Visueel theatraal avontuur
verhult zielloze bewerking
Lukas Passie verpletterend
Zimmermann's tafelmuziei
noodsein van wanhopige
Zuid-Afrika verbiedt
boekje over boycot
Spaarpandbiljetten (5 jaar)
Pandbriefbiljetten (5jaar)
Ro Theater speelt Pinocchio
^Westland Utrecht Hypotheekbank
Poolse ensembles te gast in Concertgebouw
Gerard Oskamp voor Residentie Orkest
ïQj Westland Utrecht Hypotheekbank
En dan nog
Drugprobleem
snel in studie
Ui]
MAANDAG 8 DECEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Dirkje Houtman
ROTTERDAM Voor het eerst dit seizoen heeft het Ro
Theater een kindervoorstelling op het repertoire genomen.
Het is Pinocchio in de bewerking van Wolf-Dietrich Sprenger,
dat zaterdagmiddag onder enthousiaste meegaandheid van
een Rotterdamse kinderschaar in de schouwburg in première
ging. Dat enthousiasme is niet verwonderlijk gezien de thea
trale vormuitspattingen van decor-ontwerper Jean-Marie Fié-
vez, waaraan het publiek zijn hart kon ophalen.
Kindertheater speelt zich nog voor
namelijk af in kleine zalen en daar
zijn de ontwerpmogelijkheden voor
decor minder uitgelezen dan op het
enorme toneel in Rotterdam. Die
vormgeving maakte deze keer veel
goed in een voorstelling die leed on
der de zielloze bewerking van dit be
roemde avonturenverhaal van de Ita
liaan Carlo Collodi. Pinocchio is niet
het anarchistische Jongetje dat op
geheel eigen wijze de wereld tege
moet treedt, zich niets van conven
ties aantrekt en wordt gefascineerd
door theater en verdacht gezelschap,
eoals in het Rotterdamse tijdschrift
Magazijn wordt gesignaleerd. Het is
in deze voorstelling eerder een lief,
naïef ventje, een doorsnee-Jongen
door meester Zepetto uit het goede
hout gesneden. Pinocchio maakt wel
avonturen mee. maar die zijn in de
bewerking van Sprenger niet drama
tisch spannend ingevuld of wezenlijk
eigenzinnig getint.
Op weg naar school, samen met buur
meisje Pauline, haakt Pinocchio bij
voorbeeld af om bij een reizend ma
rionettengezelschap te blijven kij
ken. Maar die aantrekkingskracht is
lang niet zo groot als de verdrietige
meester Zepetto, die hij met vier ge
kregen goudstukken moet gaan ver
blijden.
Het duo kat en vos, dat elk ultgestlp-
peld plan van wie dan ook dwars
boomt, is mij sympathieker. Het
drijft veeleer de spot met het gezag
en 's burgers gehoorzaamheid, waar-
mee dit koppel passender aan lijkt te
sluiten bij Collodi's bedoelingen dan
de brave Pinocchio. Het aardige van
dit vals-komlsche duo is dat kat slim
en vos traag-dom blijkt. Jammer is
wel dat die domheid onomwonden tot
uitdrukking komt. Misschien was het
beter geweest er een alert lijkend
beest van te maken of hem uit te
rusten met een quasl-diepzlnnlgheld
waartegen zijn domeheld des te spre
kender zou afsteken. Nu was zijn ge
drag eenduidig, wat toch altijd een
stuk minder interessant en verrras-
send is.
Datzelfde gold voor de veldwachter,
die uit een geslaagde Jacht op deze
ADVERTENTIE
gB Sfuirpandbiljcttcn, looptijd 5 jaar.
m Het huidige rente percentile is 10,6%. Groeit
I m 7fi0/ in een vaste looptijd v;in 5 j;uir naar f1:000,-,
■iVl/u/0 rcsp. f5.000,-. Aan toonder.
Het huidige aankoopbedrag is f600,- rcsp. f 3.(XX),- (door afronding op
f 5,- rcsp. f 25,- naar beneden wordt liet effectief rendement ca. 10.76%).
Dagelijks ingaande rente, „.«hwkn
H(>oftlk;int(x>r: Amsterdam, S.irph.itistr.ut 1,020-2631 3|
misdadigers de bevordering tot In
specteur wenste te slepen. Zijn uiter
lijk en motoriek kwamen overeen
met die van een veldwachter uit een
poppenkast Nadrukkelijk roodge-
schminkte konen, een snor en in
plaats van een knuppel speelgoedpis
tolen, die hij onvakkundig en op de
verkeerde momenten gebruikte.
Doorzichtig tot en met en net zo naïef
als Pinocchio.
Uitgaande van hun overeenkomstige
poppenulterlljk en geplaatst in de
gesuggereerde anarchistische opvat
ting was het misschien Interessanter
geweest Pinocchio en de veldwachter
eikaars tegenpolen te laten zijn. In
deze bewerking kruisen hun strevin
gen elkaar in het achter slot en gren
del krijgen van de boeven. Goed en
kwaad zijn flink gescheiden, wat de
voorstelling een moralistische onder
toon geeft. Jammer aan de voorstel
ling als geheel is dat de gebeurtenis
sen die Pinocchio en zijn vrienden
meemaken uitlopen op fragmentari
sche avontuurtjes waarvan de span
ning slechts gesuggereerd maar niet
theatraal navoelbaar wordt. De wal
vis die hen inslikt is van binnen
prachtig imposant maar blijft als ef
fect bijna op zichzelf staan omdat de
handeling zo weinig dramatische ont
wikkeling met zich meedraagt. Maar
als visueel theatraal avontuur is de
voorstelling zeker de moeite waard;
een uitgelezen kans voor kinderen om
met die kant van het theater, waar
voor bij kindertheater meestal de fi
nanciële middelen ontbreken, kennis
te maken.
v.l.n.r. Peter Tuinman als directeur Vuurvreter en Paul Röttger als Pinocchio ln het gelijknamige
dat het Ro Theater ln de regie van Franz Marijnen voor kinderen speelt v®»» u» ,u
door Ralph Degens
door Franz Straatman
AMSTERDAM Vreemde
ervaring: het Concertgebouw
vol met folders en affiches
over komende uitvoeringen
van Messiah, Weinachtsorato-
rium en andere typische
Kerstuziek en dan neer te zit
ten in de Grote zaal waar het
lijden en sterven van de ko
mende Heiland wordt ver
haald op teksten van het Lu-
kas-evangelie, fragmenten uit
psalmen en de getijden voor
Goede Vrijdag. Dat alles in
een zeer expressieve muzikale
verbeelding van de Poolse
componist Krystof Pende-
recki.
Ook een verpletterende ervaring om
dit sinds de wereldpremière in 1966
(Münster, West-Duitsland als op
drachtsstuk bij het zevende eeuw
feest van de Dom) bejubelde werk in
het echt te horen. Uitgevoerd door
hetzelfde vocale en instrumentale ap
paraat dat deze moderne visie op en
verwerking van het passieverhaal
ook op de plaat (een schitterend do
cument) vastlegde: het Filharmo
nisch koor en orkest van Krakau, een
jongenskoor uit die stad. vier Poolse
solisten, het geheel geleid door Jerey
Katlewicz (de plaat werd gemaakt
onder Henryk Czyz).
Penderecki's Lukas Passie is vooral
een koorstuk, met flinke gedeelten
onbegeleid. Destijds luisterde de mu
zikale wereld verrast en verbijsterd
toe over ongewone effecten als glis-
sandi, sissen, schreeuwen; misschien
nog meer over buitengewoon lastig in
het gehoor liggende inzetten en sa
menklanken. De Krakause koren
zongen dit alles met een natuurlijk
trefzekerheid. Sommige effecten klin
ken nu achterhaald (weergave van
volksrumoer bijvoorbeeld als Chris
tus naar Pilatus wordt gesleurd)
maar als geheel heeft deze passiemu
ziek niets ingeboet aan zeggings
kracht, aan uitdrukking van mense
lijke wanhoop en verdriet.
Wat betreft tekstkeuze is het even-
Speciaal vandaag
eens een zeer aansprekende composi
tie: geen lijdensverhaal in Journalis
tieke stijl met emotionele uitingen
van aria's en koren ertussen, maar
een dramatische ordening van men
selijk lijden. Treffend ook die titel:
Passio et mors dominl nostri etc., dus
lijden èn dood.Na het hoogstdra-
matische, Consummatum est (het is
volbracht)" door het jongenskoor
(dat een componist een situatie zo ln
de kem kan treffen, is verbijsterend)
volgen fragmenten uit psalm 30 en 31,
een beroep op Jahweh dat HIJ zal
redden. Een beroep dat iedere gelovi
ge in de mond kan nemen.
Kun Je Je bij Bach nog verschuilen
achter muzikale schoonheid („even
een aria opzetten" om in termen van
de grammofoon te spreken) bij Pen-
dereckl is deze muziek zuivere ex
pressie zonder esthetisch bij genot;
bekentenis in zijn eigen woorden.
Maar niet exclusief voor een katho
liek, of een christen. Het is een harts-
schreeuw van ontkrachte menselijk
heid, van vertrapt recht. Bij dit werk
kun Je er niet onderuit dat het de
verklanking is van een Pool, een zoon
van een volk dat al eeuwen op het
kruishout ligt, en nog ligt Ook al
pleiten velen ervoor een kunstwerk
autonoom flos van omringende om
standigheden) te beoordelen, toch
wordt een kunstwerk, zeker als het
een bekentenis Inhoudt, door leder
persoonlijk ervaren en afgerond. En
als een Pools gezelschap dit zeer ex
pressieve lijdensverhaal door een
Pool uitvoert, dan kan ik de feiten
van dit moment rondom Polen niet
uit het hoofd bannen. Dan krijgt de
felle verklanking van het gebeuren
rond Jezus bij zijn ondervraging in
het Sanhedrin iets lugubers; zo n zelf
de Sanhedrin staat nu in Moskou.
Het Poolse gezelschap was hier aan
het slot van een veertiendaagse tour
nee door West-Duitsland. Ook al zat
het wat vreemd in het Jaar, toch moe
ten we de artistieke leiding van het
Concertgebouw en de NOS-radio
dankbaar zijn dat zij Ja hebben ge
zegd op de aanbieding ook in Neder
land op te treden. Het gaat tenslotte
om éen van de muzikale hoogtepun
ten uit de twintigste eeuw. Schitte
rend vertolkt door deze Poolse en
sembles, stuwend geleld door Jerzy
Katlewicz. Verpletterend!
DEN HAAG Aan veelbelovende Jonge dirigenten heeft ons land de laatste jaren
gebrek. Zaterdagavond stond er weer een voor het Residentie Orkest: Gerard Oskamp'
studeerde directie bij Edo de Waart, Ferdinand Leitner en Hans Swarowski, en met ee
prijzen van diverse dirigentenconcoursen in het buitenland kreeg hij veel uitnodigingen
concerten in Engeland en Zweden.
Oskamp bleek in het zeer gevarieerde overelkaar „plakken" van citaten uit
en veeleisende programma van het 'andermans werken) was in de jaren
„Keuzeconcert" slagvaardig en gede
tailleerd de essentie van uiteenlopen
de partituren naar voren te kunnen
brengen. Wat al te gedetailleerd in
zijn gebaren misschien, maar het
klinkende resultaat mocht er wezen.
Te beginnen met de wrang-komische
„Muslque pour les soupers du roi",
waarin Bemd Alois Zlmmermann ln
1966 een satirische „tafelmuziek"
schreef met de titelfiguur van Alfred
Jarry's toneelstuk als inspiratiebron
De collagetechniek (het naast en
door Hans Ester
Ook bij het anonieme Jeugdboekje „Stanley Bekker en die
boikot april-mei 1980" is de Zuldafrikaanse censor er weer als
de kippen bij geweest. Daarom heb ik de droeve plicht, het
verbod van dit boekje te noemen, voordat ik iets over zijn
inhoud heb gezegd.
Het boekje geeft de gebeurtenissen
rond de recente schoolboycot door
zogeheten kleurling-leerlingen weer.
gezien door de ogen en gehoord door
de oren van Stanley Bekker. Deze zit
in de derde klas van de lagere school
Hij woont ln Newclare bij Johannes
burg: „By my pa en ma natuurlik. Ek
weet my ma wil graag hê ons moet
ook soos Ouma en tant Fien 'n nuwe
huis koop in Eldoradopark. Maar sy
weet my pa sal weier. Hy sê hy bly in
g'n tuisland vir Kleurlinge nle. Pa
weet waarvan hy praat." (p. 4)
Stanley vertelt over de dagelijkse ge
beurtenissen in Newclare, zijn gevoe
lens, verwachtingen, dagdromen. En
hij praat vrijuit over zijn angsten en
over de verklaringen, die zijn ouders
voor dingen hebben, die hij moeilijk
verwerken kan.
Het boekje heeft een politieke bood
schap, maar die doet nergens gefor
ceerd aan. Stanley's vragen zijn, te
gen de achtergrond van de dramati
sche gebeurtenissen, een vanzelfspre
kendheid. De antwoorden van zijn
vader zijn allesbehalve berustend.
Maar ze vormen geen inleiding tot
haat en bloedige strijd. Die mense
lijkheid maakt de waarde van dit
boekje uit.
„Stanley Bekker en die boikot" Is
tevens waardevol door de meer dan
twintig tekeningen van kinderen uit
Newclare, die de gebeurtenissen rond
de boycot weergeven.
Het is te hopen, dat uitgeverij Taurus
uit Johannesburg zich door de recen
te tegenslagen niet van de wijs zal
laten brengen en door zal gaan met
de uitgave van soortgelijke boekjes
De swingende kerk van San
Francisco. Documentaire over
Cecil Williams, predikant in
Glide Church, San Francisco.
Houdt tijn weinig conventio
nele diensten voor een publiek
van ex-deliquenten, armen,
prostituées, pacifistische hip
pies en wat er verder nog aan
vreemde vogels kan rondlo
pen. Williams gebruikt licht
beelden, muziekgroepen, thea
ter en artiesten als Roberta
Flack, Jane Fonda, maar ook
Coretta King om zijn paria's
bij het gebeuren in zijn kerk te
betrekken. Documentaire van
Sipke van der Land en Jaap
van den Hurk.
Ned. 1/21.55
Nieuws: De verhalen van
John Cheever. Serie van drie
tv-films naar verhalen van de
Amerikaanse schrijver John
Cheever. Eerste keer: echtpaar
op de ladder naar succes, ver
geet het kind; dat wordt later
de rekening betalen.
Ned. 2/2125
Waarom mag je de een wel,
en de andere gewoon niet?
Probleem van de week in
Plein Publiek. Discussie met
een panel. Ook altijd spontaan,
iets tegen zo'n krakende stem
gehad en nooit geweten'
waarom?
Hilv. 2/9.30
De Engelse minister van buitenlandse zaken, Lord Carrington,
bracht samen met zijn vrouw afgelopen zaterdag een beleefdheids
bezoek aan koningin Beatrix. De Engelse minister is in Nederland
om met de regering te praten.
ADVERTENTIE
gB 10/ Pandbricfbiljcttcn, looptijd 5 j.uir
g B BAA) Het huidige rentepercentage is 1 (effectief rcndc-
mcnt tiL In coupures v;in f l.(XX),- en
mm f 10.000,-. Aan toonder.
Groeit in 5 jaar naar rcsp. f 1.647,- en f 16.470,-. Na twee jaar reeds
inwisselbaar tegen rente-aanpassing. Rente ing;iandc de le of 16e v;in
de maand, Ai««k«
HtxifilGntuor: Amsurdun, Sjrph.itistr.i.it 1,020-26 31 31
zestig een door velen (met Zlmmer
mann als een der eersten) toegepaste
werkmethode. Zimmermann gebruik
te onder meer deze techniek voor het
uitdrukken van zijn zeer pessimisti
sche tijdsbeleving, en in deze Ubu-
muziek als symbool voor „onze totaal
ontwrichte geestelijke en culturele si
tuatie."
Derhalve geen loos spelletje met mu
ziekfragmenten uit onder meer ba
rok. romantiek en jazz, maar, als bij
na alle muziek van deze op 52-jarige
leeftijd vrijwillig uit het leven getre
den mens. een noodsein van een wan
hopige. Met als dramatisch hoogte
punt tot slot een beklemmende ver
werking van Wagner's Walkürenrit en
Berlioz' Marche au supplice. Even
doeltreffend als sober is de instru
mentatie gebruikt met hoofdzakelijk
blazers, plus een paar bassen, elektri
sche gitaren, harp, plano, elektro
nisch orgel en slagwerk.
Instrumentatie
Het belang van een weloverwogen
Instrumentatie werd deze avond ook
duidelijk in de meesterlijke bewer
king voor klein orkest door Rudolf
Escher van Debussy's Six é'pigraphes
antiques (oorspronkelijk piano-vier
handig) Een magnifiek doorzichtig
klinkende transcriptie die door De
bussy zelf gemaakt had kunnen zijn.
en waarin met uiterst beperkte mid
delen de sfeer wordt verbeeld van de
korte prozagedichten van Pierre
Lou?s die eraan ten grondslag liggen.
Veel meer mensen en materieel (sop
raansoliste. twee orkesten en twee
dirigenten) heeft de Amerikaanse
componist Jacob Druckman nodit
voor zijn „Lamia" (1975) op bezwe
ringsformules uit diverse bescha
vingsperiodes. Met zijn verrassende
orkestrale effecten en de fraai in het
geheel passende sopraanpartij (Anne
Haenen) Is het een voorbeeld van
compositorische bedrevenheid die
tot een boeiend resultaat leidde dat
niet hoorbaar met het zo nadrukke
lijk gekozen onderwerp verband
houdt.
'Compositorische bedrevenheid zon
der gedrevenheid leidde bij Paul Hin-
demith vaak tot stukken die even
moeiteloos vergeten worden als zij
werden geschreven. Uitgezonderd het
middendeel (dat aan zijn meester
werk Ma this herinnert) is zijn Cello-
Ubu Rol, een houtsnede dl
auteur van het stuk Alfred
(1896)
concert uit 1940 daarvan een
beeld. Voor de solist (ditmai
fried Hoogeveen) een dankbaü
moeilijk stuk met een theo
hecht gefundeerde, maar
baar-ontwijkende thematiek
toch muziek die af en toe we
gespeeld moet worden en
daardoor uitstekend paste in
bijzonder goed samengesteli
gramma, waarin dirigent Osk
Druckmans Lamia werd bij|
door Alexandru Lascae en
veel publiek naar de PWA-zi
het Congresgebouw was gekoi
D,
V
Aan de Amsterdamse schllA
man Gordijn is een prijs ter»
van duizend gulden toegekei
de Thérèse van Duyl-Scl
stichting. Gordijn krijgt de prij
zijn gehele oeuvre en in het bijl
voor zijn portret van oud-burgi
ter van Amsterdam, dr Ivo
den. De Thérèse van Duyl-Si
stichting, opgericht ter na^
nis van deze Nederlandse
schilderes die leefde van IK ren~
1918, stelt zich onder meer teni r
bevordering van de Nederland) nrdl
tretkunst.
Een van de tekeningen in „Stanley Bekker en die boikot"
anoniem gebleven leerling.
Vier grote steden
DEN HAAG (ANP) - Vier staatsse
cretarissen en de burgemeesters van
de vier gróte steden hebben afgespro
ken dat er nog deze maand een werk
groep komt die gaat bekijken hoe de
drugproblemen kunnen worden ver
minderd.
Tijdens het gesprek zeiden de staats
secretarissen er niets voor te voelen
zwaar verslaafde druggebruikers ge
dwongen op te nemen voor een ont
wenningskuur. Dit denkbeeld is on-
dere andere al eens door burgemees
ter Van der Louw van Rotterdam
geopperd.
Deze pleitte tijdens het gesprek voor
een goede 'terugkeer' in de maat
schappij van drugverslaagden. Pro
bleem daarbij is volgens hem dat
velen van hen onbereikbaar zijn,
waardoor de problemen blijven be
staan. „Ongeveer tachtig procent van
de 7500 drugverslaafden in de vier
van een grote steden is niet te bereiken", al
dus Van der Louw.
Set n
■Drt U