Brood op de plank
Het gebit kwam te laat terug
Trouw
Commentaar
[Knoop doorhakken
n
Onderzeeërs
Geruststellend
Kernenergie
Inleveren
Kort geding FNV tegen loonmaatregel
stuur 'n brief
auteur van zes
alarm bij aardbevingen
ZATERDAG 6 DECEMBER 1980
|Het veelbesproken rapport van de
Wetenschappelijke raad voor het
jeringsbeleid (WRR) over de toe-
jkomst van onze industrie heeft zich
spijtig genoeg niet mogen verheu-
ren in een warm onthaal van het
tabinet. Daarmee is de vrees be-
jarheid van een van de samenstel
lers van het rapport, de Rotterdam
ss? hoogleraar van der Zwan, dat de
jzct van een vernieuwd industrie
beleid er tijdens deze kabinetsperio
de niet meer zal komen. Hij noem-
pdt dat uitstel zelfs onverteerbaar,
jgeven de belabberde situatie
ïaarin grote delen van de Neder-
indse industrie verkeren
De kern van het WRR-rapport be
helsde de instelling van een rege-
immissie die als architect en
[uitvoerder van het nieuwe beleid
moeten optreden. Deze com-
I missie, samengesteld uit bij uitstek
deskundigen, ziet de WRR als de
enige mogelijkheid om de moeiza
me discussies te doorbreken, zodra
het om de vraag gaat hoe over-
1 heidsgeld moet worden aangewend
onze industrie te stimuleren.
Vaak is de verleiding groot om
"tegen beter weten in zwakke indu
strieën op de been te houden die
later de concurrentieslag toch niet
iblijken te kunnen overleven
16 f Het is juist deze grondgedachte van
pp liet rapport die het kabinet ter zijde
etti heeft geschoven. Het wil voorals
nog niet verder gaan dan de instel*
!oe{j ling van een adviescommissie van
industriële deskundigen, die het
ieej huidige beleid aan een kritische
:ddi onderzoek moeten onderwerpen.
Fte
«3 Nieuwe ideeën zijn natuurlijk wel
kom, maar het is nog maar de
vraag of de verzameling daarvan
uitstel van de WRR-aanpak recht
vaardigen. De regering zelf denkt
van wel. Zij wijst er bij voorbeeld
op dat er onder zowel het vorige als
het huidige kabinet tal van aanzet
ten zijn gegeven in de door de
WRR beoogde richting: de innova
tienota. de voortgangsnota econo
misch structuurbeleid (ook wel sec
tor-nota genoemd) en de wet inves-
„n
teringsrekening. Het zijn stuk voor
stuk goede zaken, maar vooralsnog
geldt dat de effecten van de WIR
zich nog moeilijk laten beoordelen
en de nota's zijn natuurlijk alleen
maar papieren tijgers zolang de
voorstellen niet uitgewerkt en uitge
voerd zijn.
De terughoudendheid van de rege
ring kon daarom wel eens meer te
maken hebben met de angst om
bevoegdheden prijs te geven. Want
daarover moet een commissie van
onafhankelijke deskundigen na
tuurlijk wel kunnen beschikken om
knopen door te kunnen hakken
Het lijkt of de commissie aldus te
veel macht krijgt. Maar daar staat
echter tegenover dat het huidige
beleid ondoorzichtig is. Wanneer
een commissie daarin wat meer lijn
zou brengen, uiteraard onder het
beding van parlementaire controle,
zou dat pure winst zijn. Trouwens
de huidige minister van economi
sche zaken weet daarover mee te
praten. Hij en niemand anders
bouwde de Nederlandse herstructu
reringsmaatschappij om tot een
verlengstuk van de overheid. Het
gekrakeel van de vakbeweging en
werkgevers stond in de oude opzet
van de Nehem een slagvaardige
aanpak van bedrijfstakken in de
oude opzet van de Nehem een slag
vaardige aanpak van bedrijfstakken
in nood in de weg, aldus het argu
ment van de minister.
Wat de minister de sociale partners
verwijt geldt echter ook in het hoge
mate voor het departement van de
minister zelf. Maar misschien is het
te veel gevergd van de minister om
in eigen vlees te moeten snijden.
We hopen daarom maar dat het
parlement de toegeworpen hand
schoen van prof. Van der Zwan en
de zijnen wil oprapen. De fractielei
der van het CDA Lubbers heeft
zich al positief uitgelaten over de
instelling van een regeringscommis
sie. Wellicht wil hij de regering
over de drempel te trekken. Het
bedrijfsleven zit te springen om
slagvaardigheid.
door Willem Breedveld
DEN HAAG - De politieke
commotie om de voetballe
rij in Uruguay ts eigenlijk
maar kinderspel vergele
ken bij de grimmige con
touren van een mogelijke
toekomstige Nederlandse
industriestaat zoals die de
ze week even zichtbaar
werd. Wat somber getoon
zet gaat het om een staat
die ondanks alle preotest,
zijn poorten wagenwijd
openzet voor de verdere
ontwikkeling van de kerne
nergie: een staat ook. die
bovendien ln klimmende
mate aangewezen zal zijn
op de fabricage van oor
logstuig voor landen die ze
ker niet ln de voorste gele
deren staan voor het ln ont-
vangst nemen van de No
belprijs van de vrede
Het klinkt rijkelijk pessimistisch,
maar enige aanscherping is zeker
niet overbodig omdat het pro
bleem niet als zodanig aan de orde
wordt gesteld. Het valt ook niet te
vooralen dat zich ooit een moment
voordoet waarin echt gekozen kan
worden voor het een of het ander.
Het probleem sluipt stukje bij
beetje ln onze samenleving en het
Is ln zekere zin als een toevalstref
fer dat er ln één week tijds maar
liefst drie aspecten van onze toe
komstige Industriestaat de aan
dacht hebben gevraagd.
Zo ging het deze week om de leve
ring van vliegtuigen aan Bolivia,
een land waarin de mensenrech
ten met de voeten worden getre
den en waarvoor bovendien geldt,
dat een uitbreiding van zijn lucht-
vloot de spanning ln dat gebied
aanzienlijk zal vergroten. Het mi
nisterie van economische zaken
weigerde daarom op de valreep
een exportvergunning te leveren
voor de laatste nog over te vliegen
toestellen. Afgezien van de finan
ciële perikelen die deze Interven
tie veroorzaakte (met nota bene
Bolivia als lachende derde), kon
ons land ln deze kwestie nog een
principieel zuivere lijn trekken
Maar het was wel op het nippertje.
Aan de levering van twee onder-
zeeérs van het type Zwaardvis aan
het Internationaal niet erkende
Taiwan bleken al heel wat meer
haken en ogen vast te zitten. For
meel en volgens de richtlijnen van
onze eigen buitenlandse politiek
kon het niet Ons land heeft Tal-
wan nooit erkend. We beschouwen
het als een provincie van China.
Materieel kan men zich echter af
vragen of het grote China wel echt
lets te duchten heeft van het klei
ne Taiwan en sommige commen
tatoren meenden zelfs dat China
de Taiwanese duikboten met
blijdschap zou begroeten want
waarvoor anders zouden ze ge
bruikt kunnen worden dan tegen
de gemeenschappelijke erfvijand
Rusland?
Er Is echter meer. De duikboot
kwestie heeft slechts het topje van
de Ijsberg laten zien. Het Rijn
Schelde Verolme concern legde
deze maand de laatste hand aan
een marktverkenning, waaruit op
zijn minst twee dingen konden
worden opgemaakt. De toekomst
van dit concern valt of staat voor
een belangrijk deel met de bouw
van oorlogsschepen en de landen
die daarvoor ln aanmerking ko
men zullen ongetwijfeld nogal wat
politieke problemen opleveren
Het ls typerend voor de gang van
Jan van Houwelingen
zaken, dat in dit stadium de ge
ruststellende woorden vooralsnog
de boventoon voeren. Het was
„slechts" een marktverkenning,
met geen van de genoemde landen
zijn serieuze onderhandelingen
gevoerd. Of. anders gezegd: er kan
nog van alles gebeuren. De toe
komst van het RSV-concem ts
echter allerminst een vrijblijven
de aangelegenheid. Het ls een be
langrijke kurk voor onze werkge
legenheid en zeker als alternatie
ven ontbreken kan de verdere uit
bouw van de oorlogsindustrie op
gelegd pandoer worden.
In dit verband ls het niet zonder
betekenis dat het kabinet en de
meerderheid van de Tweede Ka
mer één alternatief reeds als te
(financieel) riskant hebben afge
wezen. De Rotterdamse scheeps
bouw wilde een gooi doen naar de
markt voor activiteiten buiten
gaats (zogenaamde off-shore
werkzaamheden zoals booreilan
den e.d.) Een hiervoor op te rich
ten onderneming ROS ls bij ge
breke aan voldoende overheids
steun nooit van de grond geko
men. Tegelijkertijd was liet pre
miesysteem wel aantrekkelijk
voor de bouw van oorlogsschepen
Een duidelijke vingerwijzing van
onze overheid in welke richting
RSV het in de toekomst zal moe
ten zoeken. Met Taiwan als voor
beeld ls het wel duidelijk hoe de
discussie afloopt. Staande voor de
keus: RSV dicht of leveren aan
landen als Chili en Zuld-Afrika ls
het nog maar de vraag of we er al
teveel scrupules op na kunnen
houden
De afweging ten gunste van brood
op de plank ls zo mogelijk nog
grimmiger als het gaat om de ver
dere ontwikkeling van kernener
gie. De Europese regeringsleiders
hebben deze week nog eens duide
lijk gemaakt dat wij op onaan
vaardbare wijze afhankelijk zijn
van de olie en dat er hoe dan ook
alternatieven moeten komen,
waarvan kernenergie de voor
naamste ls. Frankrijk, Engeland
en Duitsland kiezen daarom .on
danks protest voor een versnelde
ontwikkeling van kernenergie. De
Nederlandse afwachtende hou
ding wordt afgedaan als een luxe
standpunt, dat ln klimmende ma
te ergernis oproept. Immers de
Nederlandse aarzeling wakkert
het verzet ln die landen alleen
maar aan.
Hoe groot die druk kan zijn bleek
deze week even toen het CDA-
Kamerlid Jan van Houwelingen
op een beslissend moment een
spaak ln het wiel stak. Het ging in
deze discussie om het afval van de
kerncentrales Dodewaard en
Borssele. Frankrijk en Engeland
kunnen dit afval gebruiken voor
de opwerking tot plutonium.
Zoals bekend ls dat de grondstof
voor de atoombom. De zaak is
contractueel al vastgelegd. Een
schakel ontbreekt nog, namelijk
dat de Staat der Nederlanden zich
garant moet stellen voor de terug
neming van het afval, dat weer
overblijft na de opwerking. Zo'n
garantie kan alleen bij wet worden
gegeven en daarvoor ls medewer
king van het parlement nodig. Als
medewetgever heeft onze volks-
vertegnewoodiging hieraan echter
de els verbonden dat zij eerst inza
ge wil hebben in de contracten
Per slot van rekening kun Je nooit
weten wat de Fransen precies met
ons afval uitspoken en ln welke
staat (gevaarlijker wellicht?) we
het weer teruggezonden krijgen
Van Houwellngens verzet was een
complete verrassing. Zijn tegen
speler minister Van Aardenne
dacht dat de zaak al rond was en
hij vond nu plotseling een Kamer
meerderheid tegenover zich. Hoe
het zal aflopen? De consequenties
zijn verreikend. Daags na het ver
rassende debat werd al duidelijk
dat met opzegging van de contrac
ten behalve de belde kerncentra
les ook nog eens de positie van de
aluminlumfabriek Péchiney in
Zeeland ln het geding komt. De
fabriek betrekt goedkope energie
van de kerncentrale Borssele.
Al met al kon het weieens een
miljardenzaak worden en daar
mee ligt de bijna chanterende
vraag op tafel, of onze democrati
sche principes wel tegen zoveel
geld zijn opgewassen. Brood op de
plank ls ln het huidige kenterende
economische getij een keihard ar
gument. Om daaraan het hoofd te
kunnen bieden ls meer nodig dan
alleen maar „nee" zeggen. Zoveel
ls wel zeker dat er op een andere
manier de inlevering van een stuk-
Je persoonlijke welvaart tegen
over dient te staan. Het alternatief
ls doorgaan met kernenergie en de
uitbouw van de oorlogsindustrie.
Zo vlak na de Sint Nlcolaaslnko-
pen ls de gedachte de moeite
waard om nog eens op na te
kauwen
set
(ANP) De loonmaatre-
mlnlster Albeda van sociale
strijd met de beginselen
k ai van behoorlijk bestuur en daarom
n onrechtmatig. Dat stelt de Industrie
bond FNV die volgende week vrijdag
voor de president van de rechtbank
to Den Haag een kort geding aan-
it tegen de Staat der Nederlan-
in een poging om een stokje te
!ken voor de loonmaatregel. De ln-
striebond eist dat de loonmaatre
gel van de baan gaat op straffe van
een dwangsom van één miljoen gul
den per dag.
De industriebond verwijt Albeda blij
kens de dagvaarding dat hij via de
loonmaatregel volstrekt onnodig een
inbreuk maakt op het recht van de
bond om vrije onderhandelingen te
voeren. Dat recht ligt verankerd ln tal
van nationale en internationale bepa
lingen zoals de wet op de CAO's en
het Europese Handvest. Voorts ls de
bij
k.
vink
ïtak
dei
ulda
rij loonmaatregel ln strijd met het ook
door Nederland geratificeerde ver
drag van de Verenigde Naties van
Hew York, dat krachtens de Neder
landse Grondwet toepasselijk ls en
dat volgens de Industriebond een gro
tere rechtskracht heeft dan de
loonwet.
De Industriebond vindt het onbegrij
pelijk dat de minister met een loon
maatregel ls gekomen. HIJ heeft te
makkelijk gegrepen naar artikel tien
van de loonwet dat Ingrijpen ln de
lonen mogelijk maakt als het belang
van de nationale economie dat ver
eist, zo zegt de Industriebond. De
industriebond stelt verder dat de re
gering op deze manier het „onderhan-
dellngsevenwicht" tussen werkgevers
en werknemers verstoort bij de CAO-
onderhandelingen.
Omdat de minister 2,5 procent wil
korten ln de arbeidsvoorwaarden be
perkt hij onnodig de onderhande
lingsruimte voor de vakbonden. Zon
der dat de noodzaak daartoe aanwe
zig ls gaat de regering niet alleen aan
de onderhandelingstafel zlten, maar
kiest de regering ook nog eens de
zijde van de werkgevers door een
extra loonmatiging af te dwingen,
aldus de Industriebond FNV.
Steeds meer bejaardenhuizen. In
gericht voor nog gezonde oudere
bewoners, worden bewoond door
mensen die eigenlijk ln een ver
pleeghuis verzorgd moesten wor
den. Steeds vaker verkommeren
daar zeer hulpbehoevende, vaak
dementerende bejaarden door
gebrek aan zorg, lezen we ln het
bulletin van de Nederlandse Ge
zinsraad (..Gezins beraad"). De
ooreaak zou zijn: gebrek aan
ruimte ln de verpleeghuizen, een
gebrek aan voor deze taken be re.
kend personeel. Maar ls het al
leen dat, vraagt Gezins beraad
zich af, of speelt ook gebrek aan
toewijding een rol, aan bereid
heid om je ln de situatie van de
hulpbehoevende In te leven?
Een medewerkster van de gezins
raad heeft iets opgeschreven van
de ellende die ze in zo'n bejaar
denhuis tegenkwam. Ze be
schrijft een voorval, waardoor
een bejaarde totaal de kluts
kwijt raakte:
„Ze stond bij de tafel en was erg
in de war, want ze was haar gebit
kwijt. Ze dacht dat ze het ln het
tollet had laten vallen, en het
doorgespoeld had. De zuster van
de afdeling kon geen uitsluitsel
bieden. Het was een raadsel waar
het gebit gebleven was. 's Mor
gens had ze het nog.
Gealarmeerde familie maakte ln
arren moede een afspraak met de
tandarts, want er moest op zo
kort mogelijke termijn toch wat
gebeuren. Maar wie schetst de
verbazing, toen twee dagen later
het gebit weer op de wastafel lag?
Reconstructie toonde aan, dat
een van de personeelsleden het
gebit bij een badbeurt ln z'n
schortzak had gestopt, en het
vervolgens had vergeten. Toen
het na een paar verlofdagen weer
tevoorschijn kwam, was het stil
letjes weer op z'n plaats gelegd.
Een gewone vergissing, of onver
schilligheid? Een uitzonderlijke
geschiedenis, of een uit vele?
En dan de potjes met boter en
het luchtdicht verpakte broodbe
leg, en soms ook de warme maal
tijden. Wat moeten mensen daar
mee, die moeilijk hun handen
kunnen gebruiken? Ikzelf was
eens bij een bejaarde die het
plastic niet meer kon zien en er zó
van trachtte te eten. Maar een
Achttien maanden hadden ze al
zonder vorm van proces gevan
gen gezeten, toen de Haltianen
Ulrick Desire (voormalig douane
chef), Gustave Colas (kleerma
ker), Emmanuel Noel (mecani
cien) en Robert-Jacques Thelus-
ma (boekhandelaar) op 21 augus
tus van dit Jaar tot negen jaar cel
veroordeeld werden. Hun proces
was overigens het eerste openba
re politieke proces sinds twintig
Jaar ln Haïti. De vier zijn beschul
digd van Tiet plegen van een aan
slag op de binnenlandse veilig
heid'. De openbare aanklager be
schuldigde hen van het smeden
van een complot ter omverwer
ping van de regering en van het
•uitlokken tot een bloedbad'. Alle
vier aangeklaagden ontkenden.
Boekhandelaar Thelusma ver
klaarde wel tijdens zijn gevan
genschap gefolterd te zijn door
toediening van elektroshocks. De
verdedigers bestreden de be
voegdheid van de rechtbank om
dat nog afgezien van andere
onregelmatigheden er slechts
één rechter aanwezig was ln
plaats van drie, zoals de wet eist.
Tevens merkten zij op, dat er
geen bewijs voor èen aanslag of
samenzwering daartoe was over-
ultzendkracht die het eten rond
brengt, weet dat niet Is het wer
kelijk onmogelijk het voedsel
wat menselijker aan te reiken?
En dan spreken we niet eens van
de loketjes, waarin het eten vaak
alleen maar wordt neergezet, zon
der vriendelijk woord, zonder: eet
u smakelijk".
Vraag van 'Gezins be raad': .Zijn
het uitschieters die we constate
ren of ls er fundamenteel iets mis
met de bejaardenverzorging in
vele hulzen?"
gelegd en dat de rechtbank dege
ne die het 'complot' zou hebben
aangegeven, niet had opgeroe
pen. De openbare aanklager
kwam met zes pistolen, wat mu
nitie en kleine explosieven aan,
maar legde geen verband tussen
deze voorwerpen en de verdach
ten. De omstandigheden waaron
der de vier gevangen gehouden
worden en voor de rechter geleld
zijh versterken de mening van
Amnesty International, dat deze
maatregelen tegen hen genomen
zijn wegens hun politieke stand
punt en niets met een 'complot'
te maken hebben
Beleefd gestelde verzoeken ln
het Frans om de onmiddellijke
vrijlating van Ulrick Desire, Gus
tave Colas, Emmanuel Noel en
Robert-Jacques Thelusma kun
nen gericht worden tot: Son Exel-
lence M. Jean-Claude Duvalier -
Président ft vie - Port-au-Prince,
Haiti.
.►HIJ schrijft al verhaaltjes sinds
zijn vierde jaar", zegt moeder
Therezina Fleury da Cruz over
haar zesjarig zoontje Luciano.
Begrijpelijke, maar misplaatste
oudertrots? In dit geval niet,
want Luciano is zojuist beroemd
Het ls niet te hopen dat deze
Napolitaanse vrouw dit klokje
ooit nog eens zal boren luiden.
De bel is namelijk niet als kerst
versiering bedoeld, maar als
alarm voor als er weer een aard
beving begint. De vrouw heeft
de bel aan de lamp In haar slaap
kamer gehangen, zodat ze even
tueel ook 's nachts onmiddellijk
gewaarschuwd zal zijn.
geworden door de eerste detecti
ve voor kinderen van zijn handje.
Het boekt telt zestig pagina's en
gaat over een bende die het in
een Braziliaanse stad voor het
zeggen wil krijgen en daartoe al
het water ondrinkbaar maakt.
Om te voorkomen dat de zaak
gerepareerd wordt sluiten ze alle
loodgieters op. Luciano heeft al
heel wat verslaggevers aan de
deur van zijn ouderlijk huls in de
Braziliaanse stad Julz de Fora
gehad. Zijn ouders een socioloog
en een maatschappelijk werk
ster, hebben het er ook al druk
mee. Vader, die de manuscripten
voor zijn zoon uittikt, vertelt le
der die het horen wil, dat een
verslaggever niet geloofde dat
Luciano het boek helemaal zelf
geschreven had. Luciano griste
daarop de man zijn pen uit han
den, ging tegenover hem zitten
èn schreef zo voor de vuist weg
een nieuw hoofdstuk. HIJ wordt
al een tikje blasé door al die
belangstelling. „Interviews zijn
erg vermoeiend", zegt hij, en ver
telt er meteen achteraan dat hij
later alleen ln zijn vrije tijd wil
schrijven, want hij wil scheikun
de studeren of uitvinder worden.
Maar Intussen heeft hij wel al
weer twee nieuwe manuscripten
klaar.
In de kinderen
Ik zie de kinderen aan tafel bellenblazen,
hun vrolijke gezichten net boven het tafelblad.
Ze juichen en gebaren in een soort extase,
totdat de zeepbel aan de lamp in stukken spat
Ik sta me op een afstand te verbazen,
zie heel de kamer als een doos die hen bevat
Het lijkt een foto die een levensfase
in één moment voor altijd samenvat.
Ik zou het allemaal wel tegen willen houden.
Het gaat voorbij, te snel aan mij voorbij.
Hoe was het toen, toen ik zo was als zij?
Wat zullen zij van dit moment onthouden?
Soms krimpt de tijd in een moment inéén
en glijdt als los zand door mijn vingers heen.
