ergankelijke
onumentjes
astgelegd
Problemen in Zwolle
met drijvende kunst
PvdA
Hulpgoederen per vliegtuig naar Italië
De PvdA wil aan het werk
)e theekoepels bij de Vecht
deeltijdarbeid
?eeft meer
werkloosheid'
Zonnebadende vrouw in gracht leidde automobilisten af
Feestelijke wijn hoeft niet duur te zijn.
Tenminste niet
bij de slijter-wijnhandelaar!*
Geen nieuwe luchtbruggen hartpatiënten
RH s.
IQNDERDAG 4 DECEMBER 1980
BINNENLAND/KUNST
TROUW/KWARTET P 6 RHS
r Peter Karstkarel
architectuurgeschiedenis
rhoort alle gebouwen tussen
itsehokken en kathedralen
beschrijven. Dat er nog
ten wetenschappelijk essay
ter iietsehokken is versche-
m zal niemand verbazen, de
ol zal weinig opwindend
Jn. Wel wordt er gewerkt aan
en overzicht van vogelhuis-
en verschillende „monu-
lentale" poppehuizen zijn
ok al van grondige commen-
iren voorzien,
erkwaardig genoeg heeft het tot
180 moeten duren voor het eerst
invettende overzicht over theekoe-
els en tuinhuizen ln Nederland kon
letaalwerkgever;
onze sociaal-economische re-
ictle
:EDA Herverdeling van werk in
vorm van deeltijdarbeid zal eerder
i stijging dan een daling van de
Icieel geregistreerde werkloos-
ijfers te zien geven. Meer deel-
Ibanen hebben tot gevolg dat meer
iwde vrouwen gaan werken,
it minder inkomen is in de meeste
laarfcvallen alleen acceptabel als tweede
ikomen.
Mtzei voorzitter ir. W. J. ter Hart van
Ie vereniging van werkgevers in de
letaal- en elektrotechnische indus-
le FME, gisteren op een bijeen-
omst van de Nederlansche Maat-
chappij voor Nijverheid en Handel
in Breda. Praten en overleggen over
wkgelegenheid is prachtig, vooral
thet kader van het harmoniemodel,
nar levert niet meer werk op. Werk
kat er alleen door meer orders en
diekomen door versterking van de
«Hwurrentiekracht van het Neder-
Iwdse bedrijfsleven, aldus Ter Hart.
■■Jllj had dan ook geen goed woord
ïüdver voor het wetsontwerp van minis-
tr Albeda van sociale zaken om
rig lerkgevers en werknemers te ver-
nanfcichten tot werkgelegenheidsover-
g. Nog minder ingenomen is de
ME-voorzitter met het voorstel van
e PvdA'er Van der Doef, die ook de
ndernemer wil verplichten om op
«zoek van de vakbonden informa-
Itei
Ie te geven over de effecten van
loonmatiging.
er Hart noemde dit vruchten van
et „Haagse schijndenkclrcuit", dat
p korte termijn meer arbeidsplaat-
in wil. Dit in tegenstelling tot het
reële ondernemersdenkcircuit", dat
p de lange termijn de Nederlandse
conomie weer gezond wil maken.
Hart zei verder dat elke onderne-
ig zelf moet uitmaken wat zij wil
n met de meevaller van de loon-
ttregel: Uitbreiden en nieuwe ar-
splaatsen scheppen, Innoveren of
lalde projecten ontwikkelen.
verschijnen, al kregen deze poppe
huizen voor de grote burgers in de
overzichtswerken van de tuingeschie-
denis wel de nodige aandacht. Het
overzicht moest geografisch beperkt
blijven, maar het mag toch een stan
daardwerk genoemd worden en kan
zeker goed als voorbeeld dienen voor
verdere documentatie: „Theekoepels
en tuinhuzien in de Vechtstreek en
's-Oraveland".
Architectuur is vergankelijk en de
tijdsfactor is afhankelijk van de ge
bruikte materialen en de aandacht
voor het onderhoud. Theekoepels zijn
gewoonlijk niet gebouwd van het
meest duurzame materiaal en omdat
ln het recreatieve gedrag van de ge
goede klasse in onze eeuw wel het een
en ander is veranderd, zijn er de laat
ste tientallen jaren vele van deze klei
ne bouwwerken opgeruimd omdat ze
in al te slechte staat verkeerden.
Vlak voor de oorlog werd de Commis
sie voor de Vecht en het Oostelijk en
Westelijk Plassengebled geformeerd
om zich sterk te maken voor de kwali
teiten van een brede strook tussen
Muiden en Maarssen. Het was deze
commissie die het initiatief tot een
uitgave nam om het nog aanwezige
bezit aan theekoepels en tuinhuisjes
te documenteren en een niet gering
aspect van het culturele gezicht van
de Vechtstreek aan de orde te stellen.
Weinig zekerheden
De begrippen theekoepel en tuinhuis
worden in de inleiding en verantwoor
ding omzeild. Toch worden theekoe
pel, tuinhuis, speelhuis, kabinet, pa
viljoen, kiosk, salon, zomerhuis en
lusthuis, en welke term er voor het
kleine zonnige huisje ook gebruikt is,
wel duidelijk, niet ln het minst door
de overvloedige illustraties. Alleen de
nog bestaande koepels worden be
schreven en in beeld gebracht, over
de koepels uit het verleden zijn te
weinig zekerheden verkregen. Koe
pels die met een wespetaille aan hui
zen vastgebouwd zijn, werden ook
opgenomen, terwijl ze toch soms ge
heel behoren tot het bouwlichaam
van het huis. Het lijkt op een kunst
matige formule om de trots van het
boek: Trompenburgh in 's-Graveland
te kunnen opnemen.
De biohistorica Carla Oldenburger
schreef een beknopt overzicht van de
ontwikkeling van het tuinhuis dat
volgens haar twee oorsprongen kent:
het uit een begroeid staketsel be
staand prieel en de hoektoren in de
tuinmuur van een versterkt huis. Wel
licht zijn de ombouwde waterputten
eveneens basismotieven of kunnen er
zelfs klassieke inspiraties aangewe
zen worden De ontwikkeling tot
dicht paviljoen wordt gevolgd, maar
er wordt geen duidelijke stylistische
typering van de gebouwtjes gegeven,
ruimtelijk nog decoratief. De koepel
als vorm voor een vergelijking wordt
niet aangeroerd. Trompenburgh en
gelijksoortige luatkoepels hadden het
spoor kunnen geven tot een voortzet
ting van de tulnkoepel-traditle in de
serre van de negentiende-eeuwse bur
gerwoning.
Basis
Het opstel is overigens een stevige
basis voor de eigenlijke documenta
tie van 43 koepels, maar ook die be
schrijvingen zijn zo voorzichtig dat
een echte stijlontwikkeling in de ar
chitectuur van de gebouwtjes nauwe
lijks wordt gegeven. Het illustratie
materiaal biedt de lezers ongetwijfeld
De statige koepel van Vredenhoff bij Nieuwersluis uit het eind van de 18e
eeuw. Omstreeks 1900 schreef een student in de rechten in het gastenboek:
Wanneer lieve nichtjes/Met schalkse gezichtjes/In Vreedenhoff's Koepel u
steeds amuseren/Is 't voor een student/Ook nog zoo vol talent/Onmogelijk
met vrucht in 't B.W. te studeeren.
voldoende informatie om zelf dat fa
cet in te vullen.
Degelijk is het werk geweest dat een
team van specialisten geleverd heeft.
Architect Bart O. van den Berg mat
alle 43 objecten op en vervaardigde
documentaire tekeningen. Van elke
koepel zijn er twee gevelopstanden,
een doorsnede en een grondplan,
meestal op een schaal van 1:100 afge
drukt. Van den Berg tekende de koe
pels met grote aandacht, hij was het
ook die de documentatie-arbeid was
begonnen. De technische tekeningen
steken wel enigszins stijf af bij de
prachtige foto's. Elk van de technie
ken is aangewend met heel eigen be
doelingen.
De foto's van Evert Boeve zijn voor
treffelijk. Hij blijkt de opmerkelijke
gave te bezitten om in een tafereel vol
sfeer en met een uitgekiende compo
sitie documentair zeer bruikbare pro-
dukten te kunnen maken. De pagina
grote kleurenfoto's zijn perfect; de
lithograaf en de drukker zijn kenne
lijk door Boeve's foto's geïnspireerd
geweest.
Assistentie
Van den Berg heeft met het Inventari
satie- en documentatiewerk assisten
tie gekregen van de historicus Dedalo
Carasso met wie hij de zorgvuldige
beschijvingen van de kleine monu
menten maakte. ZIJ grensden het on
derwerp in plaats, hoedanigheid en
tijd af, waardoor het boek een con
stante aanpak heeft. Alleen aan het
opmerkelijke Trompenburg werd
vanwege de rijkdom en het tot nu toe
ontbreken van een behoorlijke be
schrijving extra aandacht besteed.
Dit buiten met zijn grote koepel bezit
zo'n opmerkelijk decoratieprogram
ma dat de maritieme en familiegege-
vens ln woord en beeld moesten wor
den uitgewerkt. In de opdracht (het
werd gebouwd voor Cornells Tromp,
de zoon van onze zeeheld Maarten
Harpertsz. Tromp), wordt er ook iets
duidelijk van het gebruik van dit
buiten. De samenhang van vorm en
decoratie met de gebruikers is er bij
de andere theekoepels nauwelijks.
Deze documentaire aanpak had aan
waarde gewonnen als er een idee ge
schetst was van het gebruik; literaire
bronnen zijn er genoeg.
Het fraaie album kan bij de Stich
ting Commissie voor de Vecht en het
O. en W. Plassengebled te Hilversum
besteld worden. Er moet dan 49,50
overgemaakt worden op postgiro
256092.
door Jac. Lelsz
ZWOLLE De bijdrage, die vier
beeldende kunstenaars uit Over
ijssel zouden leveren bij de viering
van Zwolle 750 Jaar Stad, is deer
lijk de mist in gegaan. Hoewel
één van de kunstwerken, een
slechts in monokini geklede zon
nebadende vrouw op een luchtbed
in één van de fraaiste Zwolse
grachten, trok zozeer de aandacht
van de automobilisten, dat de zeer
realistische hoewel roerloze
schoonheid op last van de politie
schielijk uit het water is gevist.
Dus niet om redenen van preuts
heid maar uit veiligheidsoverwe
gingen. Zwolle 750 Jaar Stad is
slecht te spreken over de kunste
naars, aan wie zij verwijt dat hun
produkt haastwerk was en boven
dien „als mosterd na de maaltijd
kwam".
Zwolle heeft een heel jaar lang
feest gevierd, en deze maand komt
er een einde aan. Op de beeldende
kunstenaars werd een beroep ge
daan om mee te doen. Zomer 1979
werd via de BKB (Beeldende Kun
stenaars Belangengroep) contact
met hen opgenomen. Drie dingen
kwamen ter sprake; de beschilde
ring van flatmuren, de organisatie
van een tentoonstelling „Zwolle
750 jaar na nu" en de levering van
enige drijvende objecten. Alleen
de drijvende objecten bleven over.
De kunstenaars kregen vooraf 75
procent van het beschikbare be
drag, 15.000 gulden. Stilzwijgend
werd aangenomen dat de werk
stukken er in het voorjaar zouden
zijn, uiterlijk in de zomer op het
hoogtepunt van de feestelijk
heden.
Stil
„Het bleef angstig stil," zo merkte
een woordvoerder van de Stich
ting Zwolle 750 Jaar Stad op. Pas
toen de betaling van de 25 pro
cent, die nog tegoed was, dreigde
achterwege te zullen blijven, wer
den met spoed enige kunstwerken
in de gracht gedumpt.
Van de vier kunstenaars leverde
de Zwollenaar Ron Huiskamp eni
ge doorsneden van kubussen
(3Vr3Vi meter). Ze liggen schuin in
het water. In de polyester kubus
sen zit een fors bedrag aan materi
aal en ze moesten dan ook gespon
sord worden. Het is nog het enige
object dat op het moment in de
gracht te zien is; sneeuwwitte
meeuwen gebruiken het als lan
dingsbaan.
Bert Meinen uit Hengelo wilde een
enorme hengel met dobber uitwer
pen. Maar dat ging niet door.
Slechts de dobber zou blijven drij
ven, de hengel moest via een be
tonblok bevestigd worden in het
talud, hetgeen niet mocht omdat
het gazon daardoor zou worden
beschadigd.
Bladeren
Frank Bolink uit Enschede was de
leverancier van enkele zeer grote
plompe-bladeren. Deze hebben
slechts kort in de gracht gelegen.
Gevreesd werd dat ze een staket
sel voor schaatsers zouden vor
men als het ging vriezen. De be
doeling was eigenlijk samen met
Sjef Sales uit Oldenzaal een tropi
sche tuin te maken. Meer objecten
stonden daarvoor op het program
ma. In die tropische tuin zou ook
de zonnebadende vrouw van Sjef
Sales een plaatsje moeten krijgen.
Er is volgens de kunstenaars niet
uitgekomen wat men zich voor
ogen had gesteld. Ambtelijk zou
den ze onvoldoende medewerking
hebben gekregen. Er was ook geen
begrip voor het feit dat dit soort
werkzaamheden kan uitlopen.
„En het jaar was toch nog niet
om?" Bovendien is er geen con
tract getekend dat alles tijdig bij
voorbeeld op 30 juni, klaar zou
zijn. Enige kunstenaars raakten
door tijdnood een beetje in pa
niek. En toen kwam er ook nog
een briefje of ze het reeds ontvan
gen bedrag wilden terugstorten.
Terwijl ze er, met de voorbereidin
gen mee, relatief erg veel tijd in
hadden gestoken, waar naar hun
smaak een nogal matige honore
ring tegenover stond.
Zwolle 750 Jaar Stad liet gisteren
even laconiek als goedmoedig we
ten; „Er zal over het geld nog wel
wat touwgetrokken moeten wor
den, maar overigens is er niets aan
de hand, en we treden niet in een
artistieke beoordeling van het
project".
DEN HAAG (ANP) Als er een vliegtuig beschikbaar is
wordt vandaag ongeveer 33 ton kleding, dekens en tenten
naar het rampgebied in Italië overgevlogen. In vier dagen
hebben particuliere organisaties in Nederland ongeveer vijftig
ton goederen voor de slachtoffers van de aardbeving ingeza
meld.
quentie zich afzijdig te houden. Het
Rode Kruis in Eindhoven bij voor
beeld vond dat het het verzoek van de
Italiaanse ambassade om mee te
doen niet naast zich neer kon leggen.
De acties zijn dinsdag afgesloten om
dat er genoeg was opgehaald. De goe
deren zijn door militaire vrachtauto's
naar Schiphol gebracht. Ook spullen
die nu nog binnendruppelen zullen
daar door militairen naar toe worden
gebracht.
Het hoofdbestuur van het Rode
Kruis heeft kritiek op de actie geuit.
Wat doe je met zoveel verschillende
soorten kleding, vroeg het zich af.
zoek de verschillende maten maar
eens bij elkaar. Ook zag het hoofdbe
stuur grote problemen bij het trans
port naar de rampgebieden.
Niet alle plaatselijke afdelingen van
het Rode Kruis trokken uit de bezwa
ren van het hoofdbestuur de conse-
Chauffeursdiploma niet
meer via streekschool
DEN HAAG (ANP) Nog maai een
paar maanden bestaat aan tien
streekscholen voor beroepsbegelei
dend onderwijs de mogelijkheid een
gratis cursus voor het diploma CCV-
B te volgen. In 1983 moet elke na 30
Juni 1955 geboren chauffeur van een
vrachtwagen van meer dan 7500 kilo
maximumgewicht zo'n diploma be
zitten.
Na het wegvallen van de mogelijk
heid om aan de streekscholen het
diploma te halen, kan men het via de
overige bekende instelling halen.
De Italiaanse ambassade kan zich de
kritiek van het hoofdbestuur van het
Rode Kruis wel voorstellen. Eerste
secretaris G. Damls zei dat de ambas
sade en de consulaten in eerste in
stantie niet hadden gemikt op het
inzamelen van kleding en dergelijke.
Meer moeite heeft Damis met de kri
tiek op de organisatie in het rampge
bied.
„Randverschijnselen als jakhalzerij
tref je aan bij iedere ramp van deze
omvang," zegt hij. „Maar ik kan mij
gewoon niet voorstellen dat de goede
ren ergens anders belanden Je
kan echter ook niet verwachten dat
in een bergachtig rampgebied, zo
groot als driekwart Nederland, de or
ganisatie als een geoliede machine
verloopt."
Gisteren is vanaf Soesterberg een
vliegtuig van de luchtmacht naar Ita
lië vertrokken met aan boord zeven
honderd kilo geneesmiddelen voor de
slachtoffers van de aardbeving. De
goederen komen uit de depots van de
land- en luchtmacht.
ADVERTENTIE
Van een onzer verslaggevers
AMSTELVEEN Het ligt niet voor
de hand dat er nu nog meer lucht
bruggen voor hartpatiënten komen.
Deze mening is de Ziekenfondsraad
toegedaan, die zegt hierin te worden
gesteund door staatssecretaris Ve
der-Smit en de Begeleidingscommis
sie hartchirurgie.
Dit is gebleken uit overleg tussen een
commissie uit de Ziekenfondsraad en
de Begeleidingscommissie over aan
vragen uit Groningen en uit het zui
den van het land voor twee nieuwe
hartluchtbruggen. In plaats daarvan
wordt de hartchirurgie in Nederland
gereorganiseerd.
Opzet is om de meest urgente hartpa
tiënten beter te spreiden over de cen
tra en de drie luchtbruggen (Houston,
Londen en Genève) beter te benut
ten. De komende weken worden hier
besprekingen over gevoerd.
In de toekomst zal niet meer de hart
chirurg samen met de cardioloog be
palen of een patiënt naar het buiten
land gaat. Bij die beoordeling krijgen
ziektekostenverzekeraars en de Be-
leidingscommissie hartchirurgie
meer te zeggen.
ADVERTENTIE
De PvdA heeft duidelijk gemaakt dat ze wil regeren. Niet om de baantjes, maar
aan de slag te kunnen, om de problemen op te lossen. Want Nederland moet
log langer mee. De PvdA wil regeren om er voor te zorgen dat de koopkracht
JJJ ran mensen met een minimumloon of een minimum uitkering niet wordt
i. langetast
11 De PvdA wil regeren om de snel oplopende werkloosheid terug te kunnen
r» iringen, onder andere door meer gerichte steun aan het bedrijfsleven, door meer
j letaalbare huurwoningen te bouwen en door een grootscheeps energie-
solatieplan uit te voeren. De PvdA wil regeren om zo kernenergie uit te kunnen
bannen en de kerncentrales te kunnen sluiten.
De PvdA wil regeren om er voor te zorgen dat er geen nieuwe kernraketten in
ons land worden geplaatst Regeren kèn. Als u ons steunt Straks op 26 mei, bij
de verkiezingen. En nu direct door iid te worden van een partij die de problemen
met creativiteit en elan wil aanpakken.
De contributie bepaal ik zelf aan de hand van mijn
inkomen (vanaf f 5,50 per kwartaal)
Invullen, uitknippen en in open envelop opsturen
naar PvdA Antwoordnummer 8404
1000 PX Amsterdam
fen postzegel plakken is niet nodig.
