'oolse partijleider:
fituatie gevaarlijk
Spanning Syrië-Jordanië neemt toe
luropese top
Uruguay stemt
tegen grondwet
China kwaad op
adviseur Reagan
3olen is nog steeds niet uit de gevarenzone
Massale hulp VS
en EG voor Italië
INSDAG 2 DECEMBER 1980
BUrTENLAND
TROUW/KWARTET
PHS
r «((RSCHAU (Reuter, AP. AFP) De Poolse communistische partijleider Stanislaw Kania
:ft gisteren verklaard dat de politieke situatie „gevaarlijk" is. Hij beschuldigde delen van
onafhankelijke vakbeweging ervan de macht te willen grijpen. De partijleiding zal echter
>rgaan met het zoeken naar samenwerking en verzoening
e t
ijg< ekend op de bijeenkomst van het
lini trale comité van de partij dat in
ooi schau bijeen kwam erkende Ka-
tza dat zowel de partij als de vakbe-
iaa ping Solidariteit zich momenteel
hei regen op onafgebakend terrein.
beide kanten bestaat wantrou-
i en heeft men fouten gemaakt
dl
is
fUpS de stakingen van deze zomer,
waarschuwde dat het terrein van
rip verkleind wordt als de stakin-
en de stakingsdreigingen door-
i Zitstakingen zijn. aldus Kanla
vorm van arrogante dreigingen,
nia zei in zijn toespraak dat „ele-
nten met banden met ondermij-
Vervolg van pagina 1
fin de bespreking in Luxemburg van
internationale situatie besteedden
iet Europese regeringsleiders en de
iaa listers van buitenlandse zaken rui-
aandacht aan de ontwikkelingen
beg 'olen Europa wil Polen wel helpen
tinterne problemen op te lossen,
ga ar is er zeer beducht voor dat dit
di de Sowjet-Unie als onaanvaard-
westelijke inmenging zou wor-
beschouwd In Luxemburg zal
verwachting een besluit worden
ljkJornen over omvangrijke voedsel-
jeranties aan Polen. Men hoopt op
ie manier de interne onrust binnen
perken te kunnen houden, zodat
*mdl eventuele inmenging van Sowjet-
ig i Je kan worden voorkomen. Europa
i Polen op korte termijn uit de
en overschotten met name graan
>th rundvlees willen leveren.
Europese partners hebben uitge-
td overlegd over de economische
sis Volgens premier Van Agt was
irbij .somberheid troef". De rege-
gsleiders deelden niet het zeer
riei 9r7.icht.ige optimisme van de eco-
men in de Europese Commissie
•r een lichte economische opleving»
>]gt 1981 In Luxemburg werd als be-
grijkste boosdoener voor de bUJ-
ide economische malaise de voort-
e n nde stijging van de olieprijzen ge-
)lf md De Westduitse bonds ka nse
1 Schmidt bepleitte, zo vertelde
mier Van Agt. met bijzondere na
ik het verminderen van de afhan-
slii lUkheid van olie. De bpndskansC'
die een krachtig voorstander is
kernenergie, roemde In dit ver-
Tio r
«MAN, DAMASCU8 (Reuter, AFP, AP) De spanning aan
Jordaans-Syrlsche grens is verder toegenomen nadat Syrië
f.lnieuw zijn troepenmacht aan de grens heeft versterkt en de
x-p rdaanse premier Moedar Badran liet weten dat Jordanië
JW laatregelen had genomen om elke aanvaller te kunnen
terstaan"
ningscentra in het buitenland" in de
nieuwe, vrije vakbonden waren door
gedrongen maar dat de veranderin
gen die in Polen gaande waren onver
mijdelijk waren en verdedigd moes
ten worden en dat er ondanks de nog
steeds gecompliceerde politieke situ
atie. kans was oo welslagen.
Over de „elementen binnen de vrije
vakbonden" zei Kania dat zij een
klassestrijd hadden ontketend en dat
hun samenzweren tegen de staat een
poging tot contrarevolutie was. Hij
noemde geen namen, maar hij ver
wees naar alle waarschijnlijkheid
nafir groeperingen als het comité
band Frankrijk uitbundig om de snel
le ontwikkeling van de kernenergie In
dat land Premier Vim Agt. die zich
bij vorige gelegenheden nogal eens
persoonlijk ook voor het gebruik van
kernenergie wilde uitspreken, be
perkte zich deze keer tot een verwij
zing naar de brede maatschappelijke
discussie die in Nederland over de
aanvaardbaarheid van deze energie
bron gevoerd moet worden.
Op voorstel van Nederland zal er vol
gend Jaar een speciale zitting van
Europese ministers van financiën,
economische zaken en sociale zaken
worden gehouden om over de groei
ende werkloosheid nu al 7,5 miljoen
mensen in de Oemeenschap te pra
ten. Het is voor het eerst dat deze
verschillende ministers elkaar samen
ontmoeten. Nederland heeft bij zijn
voorstel overwogen, dat de vakbewe
ging "ten dergelijke ontmoeting op
Europees niveau heeft bepleit Pre
mier Van Agt waarschuwde echter
voor te hoog gespannen verwachtin
gen. ,,Er bestaat geen toverformule
om onze problemen op te lossen",
benadrukte hij.
De top in Luxemburg betekende ove
rigens het eind van het Europa van de
Negen (lidstaten) Volgend Jaar komt
Griekenland erbij, nu reeds waren de
Oriekse premier Rallis en zijn minis
ter van buitenlandse zaken Mitsokis
bij de top aanwezig en wapperde de
Griekse vlag naast de andere vlaggen
voor het Europese centrum op de
Kirchberg in Luxemburg.
voor maatschappelijke verdediging
van Jacek Kuron, dat banden met
Solidariteit heeft. Kania maakte be
kend dat sinds het begin van de sta
kingen in augustus, vijfhonderd per
sonen in de Poolse leiding wegens
onbekwaamheid van hun functie zijn
ontheven.
Hij deed een beroep op eenheid In de
partij. Daar is, zie hij, geen plaats
voor „conservatieven", noch voor de
genen die van de partijlijn zouden
willen afwijken. „Activiteit die ver
deelt in vleugels zal niet worden ge
doogd". aldus Kania. Hij gewaagde
van de „ongerustheid" die de ontwik
kelingen In Polen bij ..zusterpartijen"
hebben teweeggebracht HU bracht
hulden aan de „Sowjetrusslsche ka
meraden". onder wie in de eerste
plaats Leonid Breznjew. voor het
..vertrouwen" waarvan zij ten aan
zien van de Poolse partij blijk gege
ven hebben.
De toespraken van Kania en premier
Plnkowskl zouden een debat inleiden
dat afgaande op de toon van de arti
kelen die In de laatste dagen ln de
provinciale pers verschenen zijn. le
vendig belooft te worden. Enkele par
tij-afdelingen in de ondernemingen
.hebben laten weten dat zU hun ver
trouwen zullen onthouden aan de
huidige parüjleidlng en zU hebben
hun vertegenwoordigers in het cen
traal comité opgedragen dat zeer dui
delijk te maken
De agenda van de plenaire vergade
ring bevat ook punten over „organi
satie" Dit is het hoofdstuk waaron
der men gewoonlijk overgaat tot wlj-
zlglngen in de partijleiding. Verder
moet de vergadering datum en grote
lijnen vaststellen van het volgende,
negende, plenum, dat. aangezien het
„gewone" congres ln februari heeft
plaatsgehad, een „buitengewoon" ka
rakter zal hebben.
De datum van dit negende congres
zal een aanduiding zijn omtrent de
greep die Kania in werkelijkheid op
de partij heeft Immers degenen ln
het centraal comité die voor verande
ringen zijn, willen dat het congres zo
Sauw mogelijk plaatsheeft om te pro-
teren van de contestatie die zich
aan de basis van de partij voordoet
De „conservatieven" menen dat de
Ujd ln hun voordeel werkt en zijn uit
op het op de lange baan schuiven van
de zaken
ia rw w'miz'afc 'zjfr -'<.«•
rtC** -Ar V?t-• C- 5»
Een oude vrouw in rouwkleren keert in de felle kou met een tasje met kleren
terug naar haar tentje.
NAPELS (Reuter. AP, AFP) De Verenigde Staten en de
Europese Oemeenschap gaan op grootscheepse schaal hulp
bieden aan de slachtoffers van de aardbevingsramp ln zuld-
Italië.
Het Amerikaanse Hula van Af gevaar-
dlgden zal deze week vrijwel zeker
honderd miljoen gulden beschikbaar
stellen. Een wetsvoorstel van de rege
ring is gisteren goedgekeurd door de
commissie van buitenlandse zaken
van het Huis en zal nauwelijks op
verzet stuiten. President Jimmy Car
ter had het congres gisteren nadruk
kelijk gevraagd snel te beslissing Hij
Washington zei gisteren woord-
ekt|*rder John Trattner van het Ameri-
anse ministerie van buitenlandse
ten dat de Verenigde Staten over-
gen Jordanië versneld munitie en
turklerdelen te leveren, maar Washing-
juicht eveneens de „constructie-
pogingen" van Saoedi-Arablë toe
de spanning tussen 8yrië en Jor-
er^fcië te verminderen. Zegslieden ln
er. shington zeiden dat het ging om
el(j levering van 100 moderne M 60
Sks. die Jordanië al eerder in de
renigde Staten had besteld en die
Igin 1982 geleverd zouden moeten
gj rden. Volgens Trattner had Jorda-
1 nog niet om versnelde leverantie
rraagd
rië zou momenteel meer dan vijf
duizend man aan troepen en 1100
ücs tanks langs de grens hebben
samengetrokken en de media in Da
mascus blijven dreigen met 8yrische
militaire acties tegen kampen ln Jor
danië waar volgens Syrië aanhangers
van de Moslembroederschap worden
getraind voor de ondergrondse strijd
tegen het Syrische Baath-regime.
In Damascus is momenteel een Rus-"
sische delegatie onder leiding van de
eerste vice-president. Wasiiy Koez-
netsow. op bezoek, formeel om het
twintig Jaar durende Russlsche-Syri-
sche vriendschapsverdrag te ratifice
ren. hetgeen ln oktober werd overeen
gekomen. Waarnemers in de Jordaan
se hoofdstad Amman zelden dat de
Russen duidelijk willen maken dat ze
pal achter Syrië staan.
Saoedi-Arablë werkt aan pogingen
om de spanningen te verminderen en
vlce-premler Emir Abdoellah Ben Ab-
delAzlz. zou gisteren vanuit Damas
cus aankomen ln Amman. Hij heeft,
gisteren overlegd met de Syrische lei
ders en bij zijn aankomst in het Saoe-
dlsche Rlaad zei hij daarover „zeer
optimistisch" te zijn en dat een uit
weg gevonden zal worden en de be
trekkingen tussen belde landen ge
normaliseerd zullen worden. Een me
dewerker van Jasser Arafat, leider
van de Palestijnse bevrijdingsorgani
satie PLO, die gisternacht met de
Syrische president Hafez Assad over
legde. noemde de situatie echter
..zeer ernstig".
De secretaris-generaal van de Vere
nigde Naties. Kurt Waldhelm heeft
laten weten zeer bezorgd te zijn over
de toenemende spanningen en beide
partijen opgeroepen op vreedzame
wijze een eind te maken aan het con
flict
De Jordaanse premier heeft de Syri
sche beschuldiging dat Jordanië de
Moslembroederschap zou helpen te
gen het bewind in Damascus van de
hartti gewezen en gezegd dat de oor
log tussen Iran en Irak de aanleiding
ls van het conflict tussen 8yttë en
Jordanië. Jordanië steunt Irak en Sy
rië is op de hand van Iran en stuurt
ook wapens naar dat land. aldus de
premier.
Die oorlog duurt overigens onvermin
derd voort. Beide rivalen maken mel
ding van verliezen, toegebracht aan
de vijand en Irak liet gisteren nog
eens weten wel over vrede te willen
praten als Iran maar de wettige rech
ten van Irak erkent. Iran handhaaft
zijn eis dat dan eerst alle Iraakse
troepen van Iraans grondgebied ver
dwenen moeten zijn.
De gijzelingszaak ten slotte lijkt op
nieuw ln een impasse te zijn geraakt,
nu de voorgenomen reis van de Ame
rikaanse onderminister van buiten
landse zaken. Warren Christopher,
naar Algiers niet doorgaat
Algerije
bemiddelt tussen de Verenigde Sta
ten en Iran over de gijzelingszaak en
verwacht wordt dat de gijzelaars, als
ze worden vrijgelaten, aan Algerije
zullen worden overgedragen.
door Herman Amelink
De bevolking van Uruguay heeft van de eerste de besfc
gelegenheid om een oordeel uit te spreken over de militaire
dictatuur ln het land, een overtuigend gebruik gemaakt. Maai
liefst ruim 53 procent van de stemmers spraken zich uit teger
de door de militaire regering voorgestelde grondwet.
noemde de gebeurtenissen ln zuld-
Itaiië „de zwaarste natuurramp die
West-Europa de afgelopen halve
eeuw heeft getroffen".
De VS hebben
al voor 7 miljoen gulden aan nood
hulp beschikbaar gesteld en nog eens
dertien miljoen zal meteen worden
uitgetrokken voor voedsel, medicij-
neh. tenkaren ahflereeersté levens
behoeften voor de overlevenden.
De Italiaanse premier Forland heeft
gisteren aan bet begin van de bijeen
komst van Europese regeringsleiders
in Luxemburg om hulp ter waarde
van 25 miljard gulden gevraagd. Het
gaat om voedselhulp, lange termijn-
hulp en andere bijstand. Een woord
voerder van de Italianen zei dat de
Europese leiders zich bij monde van
de Franse president Glscard d'Es-
talng tot de hulp hadden verplicht.
Rome voelt het meest voor hulp op
langere termijn, ter opbouw van het
getroffen gebied. De EO hebben al
voor twee miljoen aan noodhulp ge
geven. Voor de nieuwe hulp is nog
geen bedrag bepaald.
Hulpverlenende soldaten zijn begon
nen met het doodschieten van kat
ten. honden en varkens in het nood-
gebled
De uitgehongerde beesten
vreten namelijk lichamen van slach
toffers aan. De autoriteiten vrezen
dat dit zal leiden tot hondsdolheid en
andere epidemische ziekten.
Inmid
dels worden nog steeds mensen le
vend uit de puinhopen gehaald. Er
doen zich grote problemen voor met
mensen, die weigerden zich naar an
dere streken met tijdelijke onderko
mens te laten brengen.
De militaire regering zou maar liefst
een bedrag van zestig miljoen gulden
hebben besteed aan een campagne
om de bevolking ertoe te bewegen bij
het referendum van afgelopen zon
dag ja" te stemmen en daarmee een
legitieme basis te verlenen aan de nu
al meer dan zeven jaar bestaande
militaire dictatuur. Van de twee mil
joen Ingeschreven kiezers kwam
meer dan tachtig procent naar de
stembus, wat een opvallend hoog per
centage is ondanks de opkomstplicht
die gold. Volgens de officiële uitslag
sprak 53,37 procent van de opgeko
men kiezers zich uit tegen de nieuwe
grondwet, terwijl 30,95 procent met
het ontwerp akkoord ging
Het voorstel, waarover de bevolking
van Uruguay zich in het referendum
moest uitspreken, voorzag in een ver
sterking van de positie van de presi
dent. Deze zou samen met de leden
van de nationale veiligheidsraad, be
staande uit de opperbevelhebbers
van de drie strijdmachtonderdeten.
verantwoordelijk worden voor de vei
ligheid ln het land. Op die manier zou
de greep van het legér op de openbare
orde een wettelijke basis krijgen
Eind volgend jaar hadden dan de
eerste presidentsverkiezingen plaats
mogen vinden, waarbij de twee tradi
tionele Uruguyaanse partijen, de
blancos en de colorados. samen één
kandidaat .hadden mogen voorstel
len. Die kandidaat zou wel de steun
van de militairen moeten weten te
verwerven.
Officieel heette het in de wenen voor
het referendum dat afwijzing van het
voorstel Instemming met de status
quo zou betekenen. De bevolking van
Uruguay had afgelopen zondag dan
ook de keus tussen een illegale en een
legale militaire dictatuur. Het is bui
ten kijf dat de militairen met deze
uitslag nu wel in hun maag zitten
Want ondanks genoemde officiële
uitleg van het referendum en on
danks de verzekeringen van de mili
taire leiders dit weekeinde dat de
uitslag geen gevolgen zal hebben
voor de „normalisering" die ze voor
ogen hebben, is de uitslag een duide
lijke nederlaag voor de dictatuur
Uruguyaanse ballingen in Nederlanc
betoonden zich gisteren verheugt
over de uitslag, maar vrezen de gevoi
gen ervan. Het is namelijk niet on
denkbaar dat binnen de strijdkrach
ten nu een strijd begint over dc
schuld voor deze nederlaag. Dat de
bevolking onder de gevolgen van eer
dergelijke machtsstrijd te lijder
krijgt, stat wel vast. De vrees is dat de
circa drieduizend politieke gevange
nen de eerste slachtoffers zullen blij
ken te zijn van de onvrede van de
militairen Zij hebben toch al het
nodige te verduren in de vorm van
martelingen en ze zijn makkelijke
slachtoffers voor de woede van het
onderdrukkende apparaat De Uru
gyaanse ballingen in Nederland vre
zen verder ook. dat de uitslag van het
referendum hoe blij ze daar ook
mee zijn het meest behoudende
deel van het leger in de kaart zal
spelen, dat een geleidelijk herstel van
het democratische proces maar het
liefst op de lange baan schuilt
Het massale „nee" stemmen van de
bevolking van Uruguay is zonder
twijfel het resultaat van de lange
democratische traditie van dit land.
Tot lang na de Tweede Wereldoorlog
kende het land een enorme welvaart,
gecombineerd met een goed functio
nerend democratische bestel. Uru
guay werd in die jaren het Zwitser
land van Latijns-Amerika genoemd.
Alle groeperingen die in die Jaren
politiek actief waren, hebben zich te
gen het referendum uitgesproken, in
clusief uiterst gematigde en behou
dende groeperingen als Blancos en
Colorados. Dit algemene verzet heeft
nu een vertaling gevonden in de uit
slag. die naar het oordeel van Uru-
guayaanse ballingen in ons land
waarschijnlijk nog geflatteerd is.
„Gezien de cijfers die de regering
geeft, kun Je rustig aannemen dat
negentig procent van de kiezers tegen
het voorstel heeft gestemd," aldus
een van hen. Manipulatie met stem
biljetten is in het Latijns-Amerika
van de militairen eerder regel dan
uitzondering.
Ons commentaar staat op pagina 5
PEKING. WASHINGTON (Reuter. AP) De Volksrepubliek
China heeft gisteren kwaad gereageerd op uitlatingen van de
adviseur van de komende Amerikaanse president Ronald
Reagan. Peking vond dat de man zich „ruw in China's
binnenlandse zaken gemengd had" en de Verenigde Staten in
discrediet had geracht.
Reagans adviseur voor Aziatische 2a-
ken, Ray Cline, zei tijdens een bezoek
aan Singapore vorige week dat de
regering-Carter „een slechte transac
tie" had verricht toen zij de betrek
kingen met China vorig Jaar normali
seerde. „In ruil voor erkenning had
den zij (de regering-Carter) moeten
eisen dat China zich beschaafd ge
draagt en afziet van steun aan com
munistische bewegingen, aankondigt
dat het geen geweld tegen Taiwan zal
geruiken en het land geopend wordt
voor de buitenwereld", aldus Cline.
Het Chinese persbureau reageerde
verbolgen en zei dat „het nauwelijks
beschaafd" genoemd kon worden dat
een Amerikaan een ander land zo de
les las. In feite heeft Cline zijn eigen
land oneer aangedaan, aldus Peking.
China houdt vol dat Taiwan d$el uit
maakt van zijn gebied, hetgeen door
de Amerikaanse regering geaccep
teerd werd toen de banden met Tai
wan werden verbroken en die met
China werden aangehaald.
Reagan heeft daar tijdens zijn verkie
zingscampagne nogal warrig over ge
daan en de Chinezen keken de kat uit
de boom. Waarnemers in Washington
zeiden gisteren te vrezen dat de rela
ties met China wel een zeer moeilijk
konden gaan worden, als Reagan er
aan vasthoudt ook met Taiwan weer
officiële banden aan te knopen. Cline
zei in Singapore dat de regering-Rea-
gan de waarde van China als bondge
noot opnieuw zou willen overwegen.
De meeste adviseurs van Reagan zou
den van mening zijn dat China mili
tair te zwak is om een nuttige
bondgenoot tegen de Sowjet-Unie te
kunnen zijn.
In Washington zei een woordvoerder
van Reagan dat adviseurs van de
komende president in het buitenland
op eigen gezag en niet op dat van de
komende regering verklaringen kon
den afleggen.
De
nis
>or J. den Boef
on >len is opnieuw het slachtoffer van een psychologische oorlogvoering
o« met goedvinden van de Sowjet-Unie door Tsjechoslowakije en de
?ng 5R (Oost-Duitsland) wordt gevoerd. Zij is nu vooral gericht op de
'eg- mmunistische partij die het door de stakende arbeiders in gang
na zette democratiseringsproces ook ln eigen gelederen wil doorvoeren.
oei
[n L begrip psychologische oorlogvoering
a t het al men hoopt dat er een prevenUe-
t werking van uit gaat. zonder dat er
jt,, atregelen hoeven te worden genomen.
aaJ jkbaar acht Moskou de tijd nog niet
ut omen om in Polen in te grijpen, omdat
als middel erger zou zijn dan de kwaal
Maar er kan een ogenblik aanbreken,
op de zaken uit de hand lopen.
ver is het echter nog niet. ondanks het
ichrijf in Tsjechoslowaakse en Oostduit-
kranten. dat gretig door media in de
'jet-Unie wordt overgenomen. Het is
ivoudig belachelijk om de ontwikkelin-
in Polen te vergelijken met die in het
^echoslowakije van 1968. Regering en
tij zijn volkomen loyaal ten opzichte van
;kou en vrijwel alle Polen aanvaarden
als onvermijdelijk
problemen liggen in Tsjechoslowakije
oAdf DDR zelf en de felle aanvallen op wat
Polen gebeurt, zijn dan ook voornamelijk
)r binnenlands gebruik. De communisti-
r 0 ie leiders in Praag bevinden zich sinds
18 ln een weinig benijdenswaardige posi-
en de enorme nervositeit in de DDR-
ling verraadt de vrees dat het optreden
V*:
lë« lv
r t
van de Poolse arbeiders aanstekelijk kan
werken.
In 1968 heeft de DDR, toen nog onder de
hoede van Walter Ulbricht, een kwalijke rol
gespeeld om de Sowjet-Unie er toe te bren
gen. in Tsjechoslowakije ln te grijpen. Dit
jaar ls het met Polen nog niet gelukt. De
reden: een Ingreep ln Polen zou de veilig
heidsbelangen van de Sowjet-Unie niet die
nen, zoals in 1968 ln Tsjechoslowakije, maar
blijvend schaden.
Als de 8owjet-Unle mocht besluiten om ln
Polen militair in te grijpen, zal zij dat niet
doen op aandringen van Tsjechoslowakije
en de DDR. voor welke landen zo n inter-
venUe de gemakkelijkste manier zou zijn
om de eigen binnenlandse problemen op te
lossea Moskou legt eigen maatstaven aan,
vooral sinds men zich met schade en schan
de heeft gerealiseerd wat in Afghanistan
mis ging.
De houding van de 8owjet-Unle tegenover
Polen is ook in verband gebracht met de
verkiezingscampagne ln de Verenigde Sta
ten en de Europese velligheldsconferentle
in Madrid. Als er al verband was. dan kan
men vaststellen dat, nu Ronald Reagan
president wordt. Moskou nog minder reden
heeft voor een avontuurlijke pollUek.
De Sowjet-Unie laat zich echter niet van
een ingrijpen in Polen afhouden door de
vrees, dat het door haar zelf gewilde ont
spanningsproces definitief in gevaar komt.
Moskou is daar wel gevoelig voor. maar als
het er op aankomt zal men er zich niet door
laten weerhouden om tussenbeide te ko
men. Voor de Sowjet-Unie staat de eigen
veiligheid voorop.
Wat Polen betreft, weet Moskou drommels
goed dat een militaire bezetting van dat
land de slechtst denkbare oplossing zou zijn
voor de veiligheidsbelangen van de Sowjet-
Unie in Europa De geografische ligging van
Polen, die ln het verleden er toe leidde dat
dit land door machtiger buurlanden onder
de voet werd gelopen, lijkt thans eindelijk
in zijn voordeel te werken.
De verbindingen tussen de Sowjet-Unie en
haar troepen ln de DDR en voor een deel
ook ln Tsjechoslowakije. lopen door Polen.
Die troepen zijn daar niet voor niets, zij
spelen een rol in het veiligheidsconcept van
de Sowjetlelders, maar hun taak ls vooral
om de bevolking van beide landen er voort
durend aan te herinneren dat een herhaling
van 1953 (DDR) en 1968 (Praag) niet wordt
geduld.
Niet roekeloos
Er ls dan ook reden om er van te blijven
uitgaan dat de Sowjet-Unie geen belang
heeft bij een militaire interventie in Polen.
omdat zij de verbindingen met haar troepen
ln de DDR en Tsjechoslowakije niet ln
voortdurend gevaar wil brengen. Want in
een bezet Polen moet zoals de geschiede
nis leert gewapend verzet zeker niet wor
den uitgesloten.
Het zou echter roekeloos zijn. als de Poolse
bevolking al te zeer zou rekenen op een
blijvende aarzeling bij de Sowjetlelders.
Zoals het er nu voorstaat, beschikken zij
nog over mogelijkheden om de zaken voor
een deel naar hun hand te zetten. Een
belangrijke voorwaarde is echter dat de
partijleiding in Warschau deze mogelijkhe
den kan benutten.
Het bestaan van een onafhankelijke vakbe
weging als Solidariteit van Lech Walesa is
uiteraard een ideologische absurditeit, ook
al gaat men er formeel van uit dat de bond
de leidende rol van de communistische par
tij heeft erkend. Maar er valt mee te leven
als zij bereid is zich te beperken tot verdedi
ging van de belangen van de arbeiders en
geen politieke rol probeert te spelen.
Daar komt bij dat de oude vakbonden
geenszins van het tapijt verdwenen blijken
te zijn. De centrale overkoepelende raad ln
Warschau heeft men wijselijk al in een
vroeg stadium buiten werking gesteld,
maar de zogenaamde „branche-vakbon
den' in de bedrijven hebben zich gedeelte
lijk hersteld van de slag. die de oprichting
van Solidariteit had toegebracht.
De oude bonden hebben zich aangepast aan
de gewijzigde omstandigheden en kunnen
op de steun rekenen van partij en regering.
maar vaak ook van bedrijfsleidingen. Zij
zijn zich bewust van de belangrijke rol, die
zij onder gewijzigde omstandigheden kun
nen spelen als niet te veronachtzamen con
current van Solidariteit, die als onafhanke
lijke vakbeweging met de oude bonden
moet symenwerken.
Harde kern wacht
De huidige partijleiding heeft dus wel dege
lijk enkele mogelijkheden te proberen het
optreden van Solidariteit binnen de perken
te houden, zonder genoodzaakt te zijn om
naar provocerende middelen te grijpen. De
harde kern van het partij-apparaat ziet ech
ter in Solidariteit het begin van het einde
van de alleenheerschappij van de partij en
wacht haar tijd af.
Drie maanden zijn verstreken sinds het
akkoord van Gdansk de onmacht van een
veiziekt partij-apparaat bloot legde. Al die
tijd zijn de voorstanders van een harde lijn
er ln geslaagd te voorkomen dat het toege
zegde speciale partijcongres spoedig kon
worden gehouden. Zij wachtten echter te
vergeefs op een confrontatie die voor Mos
kou aanleiding zou zijn om ln te grijpen.
De tijd gaat voor deze mensen dringen, nu
het centrale comité van de Poolse commu
nistische partij (Verenigde Arbeiderspartij)
bijeen ls gekomen om het voorbereidende
werk voor het speciale partijcongres te
doen. Verwacht wordt dat op dit congres
het democratiseringsproces zal worden ge
kenmerkt door de vervanging van mensen,
die nu nog een belangrijke rol spelen ln het
partij-apparaat.
Volgens de statuten moet het partijcongres
pas drie maanden nadat de documenten
aan de afgevaardigden zijn vereonden. wor
den gehouden. De basis heeft echter al vele
weken geleden duidelijk gemaakt dat de
ernstige situatie, waarin Polen zich thans
bevindt, snelle beslissingen vergt. Drie we
ken moeten voldoende zijn om de stukken
te bestuderen en er over te discussiëren
Tijdnood
Als de mensen aan de basis hun zin krijgen,
komen de voorstanders van een harde lijn
ln tijdnood. Zij zouden eenzelfde rol kunnen
spelen als degenen die in 1968 in Tsjechoslo
wakije een eind wilden maken aan het libe
ralisatieproces van Dubcek.
De ingrijpende veranderingen die in het
partij-apparaat dreigen te worden aange
bracht als het speciale congres bijeen komt,
zijn niet alleen voor de voorstanders van
een harde lijn, maar ook voor de Sowjetlel
ders nog moeilijker te verteren dan de op
richting van een onafhankelijke vakbewe
ging. Er kan een ogenblik aanbreken, waar
op Moskou tot de overtuiging komt, dat er
moet worden ingegrepen.
Met die mogelijkheid moeten de Polen ook
in de komende maanden nog rekening hou
den. De mensen van Solidariteit hebben dit
goed begrepen toen zij opriepen om in de
cember geen stakingen te organiseren en
zich niet te laten provoceren. Want het is de
enige manier om ongeschonden uit deze
machtsstrijd tevoorschijn te kunnen
komen.
