'Dr. De Jong speculatief bezig' Tekening van een lezer [etaalwerkgevers: rAD demotiveert Trouw Albeda Polen kan rekenen op „broederlijke hulp" schapen groeiden aan de boom Commentaar m« fte bepaalt de toon (1) *8 'ie bepaalt de toon (2) Zege bij 'Arnhem' was volgens krijgshistorici géén ramp geweest JARIN0 klacht internationaal tatort weg? dobbelkat ONDERDAG 11 DECEMBER 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET H S. 5 >jic if" „eel is uit de discussie binnen de de ideeën van het huidige kabinet. ik we| duidelijk geworden, dat het vraagstuk van de modernisering iun van de kernhewanenine te laten staaiP enigerlei wijze daafcengelaten voor de modernisering plaatsing van nieuwe kernraket- op Nederlands grondgebied. jjswaar is deze PvdA-eis niet luleerd als een dictaat, maar aart ruimte voor een ander stand- 1 it is er niet en het ziet er ook niet uit dat het congres van deze jïSJrtij hierin nog enige verandering late aanbrengen i on n gevolg van deze opstelling is e*- een kabinet met de PvdA niet stand kan komen, waarin deze Thjlspraak niet op een of andere t Thijze worc't gehonoreerd. Het is deze achtergrond begrijpelijk de meest voor de hand liggende partners, het CDA en D'66, itig tegen deze gang van zaken geprotesteerd. Dictaten luiSJmmen zelden tot vriendelijkheid de PvdA-eis op dit punt kan oeilijk anders worden uitgelegd, ontkenningen van partijvoor- intaPtf Max van den Berg ten spijt, vief vraag is echter in hoeverre dit potest terecht is. Het andere uiter- nl. °m, overeenkomstig ook rertt fl '121! tab gelijkertijd is het gevaar niet ^ikbeeldig dat de PvdA druk be- is te veel hooi op haar vork te men. Want behalve het moderni- jgsvraagstuk wil deze partij ook trtl k aantal kerntaken van de Neder- ndse strijdkrachten verminderen "li één twee en wil zij bovendien uiting van de kerncentrales Dode- en Borssele zodra dit tech- mogeiijk is. Daarmee is de IA hard op weg de oorlog te iren aan alles, wat in de verste maar aan kernenergie en kern- ining doet denken. likt is een stap op weg naar de lattijdige nationale ontwapening. skenbaar is dit een middel om Iidbcht een wederzijdse kernont- l wapening uit te lokken en als zoda- [fyj a het zeker niet verwerpelijk, deel. Het is echter ook een lel dat met grote zorgvuldig- j moet worden gehanteerd en kt betekent, dat het effect ervan in «onderhandelingsproces van mo- jnt tot moment nauwkeurig moet len getoetst. izijdige ontwapening, samen t het zetten van een streep onder |t modernisering vormen een zwa- partij onder geen beding een vjtn de kernbewapening te laten kkoord zal tekenen waarin liggen tot december 1981. Op die ruimte wordt dalum loopt namelijk het voorbe houd af dat Nederland december vorig jaar tijdens de NAVO-bijeen- komst in Brussel heeft gemaakt Tot zolang wachten betekent dat twee. uit een oogpunt van het func tioneren van onze parlementaire democratie, uiterst belangrijke mo menten op dit punt onbenut blij ven, namelijk de verkiezingen en de daarop volgende kabinetsformatie. De kiezer zou dus met onduidelijk heid genoegen moeten nemen en de partijen zijn dat kleine beetje grip dat ze tijdens de formatie nog kun nen hebben ook helemaal kwijt. Het wordt op die manier praktisch gezien alleen maar een zaak voor hel kabinet. Gezien de staatsrechte lijke ontwikkeling van de laatste jaren is dat niet zo gelukkig. Er is nagenoeg geen burger in dit land die zich niet op enigerlei wijze met het kernbewapeningsvraagstuk heeft beziggehouden. Het zou daar om wel treurig zijn. wanneer uitge rekend de politiek zich dan in neve len zou hullen. Het zou een trefze ker middel zijn om de belangstel ling voor de politiek, het functione ren van de parlementaire democra tie te frustreren. re inzet En het is zeker de moeite waard die weg te beproeven Het zou echter te ver voeren dit middel tot doel te verheffen, wat bij zoveel ongeduld van de PvdA zeker niet denkbeeldig is. Het kan bijvoor beeld betekenen, zoals de PvdA- nota zelf ook aangeeft, dat dit een kernwapenvrij Europa geen stap naderbij brengt. Hooguit zou ons land de handen wat meer in on schuld kunnen wassen, maar met een verdubbeling van het aantal kernwapens vlak over de grens in Duitsland zou dat toch wat hypo criet aandoen Waarmee maar ge zegd wil zijn dat de PvdA-eis om vier vijf nucleaire taken af te willen stoten, te strak geformuleerd is en bijgevolg gemakkelijk aanlei ding kan geven tot overspannen verwachtingen. Het is opmerkelijk dat een toelich ting op dit punt uit de mond van fractievoorzitter Den Uyl anders klinkt dan uit de mond van partij voorzitter Van den Berg. Het bete kent echter ook dat er meer ruimte in de PvdA-opstelling zit, dan op het eerste gezicht wel lijkt. Wie zal de toon van de PvdA-muziek be palen? door Hulb Goudriaan DEN HAAG De op het eer ste gezicht verrassende hypo these van dr. L. de Jong, dat een gewonnen slag bij Arn hem rampzalig zou zijn ge weest voor het Westen van Nederland, wordt van tafel geveegd door krijgshistorici. „Een speculatie, waarvoor geen gronden aanwezig zijn", gispt luitenant-kolonel E. H. Brongers, schrijver van onder meer „Grebbenlinie 1940" en „Slag om de residentie", als docent verbonden aan de Ho gere Krijgsschool in Den Haag. Brongers heeft overi gens bewondering voor het overzicht van de slag bij Am- hem, dat De Jong geeft in zijn deze week verschenen deel 10A van „Het Koninkrijk der Nederlanden in de tweede we reldoorlog". Dr. de Jong heeft zich Brongen stelt dat voorop bij zijn kritiek „zeer voorzichtig" op het gladde ijs van de speculaties gewaagd. De na tionale geschiedschrijver noemt zijn hypothese een „waagstuk" en een „hypothetische vraag." Die hypothe se behelst dat de Duitsers in het westen de tactiek van de verschroei de aarde zouden hebben toegepast, indien het Britse leger (na een gewon nen slag bij Arnhem in september '44) tot het IJsselmeer had kunnen door stoten en het Canadese eerste leger vanuit Antwerpen naar Amsterdam zou zijn opgerukt. Dr. de Jong beroept zich op de nu bekende bevelen van Hitier Rotter dam en Amsterdam tot het uiterste te verdedigen en haveninstallaties, wa terleidingbedrijven en electriclteits- centrale „als dat nodig was", op te blazen. Noodsituatie De kritiek van Brongers, die daarin wordt gesteund door dr. C. M. Schui ten, hoofd van de sectie krijgsge schiedenis van de Koninklijke Land macht, richt zich op de twee genoem de onderdelen van De Jongs hypothe se. Brongers: „In de eerste plaats betwijfel ik dat de Duitsers tot de vernietigingstactiek zouden zijn overgegaan, indien zij bij een ge slaagde Engelse doorstoot naar het Brongers: kritiek en bewondering Montgomery's plan voor de aanval op het Roergebied, die „Market- Garden' werd gedoopt en leidde tot de verloren slag bij Arnhem. De tekening laat zien dat het westen des lands moest worden afgesne den, waarna aldus dr. De Jong het Canadese eerste leger via Breda en Utrecht naar Amsterdam had moeten oprukken. IJsselmeer, zouden zijn omsingeld. De toevoeging „als dat nodig was" betekent mijns Inziens dat de Duit sers pas hiertoe zouden overgaan in een noodsituatie, bij voorbeeld bij een aanval van de geallieerden op het westen. Vernietigingstactiek is een tweesnijdend zwaard dat ook de be zetter zelf had getroffen." „In de tweede plaats: voor zo'n aan val bestonden geen plannen. Integen deel, Montgomery wilde na een ge slaagde operatie Market-Garden het Roergebied bezetten. De Engelsen en Amerikanen wilden naar het oosten en het is zeer onwaarschijnlijk, dat zij wat De Jong veronderstelt naar het westen wilden oprukken." Uitgesloten U spreekt over „onwaarschijnlijk'' met andere woorden: u baseert zich, evenais dr. De Jong, op Hypothesen? „Ja, maar ik kan voor mijn hypothese meer gronden aanvoeren. Zo is het vrijwel uitgesloten, zoals De Jong in het tweede deel van zijn hypothese schrijft dat het Canadese eerste leger naar Amsterdam zou zijn opgerukt. Veronderstel dat dit plan zou hebben bestaan of later zou zijn opgesteld (onwaarschijnlijk, omdat het Neder landse kabinet in Londen de gealli eerden bij voortduring verzocht bezet Nederland te ontzien) dan nog was zo'n plan kansloos geweest. De Cana dezen waren te zwak om zo'n opera tie, zonder parachutisten, over de grote rivieren heen uit te voeren. Met veronderstellingen, met „als dit, als dat", kim je natuurlijk nog verder gaan; je kunt ook zeggen „als de geallieerden op de Nederlandse in plaats van op de Franse kust waren geland, dan.Met andere woorden: dit soort speculaties heeft weinig zin." Kolonel L. C. Schreuders, die voor de Hogere Krijgsschool een studie heeft gemaakt van de Duitse bronnen over de slag bij Arnhem, zegt: „Ik vind dat De Jong de laatste jaren in toene mende mate met veronderstellingen werkt; op deze wijze is hij niet weten schappelijk verantwoord bezig. Te genover de hypothese van De Jong kun Je met hetzelfde recht een andere hypothese naar voren brengen, name lijk dat de Duitsers, als ze na een overwinning van de Engelsen bij Arn hem, waren afgesneden, zich in het westen zouden hebben overgegeven. En dan was ons de hongerwinter be spaard gebleven." King Kong met slechts één verklaring voor dit verraad op de proppen, namelijk die over de Duitse majoor Kiesewetter, die de van Lindemans ontvangen in lichtingen over de op handen zijnde slag niet zou hebben doorgegeven aan zijn superieuren. Ik heb voor dit verraad nimmer aanwijzingen ge vonden." En waarom vermeldt De Jong dat Lindemans volgens een verklaring van de Nederlandse verrader Verloop „reeksen namen en illegale adres sen" aan de Duitsers doorgaf, toen hij in maart 1944 voor de Duitsers ging werken? Verloop verklaarde dat het verraad van Lindenmans tot 267 ar restaties onder de verzetsmensen in Nederland, Belgie en Frankrijk leid de. Schreuders betwijfelt dit: „In het verzet werd met een methode ge werkt, waarbij niemand zoveel na men kon weten." Polemiek Kritiek op De Jong's stelling dat Lin demans .Arnhem" toch heeft verra den, kritiek op diens aanvechtbare maar desondanks boeiende hypothe se, dat we blij moeten zijn dat de slag bij Arnhem werd verloren. Opnieuw voedsel voor „de legende van King Kong" en voor een weieens modieüs aandoend schamperen op de eens on aantastbare en nu tot „nationale zon debok" (aldus Brongers) verheven De Jong? Brongers: „Ik heb tien jaar geleden een polemiek met De Jong gevoerd over zijn visie op de oorlog in mei 1940 in deel 2 en 3. Ik heb in 1971 vijftig correcties op deze delen aan hem gestuurd, waarvan hij er 37 heeft aanvaard. Ondanks toezeggingen zijn deze correcties in een herdruk niet aangebracht; hij heeft zich daar voor overigens verontschuldigd, met een verwijzing naar de kosten. Voor zijn geschiedschrijving van de mei- oorlog kan ik dus moeilijk bewonde ring uiten. Maar voor het geheel van het werk van dr. De Jong heb Ik bewondering en ik ken geen beter overzicht van de slag bij Arnhem dan in zijn thans verschenen deel 10A.Ï' Schreuders heeft in de archieven van alle bij .Arnhem" betrokken Duitse divisies gespeurd naar aanwijzingen voor een mogelijk verraad door Chris- tiaan Lindenmans, alias King Kong. Een verraad, dat nu door dr. De Jong met grote stelligheid als een feit wordt gezien (hoewel dit verraad geen invloed had op het verloop van de strijd). Schreuders: „De Jong komt Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat, sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859, 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbom jJ OTTERDAM (ANP) De Contactgroep van Werkgevers ln tg e Metaalindustrie vindt het wetsontwerp Vermogensaanwas- s eling (VAD) „de slechtst denkbare bijdrage" tot verbetering an de financiële positie van het Nederlandse bedrijfsleven. ide Vl e CWM, waarin ongeveer 650 mid delgrote en kleine ondernemingen in de metaalindustrie zijn vertegen- in* oordlgd, ls bang dat de VAD alleen baar demotiverend zal werken. «erknemers die nu een wlnstdelings- egeüng kennen lopen de kans dat ..Jtraks een deel van die wins tul tke- Ing ten goede komt aan het collectie- e VAD-fonds, dus ook aan bij voor- >eeld ambtenaren, aldus de metaal- erkgevers, in een brief aan de Twee- t Kamer. "J lij vinden het een „uiterst onrecht vaardige zaak" dat er weer een nieuw collectief potje moet komen naast de bestaande, dat ook weer gevuld zal: moeten worden door de winst van individuele bedrijven, die volgens de CWM toch al gebukt gaan onder veel te zware collectieve lasten. Als er dan toch per se een VAD moet komen, dat heeft de CWM nog het minste bezwaar tegen het systeem dat in Frankrijk wordt gehanteerd, waarbij meer ruimte aanwezig ls voor de beloning van individuele werkne mers in winstgevende onderne mingen. Vervolg van pagina 1 Hij onthulde dat hij de afgelopen weken al gesprekken heeft gehad met onder anderen voorzitter Schelling van de voedingsbond FNV. „Die gesprekken zijn in constructieve sfeer verlopen. Men ziet ook daar wel de grenzen van de mogelijkheden," aldus Albeda. als in een bedrijfstak of bedrijf via allerlei „emolumenten" in de CAO de algemene loonmatiging „naar mijn gevoel te vergaand" wordt overschre den, zal Albeda de betrokken vak bond en werkgever(s) bij zich roepen om „in gezamenlijk overleg tot een oplossing te komen." Albeda stelde dat de vakbeweging zich tot nu toe nogal verantwoordelijk opstelt. De PvdA kreeg van de minister te horen dat ook haar plan voor aftop ping van prijscompensatie en vakan tietoeslag niet kan op grond van de huidige loonwet, en dat daarvoor een soortgelijke wijziging vereist is als Albeda heeft voorgesteld voor zijn looningreep. Albeda gaf toe dat voor de inkomens daling van medische specialisten een uitzonderingspositie is geschapen. Voor deze groep vrije beroepen zal namelijk een onafhankelijke com missie nagaan hoeveel ze moeten in leveren. Albeda stelde dat voor de andere groepen geen onafhankelijke commissies zullen worden toege laten. De commissie zal voor de specialisten vóór 1 april moeten vaststellen wat voor hen het norminkomen zal zijn. Albeda zei dat de regering blijft bij haar uitgangspunt. Dat was dat het inkomensdeel dat boven de norm uit steekt, uiterijk eind volgend jaar. via tariefsverlaging moet zijn ingeleverd. Kamerlid Weijers had er op gewezen dat werkgevers en vakbeweging-al met elkaar aan de praat zijn. De gemiddelde zelfstandige in de middenstand zal komend jaar zijn koopkracht met een procent of ietsje meer zien stijgen. Daardoor komt de gemiddelde zelfstandige er beter af dan de gemiddelde werknemer, die zijn koopkracht wat zal zien dalen. Minister Van Aardenne van economi sche zaken noemde gisteren in de Kamer de betere positie van de zelf standigen „zeer gelukkig, gezien de achterstand die de zelfstandigen de afgelopen jaren op de werknemers hebben opgelopen". ADVERTENTIE Sjjf jARINO BIEDT KANTOORRUIMTE 2 systemen -1000 mogelykheden Pas-aan kantoren precies op maat en naar üw eisen ingedeeld. Kontainerkantoren door één man te plaatsen, - eindeloos te kombineren. Snel inzetbaar, kompleet ingericht. Kopen, huren öf leasen. Vraag vrij de gedetailleerde gegevens aan. Overlegplicht Albeda voelde niet voor de CDA-sug- gestie om het wetje voor verplicht overleg van vakbeweging en werkge vers over zaken van werkgelegenheid, uit te stellen tot januari. Het CDA- Jarlno bv. Postbus 6. 9300 AA Rodan Tel. 05908-11919.1st 211/212 Telex 53651 jrlno Tientallen soorten schapen lopen er rond, waarvan de meeste men sen er wel een paar kennen. Maar er ls een soort waarvan we zeker zijn dat niemand er ooit een exemplaar van gezien heeft, zelfs de grootste schapenkenner niet. Het gaat om de Planta tataria baromets, de Latijnse naam voor de „Barometz", in de volksmond het plantschaap. Tot ln de zeventiende eeuw dacht men dit vreemde dier te kennen, maar daarna was het uit met de goedgelovigheid. Het schaap be stond vanaf die tijd niet meer en dat was geen wonder: het had gewoon nooit bestaan. Het plant schaap was een verzinsel van ont dekkingsreizigers. De wonder baarlijke verhalen, waarmee zij thuiskwamen, werden natuurlijk grif geloofd. Vrijwel niemand kwam zo ver bulten de deur, dus wie kon zulke verhalen' ooit con troleren of tegenspreken? In die wijde, onbekende wereld was al les mogelijk, zelfs een schaap dat ln een bolster aan de boom groei de. Of zoals in latere versies ver teld werd, een dier dat uit de grond groeide, geen boom vrucht meer dus en met de navel aan een uit de bodem op schietende stam vastzat totdat het rijp was om geoogst te wor den. Je vond zulke dieren in het land van de tartaren, een gebied bij de Zwarte en Kaspische Zee in de buurt. Aan het tot zelfstan dig wezen ontwikkelde plant schaap viel weinig meer te doen, maar het schaap in de bolster was nog maar een lam als de vrucht openbarstte; uit zijn fraaie witte vacht zou de plaatse lijke bevolking kleding en haar netten maken. De Brit Sir John Maundevllle schijnt de eerste geweest te zijn die het plantschaap ontdekte. Deze ridder reisde in de eerste helft van de veertiende eeuw af naar „het land van de tartaren", waarover hij later in het Engels van die tijd schreef: „And there growethe a maner of Fruyt, as though it weren Gordes; and wan thei ben rype men kutten hem ato and men fynden with inne a lytylle Best in Flesche, in Bon and Blode, as though it were a lytylle Lomp with outen Wolle and Men eten both the frut and the Best; and that is great Mar- veylle. Of that Frute I have ea ten; alle though it were wonder- fulle, but that I knowe well that God is marveyllous in his Werkes". Het verslag betekent zoveel als: „En er groeiden een soort vruch ten als pompoenen; en wanneer ze rijp zijn snijdt men ze af en vindt binnenin een klein dier van vlees, been en bloed als een klein lam met van buiten wol. En men kan zowel de vrucht als het dier eten, endat is een groot wonder. Ik heb van dat fruit gegeten. Het was heerlijk, maar ik weet dan ook heel goed dat God wonder baarlijk is in Zijn werken". We weten dit allemaal dank zij eindredacteur H. van de Werken van het tijdschrift „Artis", voor wie het plantschaap overigens niet meer dan een aardige illu stratie is van zijn eigen verhaal in dat blad. Hij kreeg uit Amerika een zakje katoenzaden, plantte die ln potjes en zette ze op een warme plek op de vensterbank. Na ongeveer een half jaar kon hij oogsten: echte katoer van eigen kweek. En dat is geen fabeltje. In „Echoklanken", een uitgave van de Protestants Christelijke Ouderenbond in Nederland heeft een lezer een klacht over het ge klaag. „Er moet me iets van het hart. In allerlei publikaties en artikelen over en voor ouderen klinkt altijd een soort klaagtoon. Moet dat nu? Jongeren krijgen het gevoel dat klagen en kreunen bij het oud worden hoort. „Een Franse markies verbond twee wielen met een balk. Een Duitse baron maakte hem be stuurbaar. Een Schotse smid gaf hem pedalen. De Engelsen maak ten hem hoger en lichter. Wielen met luchtbanden waren het ge schenk van een Schotse arts en een Italiaanse wielrenner zorgde voor snelle vervanging. De Ne derlanders gaven hem eigen we gen, Amerikanen gaven hem vleugels. Laat geen natie recht doen gelden op de fiets, hij is internationaal. Geboren in Euro pa, werd zijn elegante eenvoud en wonderbaar lij kse bruikbaar heid overal onmiddellijk aan vaard". Dat juichende citaat is het begin van een artikel in het jubileum nummer van het maandblad „American Bicyclist and Motor cyclist" dat een eeuw bestaat en dus reden tot juichen heeft. De fiets kennen ze inderdaad bijna overal ter wereld, en in de meeste talen bestaat er ook een woord voor waarin je iets van de twee wielen van het vervoermiddel te rugvindt. Alleen ons land kent er een geheel eigen woord voor: be halve „rijwiel" dat lijkt er nog een beetje op hebben we het woord „fiets", over de herkomst waarvan deskundigen het nog steeds niet eens zijn. Twee oude gravures van het „plantschaap". Links een uit beelding van het wonderbaarlij ke verhaal, waarmee Sir John Manndeville in de veertiende eeuw kWam aanzetten: de grote vruchten aan de boom barste open en zie, daar komt een volle dig ontwikkeld lam tevoor schijn, met huid en haar. Op het andere plaatje groeit het schaap als een paddestoel uit de grond. Met de navel zit het vast aan een stevige stengel, die het dier net zoveel bewegingsvrijheid geeft dat het van de planten om zich heen kan eten. De Duitse politieserie Tatort heeft in tien jaar al wel vijfen twintig commissarissen versle ten. De meeste speurders zijn na verloop van tijd zelf uit de serie gestapt wat ook niet erg was. want de plek van de misdaad kon overal in Duitsland zijn en een nieuwe commissaris op z'n tijd kon dus geen kwaad. De bekend- sten van de laatste paar jaar zijn nu ook verdwenen: eerst Klaus Schwarzkopf (commissaris Fin- ke), daarna Gustl Bayrhammer (commissaris Veigl) en nu wil ook Hansjörg Felmy, die zich op het scherm als commissaris Hafer kamp voordeed, niet meer mees pelen. Door al die opzeggingen dreigt volgens de NCRV-gids Ta tort in zijn geheel te verdwijnen, met commissaris en al. De kat Dixie is niet alleen mooi. maar brengt ook geluk. Dixie is een Perzische kat. die voor zijn Deense baas ruim driehonderd duizend gulden gewonnen heeft. De baas moest op zijn formulier dertien getallen invullen, liet Dixie tot dertien keer een beker met dobbelstenen omgooien en bad toen alle getallen goed wat nog niet betekent dat alle Perzi sche katten aanleg voor dobbe len hebben.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5