Waardige navertelling
^an evangelieverhaal
liegtuigfabriek ook actief in ruimtevaart
loe mensen tot
teuten verworden
Filmweek in Utrecht
?zus van Nazareth
jeratie Bloedbad
Filmers en jazz-musici
improviseren gezamenlijk
Alan Arkin als zotte profeet
Prolongaties
en reprises
'rofessor Willem Bloemendal na 38 jaar bij Fokker met pensioen
)AG 5 DECEMBER 1980
BINNENLAND FILM
TROUW/KWARTET P 6 RHS9
■hull
enbo
bed
Slj
pikt» r D Ouwendijk
uico Zeffirelli is op en top een theaterman. Een theaterman met een uitgesproken voorkeur
■pvi ir kleurrijke, barokke taferelen. Hij heeft zich daarin met name in zijn Shakespearefilms
tsi8 getemde feeks" en „Romeo en Julia" ooit volop kunnen uitleven. Je kunt Je afvragen of
!"B. i regisseur met zoveel voorliefde voor het overdadige, zowel in beweging als in scène-
nm tnw®. wel de geschikte man is om een film te maken over „Jezus van Nazareth".
tchiedenis in de vorm van een
nde, bonte theatershow?
f]how met een strikt op het uit-
gebeuren geconcentreerde
iitiek? Je wordt zelfs wantrouwi-
fals je te horen krijgt dat er voor
fin produktie nemen van de film
drietal voorwaarden werd ge
il, Ten eerste moesten ten aanzien
de „geschiedkundige en religieu-
jetrouwbaarheid" de adviezen
jen gevolgd van „christelijke en
deskundigen". In de tweede
lts moest de regisseur een man
i met ..gevoel voor historie", maar
ens begaafd met een sterke, „artis-
ie bewogenheid". Ten derde en
lijkt de kwalijkste voorwaarde
est het project bij voorbaat aange-
jit worden door de Amerikaanse
[Visie.
d de drie voorwaarden is voldaan.
v ter onmiddellijke geruststel-
voor Zeffirelli zijn de voor
niet even zovele valkuilen
n. Hij heeft zich, binnen de
fcchetste beperkingen van zijn op-
op een acceptabele manier
ixijn taak gekweten. Het lijkt zelfs
tchijiüijk dat mensen die bereid
l zijn om met gelovige ogen te
n stellig indrukwekkende mo
uten zullen herkennen. Per slot
i rekening heeft Zeffirelli zich, met
behoud van zijn voorkeur voor barok
ke schilderingen en uitbundige dra
matiek. over het geheel genomen
goed weten te beheersen.
Eenvoudig
Het evangelieverhaal is een uiterma
te eenvoudig verhaal, zonder effect
bejag, tot in de meest sensationele
voorvallen, als bijvoorbeeld de op
wekking van het dochtertje van Jal-
rus of de verrijzenis van Lazarus uit
diens graf, toe. De figuur van Jezus is
ook een typisch on-dramatische fi
guur. Hij is in zijn psychologie vrijwel
uitsluitend te beoordelen via zijn pa
rabels en enkele gedragingen tegen
over mensen, zowel aan de zelfkant
als op bevoorrechte posten in de
maatschappij. De dramatiseringen
van zijn leven beperken zich daarom
gemakkelijk tot ofwel het Passiespel
ofwel tot sociale interpretaties. Van
dat laatste hebben we een voortreffe
lijk voorbeeld gehad in Pasolini's Je-
zus-interpretatie aan de hand van
„het evangelie van Matthëus". Paso
lini's Jezus was «en verbeten Jezus,
die toornig de kant koos van de on
derdrukten. Een messias van de zelf
kant en de verschoppelingen. Wat
voor messias Jezus van Nazareth in
de film van Zeffirelli is geworden is
moeilijk te zeggen. Het redelijkst
lijkt nog, hem te omschrijven als een
gezichtsloze Jezus.
Wat in de dramatiek, zoals Zeffirelli
die heeft toegepast, met name opvalt
is, het respect voor de traditie in de
Jezus-verbeelding. Dat respect is al
aanwijsbaar in de manier, waarop het
verhaal van Maria's uitverkiezing
wordt verbeeld. Geen sprake van
mystische, quasi buitenzinnelijke
grapjasserijen, terwijl aan de andere
kant geen poging wordt gedaan tot
een min of meer „natuurlijke" verkla
ring. De sfeer in de bejegening van
Jozef en Maria, als verloofden, wordt
bepaald door een ondefinieerbare
blijmoedige verwondering.
Stralende barok
Er zijn niet zo bar veel momenten
geweest, waarin Zefflrelli's gevoel
voor stralende barok zich heeft kun
nen uitleven. Hij heeft zich voor het
grootste deel moeten houden aan een
in bruine en grijze tinten gedompelde
barok van de armoe, met name bij
Jezus' volgelingen. Wat hen betreft
kon dat weer in evenwicht worden
gebracht door de barokke personi-
fiëringen van bepaalde figuren, zoals
Petrus of de oude tolgaarder Zachari-
as. veranderd in Mattheus. Zachari-
Scène uit Jezus van Nazareth waarin Maria naar haar verloofde wordt geleid.
as-Mattheus is typisch een gannef,
terwijl Petrus tevoorschijn komt als
de bekende drammer, een onbekook
te driftkop. Weinig geslaagd is de
barokke armoedramatiek in de figuur
van Johannes de Doper, geclicheerd
naar overbekende oude modellen.
Voor echt scharlaken barok heeft,
zoals al gezegd, Zeffirelli weinig gele
genheid gehad. De enige momenten
zijn de verschijning van de koningen
uit het Oosten, bij wie het werkelijk
alles goud en edelstenen is, dat er
blinkt, en de schildering van het hof
van Herodes de Grote, die door Peter
Ustinov op een bijna verlekkerde ma
nier wordt uitgebeeld.
Dit zijn details. Maar het geheel?
Daar moet van erkend worden, dat
het een weinig persoonlijke maar in
zijn terughoudendheid toch waardige
navertelling is van wat er traditioneel
over het evangelie-verhaal te verbeel
den is geweest. Bij onderdelen is Zef
firelli duidelijk te rade gegaan bij
oude schilderijen. Dat is typerend
voor zijn manier van werken. Het
blijft altijd veiliger om op het kom
pas van oude picturale tradities te
varen dan, zoals Pasolini deed, vol
gens eigen moderne interpretatie te
werk te gaan.
Jezus van Nazareth
City 2,
Amsterdam-
eftlm „Operatie Bloedbad" van Jorge Cedron is een ontstel-
Wd waarachtige reconstructie van gebeurtenissen, die in
K6 in Argentinië hebben plaats gevonden. De reconstructie
zo benauwend levensecht, dat het lijkt alsof er een film-
g bij de voorvallen zelf betrokken is geweest. Een geënga-
tie filmploeg, die, zonder actief de kant van de achtervolg
den om wie het gaat te kunnen kiezen, het enige doet wat zij
kan doen: vastleggen hoe politieke willekeur in kille bloeddor
stigheid kan veranderen
inhoud van de film is ongeveer als
t. In 1956 komt een aantal man-
B op de avond, dat er een staats-
zou plaats vinden tegen het
ICgime dat voor de val van Peron
trantwoordelijk was. bij elkaar in
«i n huis in een Argentijnse provlncie-
id. Ze luisteren naar het verslag
N in een bokswedstrijd. Ze weten van
staatsgreep, maar zijn er niet ac-
I bij betrokken. Met spanning
chten zij op het doorkomen van
t nieuws over de staatsgreep door
radio. Plotseling vallen polivie-
innen het huis. waar de mannen
leenzitten, binnen. Zij worden, sa-
len met voorbijgangers die met de
Iken niets te maken hebben, op
rdhandige manier meegenomen
ur het politiebureau. Daar begint
—"Hm tijd van eindeloos wachten. Lang-
imerhand dringt het tot de mannen
Dor, dat er met de staatsgreep iets is
««gegaan Zij horen, dat de staat
na beleg is afgekondigd; daarbij is
9. ft het standrecht ingevoerd. Vol-
i ptu algemeen erkend recht zouden
eerder opgepakte mannen daar
irt onder mogen vallen. Maar een
legercommandant uit het verre la
Plató geeft kort en goed opdracht de
mannen te fusilleren. Dat gebeurt op
«n vuilnisbelt zonder enige waar-
«huwing vooraf. Een paar mannen
«lagen erin te ontsnappen, onder wie
Proxler, die in de film als ooggetuige
—/optreedt. Deze Troxler wordt later
n is gemaakt naar een boek van
ilfo Walsh na publicatie van
bet boek vermoord. Jorge Cedron, die
de regie had van de film, pleegde in
Frankrijk op een verdachte manier
„zelfmoord" (het lijkt raadselachtig
hoe iemand zichzelf met vier messte
ken in het hart kan doden). De film
volgt dus een spoor van bloed. Zij
doet dit niet uit speurlust, maar om
te getuigen. Haar kracht bestaat
vooral hierin, dat zij niet indeelt in
beulen en slachtoffers. De beulen zijn
precies dezelfde mensen als de slacht
offers; zij worden alleen maar beulen
door de dictatoriale macht van het
regime.
Veelbetekenend hiervoor is de wijze,
waarop de commissaris in de plaats
waar de mannen zijn opgepakt een
stad. San Martin geheten van de
legercommandant in la Plata, waar
de staatsgreep was verijdeld, bevel
krijgt de opgepakten (werkelozen,
vakbondsleden, niet-politici, geen sa
menzweerders) te laten doodschieten.
De man is in dë hoogste mate ont
steld. Maar omdat de staat van beleg
is afgekondigd heeft het leger zeggen
schap op de politie.
Het Leger. De mystische macht van
elke dictatuur. Geen onderdaan keert
zich tegen Het Leger. Dus ook de
commissaris niet. Zijn enige spijt is:
„dat mij dat nu moet overkomen
Graag was hij ziek geweest. Maar
„met pijn in het hart" (en een rustig
Leger-geweten) laat hij de mannen
naar een vuilnisbelt brengen om daar
neergemaaid te worden. Hij gaat in
zijn door het Leger bepaalde dienst
vaardigheid zelfs zo ver, dat hij ook
zelf het pistool hanteert.
Kakafonische Notities
Met het 27ste nummer van zijn journaal, getiteld „Kakafoni
sche Notities" heeft het filmcoUectief van het Amsterdamse
Stadsjournaai opnieuw zijn streven bevestigd om films te
maken op basis van gemeenschappelijke sociale bewogen
heid.
Twee slachtoffers in „Operatie Bloedbad".
Het Leger figureert ook in een paar
soldaten, die kil en afstandelijk „hun
plicht" doen. De weerzin tegen het
doden verandert geleidelijk en bijna
onzichtbaar in genot om te verwon
den, om aan flarden te schieten. In de
film wordt niet op felle manier met de
vinger gewezen. Dat was niet nodig.
Zij is in haar koele, medemenselijke
beschrijving een voldoend overtui
gend monument. Medemenselijk,
omdat er aan alle kanten openheid
wordt betracht. Koel. omdat de ge
beurtenissen zelf „het woord" moeten
doen.
Wie na het zien van deze film nog enig
goed woord voor enige dictatuur,
waar gemoord en gemarteld wordt,
over heeft ondergraaft zijn eigen
menselijke waardigheid.
DO.
Operatie Bloedbad 5 t.e.m. 10 dec.,
Amsterdam-Cinecenter. 16 j.
Simon
Marshall Brickman schreef samen met Woody Allen het script voor diens
films „Sleeper", „Annie Hall" en „Manhattan". Na dat succes in de schaduw
wilde hij het zelf ook eens proberen en hij maakte „Simon", een komedie
waarin Woody Aliens schim (maar ook niet meer dan dat) wel degelijk
aanwezig is. Simon is een lichtelijk getikte, maar sympathieke professor, die
met zijn uitvindingen geen voet aan de grond krijgt. Een stelletje geleerden,
dat over veel tijd, veel geld en dientengevolge veel verveling beschikt wil eens
iets nieuws uitproberen: hoe zou het Amerikaanse volk reageren als ze op de
proppen kwamen met een wasechte profeet uit de ruimte? Simon wordt
gehersenspoeld totdat hij zelf denkt zo'n wezen te zijn, maar vervolgens loopt
alles uit de hand. En toch weer goed af, vanzelf.
Alan Arkin speelt Simon. Erg goed. het is aan zijn solo-nummers te danken
dat er aan de film nog wel enig plezier te beleven valt. Maar veel is het niet: de
satire op wetenschap en media is heel bleekjes uitgevallen en doet bijna
ouderwets aan. W.W.-B.
Amsterdam-Tuschinski 2,
In zijn verantwoording schrijft het
collectief over deze film, dat het haar
maakte „omdat de muziek die impro
viserende musici en hun forma
ties maken, ons bevalt. Het is boeiend
om naar hun muziek te luisteren, het
is dat ook om hen aan het werk te
zienEr is nog iets dat ons aan
spreekt. Improviserende musici dra
gen allen afzonderlijk in belangrijke
mate bij aan de totstandkoming van
hun produkt: de muziek die opklinkt.
De rollen van maker en vertolker van
muziek zijn in de geïmproviseerde
muziek niet principieel van elkaar
gescheiden. Het is muziek die op het
moment van uitvoeren grotendeels
ontwikkeld wordt
De registratie per film van een zo
spontane actie is verre van eenvou
dig. Er ligt van te voeren namelijk
weinig of niets vast. Daarom zijn er
geen zwaartepunten bekend, zodat
ook de filmcompositie iets van impro
viseren heeft. Trouwens, improvise
ren is iets, dat het collectief van het
stadsjournaai in de loop van de jaren
goed onder de knie heeft gekregen.
Daarom die frisheid, zowel van de
filmenden als van de gefilmden.
Om ons tot „Kakafonische Notities"
te beperken, wat je waarneemt is,
zoeken vanuit disharmonieën naar
harmonie. De film opent met visuali
sering van geluiden; de „spontani
teit" in die visualisering bestaat uit
uitdijingen en inkrimpingen: een wet
matig gebeuren. Iets van die wetma
tigheid slaat onwillekeurig over op
enkelingen en groepen die, in het
zoeken naar nieuwe harmonische
contacten, als het ware van een „mu
zikaal nulpunt" uitgaan, om tot een
volstrekt eigen, volstrekt zelfstandig
musiceren te komen. De kakafonie is
voorwaarde voor het bereiken van
een nieuwe eenheid. Typerend daar
voor is de spontane uitlating van een
meisje met saxofoon uit „Gilius'
Haagse Hofje", dat, na het ontstaan
van iets nadrukkelijks harmonisch
uit allerlei disharmonische geluiden,
verzucht: „het lijkt wel kunst".
Imponerend is wat iemand als een
Herman de Wit met een massale
groep musicerenden weet te berei
ken. onder een stimulerende directie.
Een clowneske directie, vol zelfspot
maar ook vol muzikale bezetenheid.
Het is niet imponerend door de kwali
teit van de muziek, maar als een
veroverend massale uiting van genot
om muziek.
Het klankbeeld van de muziek die
door de vele uitvoerenden, al impro
viserend, in de film wordt voortge
bracht, lijkt onrust. Zowel uit de ge
luid- als uit de beeldregistratie in de
film blijkt, dat er een onbewust ver
langen doorwerkt om die onrust te
bezweren. Alleen, wat achter de on
rust komt als er al iets komt
blijft onzeker. Daarom steeds de te
rugval uit het harmonische in de „ka
kafonie".
D. O.
The Shining Zeer bijzondere
griezelfilm van meester Stan
ley Kubrick. De gehele week in
Tuschinski 1, Amsterdam; Pas
sage, Den Haag; Thalia, Rot
terdam en 22 andere theaters,
overal in het land.
Annie Hall Prachtige film van
en met Woody Allen, vol grap
pen en droefenis. De gehele
week in Desmet, Amsterdam.
Die Blechtrommel Film van
Volker Schlöndorff naar de ro
man van Oünter Grass met een
unieke inbreng van David Ben-
nent als Oskar, de kleine trom
melaar. De gehele week in Ci-
nemactueel. Bergen op Zoom.
Die Ehe der Maria Braun Ra»
ner Werner Fassbinder dringt
met de middelen van het melo
drama door tot de kern van het
Westduitse Wirtschaftswun-
der. De gehele week in Cinecen-
ter, Amsterdam.
Préparez vos mouchoirs Zeer
amusante satirische comedie
van Bertrand Blier, met prach
tige hoofdrollen van Gerard
Dépardieu en Patrick Dewaere.
De gehele week in Scala, Nij
megen en Club 5, LeeuwarjJgn.
Die dritte Generation Rainer
Werner Fassbinder keert zich
in een bizarre film zowel tegen
de laatste generatie terroristen
als tegen de maatschappij die
hen voortbracht. De gehele
week in Alpha, Zeist.
La Teraxza Interessant opge
bouwde film van Ettore Scola
over lust en onlust van bedaag
de linkse intellectuelen. De ge
hele week in De Uitkijk, Am
sterdam.
Being There Film van Hal Ash-
by naar de novelle van Jerzy
Kosninski met een prachtige
hoofdrol van de onlangs overle
den filmacteur Peter Sellers.
De gehele week in Alfa 1, Am
sterdam; Calypso en Uitkijk,
Den Haag;
Calypso 2, Rotterdam en ver
der in acht theaters, overal in
het land.
Der Handier der vier Jahres-
zeiten Een van de beste Fass-
binder-films uit zijn vroege
tijd. 10 dec. Amsterdams Film
huis.
Palermo oder Wolfsburg Intri
gerend melodrama van Werner
Schroeter, dat van realisme al
lengs in surrealisme overgaat. 5
t.e.m. 8 december Filmhuis
Arnhem; 5 t.e.m. 10 dec. t
Hoogt, Utrecht.
Filmvoorstelling voor
'Amnesty International'
De film „The Secret Policeman's
Ball", een complete weergave van de
derde en meest succesvolle jaarlijkse
„Amnesty International Comedy",
waaraan alle medewerkers, onder wie
drie leden van de Monty Python-
ploeg, belangeloos hebben meege
werkt „ten bate van Amnesty, ter
ondersteuning van haar strijd voor
mensenrechten waar ook ter wereid"
krijgt vrijdagnacht 12 december a.s.
te 24.15 uur een voorvertoning in twee
zalen van The Movies en in Cinecen-
ter te Amsterdam. Uiteraard gaan de
baten van die voorstelling ook naar
Amnesty International, die met voor
lichtingsmateriaal aanwezig zal zijn.
De toegangsprijs bedraagt 10,— per
persoon, plaatskaarten kunnen vanaf
maandag 8 december dagelijks aan
de kassa van The Movies en Cinecen-
ter worden afgehaald. Telefonische
bestellingen moeten dezelfde dag
worden afgehaald.
De Cinemanifestatie Utrecht is «dit jaar niet doorgegaan, het staat wel vast
dat volgend jaar ook de filmweek Arnhem niet doorgaat, blijft dus voor
Nederland aan filmfestivals alleen Film International in Rotterdam over.
Omdat het in januari a.s. 25 jaar geleden is, dat het „art-house" Studio in
Utrecht werd geopend en omdat het Camera-theater daar ter stede dan ook
dertig jaar bestaat, zorgt de bioscooponderneming A. F. Wolff voor een
filmweek in Utrecht en wel van 14 tot en met 21 januari. In die week zullen
films worden voorvertoond, die in de eerste helft van 1981 in roulatie gaan.
Glanspunt van de week is „Kagemusha" van de Japanse veteraan Akita
Kurosawa, die in Cannes dit jaar de Gouden Palm kreeg.
Dlck Ringlever
met grote voorsprong, weet men Fok
ker te vinden als het gaat om interna
tionale projecten.
IOL Een vliegtuigfabriek
niet oók actief is in de ruimte-
mist de kans in de pas te blij-
met de ontwikkeling van nieuwe
inologieën en dreigt daardoor
liter te raken op buitenlandse con-
iten. Dit is nog steeds de vaste
liging van professor Willem
lend al, sinds zes jaar directeur
«tevaart van Fokker en morgen
K-directeur want dan gaat hij na
38 Fokker-jaren met pensioen.
jWcundlge van oorsprong heeft
efe1 Bloemendal zich in de laatste twaalf
pen van zijn carrière in de vliegtuig
bouw vooral toegelegd op het geven
v*n een lift aan Fokker in de rulmte-
Het resultaat daarvan blijkt
rommerciee! gezien bescheiden. De
Majtevaartafdeling van de vliegtuig-
MOrtek tekent voor nog maar drie
j-S Procent van de bedrijfsomzet (dertig
miljoen gulden), maar technisch en
Wetenschappelijk heeft Fokker veel
wger gescoord
alleen heeft het bedrijf binnen
Europa aanzien (in de kleine landen
18 net veruit het belangrijkste ruimte-
**«rtbedrijf), ook in Amerika, op het
BMed van de ruimtevaart koploper
Ervaring
Daar zag het in 1964, toen Europa
zich losmaakte van Amerika en zijn
eigen ruimtevaartbureaus ESRO,
ELDO en ESTEC op poten zette, nog
helemaal niet naar uit. Fokker was
dan wel een vliegtuigfabriek van eni
ge naam. maar aan ruimtevaart had
het nooit wat gedaan.
Alleen doordat de Nederlandse rege
ring voor vier procent deelnam in die
Europese organisaties, en dus aan
spraak kon maken op het „fair re-
turn"-recht (ook vier procent-aandeel
in de projecten), kreeg het bedrijf een
deur op een kier naar een toen voor
Europa nog geheel nieuwe tak van
industrie. Die deur is toen maar me
teen geheel opengegooid met ANS, de
astronomische Nederlandse satelliet,
waarvoor Fokker niet alleen belan
grijke onderdelen bouwde, maar ook
de samenbouw voor zijn rekening
nam. Sindsdien zijn vele andere op
drachten gevolgd. Projecten die voor
het belangrijkste deel puur weten
schappelijke experimenten als doel
hadden.
ANS werd (in Amerika) de lucht in
Werk aan de Iras-satelliet in de Fokkerfabrieken
geschoten voor het bestuderen van
ultra-violette en röntgen-stralings-
bronnen in het heelal. Andere satel
lieten, waaraan Fokker meewerkte,
hadden tot doel het onderzoek van de
aardse magnetische atmosfeer. Op
het ogenblik hangen er vijf satellie
ten in het heelal, waaraan Fokker
heeft meegebouwd. (De ANS is in
middels opgebrand.) Vorig jaar ging
in Frans Guyana de eerste met suc
ces gelanceerde Europese raket Aria-
ne omhoog, waarvoor Fokker onder
delen bouwde.
Het aandeel van Fokker in die projec
ten is verscheiden van aard, maar een
belangrijk deel van de bijdragen le
vert de fabriek met ontwerpen en
bouwen van installaties die de tempe
ratuur in de satelliet regelen.
Bloemendal: „Geen geringe opgave
als Je weet, dat de satelliet aan de
zonkant een temperatuur van zesdui
zend graden te verdragen krijgt en
aan de donkere kant het absolute
nulpunt van min 273 graden bijna
wordt bereikt. Binnen in de satelliet
moet dat gecorrigeerd worden tot
temperaturen, die schommelen tus
sen de nul en dertig graden."
Daarnaast experimenteert het be
drijf met het bouwen van zonnepane
len. Het deed dat al voor de ANS,
maar een nog belangrijker aandeel
daarin krijgt Fokker bij de IRAS-
satelliet, die in 1982 wordt gelanceerd
en tot doel heeft het opsporen en in
kaart brengen van infrarood-bronnen
in het heelal.
Wat het verdere programma voor de
toekomst betreft: over opdrachten
hoeft het bedrijf zich nauwelijks zor
gen te maken. Op het ogenblik wordt
onder meer gewerkt aan een op
dracht van het Amerikaanse ruimte
vaartbureau NASA voor het bouwen
van luchtsluizen van het ruimte
vaartlaboratorium Spacelab, dat in
1982 de ruimte in moet. Andere pro
jecten zijn verschillende satellieten
die de zon moeten gaan bestuderen,
en deelname aan het grote L-Sat-
programma: een ruimteplatform
waarop telecommunicatieappara-
tuur is geptaatst voor rechtstreekse
radio- en televisieuitzendingen over
de hele wereld. Nederland levert hier
voor de installaties voor de warmte-
huishouding en telecommunicatie-
apparatuur. Volgens de plannen
moet de satelliet een puur commer
cieel project begin 1984 de ruimte
in.
Steun
Al die activiteiten verricht Fokker
met forse financiële steun in de rug
van het Nederlands instituut voor
vliegtuigontwikkeling en ruimte
vaart dat op zijn beurt weer wordt
gesubsidieerd door het ministerie van
economische zaken. Een injectie, die
niet alleen uit ideologische overwe
gingen wordt gegeven. Den Haag
hecht er waarde aan, dat de Neder
landse industrie internationaal een
woordje blijft meespreken en in de
pas blijft met technologische ontwik
kelingen om daardoor een gooi te
kunnen doen naar buitenlandse or
ders. Fokker profiteert daarvan het
meest, maar ook bedrijven als Hol-
Professor Bloemendal
landse Signaal (Philips) hebben er tot
nu toe een aardige orderportefeuille
aan overgehouden.
Bloemendal: „Zuiver commercieel
gezien is het resultaat niet negatief.
Grote winsten worden er ook niet
meer gemaakt, maar veel belangrij
ker is de ervaring die de Nederlandse
industrie met deze projecten opdoet.
Wat betreft Fokker, waar nu zo'n
tweehonderd man op de ruimtevaart-
afdeling werken, geldt dat ook ten
aanzien van een efficiëntere project
voering. Een organisatorische zaak,
waarvan ook onze vliegtuigafdeling
al het nodige profijt heeft gehad."
