Beklemming bij avondmaal niet gebroken
Paters vinden oordeel
ongegrond en onbillijk
Blijf kaarsen kopen voor Soweto
1
Trouw
Russell-tribunaal streng voor missie
Kerken van Eerbeek tegen
sluiting papierfabriek
Conferenties
K
VANDAAG
Pauselijke brief
over de biecht
„Kerk en Wereld'
speciale aandacht
voor vreemdeling
-i
Vage brief uit Rome voor Schillebeeckx
DINSDAG 2 DECEMBER 1980
KERK
TROUW/KWARTET
door A A. Spijkerboer
Er is een enorm verschil tussen de oecumensiche opvatting
van het avondmaal en het denken van de gereformeerde
gezindte over het avondmaal. Hier staan twee verschillende
geestelijke werelden tegenover elkaar. Toch kan de gerefor
meerde gezindte er niet mee volstaan de oecumenische
avondmaalstheologie en de daarbij horende praktijk als
onbijbels en onreformatorisch af te wijzen, want ze zal
zichzelf ook onder de kritiek van de Bijbel en de Reformatie
moeten stellen.
Dit 2egt pro! dr. C. Graafland In zijn
bijdrage aan de bundel, opstellen die
de gereformeerde gezindte aan het
avondmaal heeft gewijd. De redactie
van deze bundel, gevormd door de
prof. dr. W. van 't Spijker, dr. W.
Balke, drs. K. Exalto en L van Drtel.
wil het avondmaal vanuit de bijbel en
de reformatie herijken en ze is daar
bij grondig te werk gegaan. In een
breed opgezet en met grote kennis
van zaken geschreven opstel geeft
prof. dr. J. P. Versteeg een bijbelse
theologie van het avondmaal. Dan
volgt het historische gedeelte van de
bundel: in een kort bestek de oude
kerk en de middeleeuwen en daarna,
uitvoerig, de reformatie. Drs. K. Exal
to neemt Luther voor zijn rekenin en
dr. W. Balke Zwingli en Calvijn
Ruzie
In de aan de reformatie gewijde op
stellen kan natuurlijk niet verborgen
blijven, dat er hooglopende ruzie was
ever het avondmaal en dat met name
.Luther zich daarin gewoon heeft mis
dragen. Balke schrijft daar heel be
wogen en levendig over. Calvijn ver
scheen pas ten tonele toen de brok
ken al niet meer te lijmen waren,
maar htj heeft zich tot het uiterste
ingespannen om de eenheid te her
stellen
'Calvijn in een brief aan Bullinger.
nadat Luther weer verschikkelijk te
keer gegaan was tegen de avond
maalsleer van de Zwitsers; „Ik zou
echter willen, dat je bedenkt welk een
groot man Luther is en door welke
bijzondere geestesgaven hij uitmunt.
Had hij zich maar wat meer moei
te gegeven, eigen gebreken in te zien!
Het meest hebben de vleiers hem
geschaad, daar bij van nature ge
neigd is toegeeflijk te zijn tegenover
zichzelf."
Prof. dr. W. van 't Spijer
Toch had Calvijn diep respect voor
Luther, en toen Luther twee Jaar voor
zijn dood bij zijn boekhandelaar
een verhandeling van Calvijn over
het avondmaal had gevonden, riep
hij uit dat „men aan deze geleerde en
vrome man de ganse strijdvraag had
kunnen toevertrouwen." Als Calvijn
er eerder bij gekomen was. had de
ruzie over het avondmaal dus beter af
kunnen lopen dan ze in feite afgelo
pen is en Balke laat heel goed zien
hoe diep Calvijn gaat en hoe scherp
hij denkt wanneer hij over het avond
maal schrijft.
Bijna honderd
Bijna honderd bladzijden van dit
boek zijn gewijd aan het avondmaal
bij de Erskines. Voetius. Brakel,
Verschuir. Teelllnck en Immens en
dan blijven er iets minder dan veertig
bladzijden over voor Oraafand om te
schrijven over het avondmaal in de
negentiende en de twintigste eeuw.
Wanneer hij schrijf over de moderne
oecumenische opvatting over het
avondmaal, maakt hi een onder-
scheld tussen deelneming en toepas
sing. Iedereen ls het erover eens, dat.
het werk van Christus volkomen is.
en dat wie daar wat aan toe wil doen.
er iets van af doet Maar wordt de
gemeente bij de viering van het
avondmaal actief bij het werk van
Christus betrokken, zodat er aan ta
fel toch een vorm van samenwerking
tussen God en de mensen ontstaat, of
wordt het werk van Christus op de
gemeente toegepast, zodat de ge
meente wanneer ze de tafel verlaat
dankbaar het leven ingaat? Graaf
land kiest voor het laatste en ik meen
dat hij daar gelijk in heeft.
Vraag
De vraag die aan het hele boek moet
worden gesteld, is of de schrijvers er
in zijn geslaagd om mensen van onze
tijd duidelijk te maken wat de bijbel
en de reformatie over het avondmaal
te zeggen hebben. Ik kan die vraag
niet bevestigend beantwoorden. Het
is karakteristiek dat het laatste,
praktische, gedeelte van deze bundel
bestaat uit een lang opstel over het
zestiende eeuwse avondmaalsformu-
lier. Prof. dr. W. van 't Spijker, die
erover schrijft, doet dat met liefde en
overtuigend, maar toch weet iedereen
dat de beklemming die in de gerefor
meerde gezinde over de gemeente
valt wanneer het avondmaal gevierd
wordt, veel. zo niet alles met dit for
mulier te maken heeft.
Waarom zou Je nu eigenlijk een for
mulier handhaven waarvan je u-eet
dat het altijd weer opnieuw misver
standen wekt? Het in dit formulier
genoemde „zichzelf een oordeel eten
en drinken" jaagt sommige mensen
de doodschrik op het lijf, en nu kun
je. als je goed luistert, wel uit het
fomulier begrijpen dat dat de bedoe
ling niet ls. maar (misschien omdat
niet iedereen geoefend is in het luiste
ren naar Nederlands uit de zestiende
eeuw) die schrik slaat telkens op
nieuw mensen om het hart en waar
om doet de gereformeerde gezindte
dat formulier dan niet weg? Waarom
vasthouden aan een formulier waar
van je weet dat het misverstanden
wekt. die je vervolgens dan weer op
kunt gaan ruimen
Tucht
Bij het avondmaal spreekt de gere
formeerde gezindte terecht over
tucht. Maar ze zal toch ook wel weten
dat die tucht in de praktijk altijd is
neergekomen op de hoofden van hen
die overhoop lagen met het zevende
gebod, of van wie de kerkeraad dat
alleen maar dócht en niet op de hoof
den van mannen die voor vrouw en
kinderen huistirannen waren, al
pleegden ze dan geen overspel. Je
kunt niet doen alsof er in de loop der
eeuwen niet iets grondig mis is ge
gaan met de avondmaalstucht. en
daarvan hebben de schrijvers zich
niet voldoende rekenshap gegeven
Het boek neemt wel een aanloop naar
een avondmaal dat met eerbied, een
voud en blijdschap gevierd wordt,
maar het blijft toch halverwege ste
ken, omdat het niet grondig oprui
ming houdt in de eigen traditie.
Bij brood en beker, Ier en gebruik
van het heilig avondmaal in het
nieuwe testament en in de geschiede
nis van de westerse kerk. Onder re
dactie van prof. dr. W. van 't Spijker,
dr. W. Balke, drs. K. Exalto en L. van
Dril; üitg. De Groot, Goudriaan,
prijs 75 gulden.
van onze kernredactie
AMSTERDAM Tijdens het Russell-tribunaal over de Indianen hebben de paters salezianen
in het noorden van Brazilië het moeten ontgelden. Met hun missionaire praktijken werden zij
schuldig bevonden aan volkerenmoord, cultuurvemietiging, schending van de mensenrechten
en discriminatie. De paters salezianen hebben met kiem de beschuldigingen van de hand
gewezen.
De paters salezianen zijn een congre-
tatie van religieuzen die zich vooral
toeleggen op onderwijs en Jeugd. Zij
werken als missionarissen onder
meer in het gebied van de Rio Negro,
in het Braziliaanse oerwoud. Daar
werken geen Nederlandse leden van
deze organisatie.
Getuigenissen
Vorige week werden op het Russell-
tribunaal in Rotterdam getuigenis
sen afgelegd door Indianen die de
paters betichtten van gewelddadige
bekering, een autoritair onderwijs
systeem. ontwrichting van de plaat
selijke cultuur en economie, verwaar
lozing van de medische zorg. illegale
landonteigening, koppelbaaspraktij
ken en samenzwering met de Brazili
aanse regering die uitbuiting en on
derdrukking van de Indianen beoogt.
De paters salezianen werden op het
tribunaal niet gehoord; volgens de
organisatie was er wel een uitnodi
ging verzonden, maar volgens de pa
ters was er voor zover bekend geen
ontvangen. Een woordvoerder van de
Nederlandse salezianen Pater Lans
heer achtte het mogelijk dat de uitno
diging te laat was gekomen of ter
plekke veronachtzaamd. In elk geval
heeft Antonio Rasera, de vroegere
overste van de paters in het betref
fende gebied, de beschuldigingen ca
tegorisch van de hand gewezen. Vol
gens Rasera is er wel een verschil in
zienswijze tussen de salezianen en
sommige anthropologen. Deze laat-
sten willen Indianen apart houden als
een reservaat, een reliek uit het verle
den; maar volgens de salezianen bete
kent dat, hoe romantisch het ook
lijkt, de ondergang voor de Indianen.
Confrontatie met de moderne be
schaving is onvermijdelijk en de In
dianen zouden met hun eigen cultuur
moeten kunnen deelnemen aan het
gehele maatschappelijke leven.
De stamhoofden ter plaatse zouden
volgens de paters deze visie ten volle
delen. Dat het onderwijssysteem
door de salezianen zou worden over
heerst. noemde Rasera een fabel, om
dat alle kleine scholen onder leiding
zouden staan van Indiaans onder
wijspersoneel. Slechts enkele inter
naten met enig voortgezet onderwijs
hebben nog een pater als directeur,
maar verder Indiaanse leerkrachten.
Ook binnen de Braziliaanse rooms-
katholieke kerk is kritiek geweest op
de handelwijze van de salezianen.
Hun onderwijssysteem zou gericht^
zijn op het kweken van een elite en
dat druist in tegen het beleid om
werkelijk kerk voor de armen te zijn.
Volgens pater Lansheer zouden de
beschuldigingen vooral gebaseerd
zijn op oude verhalen en publikaties.
De aanklagers en getuigen zouden
geen weet hebben van wat er in het
Rio Negro gebied de laatste tien,
twintig Jaar is gebeurd. Zo zouden er
al Jaren in het geheel geen „bekerin
gen" meer hebben plaatsgevonden
Er wordt van de kant van salezianen
nog gewerkt aan een nadere reactie
op de beschuldigingen van het tribu
naal en het eindoordeel dat onbillijk
wordt gevonden. Vooral ook vinden
ze het niet terecht dat de salezianen
over één kam worden geschoren met
de Braziliaanse regering en haar bu
reau voor Indianenzaken (Funai).
In feite zouden zij net als de hele rk
kerk grote spanningen met de autori
teiten hebben.
Van een onxer verslaggevers
EERBEEK De kerken van Eerbeek hebben minister van Aardenne
gevraagd, alles in het werk te stellen om sluiting van de papierfabriek Hens-
Papier te voorkomen.
Als dexe fabriek dichtgaat, aal dat ook gevolgen hebben voor andere
bedrijven in dit dorp, dat van de papierindustrie afhankelijk is. De
werkgelegenheid van honderden mensen komt in gevaar en daarmee het
levensgeluk van hun gezinnen, aldus de hervormde gemeente, de gerefor
meerde kerk, de moluka-evangelische gemeente en de r.k. parochie in hun
gezamenlijk telegram.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer, met Dordta Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leldae Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibaut straat 131 Amsterdam
tet. 020-5629444
telex 13006
Postgiro 66 0000
Bank Ned- Credietbank
Rekenmgnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
•k
REGIO ROTTERDAM/DORORECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel. 010-115588 (abonnemente
en bezorging)
tet 010-115588
tel. 115700 (uil
advertenties)
Westblaak 4
Rotterdam
REGIO OEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redact»)
tel 070-468864 (mtsHatend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen:
Per maand 16,98
Per kwartaal 50,95
Per half jaar 101,90
Per jaar 201.60
Advertentietarieven op
aanvraag
Telefonische abonnemenienop-
drachten (zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19 30
van maandag t/m vrijdag Op
zondag van 18-20 uur tetet 020-
5622797
Opgave mim-advertenties tel.
020-5626262 o« schriftelijk aan
Mirn-Adv. afdeling, postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen uitsluitend
schriftelijk aan onze Amsterdam-
door Aldert Schipper
Kaarsen voor Soweto. Duffer
kan het welhaast niet, zou Je
zeggen. Het idee lijkt een
beetje op de vreselijk met de
hand geschilderde ansicht
kaarten waarmee vroeger ge
handicapte mensen in hun
onderhoud trachtten te voor
zien.
Toch hebben de hervormde en gere-'
formeerde afdelingen voor werelddia-
konaat de laatste Jaren voor ruim een
miljoen gulden van die kaarsen ver
kocht. Dat leverde een leuke winst op
voor de coöperatieve vereniging
Ikukhanya in Soweto. die de kaarsen
maakt.
Tot voor kort had de Zuidafrlkaanse
overheid liever niet dat er in 8oweto
de zwarte zusterstad van Johannes
burg, eigen nijverheid zou komen.
Dat zou in strijd zijn met het doel
waartoe de zwarte woonstad was ge
sticht: het leveren van goedkope ar
beidskracht aan het blanke Johan
nesburg. Wil zwart Zuid-Afrika echter
een beetje onderhandelingskracht
krijgen tegenover de blanken dan is
het nodig dat de zwarten economisch
op eigen benen kunnen staan. Zover
is het nog lang niet. Maar er is wel een
beweging. Rondom de kaarsenfa
briek van Ukukhanya met zijn zestig
arbeiders zijn allerlei andere kleine
bedrijfjes ontstaan, vooral op het ge
bied van de huisnijverheid, zoals we-
verijtje8 en confectie-ateliers.
Huisindustrie
Ik praat over Ukukhanya met twee
mannen die vanaf het begin, in 1978,
betrokken waren bij de kaarsenbusi-
ness. De fabriek begon als een ge
woon huisindustrietje. Tien man
maakten in een gebouwtje naast de
anglicaanse kerk kaarsen voor de ei
gen mensen. In Soweto is maar wei
nig electriciteit en de mensen gebrui
ken dus kaarsen bij de vleet. De an
glicaanse dominee David Nkwe
kwam op het idee om de kaarsen
beter te maken en ze goedkoper te
verkopen. En daar had hij succes
mee. Tien man verdienden een salaris
dat iets boven het minimumloon lag
en waren daardoor niet langer afhan
kelijk van blanke ondernemers of een
werkloosheidsuitkering.
Een oudere arbeider in het kaarsenfabriekje.
In mei '78 werd in Soweto het grote
nieuws bekend dat de kerken In Ne
derland bereid waren 100.000 kaarsen
af te nemen. Financieel een hele op
gave, omdat zwarten moeilijk voor
zo'n wankele onderneming geld kun
nen lenen. Een Nederlandse bank
waagde het er op met een garantie
van de Nederlandse kerken. Zo kon
den In de kerstdagen van 1978 in heel
wat Nederlandse huiskamers kaarsen
uit Soweto branden.
De industrie dijde uit tot zestig werk
nemers. Zo'n bedrijfje geeft zwarte
managers de gelegenheid hun kennis
aan de praktijk te toetsen. Verschil
lende zwarte onderneminkjes in
Zuld-Afrika keken de kunst van het
ondernemen af van Ukukhanya.
In 1979 werd het had aanpakken voor
de mensen in Soweto. De Nederlan
ders bestelden 200.000 kaarsen en de
Duitsers wilden er 60.000. Er werden
er ten slotte 127.000 naar Nederland
en 48.000 naar Duitsland gestuurd.
Een hele prestaties omdat bijna al
het werk handwerk is.
Eigen benen
Dit jaar zouden opnieuw kaarsen
naar Nederland geëxporteerd wor
den. Zo'n honderdduizend. Maar de
kerken vonden dat de vereniging
Ukukhanya maar moest proberen op
eigen benen te staan. Het Algemeen
Diakonaal Bureau van de gerefor
meerden en de Sectie Internationale
Hulp van de hervormden konden het
werk met het doorsturen van kaarsen
naar de plaatselijke diakonieên niet
meer aan en deden het over aan SOS
in Kerkrade, een organisatie die ge
wend is aan dit soort werk waar geen
winst aan te behalen is.
Voor sommige afnemers van de kaar
sen leek het er op alsof de kerken
hiermee hun sympathie voor de kaar
senverkoop hadden verloren. Na
mens de gereformeerden en hervorm
den kan Ik evenwel meedelen dat dit
geenszins het geval is. De bureaus
voor het werelddiakonaat staan nog
steeds achter de actie, maar ze willen
Ukukhanya niet afhankelijk maken
van de diakonale organen.
De twee mensen uit Soweto leggen
uit dat de extra winst uit de export
naar Nederland en Duitsland hen in
staat stelt de produktie te verbeteren
en dat is niet gemakkelijk, doordat
de prijzen voor de grondstoffen, voor
al paraflne, aldoor stijgen. De Zuid
afrlkaanse overheid is bezig electra te
brengen naar de huizen in Soweto
Maar die is naar verhouding erg duur.
Van de inwoners van Soweto moet 72
percent het doen met een inkomen
van minder dan tachtig rand (bijna
190 gulden) per maand. Daar gaat
ongeveer twintig rand af voor huur.
Sommige gezinnen kunnen eenvou
dig niet die vier rand opbrengen die
het zou kosten als zij electrisch licht
in huis zouden krijgen. Daarom ls het
nodig dat er kaarsen te koop zijn voor
weinig geld.
Doordat er tot voor kort prima ex
port-orders waren kon Ukukhanya de
blanke concurrentie weerstaan, maar
als die orders wegvallen moeten ze op
eigen kracht verder en dat ziet er niet
zo best uit, menen de twee uit Sowe
to. Vandaar hun verzoek: blijf kaar
sen kopen, dan blijft Ukukhanya
open. En ik geef hun vraag maar
door.
(Gesprek over strijd
tegen discriminatie
ROTTERDAM (ANP) - Dertig orga
nisaties zijn uitgenodigd om half de
cember te komen praten over een
betere bestrijding van discriminatie
en racisme. Volgens de initiatiefne
mers, de actiegroep „Open Deur" in
Deventer en de werkgroep discrimi
natie van het Landelijk actiecomité
Zuid-Molukken neemt de discrimina
tie in ons land hand over hand toe.
Groeperingen die deze willen bestrij
den werken te veel langs elkaar heen.
Het ls volgens de organisatoren abso
luut niet de bedoeling een soort over
koepelend orgaan in te stellen. Men
wil alleen de activiteiten beter op
elkaar afstemmen.
DF
na
nk
>i)i
bi
DE MAN MET DE WEKKER
Jullie weten, dat het uur
om wakker te worden en op te
staan
al is aangebroken.
De bevrijding is nu dichterbij
dan toen we tot geloof kwamen.
(Romeinen 13,11-
Zoals het gericht niet een doem is. lg,
waarop je alleen maar berustend eej
kunt wachten en intussen doorgaajo
„alsof er niets aan de hand is", zo is
ook het doorgaan zelf geen doem.
Vaak denken we dat er niets aan de
hand is. Dat wil zeggen er is wel vanjüa
alles aan de hand. maar je kunt er
toch niets aan doen, het komt nu
eenmaal over je heen en daarom da£n
maar doen alsof. Je moet je niet in
paniek laten brengen. Nu is dat ook
laatste wat de Heer van ons wil.
Paulus gebruikt een ander beeld,
het oog op het feit dat het niet alleel
een kwestie van doorgaan is. maar
ook en vooral een kwestie van
naderbij komen van de bevrijding.
Met het oog daarop spreekt hij van
wakker worden en opstaan. Je bij d4.,j,
situatie neerleggen is te vergelijken
met slapen. En dan niet slapen om
te rusten en weer verder te gaan,
maar het heeft iets van een narcose.
Doe je ogen dicht voor de dingen dk
gebeuren en trek je er niets van aan
Paulus staat met de wekker in de
hand. Hij doet me denken aan m'n
vader die ons al jeugdige langslapet
door het huis heen opriep: wakker
worden, opstaan, je komt anders te
.1
k
*P
2
g
V
h
H|ji
laat. Een echt adventswoord. Waaklj
ontwaakt, de dag gaat gloren. Maar
dan niet als een woord dat eindeloo v
herhaald wordt in een slaperige ker^ t
maar dat ons midden in het leven
opschrikt. Het is niet de bedoeling
dat de dingen ons overkomen, maar
het is de bedoeling dat we tot
opstanding komen, in het spoor van
Hem die uit de doden opstond. Ons
leven bij brood alleen heeft s H
van een leven bij de dood alleen. Hi^
worden we eruit geroepen.
ets
VOORBIJGANGER
Het Russen-Tribunaal stond onder voorzitterschap van de Braziliaanse Indiaan Jnruna (1) en diens
plaatsvervanger de Nederlander prof. Hulsman (r).
ROME (AP) Vandaag wordt de
tweede rondzendbrief (encycliek) van
paus Johannes Paulus II gepubli
ceerd. Naar de beginwoorden heet
deze Dives in misericorüla" („Rijk
aan barmhartigheid"). Het pauselijk
schrijven heeft als onderwerp de
biecht, het roomskatholieke sacra
ment van boete en vergeving.
In een encycliek wordt steeds een
onderwerp aangesneden dat door de
paus van bijzonder gewicht wordt
geacht en waarover hij met veel na
druk iets wil zeggen. Een encycliek
geldt in de roomskatholieke kerk niet
als een onfeilbare uitspraak, maar er
wordt wel vaak gezag aan toegekend.
Onder de biecht wordt vooral ver
staan de individuele schuldbelijdenis
ten overstaan van de priester die ver
volgens een kwijtschelding uit
spreekt. Vooral in Nederland is de
biechtpraktijk in ongeveer vijftien
jaar tijd praktisch uit het rooms
katholieke kerkelijke leven verdwe
nen. Van de huidige paus is bekend
dat hij een groot voorstander is van
een herleving van dit gebruik.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Balk W. Oosterb
kand. te Zuidlaren.
Bedankt: voor Heino J. van Haaft
te Terkaple.
Benoemd tot campuspastor techAdi
sche hogeschool Twente: T. R. NoftA
man te Holwerd.
GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Buitenpost J. D.
te Amerongen. (ds Ubels neemt
andere beroepen in overweging)
Afscheid: van Boskoop H. Di;
wegens emeritaat.
GEREF. KERKEN (VRUGJ
Bedankt: voor Brunssum-Treel
Geersing te Hengelo (O.).
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Veenendaai (Pniël)
Oosterbroek te Opperdoes.
Bedankt: voor Enschede-West
torink te Urk; voor Utrecht-Ni
van Zonneveld te Doornspijk;
Dundas (Canada) A. van Heteren
Werkendara.
al
ir
beek I
nieu
j *4]
'oord W
k; v«
DE
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Arnhem E. Venema
Drachten.
Bedankt: voor Veen D. Hakkenbci"
te Lisse. I6
o<
DRIEBERGEN (PNHK) Het insti
tuut Kerk en Wereld te Driebergen
zal het komend jaar. naast zijn gewo
ne werk, bijzondere aandacht beste
den aan de problematiek van vreem
delingen en vluchtelingen met alle
politieke en maatschappelijke com
plicaties die daarbij horen.
De eerste conferentie over dit onder
werp zal georganiseerd worden van 12
*tot 14 december samen met vluchte
lingen en met Nederlanders die met
hen werken. Ook in de uitgaven van
Kerk en Wereld („Open Deur/Goede
Tijding", „Missionaire Gemeente".
„Oecumene reeks") zal deze proble
matiek aandacht krijgen. Gedacht
wordt daarbij aan de situatie van de
vreemdeling ln het arbeidsproces, in
de gezondheidszorg en in de hulpver
lening. Ook krijgt de vraag aandacht
hoe kerkeraden en gemeentegroepen
kunnen omgaan met de vragen van
de moslims.
Ds. E. G. van Teylfngef^
Gisteren is na een kortstondige
te in het diaconessenhuis te Utre#n;
overleden ds. E. G. van Teylingen eli,
Driebergen. Hij werd 77 jaar. Hij Ing
van 1946 tot zijn emeritaat in 19
gereformeerd predikant in Arast
dam. In 1961 woonde hij samen n
prof. dr. G. C. Berkouwer als waan ier
mer namens de gereformeerde k air
ken de assemblee van de wereldra eh:
van kerken te New Delhi bij. Mede4jjn
basis van hun bevindingen beslot at
de gereformeerden zich bij de werel ,m
raad aan te sluiten. Ds. Van Teyll
gen is president-curator van de J
hannes Calvijn-academle te Kamp 't
geweest, lid van het deputaatsch
van de gereformeerde kerken voor
oefening van het verband met
Vrije Universiteit en voorzitter van
stichting Bijzondere Leerstoelen
calvinistische wijsbegeerte. Hij
gon zijn predikantenloopbaan in 1L
in Oostwold (Old.) en stond ook n
in IJmulden-Oost. Van zijn vele p an
blikaties trok vooral „Tusentijdse t MS
lans" in 1964 sterk de aandacht. E irk
boekje speelde een rol in de herortt :n
tering van de gereformeerde kerk|>lil
in de jaren zestig.
Ds. F. J. Scholten
Op 77-jarige leeftijd is overleden Aie
F. J. Scholten te 't Harde. Ds. Sell du
ten had als gereformeerd predikt tre
vanaf 1929 tot 1973 zijn standpla
achtereenvolgens in Twijzel. Ofl et
wedde. Oenkerk, Lemmer, Oostere «tl
(Texel). IJsselstein-Benschop en
denzaal. De zending had zijn hart.
hij in diverse functies in de organ! f°v
tie van het thuisfront gediend her
Bijspijkerweekend feminisme en
geloof, voor vrouwen, 12-14 decem
ber, Kerk en Wereld. Driebergen (tel.
03438-12241).
Onderwijs voor vrede, voor leer
krachten die werken aan of willen
beginnen met vredesonderwijs en
voor mensen die actief zijn ln vredes
bewegingen, 19-21 december. Volks
hogeschool Valkenburg (tel. 04406-,
15353).
Van onze kerkredactie
AMSTERDAM Edward Schille
beeckx, hoogleraar theologie aan de
katholieke universiteit te Nijmegen,
weet weinig raad met een brief van
het Vaticaanse departement voor ge
loofszaken aan zijn adres. Een jaar
geleden was de professor door deze
instantie aan de tand gevoeld over
zijn boek „Jezus het verhaal van een
levende".
De brief uit Rome is de eerste reactie
van de kant van Schillebeeckx' o
dervragers sedertdien. De brief is ec
ter zo onduidelijk dat 8chillebeed
eerst wil overleggen met kardina
Willebrands. voordat hij nader
mentaar wil geven. Volgens de N
meegse kring rondom Schillebeec)
zou de brief een oordeel over h
bewuste boek willen uitstellen, do
Schillebeeckx opnieuw om opheld
ring te vragen over zijn opvattlngi
aangaande de maagdelijkheid vi
Maria en de opstanding van Jezus
eki
P'
