliaanse onafhankelijkheidsdag de feestmis te vie ren, maar de eigenlijke oorzaak van zijn uitwijzing was dat Vlto Miracapillo zich nauwgezet hield pan de nieuwe politiek van de Braziliaanse bisschoppen en dien tengevolge ln botsing kwam met de rege ringspartij. Slavernij» Pater Vito kwam ln 1975 als parochiegees telijke te werken in het bisdom Palmares, een suikerrletgebled ln het noordoosten van Brazilië. Een van de vijfduizend bui tenlandse priesters die ln Brazilië hun werk doen. Een simpel pastoortje met zijn hart op de goede plaats. In vijf Jaar doopte hij 5000 kinderen en hij ls er nog trots op ook. „Toen lk in Palmares kwam, merkte lk dat een deel van de mensen praktisch nog ln een situatie van slavernij leefden. De men sen waren volledig rechteloos. Er was bij na geen werk. geen huls, geen kleding, geen voedsel. Het enige werk dat er was, werd beloond met 3.400 cruzeiros (onge veer 110 gulden, ap.) per maand. Maar dat werk was alleen maar zes maanden van het Jaar beschikbaar. De mensen waren afhankelijk van de plantages waar rietsui ker werd verbouwd of van de raffinaderij, waar van het riet onder meer de alcohol wordt gemaakt, waarop steeds meer au to's rijden. In 1965 had de regering een groot stuk land onteigend. Een deel daar van was onder duizend gezinnen verdeeld, maar de rest kwam toch weer ln handen van rijken. Brazilië heeft de mooiste wet ten ter wereld, maar wie deze wil toepas senwordt beschuldigd van commu nisme." Pater Vlto kon dat niet zomaar aanzien. Voordat hij het wist was hij bezig de Braziliaanse wetten te bestuderen en deze Er ontstond een rel. Senator Severino Cavalcante van de regeringspartij PDS vroeg om een bevel tot uitzetting van deze buitenlandse priester. „Ik zou de politieke onafhankelijkheid van Brazilië ontkend hebben," zegt pater Vito. „Maar in werke lijkheid ging het er om dat lk niet klaar stond wanneer een rijke familie een kind wilde laten dopen zonder dat er gewone mensen bij waren. Maar Cavalcante ver weet me dat lk weigerde te dopen en geen huwelijken wenste ln te zegenen en ln plaats daarvan aldoor bezig was vakbon den op te richten." De bisschoppenconferentie wilde het naadje van de kous weten. Toen bekend was geworden wat er precies aan de hand was. bleek de zaak landelijke proporties te hebben gekregen. De bisschoppen en de protestante kerken protesteerden una niem. In Brazilië zijn volgens sommigen tot 300.000 basisgemeenschappen. Deze besloten op 2 oktober in plaats van de mis te vieren een discussie over het geval van Pater Vito te houden. Onhoffelijk—— De nuntius, mgr.' Rocco, probeerde de zaak eerst af te doen als een misverstand en verweet pater Vlto dat hij zich onhoffe lijk had gedragen tegen het land dat hem zo gastvrij had ontvangen. Maar Rocco werd naar Rome geroepen en na terugkeer verdedigde hij zijn landgenoot. Een opmerkelijke wending, die alleen maar te begrijpen is wanneer men weet als ll TSiü ld VI ïant - >r- argo nirc )fl iderc luldtj ischc Soort slavernij Arbeiders ln de suiker, die op een plantage wonen moeten ln de winkel van de eige naar kopen. Ze krijgen daar wat krediet, maar de prijzen zijn er dan ook naar. Oevolg ls dat ze altijd ln de schuld blijven staan. „Daardoor ls het leven van de men sen nog erger dan voor de afschaffing van de slavernij", zegt pater Vlto. „Toen was de baas nog gehouden voor zijn slaven te zorgen. Nu moeten de arbeiders voor de baas zorgen. Aan het eind van dé maand krijgt de arbeider niet zijn loon uitbe taald, maar wordt er wat afgedaan van de schuld die hij aan de eigenaar heeft." Gedwongen winkelnering ls volgens de verlichte arbeidswet verboden, maar de ondernemers trekken zich van de wetten niet al te veel aan. Als de overheid toch wat druk oefent, ontdoen zij zich van de horige arbeiders. De laatste Jaren worden veel' arbeiders met zachte hand verleid of zonodig met geweld gedwongen van de onderneming naar de stad te verhulzen. Maar ook daar ls maar spaarzaam werkge legenheid. Pater Vito: „Dan komt er een eigenaar van een vrachtwagen, een ronse laar, die aanbiedt de arbeiders voor een kleine vergoeding aan werk te helpen... op dezelfde onderneming waar ze eerst werk ten. Met een klein verschil: nu is er ln het geheel geen sprake meer van sociale ver plichtingen voor de werkgever, van het loon moet nu ook nog wat geld af voor de ronselaar en de arbeider moet nu voor zijn eigen eten zorgen. Vandaar de naam van deze ellendlgen: Bolas frlas (koude prak, Gesol Zo lost zich als vanzelf het probleem van de bezitloze landarbeider tot tevreden heid van de rijke op. Pater Vlto vindt dat Brazilië eigenlijk niet echt onafhankelijk ls, wanneer het zo laat sollen met zijn mensen. HIJ schreef ln het kerkblaadje een gebed aan God om onafhankelijkheid, „die wij met Uw hulp dag aan dag mogen bouwen." In september viert Brazilië zijn onafhankelijkheid en de burgemeester had oudergewoonte ln het feestprogram ma twee missen opgenomen. Pater Vito: „Die missen waren om God dank te zeg gen voor de onafhankelijkheid van het land en van onze stad. Ik vond dat flauwe kul. Het volk ls niet onafhankelijk. Het moet steeds vragen om zijn rechten en het weet niet waar het die moet opeisen. Ik weigerde die missen dus op te dragen." Intussen organiseerden de boeren een handtekeningactie om de uitwijzing van pater Vlto te verhoeden. In de kerk van pater Vito werd een solldarlteitsmis ge houden. Gewapende grondbezitters kwa men de dienst verstoren, zodat er een gevecht tussen boeren en landheren ont stond. Maar de handtekeningactie was vergeefs. Half oktober tekende de president het uitwijzingsdecreet en kort daarop keerde pater Vlto Miracapillo terug naar zijn ge boortedorp, vlakbij het Italiaanse Barl. Daar wacht hij op het moment dat hij kan terugkeren naar Palmares. Veel kans ls daar voorlopig niet op. Inte gendeel, de Braziliaanse regering heeft kortgeleden een wet Ingesteld, die het mogelijk maakt buitenlandse vluchtelin gen en gastarbeiders het land uit te zet ten. Naar de Braziliaanse bevolking toe is deze wet verkocht als een bescherming van de werkgelegenheid. Maar ln de kerk maakt men zich zorgen dat de wet straks gebruikt zal worden om orde op zaken te stellen onder de geestelijkheid van het land. Zestig procent van de 9.000 priesters zijn buitenlanders. Boven op de berg staat een grote stenen Jezus. Armen gespreid tussen grijze wolken en cirkelende gieren. Indiaanse vrouwen met wij duits taande rode en witte rokken steken over naar het hospitaal van de Jezuïeten. Op blote voeten in de kou. Creel, 2400 meter hoog in de bergen van Noord-Mezlco. De bergen van de Tarahumara-indianen. In een vallei ploegt een boer. Met keelklanken spoort hij zijn paarden aan. Ze zijn schichtig door het onweer. De boer lacht. Nee, hij is niet bang voor het onweer. En ik? Ja, ik wel. Een lange bliksemstraal slaat achter een heuvel in. Eindelijk draaien we het donkere plein van de missiepost Norogachi op. In dekens gewikkelde schimmen tegen de muur. Een stoet mannen beweegt zich in ritmische cadans naar de kerk. Tarahumara-indianen beginnen het religieuze feest van Santa Virgen del Pilar. De kerk loopt vol. Hoge, witte muren in het licht van een paar peertjes. Op de grond achterin de vrouwen: een veld van gesloten vormen in gloeiende kleuren. Vooral rood. Donkere, stille gezichten. In het gangpad de reidans. Stampende voeten, eentonige violen. De mannen ln wildbedrukte stoffen. Sommigen op hun hoofd een spiegelend doosje met linten: de Matachlnes. Een gebed in dans. Vier uur lang. In de schemering teken ik een straatje. Hobbelige keien en lage, gepleisterde huisjes. Op het straatnaambordje: Avenida Ldzaro Cdrdenas. Maar .Jivenida" klinkt wel wat riant voor wat ik zie. Veertig Jaar geleden was Ldzaro Cdrdenas de grote economische hervormer van Mexico. Het resultaat wordt hier niet onaardig getypeerd door een hobbelstraatje met een te weidse aanduiding. Ineens loopt een koe mijn tekening in. Oroot en zwart, maar nog zonder uier. Als ik weer opkijk staat erop dezelfde plaats een andere koe. Met uier. Gelach alom. „Ha, Tomds, uiers groeien hier snel!" Emilia Cineros, een Tarascaanse vrouw zit met vis op de markt van Pdtzcuaro. Ze wil boos weten of ik soms toestemming had om haar te tekenen. Toen ik haar uiteindelijk omkocht met een tekening kon ze haar lachen niet meer Inhouden. uit te leggen aan zijn parochianen. HIJ vertelde de mensen dat zij de wet ln theorie aan hun kant hebben. Het ging er nu alleen nog om de wet ook te laten toepassen. Daarvoor moesten de mensen zich verenigen. Samen met landloze boe ren deed hij mee aan het ln bezit nemen van ongecultiveerde stukken grond, het geen de Braziliaanse wet toestaat. Samen met kleine bezitters vocht hij voor eigen domspapieren voor de grond die zij be werkten. En als de grootgrondbezitters hun prlvé-legertjes Inzetten om de armen weg te Jagen, verdedigden zij zichzelf met hun blote handen. dat ln Rome ook een nieuw briesje waait. BIJ diens bezoek aan Brazilië heeft de paus zich helder uitgelaten over de ver trapping van de armen door de rijken. Dat viel president Flgueiredo zo tegen dat hij weigerde de paus bij zijn afscheid in Ma- naus persoonlijk nog te komen groeten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 15